Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

40
av informantane frå Rogaland og av 58–83 % frå Møre og Romsdal og sørover kysten
til Vest-Agder. Informantar frå Aust-Agder, Telemark, Buskerud, Oppland og Sør-
Trøndelag kom i den gruppa som brukte diftong i to ord og monoftong i eitt, eller
omvendt.
Elles kan det finnast variasjon i enkeltord, som når f.eks. løk står svært sterkt på
Vestlandet. TALE99 undersøkte utbreiinga av formene naud/nød. Der seier 47 % av
informantane at dei seier nød, 45,5 % bruker naud, og 12 informantar vekslar. Av dei
som seier naud, kom 65–75 % frå Telemark, Aust-Agder og oppetter langs
vestlandskysten til og med Møre og Romsdal. I Buskerud og Sør-Trøndelag er det om
lag jamn fordeling mellom formene, medan nød dominerer med vel 50 % i Oppland
fylke. På Austlandet elles og nordover frå Nord-Trøndelag bruker 75 % av dei spurde
nød.
Skriftmålsgrunnlag
Med ein del frekvente ord som reknegrunnlag viser Nynorsk frekvensordbok at
diftongen øy er brukt i 83 % mot ø i 17 % av tilfella i materialet frå 1978 til 1984.
Lars S. Vikør har i granskinga si av rettskrivinga hjå ti forfattarar frå 1970-åra
funne at dei alle bruker formene aust og haust. Ni har dessutan valt draum og åtte
straum, berre ein drøm og strøm. Ni bruker øy i orda drøyme, gøyme, gløyme, høyre,
strøyme og øyre, og trøyst er brukt av åtte. Ni skriv røyst. Dei monoftongformene som
har fått best gjennomslag, er kjøra og trøtt, 3–4 av forfattarane bruker desse formene.
Bruken av monoftongformer har elles ikkje auka om me går attende og samanliknar
med 30- og 50-årsforfattarskapane Vikør undersøkte.
Åse Wetås har i det avismaterialet ho har granska, funne at diftongforma au står sterkt
jamført med former med monoftongen ø. I dei upubliserte tekstane ser derimot
tendensen ut til å gå i favør av monoftongbruken, men det samla talet på treff er lite.
Når det gjeld vokal-/diftongskiftet øy/ø, dominerer både i desse og dei publiserte
tekstane formene med øy. Wetås nemner at i Bondebladet er det ein tydeleg tendens til å
bruka monftongar, men det blir ikkje systematisk gjennomført, mellom anna finst der
mange døme på drøym- der det skal vera draum-.
Vurdering
a)Talemålsutbreiinga. Det er tydeleg at både former med monoftong og former med
diftong står sterkt i talemålet, og det må ein ta omsyn til om nynorsknorma skal kjennast
naturleg i store delar av landet.
b) Skriftleg bruk. I den skriftlege bruken står diftongane mykje sterkare enn i talemålet,
og det er truleg utslag av den vestlandske dominansen i skriftleg nynorsk. Men bruken
av monoftongformer er likevel så høg – altså nærare 20 % kring 1980 – at det ville vera
markert å fjerne dei or nynorsknorma.