Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

25
bokmål, blir han ofte ikkje opplevd slik.
På den andre sida kan det vera ynskjeleg som skribent å få utnytta valfridomen i
bøyingsformer og alternative skrivemåtar, der ein kan få fram ulike stillag, eventuelt
signalisera språkpolitisk ståstad. Wetås’ undersøkingar viser at dei som er mest positive
til valfridomen, er profesjonelle språkbrukarar. Forfattarar ser det som eit høve til å
utvikla ein personleg og særprega stil utan å gå ut over norma. Også andre språkmedvitne
folk kan ynskja å utvikla sin personlege stil, eller å dyrka dialekten gjennom
skriftspråket. For mange er valet av språkformer eit ynske om å visa regional tilknyting,
ei markering av tilhøyrsle til staden der ein voks opp, eller eit ynske om å markera
opposisjon til "det etablerte". Studiar med sosiologisk innfallsvinkel viser at
nynorskbrukarar jamt over har andre kulturelle haldningar og verdiar enn bokmålsfolk.
Mellom anna er dei meir opptekne av personleg prega språkbruk og mindre av at
språket skal vera fullt standardisert og homogent. Valfridomen i rettskrivinga er såleis i
samsvar med ein slik nynorskideologi; valfridomen er viktig ideologisk og symbolsk –
sjølv om han ikkje blir utnytta så mykje som den vide rettskrivinga gjev høve til.
1.5 Hierarkiet i rettskrivinga
1.5.1 Ulike typar valfridom
Hittil har ein nynorskbrukar som ikkje er tilsett i offentleg teneste eller skriv lærebøker,
kunna velja om han vil skriva innanfor læreboknormalen eller utnytta den vide rettskrivinga.
Begge desse systema har valfridom: Læreboknormalen fører opp jamstilte
hovudformer, og innanfor rettskrivinga kan ein velja mellom desse og alternative sideformer/klammeformer.
På møtet 13.5.02 rådde fleirtalet i nynorskseksjonen i Språkrådet
til at nynorsk går bort frå klammeformsystemet. Eit framlegg (frå Johan Myking) om å
halda på systemet slik det er i dag, vart vraka, jf. vedlegg 4.
Valfridomen me no har innanfor nynorskrettskrivinga, gjeld i første omgang
lydverket og bøyingsverket. Lydverket femner om valfrie vokalar (leppe/lippe,
skole/skule), diftongar (dauv/døv) og konsonantar (lynne/lynde, kjøk(k)en), og her kan
me òg ta med valfrie einskildord (eigen(t)leg, spei(d)ar) og suffiks (-leg [-lig], -ig/-ug).
Under bøyingsverket finn ein valfridom innanfor ordklassane substantiv (ei/ein/eit vis,
stilker [stilkar]), verb (a-inf./e-inf. [kløyvd inf.], nådd/nått, tolde/tolte), adjektiv (lita
[liti]), pronomen (henne/ho, obj.form) og saman- og særskriving (iallfall / i alle fall).
Valfridomen går òg på ordtilfanget, som også i nynorsk i prinsippet skal vera
ope. Likevel finst det ein del importord som strir mot den nynorske tradisjonen for val
og bruk av ord, og Norsk språkråd vedtok i 1999 retningslinjer for opptak av tyske og
danske importord i nynorske ordbøker og ordlister. Etter vedtak i styret i 1999 skal
sekretariatet i Språkrådet godkjenna skuleordlister på grunnlag av desse retningslinjene.