Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

201
god standardisering er at om folk i det heile legg merke til noko, så er det forbetring.
Men til sjuande og sist må avgjerdene takast i kvalifiserte fora, og ikkje berre ut frå det
omsynet at flest mogleg skal vere fornøgde. Nynorskseksjonen i Språkrådet skal vere eit
slikt kvalifisert forum for språkleg standardisering. Men det ville vere mykje å seie på
samansetjinga om ein ynskte seg ei representativ – i tydinga gjennomsnittleg –
brukarforsamling.
Det må også seiast at det ikkje er allmenn semje i referansegruppa om at Språkrådet
bør ta på seg ein generell rådgjevingsfunksjon når det gjeld såkalla husnormer (pkt
1.5.3), eller at første kvalitetsmål for slike husnormer skal vere forankring i lokalt
talemål. Noko anna er at (sekretariatet i) Språkrådet alltid vil vere viljug til å gje
synspunkt på slike spørsmål dersom spørsmåla kjem. Slik rådgjeving ligg til dei
ordinære arbeidsoppgåvene som Språkrådet alt har.
3 presentasjon og særleg grunngjeving for motframlegg 2.1.1.b–2.2.5.a.
Motframlegg til 2.1.1.b diftongar – monoftongar
Motframlegg
Dei orda som har valfridom mellom diftong og monoftong innanfor den noverande
læreboknormalen, skal halda på valfridomen. For ord med diftong som har sideform
med monoftong, fell sideforma bort.
Grunngjeving
Etter framstillinga i 2.1.1.b er det berre ord som har diftong au eller øy framfor m som i
dag har sideform (klammeform) med monoftong. I samband med andre konsonantar
finst det valfrie former med diftong eller monoftong, men sidan båe former er
hovudformer, vil båe bli ståande i den framtidige rettskrivinga.
Dei gamle diftongane i norsk er au, ei, og øy. Dei har halde seg godt i talemålet og
blir rekna som sentrale element også i nynorsk fonologi, slik dei òg kjem til uttrykk i
nynorsk skriftmål.
Framlegga i denne utgreiinga går i to leier når det gjeld diftong versus monoftong.
Såleis vart i 2000-framlegget ei rekkje på 6 ord med valfrie hovudformer med rotvokal
ei eller e omdefinerte slik at monoftongformene vart sideformer. Det er no sams
framlegg om at desse sideformene går ut or rettskrivinga, slik at diftongformene blir
eineformer, jf. pkt 3.3.2.a.
Når det gjeld au og øy, er det framleis slik at det store fleirtalet av ord i nynorsk med
ein av desse diftongane som rotvokalisme, er eineformer. Såleis har Nynorskordboka
(NOB) 70 ordformer med -øy- som rotvokal, men dei fleste av dei er heller sjeldsynte,
eller dei har same form på bokmål. Dei 9 som har jamstelt hovudform med -ø-, og dei 6
med sideform [-ø-], representerer eit systembrot i høve til nynorsk fonologi, men er
høgfrekvente og er dermed lett synlege. Dei nynorske ordsamlingane ved Universitetet i
Oslo har meir enn 260 usamansette verb med -au- som rotvokalisme, men frekvensen
gjer vel at dei har vore uinteressante i monoftongeringssamanheng.