Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

197
som eit moderne standardspråk, eit velutvikla og nøytralt medium for all slags bruk og
alle slags tankar. Den vidare rettskrivinga har samstundes lagt til rette for lokal og
individuell tilpassing av nynorsk skriftmål innanfor rettskrivinga, og såleis legalisert –
og legitimert – påstanden om at nynorsk skriftmål representerer alt norsk talemål og kan
ta opp i seg ordtilfang og målføredrag frå alt norsk folkemål på ein heilt annan måte enn
det bokmålet kan eller gjer. Dette er i sin tur viktige argument for fotfolket i
nynorskorganisasjonane når dei skal tale nynorskens sak, til dømes i samband med
skulemålsspørsmål.
Denne ordninga har nynorskfolk, i alle fall organiserte og aktive nynorskfolk, vore
godt nøgde med, og mange er det framleis, jf. framlegget frå Johan Myking (vedlegg 4).
Opptaket til å fjerne ordninga med hovudformer og sideformer kom ikkje frå
nynorskbrukarane, men frå Kulturdepartementet, og er knytt til at systemet med hovudog
sideformer vil bli oppheva for bokmålet sin del. Denne saka er endeleg avgjort, og
blir rekna som ei følgje av at tanken om politisk styrt tilnærming mellom målformene er
lagd til sides for godt (pkt 1.1.1).
Dette stiller nynorskstrategane framfor ei ny utfordring. Nynorsk er eit
minoritetsspråk og under konstant press frå bokmål. Spørsmålet er om nynorsk kan bli
ståande som eit "klammeformspråk" når bokmålet kvittar seg med dette systemet. Eit
rettskrivingssystem med to statusnivå er ein kuriositet i lingvistisk samanheng, om ein
jamfører med andre europeiske standardspråk, og det kan skape inntrykk av at tilhøva
rundt nynorsk skriftmål er meir kompliserte og mystiske enn dei er. Spørsmålet om
sideformene (klammeformene) kan med andre ord vere like mykje som eit spørsmål om
framtoning og førsteinntrykk som om praktisk funksjon.
Språkrådet har i denne situasjonen lagt avgjerande vekt på å få undersøkt funksjonen
ved det noverande systemet, jf. punkt 1.4 der dei såkalla punktgranskingane er refererte.
Punktgranskingane utgjer ein viktig del av grunnlaget for haldningsvurderingane bak
einskildframlegg både i framlegg A og framlegg B, men tolking og vektlegging har ulik
tendens. Etter punktgranskingane å dømma er formene i læreboknormalen dominerande
i prent, medan sideformene er temmeleg dårleg representerte, også i tilfang med sterk
lokal tilknyting. I upublisert tilfang står i alle fall somme av sideformene monaleg
sterkare. Dette kan ikkje kallast overraskande funn, og sidan det er lett å sjå grunnar for
at det må vere slik, har desse funna neppe hatt utslagsgjevande verknad for
strategidebatten innetter mellom nynorskbrukarar.
Nynorskseksjonen i Språkrådet og det interesserte omland har hatt tilgjenge til både
punktgranskingane og til å delta i debatt om dei språkpolitiske utfordringane som har
kome opp for nynorskbrukarane. Debatten har så langt vore sakorientert – ingen ynskjer
strid, alle ynskjer ein styrkt posisjon for nynorsk. Men synspunkta på korleis ein oppnår
dette, sprikjer sjølvsagt. Dette har førebels ført til at landsmøtet i Noregs Mållag har gått
inn for å halde på hierarkiet i rettskrivinga (april 2002) medan nynorskseksjonen i
Språkrådet har gått inn for å fjerne det (seksjonsmøtet 13.5.02). I båe forsamlingar var
det eit stort mindretal for det motsette standpunktet, og det ville vere urett å seie at
frontane er fastlåste, eller ein gong at det er klare frontar.
Nynorskseksjonen i Språkrådet har no fleirtal for at systemet med hovudformer og
sideformer skal avviklast. Dersom systemet med hovud- og sideformer i rettskrivinga