Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

19
I åra etter 1997 gjekk fagnemnda igjennom heile rettskrivinga og la for rådsmøtet
i 2000 fram eit framlegg som bygde på desse prinsippa. Mange jamstilte former i
læreboknormalen vart no føreslått ”degraderte” til sideformer. Nokre former og formgrupper
som no er klammeformer, vart det føreslått å fjerna (t.d. [-er] i presens av sterke
verb, som i [finner], [kjemer]). Rådet godkjende dei fleste av framlegga, og justerte fagnemndframlegga
på nokre punkt. Resultatet var ein normal med færre hovudformer og
fleire sideformer enn før. (Resultatet av rådsmøtevedtaka er heretter kalla 2000-
framlegget, jf. vedlegg 7. Jamfør under 1.6 om forholdet mellom den gjeldande
rettskrivinga og 2000-framlegget.)
Kulturdepartementet, som hadde den endelege makta til å godkjenna vedtaket og
setja det i verk, valde likevel å be om ei nærare utgreiing av visse sider ved vedtaket i
eit brev datert 5.12.2000, jf. vedlegg 1. Først og fremst ynskte departementet å få greidd
ut om og korleis systemet med klammeformer kunne opphevast. Bakgrunnen var at
bokmålsseksjonen alt hadde gjort eit slikt vedtak for si målform.
Språkrådet tok difor i 2001 opp att arbeidet med ei nyvurdering av normalen, med
tanke på dei spørsmåla departementet hadde stilt i brevet sitt. Denne utgreiinga er eit
ledd i dette arbeidet. Me viser til innleiinga når det gjeld den vidare saksgangen.
I 2002 har departementet varsla at tilnærmingsparagrafen i lov om Norsk
språkråd (§ 1b) bør opphevast (sjå ovanfor). Departementet har i St.meld. nr. 9 (2001–
2002) gjeve uttrykk for at ”den såkalla tilnærmingslinja i forholdet mellom bokmål og
nynorsk ikkje lenger er aktuell normeringspolitikk”, og den føreslåtte endringa blir
truleg vedteken av Stortinget. Det blir ei formalisering av ei omlegging som i praksis for
lengst er gjennomført. Først og fremst for bokmålet, men også på nynorsksida har tilnærming
til den andre målforma vore eit ikkje-argument frå 1970-åra av. Dei endringane
som har vore gjorde i nynorsknormalen etter 1972, har alle vore grunngjevne ut frå
tilhøvet til talemålet (målføra) og skrifttradisjonen i nynorsk.
1.4 Valfridom
1.4.1 Ideologisk
Ulike skriftspråk er meir eller mindre ortofone. I somme språk, t.d. finsk og italiensk, er
samhøvet mellom språklyd og skriftteikn relativt tett, slik at dei som lærer å skriva
språket, berre treng læra seg prinsippa for dette samhøvet, og dessutan sjølvsagt tilhøvet
mellom sin eigen dialekt og standardspråket som ligg til grunn for skriftspråket. På den
motsette ytterkanten finn me språk som engelsk og irsk, der språkbrukarane lyt læra
skrivemåten av så å seia kvart ord for seg. Di nærare denne ytterkanten eit skriftspråk
ligg, di viktigare blir det med ei fast norm som mønster. Norsk ligg ein stad mellom
desse to ytterpunkta, kanskje nærare eit ortofont system enn det idiosynkratiske
engelske systemet. Når ein ser eit norsk ord skrive, kan ein nesten alltid utleia korleis
det blir uttala. Men det motsette er ikkje alltid tilfellet. Ut frå uttalen i ein eller annan