Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

128
Normhistorikk
Med Ny rettskriving 1938 kom eigeforma [deires] inn i nynorsknorma som
klammeform til deira. Det har ho vore sidan den tid. I 1985 vart Språkrådet bede om
også å godkjenna deres som klammeform, men det vart avvist i fagnemnda.
Talemålsgrunnlag
I talemålsundersøkinga frå 1999 skulle informantane opplysa om kva slag eigeform dei
ville ha brukt i setninga ”Her er bilen deira”. Fordelinga på ulike talemålsformer vart
slik: deires/deres (47,5 %), deira (29,5 %), demses, demme(r)s (13 %), doms, dems
(10,5 %), deises (2 %), deirans og dies (1 % kvar).
Deira blir i rapporten omtala som vestlandsforma, brukt av 83 % av dei spurde frå
Sogn og Fjordane, av 72 % frå Møre og Romsdal og av 54–56 % frå Hordaland og
Rogaland. Deires er den mest frekvente forma i materialet, blir det sagt, men her må det
presiserast at deires og deres er slått saman, jamfør avsnittet ovanfor, og dei to formene
kunne med fordel vore sette opp mot kvarandre. Men deres/deires er, saman med
demses, demme(r)s, doms og dems, den dominerande austlands- og nordnoregsforma,
går det fram av undersøkinga. Saman med nokre tilfelle av deira, dies og deises
dominerer forma deires/deres også på Sørlandet.
Skriftmålsgrunnlag
I dei ti skjønnlitterære verka frå 1930-åra som Vikør undersøkte, fann han sju forfattarar
som skreiv hovudforma deira, medan ”tre ikkje-vestlendingar […] skil seg ut: Berg
(deres), Mælandsmo (deires) og Sveen (dørøs)”. Dei ni forfattarane frå 1950-åra valde
alle forma deira. Av dei ti 1970-årsforfattarane valde Forfang skrivemåten deires.
I Wetås’ undersøking av publisert tekstmateriale er det eintydig at hovudforma
deira dominerer. Forma [deires] var ikkje å finna korkje i nynorskaviser, lokalaviser,
Bondebladet, Bergens Tidende eller i NOU-materialet. Søk i lokalaviser på *deiras,
som fanst i det upubliserte materialet, var også resultatlaust, samstundes som det var 77
tilslag på hovudforma. Heller ikkje i det upubliserte materialet var [deires] å finna. Der
var elles fordelinga slik: I elevtekstar frå 10. klasse: deira (5), *deiras (3) og *dems (1).
I e-postbrev til Norsk Barneblad: *deiras (som Wetås nemner som døme på
talemålsinterferens) (1). I tekstar frå ein eventyrkonkurranse for barn mellom 10 og 13
år er deira funne brukt to stader, slik òg på nettstaden Skrivebua, eit tilbod for barn og
unge mellom 10 og 20 år. I minneoppgåvematerialet har fem skribentar brukt deira,
heller ikkje her er klammeforma brukt.
Nynorsk frekvensordbok har 235 belegg på deira, ingen på [deires].
Vurdering
Ut frå talemålsmaterialet er deires (eig. deres/deires, jf. "Talemålsgrunnlag" ovanfor)
den mest frekvente forma. Men ser ein på den geografiske fordelinga, er deires
(deres/deires) mest utbreidd i område der nynorsk ikkje står sterkt. I skriftleg bruk er