Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

116
endar infinitiven på -e, medan dei svake hokjønnsorda har -a i ubunden form eintal.
Dette finn me i Sør-Troms og delvis i Finnmark. Dessutan har nokre bygder heilt sør i
landet dette draget. Endinga -a finn me såleis i både a-måls- og e/a-målsområdet.
Skriftmålsgrunnlag
Lars S. Vikørs undersøking Rettskriving hos nynorskforfattarar (1995) viser at berre
Ragnvald Vaage av dei ti 1930-årsforfattarane bruker forma med -a i ubunde eintal av
svake hokjønnsord. Går me til dei ni forfattarane frå 1950-åra, bruker alle e-endinga.
Også i dei ti forfattarskapane frå 1970-åra er det e-forma som er vald i ubunde eintal.
Interessant er det å leggja merke til at Åse Wetås har funne konsekvent bruk av
klammeforma med -a i ein roman av Johannes Heggland frå 1981. I romanen frå 1955
som Vikør granska, brukte Heggland e-ending i ubunde eintal.
Ved tekstgjennomgang av Bergens Tidende fann Åse Wetås eitt svakt
hokjønnsord i ubunden form eintal med -a, samstundes som det elektroniske søket gav
709 treff på bruken av hovudforma med -e. Søk i nynorske aviser i Norsk Tekstarkiv
gav ikkje treff på klammeforma med -a i det heile. Heller ikkje i manuelt ekserpert
avismateriale fann ho anna enn hovudforma.
I det upubliserte materialet Wetås granska, meinte ho å sjå at når det galdt
delmaterialet av barne- og ungdomstekstar, var det ein mest eintydig bruk av
hovudformer i bøyinga av hokjønnssubstantiva. I minneoppgåvematerialet, som er ei
samling av sjølvbiografiske tekstar skrivne av eldre menneske over heile landet, såg
Wetås på tekstar frå Telemark, Oppland og Nord-Trøndelag. Heller ikkje her fann ho
anna enn hovudformene med -e av desse hokjønnsorda.
Vurdering
Omsyn til systemet i målføra kan tala for å halda på valfridom i ubunden form eintal av
svake hokjønnsord. Endinga her svarar jamt over til endinga i infinitiv. Når -a er
jamstilt form i infinitiv i skriftspråket, kan det tala for at same regelen bør gjelda for
ubunde eintal svakt hokjønn på -a. Som me såg under ”Talemålsgrunnlag”, er dessutan
endinga -a i ubunde svakt hokjønn meir utbreidd i talemåla enn -a i infinitiv.
Det er den manglande skriftspråksbruken som gjer det vanskeleg å forsvara at a-
endinga skal kunna vera valfri. No treng ein ikkje undrast på at denne forma har vorte så
fråverande i skrift, for etter 1938 var ho ikkje med i norma i det heile. På dei knappe
tjue åra som har gått sidan forma kom inn att, har svært få teke ho i bruk.
Ei strukturell ulempe med a-endinga kan nemnast: Ho skil ikkje mellom ubunden
og bunden form eintal, og det gjer t.d. denne setninga tvitydig: No må du skriva visa om
ho Kari. Det er truleg dette samanfallet mellom ubunden og bunden form eintal som
gjorde at -a i ubunden form i skrift fall bort nokså tidleg.