Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

110
1938 (både i samansetningar og i preposisjonane som austa, norda osv.).
Valfridomen i dei andre aktuelle orda (ut-, ov-, inn-) gjeld generelt framfor
konsonant (utafor/utanfor, utalands/utanlands). Framfor vokal står n-en, eller suffikset
blir ikkje brukt (innanom/innom, ovanom/ovom).
Talemålsgrunnlag
Dialektgrunnlaget for -an- er nokså lite, først og fremst sørvestlandsk. Resten av landet
har -a- eller -å-: nordatil, heimafrå osv. Av 164 informantar i TALE99 svara 82 % at
dei bruker forma nordafor, 11,5 % seier nordanfor, og nokre få seier at dei blandar
desse to eller sløyfer suffikset i nordfør. 150 informantar uttala seg vidare om
bortafor/bortanfor. Her meinte 75 % at dei sa bortafor, 16,5 % sa bortanfor og nokre
blanda eller sa bortfør. Av dei spurde svara 89 % frå Vest-Agder og 80 % frå Roglaland
at dei brukte -an-suffikset, 50 % av svara frå Hordaland sa det same. 30 % av
informantane frå Nordland meinte dei sa nordafor men bortanfor.
Skriftmålsgrunnlag
I skrift blir -a- brukt i 21 % og -an- i 79 % av tilfella der det er valfridom (austa(n)til,
inna(n)for osv.).
Vurdering
a) Talemålsutbreiinga. Talemålsgrunnlaget er best for -a-.
b) Skriftleg bruk. I skriftleg nynorsk står -an- sterkast.
c) Den indre bygnaden. Systemet i dag har jamt over valfridom mellom -a- og -an- der
andreleddet byrjar på konsonant, men det er innført ei avgrensing som ikkje verkar heilt
godt grunngjeven: Adverb med himmelretningane har ikkje valfridom i samansetningar
der andre leddet byrjar på konsonant; slik valfridom kan ein likevel ha framfor -til. Ved
å fjerna denne litt kompliserte avgrensinga på regelen kan systematikken bli styrkt og
enklare å læra.
d) Ordgruppe. Både formelt og etter innhaldet er dette ord som tydeleg utgjer ei gruppe.
e) Som identitetsuttrykk. Formene med -an- framfor konsonant er "obligatoriske" for
den som ynskjer å markera seg med ein tradisjonell nynorsk. Kan henda har formene
med -a- eit tilsvarande ”moderne” preg, men mest markerer dei nok ein medviten
talemålsnær nynorsk.
f) Nytt Det kjem inn nokre nye valfrie former med denne reguleringa (t.d. austanfor),
men elles blir valfridomen som før.