Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

11
som me tolkar normene ut frå – og bruker språket og dermed leverer det som blir inndata
i andre sin tolkingsprosess. Men i praksis har samfunnsmedlemmene ulik innverknad
som normagentar. Det kan me få fram i ein enkel modell, som me her skal bruka på
den ytre faktoren frekvens, men han kan òg tilpassast dei andre påverknadsfaktorane.
Pilene antydar kven som påverkar kven. Difor får avisene og forlaga så mange piler ut.
Lesarane og elevane har fåe sjansar til å påverka. Dei største tekstprodusentane i Noreg
er avisene, først og fremst NTB og Aftenposten. Aftenposten åleine har kanskje 400 000
lesarar kvar dag. Skriftformene i denne avisa og i meldingane frå dette byrået står
dermed sterkt i minnet åt folk pga. frekvensen. Dei påverkar altså det språkbrukarane
leitar etter som det vanlege. Men også statusen åt avsendaren verkar inn på tolkinga, og
då kan det bety noko at denne avisa er akseptert som seriøs av det offentlege Noreg,
osv. Og om NTB veit me at det jamt over er påliteleg, osv.
Me kan tenkja oss eitt ledd vidare. Byråkratane i departementa f.eks. les Aftenposten
ved frukostbordet om morgonen, og skriv etterpå rundskriv som går ut til kontor
i heile Noreg. Då har normalbyråkraten ubevisst tolka normene frå Aftenposten og
praktiserer dei vidare i sine eigne brev. Dette skjer ubevisst. Ettersom det er i pressa
byråkratane risikerer å finna kommentarar til og kritikk av seg sjølve, får språket i visse
aviser ein viktig status. Ein førekomst av ei ordform i subkulturavisa Natt & Dag veg
neppe like tungt hjå byråkraten som ein førekomst i Aftenposten.
Slik kan me seia at normene i avisene får preg av å vera internaliserte normer for
byråkratane og andre lesargrupper. Ubevisst søkjer dei etter forventa åtferd og etablerer
si tru om norma.
I avisene skjer det på ein annan måte, for her er det fastsette normer som rår.
Mange aviser har sin eigen språkkomité eller utpeikte personar som bestemmer
normene, og det fører til at enkeltvedtak gjorde av éin eller nokre få personar får stor
innverknad på store delar av folket. Først er vedtaka fastsette normer i avisene, og så er