Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
Nynorskrettskrivinga - Språkrådet Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
108 dei er kjende / kjent Sterke perfektum partisipp skal ha obligatorisk samsvarbøying i predikativ stilling. Normhistorikk I 1981 vedtok Språkrådet reglar for eit system utan samsvarbøying av perfektum partisipp. Det vart tillate i rettskrivinga, men ikkje etter læreboknormalen, å bruka ubøygd partisippform av svake eller av både svake og sterke verb i predikativ stilling (dvs. etter bli, verte, vere). [Ordlyden vart noko endra i 1982, og me har gjeve att den siste versjonen.] Ubøygd partisipp i predikativ bruk skulle ha same form som supinum. Dessutan hadde nokre sterke verb hatt svake partisipp som hittil hadde vore ubøyelege, [dradd] [dratt], fått, gitt, gått, [latt], slått, stått, [tatt], og desse kunne no brukast ubøygde eller få vanleg samsvarbøying i læreboknormalen. I 1982 vart reglane som galdt sideformer med ubøygt partisipp, utvida til å gjelda uekte partisipp, dvs. adjektiv som er laga direkte av eller til partisipp, jf. t.d. egga er nylagt eller egga er nylagde, fisken er nydrege/nydregi eller fisken er nydregen. Talemålsgrunnlag: Samsvarbøying var gjennomført i gammalnorsk og finst som uheilt system i mest alle målføre. (Skjekkeland 1977:115). Best gjennomført er samsvarbøyinga i dag i vestlandske og midlandske målføre, men i yngre mål vik ho der òg. Skriftmålsgrunnlag: Ei undersøking i ein del aviser i 1999 viste at bruken av samsvarbøying av svake partisipp låg om lag jamt med ikkje-samsvarbøying. Derimot var det heilt dominerande samsvarbøying av sterke partisipp. (Sandøy 1999.) Vurdering a) Talemålsutbreiinga. Det dominerande mønsteret i norske dialektar er at ein ikkje har samsvarbøying av svake partisipp. Samsvarbøying av sterke partisipp står noko sterkare. b) Skriftleg bruk. I skrift er det i dag vorte like vanleg å ikkje bøya svake partisipp som å bøya dei. Samsvarbøying av sterke partisipp er derimot nesten fullstendig gjennomført. c) Den indre bygnaden. Syntaktisk sett har nynorsk samsvarbøying som før. Det systemet at ein ikkje treng samsvarbøya svake partisipp, kan beskrivast like presist med at ein i svake partisipp har same forma i alle kjønn og både eintal og fleirtal. Denne forma skal vera lik den ein har i supinum (dvs. etter hjelpeverbet ha). Reglane for kva former det svake partisippet skal ha i dei ymse kategoriane
109 dersom ein vil samsvarbøya dei, er nokså innfløkte for dei som ikkje har talemålsgrunnlag for dei. Bøyingsformene for dei sterke partisippa er derimot nokså enkle, og ein finn dei same att i bøyinga av adjektiv på -en, som står endå sterkare. Det gjer nok at samsvarbøying av sterke partisipp ser ut til å vera gjennomført utan problem i nynorsk, også av dei som ikkje har talemålsgrunnlag for det. e) Som identitetsuttrykk. Dei som ynskjer å skrive tradisjonell nynorsk, legg nok vekt på å bruka tradisjonell samsvarbøying. Men så vanleg som ikkje-samsvarbøying av svake partisipp har vorte dei siste par tiåra, kan ein neppe seia at ho er noka sterk markering no. f) Nytt Framlegget avviklar valfridomen i sterke partisipp, dei skal no ha obligatorisk samsvarbøying. Denne delen av valfridomen frå 1981 ser ikkje ut til å vera teken i bruk. Konklusjon Samsvarbøyinga er etter kvart mykje mindre brukt i nynorsk ved svake partisipp, og ho er ein tydeleg komplikasjon i læringa for dei som ikkje har grunnlag for ho i talemålet sitt. Difor er det rimeleg å sløyfe det obligatoriske kravet om samsvarbøying av svake partisipp. Derimot viser skriftleg praksis at sterke partisipp korkje valdar store læringsproblem eller er på vikande front. Difor gjer me framlegg om at ho blir obligatorisk i den nye nynorsknorma. 2.2.5 Adverb 2.2.5.a Adverb med a-/-an- framfor konsonant i retningsadverb/preposisjonar) (typen austafor/austanfor) Status i dag Retningsadverba har valfritt -a- eller -an- i samansetningar unnateke framfor sisteledd som byrjar på vokal, altså utafor/utanfor, utapå/utanpå, utatil/utantil, men utanom, utanåt. Når retningsadverbet er eit ord for ei himmelretning, skal affikset -a- brukast framfor konsonant og -an- framfor vokal, men likevel slik at det er val framfor -til, altså: austafor, austapå, men austanetter og austanom, og så austatil/austantil. Framlegg Føreledd av typen austan- kan nyttast framfor vokal og konsonant. Framfor konsonant kan typen austa- (utan utlydande -n) også brukast. Normhistorikk Valfridomen ved ord for himmelretningane gjeld berre framfor -til (austatil/austantil). Framfor konsonant elles skal n-en falla (austafor, austapå). Framfor vokal står n-en eller suffikset blir ikkje brukt (austanom/austom). Eineformene med -a- vart innførte i
- Page 57 and 58: 57 2.2.1.b Hankjønnsord med -ar/-e
- Page 59 and 60: 59 Dette er henta frå ein diskusjo
- Page 61 and 62: 61 nynorsk. Rettnok er orda med utg
- Page 63 and 64: 63 1938 sener myrar [myrer] 1959 Fr
- Page 65 and 66: 65 Det kan derfor ikke være tale o
- Page 67 and 68: 67 e) Som identitetsuttrykk. I-mål
- Page 69 and 70: 69 Skriftmålsgrunnlag Vikør konkl
- Page 71 and 72: 71 opp valfri -e/-i, og -ent kom in
- Page 73 and 74: 73 c) Den indre bygnaden. Tendensen
- Page 75: 75 grunnlag for en særskilt ‘læ
- Page 78 and 79: 78 b) Skriftleg bruk. Begge systema
- Page 80 and 81: 80 pronomena likt. 2.2.3.d nokon/no
- Page 82 and 83: 82 noken i hankjønn. Ifølgje Wet
- Page 84 and 85: 84 sterkare igjennom i linne hokjø
- Page 86 and 87: 86 På grunn av at kløyvd infiniti
- Page 88 and 89: 88 informantane frå Agder-fylka og
- Page 90 and 91: 90 Kortforma gje vart godkjend i 19
- Page 92 and 93: 92 Normhistorikk Grunnarbeidet med
- Page 94 and 95: 94 d-ar ein ikkje uttalar. e) Som i
- Page 96 and 97: 96 Vurdering a) Talemålsutbreiinga
- Page 98 and 99: 98 supinumsformer på -d(d), ingen
- Page 100 and 101: 100 vel 90 % i Nord-Trøndelag, Tro
- Page 102 and 103: 102 [gjømte] [strømte] -de [-(d)t
- Page 104 and 105: 104 -spirde/spirte). Dette skulle
- Page 106 and 107: 106 -de/-te hende/hendte ringde/rin
- Page 110 and 111: 110 1938 (både i samansetningar og
- Page 112 and 113: 112 A: Tilleggsframlegg frå Åsmun
- Page 114 and 115: 114 f) Nytt Her blir det ikkje innf
- Page 116 and 117: 116 endar infinitiven på -e, medan
- Page 118 and 119: 118 Åse Wetås skriv i undersøkin
- Page 120 and 121: 120 Skorne/skoa/skoene: 44 % av dei
- Page 122 and 123: 122 gjennomført hankjønnsbøying,
- Page 124 and 125: 124 Skriftleg bruk Oppslag i Nynors
- Page 126 and 127: 126 prinsippet gjelda. Grunnen til
- Page 128 and 129: 128 Normhistorikk Med Ny rettskrivi
- Page 130 and 131: 130 Åse Wetås fekk 66 treff på a
- Page 132 and 133: 132 Framlegg Fleirtalsforma av det
- Page 134 and 135: 134 Framlegg Supinum (inkjekjønnsf
- Page 136 and 137: 136 Dei forfattarskapane som Lars V
- Page 138 and 139: 138 poesi”. Presensforma fær kom
- Page 140 and 141: 140 verb som får valfritt -de elle
- Page 142 and 143: 142 Framlegg Bøyingsformene: trede
- Page 144 and 145: 144 Framlegg Komparativforma nørdr
- Page 146 and 147: 146 Vurdering/konklusjon Ordet muge
- Page 148 and 149: 148 skyte [skjote] o - u [buble] bo
- Page 150 and 151: 150 u - y 1) Formene [rudning], stu
- Page 152 and 153: 152 1917 okse/ukse 1977 skjul/skjol
- Page 154 and 155: 154 [spræk] (3) sprek (13) [sæte]
- Page 156 and 157: 156 Normhistorikk 1959 beksel [beis
108<br />
dei er kjende / kjent<br />
Sterke perfektum partisipp skal ha obligatorisk samsvarbøying i predikativ stilling.<br />
Normhistorikk<br />
I 1981 vedtok <strong>Språkrådet</strong> reglar for eit system utan samsvarbøying av perfektum<br />
partisipp. Det vart tillate i rettskrivinga, men ikkje etter læreboknormalen, å bruka<br />
ubøygd partisippform av svake eller av både svake og sterke verb i predikativ stilling<br />
(dvs. etter bli, verte, vere). [Ordlyden vart noko endra i 1982, og me har gjeve att den<br />
siste versjonen.] Ubøygd partisipp i predikativ bruk skulle ha same form som supinum.<br />
Dessutan hadde nokre sterke verb hatt svake partisipp som hittil hadde vore ubøyelege,<br />
[dradd] [dratt], fått, gitt, gått, [latt], slått, stått, [tatt], og desse kunne no brukast<br />
ubøygde eller få vanleg samsvarbøying i læreboknormalen.<br />
I 1982 vart reglane som galdt sideformer med ubøygt partisipp, utvida til å<br />
gjelda uekte partisipp, dvs. adjektiv som er laga direkte av eller til partisipp, jf. t.d. egga<br />
er nylagt eller egga er nylagde, fisken er nydrege/nydregi eller fisken er nydregen.<br />
Talemålsgrunnlag:<br />
Samsvarbøying var gjennomført i gammalnorsk og finst som uheilt system i mest alle<br />
målføre. (Skjekkeland 1977:115). Best gjennomført er samsvarbøyinga i dag i<br />
vestlandske og midlandske målføre, men i yngre mål vik ho der òg.<br />
Skriftmålsgrunnlag:<br />
Ei undersøking i ein del aviser i 1999 viste at bruken av samsvarbøying av svake<br />
partisipp låg om lag jamt med ikkje-samsvarbøying. Derimot var det heilt dominerande<br />
samsvarbøying av sterke partisipp. (Sandøy 1999.)<br />
Vurdering<br />
a) Talemålsutbreiinga. Det dominerande mønsteret i norske dialektar er at ein ikkje har<br />
samsvarbøying av svake partisipp. Samsvarbøying av sterke partisipp står noko<br />
sterkare.<br />
b) Skriftleg bruk. I skrift er det i dag vorte like vanleg å ikkje bøya svake partisipp som<br />
å bøya dei. Samsvarbøying av sterke partisipp er derimot nesten fullstendig<br />
gjennomført.<br />
c) Den indre bygnaden. Syntaktisk sett har nynorsk samsvarbøying som før. Det<br />
systemet at ein ikkje treng samsvarbøya svake partisipp, kan beskrivast like presist med<br />
at ein i svake partisipp har same forma i alle kjønn og både eintal og fleirtal. Denne<br />
forma skal vera lik den ein har i supinum (dvs. etter hjelpeverbet ha).<br />
Reglane for kva former det svake partisippet skal ha i dei ymse kategoriane
Change language