Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

100
vel 90 % i Nord-Trøndelag, Troms og Finnmark stør dette formvalet 1 . Dette er fylke der
alle eller dei fleste dialektane ikkje har motsetning mellom -er og -ar i presens. Over
halvparten av informantane frå Aust- og Vest-Agder, Buskerud, Oppland og Sør-
Trøndelag oppgjev også rein e-bøying, noko som heng saman igjen med at mange av
dialektane i desse fylka ikkje har motsetning mellom -er og -ar i presens.
I Sogn og Fjordane derimot bruker alle informantane den blanda bøyinga, altså
typen brukar – brukt, og i Rogaland og Hordaland bruker høvesvis 67 % og 90 % dette
bøyingsmønsteret. Elles er denne bøyinga brukt av 45 % i Møre og Romsdal, 39 % i
Oppland, 36 % i Buskerud, og av nokre enkeltinformantar spreidde på Agder, Telemark
og Nord-Noreg.
Rein a-bøying dominerer i Telemark med 70 %, i Møre og Romsdal med 55 %, og
det står med 30 % i Aust-Agder.
Skriftmålsgrunnlag
I nynorsk skriftpraksis dominerer den blanda bøyinga; ho utgjer om lag 65 %. Rein e-
bøying av dei same verba er på 25 %, medan rein a-bøying berre har 10 %. (Denne
utrekninga er gjord på grunnlag av opplysningar om 10 verb frå “den blanda klassen”
jamførte med frekvensane for den generelle tempusfordelinga av verbformer.
Rein a- eller e-bøying, dei to bøyingsmåtane som læreboknormalen godtek, utgjer
berre småe mindretal i skriftpraksisen (sjå ovanfor). Skriftmålsstatistikken viser altså at
folk kombinerer i stor grad etter mønsteret brukar – brukte, dvs. etter talemålet, og trass
i læreboknormalen. Dei som tek konsekvensen av avgrensinga i læreboknormalen, vel
nok ofte systemet bruker – brukte. (Jamfør at det har dårlegare talemålsdekning enn
skriftprosenten på 25 skulle tyda på.)
Vurdering
a)Talemålsutbreiinga. Blanda bøying står sterkast i talemålet.
b) Skriftleg bruk. Her står òg blanda bøying svært sterkt, og ei rimeleg tolking er at folk
følgjer dialektsystemet sitt utan å tenkja på krava i læreboknormalen.
c) Den indre bygnaden. I dei aktuelle verba har nynorsken i praksis tre bøyingsmåtar,
som kvar (i alle fall to) har støtte i talemålet. Blanda bøying er systematisk nok, trass i
namnet. Den pedagogiske regelen om samsvar mellom -er i presens og -de/-te i
preteritum kan vera nyttig nettopp som pedagogisk regel, men han er altså ikkje i
samsvar med det dominerande mønsteret i tale og skrift.
d) Ordgruppe. Orda som er aktuelle her, er oftast slike som har lang stammevokal med
ein konsonant etter. Men ikkje alle verb med dette særdraget følgjer denne klassen.
1 Rapporten har den merknaden at om ein tek vekk dei informantane som ikkje “kan” ha -ar i presens, blir
det til dømes ingen informantar att i Oslo, Akershus, Hedmark, Nord-Trøndelag og Aust-Agder.