Undrande og skapande • God som gull • Pioner frå ... - nashornet

Asker bygger opp Lølandsstova
Ein tru kopi av den siste heimen til Rasmus
Løland på Labråten i Asker skal
byggjast opp og gjerast tilgjengeleg for
publikum. Asker museum ventar i desse
dagar berre på nokre avklaringar kring
byggemeldinga, før det blir full guffe
på bygginga.
– Målsetninga er at vi skal kome i
gang før sommarferien, og det håpar vi
verkeleg at vi skal greie, fortel Fredrikke
von Ubisch ved Akser museum.
Beskjeden stove for ein beskjeden
mann
Lølandsstova var ein slags ”tredje vegg”
i tunet på garden Labråten kor Hulda og
Arne Garborg budde. I denne beskjedne
stova på seksti kvadrat levde Rasmus
Løland frå 1903 til han døydde i 1907.
I 1968 vart stova riven i høve ei påtenkt
vegutbetring som ikkje vart gjennomført.
Stova som skal byggast opp no, vil
få eit eige Rasmus Løland-rom i første
etasje og eit bibliotek med ei skrivarstove
i andre etasje kor kunstnarar som
vil jobbe med Garborg eller Løland kan
kome og verke.
- Vi håper at Lølandsstova på Labråten
skal bli ein introduksjon til Kunstnardalen
og målfolket som levde her.
Rasmus Løland levde i Lølandsstova
t.v hjå Hulda og Arne
Garborg i Asker frå 1903 til
han døydde i 1907. Det var ei ei
beskjeden stove på seksti kvadrat.
(Foto: Asker museum)
Rosebuå
I år er det 100 år sidan Rasmus Løland døydde,
og i 2011 er det 150 år sidan han vart fødd i Vanvik
i Hylsfjorden. Heimstaden ligg i dag som ein
tunformasjon og er stort sett den same som då
Rasmus Løland vaks opp. Rosebuå, som ein viktig
kulturhistorisk bygning i Rogaland, er ein sentral
del av dette tunet.
Rosebuå vart bygd kring 1650 og var stashuset
og gjestebodshuset i Lølandstunet. Det er sentralt
plassert midt i tunet. Huset skal ha vore bygd av
folk med kompetanse på kyrkjebygging. Det kan
ha vore dekorert alt då, kring 1650, men dagens
dekor er av hallingen Lars Aslaksen Trageton i
1798. Oppdragsgjevaren var den store og mektige
Torjus Hadlesen Løland, som blant anna åtte halve
Saudakyrkja med jordegods.
Men store "bausar" var dei mange på Løland
gjennom tidene.
I Rosebuå samlast dei gjeve bøndene i Hylsfjorden
og drakk øl av sølvkanner. Difor vert
Hylsstrannå kalla Sølvkannestrannå. Sølvet var
den store symbolfaktoren i fjorden, og spesielt
sølvkannene. Der kunne vera fleire på kvar gard.
I dag er det berre att 3 av dei.
Det var òg rosebuer på fleire av gardane, men
berre Lølandsbuå står att. Buene vart rivne i samband
med moderniseringsprosessen på slutten av
1800-talet. Bonden på Indre Bjerga reiv bua med
orda: "Det der er berre nokre apekattstreker."
Men så var han heller ikkje frå fjorden opphavleg,
men frå Sjernarøyane. Mange sølvkanner
vart seld til slue oppkjøparar av antikviteter på
same tida.
Lars Larssen Løland, bror til Rasmus Løland,
hegna derimot om si rosebu.
I Rosebuå på Løland er det òg mange aviser
arkivert, aviser attende til 1880-talet. Det vitnar
om det opplyste og ressursrike samfunnet i
Hylsfjorden.
Alt i 1923 vart Rosebuå freda.
30
RASMUS LØLAND-MARKERINGA 2007 – 2011