2008-04_Helseivest_web - Helse Vest

Nytt venteareal 

gir pasientane komfort 

Forsking: Lysare utsikter for MS-sjuke 

4 

16 

HELSE 

i vest 

Nr 4/ 2008 

rogaland / hordaland / Sogn og fjordane 

Fekk livmorhalskreft som 29-åring 

Gler seg 

over at dottera 

får vaksine 

10

helse i vest 4_2008 

DETTE ER DIN HELSEREGION 

Helse Vest RHF (regionalt helseføretak) har det overordna ansvaret for spesialist helsetenesta 

i Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane. Helse Vest RHF eig fem helseføretak; Helse 

Førde, Helse Bergen, Helse Fonna, Helse Stavanger og Apoteka Vest, samt Helse Vest IKT AS. 

Helseføretaka har cirka 25 000 medarbeidarar, omfattar rundt 50 sjukehus og institusjonar og yter 

helsetenester til rundt 1 million innbyggjarar. Budsjettet er på ca 17 milliardar kroner. Helse Vest 

RHF er lokalisert på Forus i Stavanger. 

Helse og livskvalitet 

Denne helga har det verkeleg vore julestemning i 

Stavanger-området. Sjølv her, heilt ute ved havet, har snøen lagt 

seg til på bakken, det er fleire minusgrader, ungane akar og skrålar, 

mødre og fedre susar ned bakkane saman med dei håpefulle. Slikt 

er det mykje glede i – og livskvalitet. Enno er det vel tre veker 

til julekvelden så det er altfor optimistisk å tru at det gnistrande 

vintervêret vil halde seg. Men det hindrar oss ikkje i å glede oss 

her og no. 

Glede var det også den 7. oktober, då regjeringa la fram forslaget 

til statsbudsjett. Ei av sakene Helse Vest har jobba med i mange 

år, har funne si løysing. Den mykje omtala skeivfordelinga mellom 

regionane blir retta opp i statsbudsjettet for 2009 og 2010. Dette 

betyr at Helse Vest blir tilført ein halv milliard ekstra i løpet av 

desse to åra. Med dette blir Helse Vest finansiert 

på lik linje med dei andre regionane. Mange 

på Vestlandet har bidradd til dette resultatet. 

Gledeleg – og rettferdig. 

Foto: Kjetil Alsvik 

Bjørg Sandal 

Kommunikasjonsdirektør, Helse Vest 

Vaksine mot livmorhalskreft er også tilgodesett i forslaget til 

statsbudsjett. For jenter betyr dette at dei får vaksine for å hindre 

kreft i livmorhalsen. For helsepersonell ved Kvinneklinikken på 

Haukeland betyr satsinga på statsbudsjettet at dei ser resultat av 

langsiktig arbeid. Mykje å glede seg over, både for pasientar og 

helsepersonell. Torill Torp er ei som til fulle forstår kor viktig 

denne satsinga er. 

Glede var det også på forskingskonferansen i slutten av oktober. 

Stolte forskarar mottok pengeprisar og heider av styreleiar Oddvard 

Nilsen. Helseforskarane frå Vestlandet markerer seg sterkt i 

landssamanheng; det blir det meir forskingsmidlar av. Helse Vest 

har prioritert forsking i mange år, ikkje minst ved å tilføre ekstra 

pengar til forskingsarbeidet. Slikt blir det fine resultat av. Les om 

arbeida til dei heidra forskarane. 

No kryp julekvelden nærare; advent er godt i gang og 

forventningane stig. Julegåvene er stort sett innkjøpte, og 

kakeboksane blir fylte opp. Smake litt her og smake litt der; og alle 

dei gode luktene breier seg i huset. Jula er ei god tid for familien til 

å la dagane rulle litt seinare, nyte lange og gode måltid saman og ha 

litt meir tid til det sosiale livet. Tenn i peisen, la stearinlysa brenne 

og bidra til den lune og positive atmosfæren vi alle ønskjer oss. 

Det gir mykje helse og livskvalitet. 

På vegne av Helse Vest ønskjer eg deg og dine ei gledeleg og 

fortreffeleg julefeiring! 

2

Helse i vest, juni 2008 

Redaksjon 

Bjørg Sandal (ansvarleg redaktør) 

Tonje Pedersen (redaktør) 

Elisabeth Huse 

Abonner gratis på Helse i vest 

Send ein e-post til info@helse-vest.no 

Utforming og tilrettelegging 

Oktan Alfa AS 

Forsidefoto: Monica Larsen 

Redaksjonen avslutta 25. november 2008 

Trykkeri 

Colorprint Sandnes AS 

Opplag 

ca 15.000 

Helse Vest og nynorsk 

Kyrkje- og kulturdepartementet har slått fast at Helse Vest skal følgje 

mållova. Det er eit fleirtal av nynorskkommunar i regionen og Helse 

Vest har difor nynorsk som tenestemål. Det betyr at informasjon som 

går ut til eksterne mottakarar, blant anna Helse i vest og nettsidene 

www.helse-vest.no skal vere på nynorsk. Det er grunnen til at alle 

lesarar, også dei som er bokmålsbrukarar, får informasjonen på 

nynorsk. 


Betre pasientservice 4 

16 

Forskingskonferansen 

10 

Å vente i rolege omivnadar 4 

Forskingsnytt 8 

Glad Oda Eline får vaksine mot livmorhalskreft 10 

Ny kreftvaksine 

Profilen 14 

Forskingskonferansen 16 

Verdt å vite 22 

Pasienthjelparen er komen for å bli 24 

Kjempar 

dei eldste 

si sak 

14 

3


Mens pasientar og sjåførar 

tidlegare lette etter kvarandre over 

heile sjukehuset, har Haukeland 

jobba med ei løysing på transportproblemet. 

I ein mjuk stol med avis 

og ein kopp kaffi skal pasientane 

vente i fred på skyssen. 

Å vente i rolege 

omgivnader 

Tekst Tonje pedersen / foto bjørn erik larsen 

Det er ein vanleg tysdag ettermiddag. Else Margot Nilsen 

slappar av inne på venterommet på Haukeland 

Universitetssjukehus. Ho har vore til behandling og kjenner seg 

sliten. Då er det godt å ha ein plass å vente kor ho veit at drosjesjåføren 

finn ho. 

– Dette venterommet er eg svært nøgd med. Dei som jobbar der 

kjenner meg igjen og helser. Ein kjekk ungdom kjem alltid bort 

for å seie at det er min tur, fortel Nilsen. 

4 

I januar fekk ho diagnosen lymfekreft og har sidan det vore 

innlagd ni gonger ved universitetssjukehuset i Bergen. Ho har 

ikkje tal på alle dei gongane ho har venta på transport inne på


Pål Eidsheim er leiar for køyrekontoret i Helse Bergen. Han gler seg over ventearealet, men fortel at det har vore 

vanskeleg å få kontroll på pasienttransporten i Bergen. 

venterommet. 

– Når eg skal heim etter behandling, er eg alltid sliten og trøtt. 

Som regel går ventinga greitt. Nokre gonger har eg venta altfor 

lenge, men det var i starten, seier Nilsen. 

Trong fødsel 

Pål Eidsheim er leiar for køyrekontoret i Helse Bergen. Han 

gler seg over at pasientar er nøgde med den nye ordninga, men 

innrømmer at det har vore ein vanskeleg start. 

– For at pasienttransporten skal gå smertefritt, krev det at alle 

dei involverte bruker datasystema riktig. Det har ikkje blitt gjort, 

og transportørane seier dei bruker altfor mykje tid på å finne 

pasientar som ikkje er der dei skal. 

Rett ved hovudinngangen til sentralblokka ligg det såkalla venterommet. 

Arealet er over 80 kvadratmeter med plass til 60-70 

ventande pasientar. Gode stolar, aviser, kaffi og te er tilbodet dei 

reisande får, og venterommet er alltid fullt. 

– Det er dobbelt så mange pasientar som går her enn det vi 

hadde rekna med. Pågangen er enorm, og dei tilsette ved kontoret 

klarer ikkje å hjelpe så mykje som dei ønskjer. Mellom klokka 

12 og 16 er det veldig travelt, og vi har slitt med lang ventetid for 

pasientane som skal heim. 

5


Pasienttrnsport 

Vil du vite meir om pasientreiser? Sjekk www.pasienttransport.no 

Fleire medieoppslag i Bergen har vist pasientar som har venta 

i fleire timar på transporten. 

Taxiordninga er no på dagsorden i Helse Bergen. Bergen 

Taxi har sagt opp kontrakten, og anbodsfristen gjekk ut fredag 

21. november. 

– Situasjonen har vore verre enn han er i dag, men vi håper å få 

kontroll på dette snart. I tillegg må avdelingane leggje inn reisebestillingane 

for pasientane. Alt dette må gå seg til for at vi skal 

unngå kaos. Likevel er venterommet ein suksess. Alt rotet rundt 

må vi berre få orden på, seier Eidsheim. 

Nytt venterom i Stavanger 

På nyåret er eit likande venterom på plass i Stavanger Universitetssjukehus. 

Leiar for køyrekontoret, Milly Sivertsen, klarer nesten 

ikkje å vente. 

– Vi gler oss alle saman. Det skal bli godt å få ein stad der pasientane 

kan vente. I dag går sjåførane rundt og leiter etter pasientane, 

og vi manglar kontroll, seier Sivertsen. 

Ho har sjølv vore i Bergen og sett på ventearealet der. Om det 

blir like fint i Stavanger kan ho ikkje love. 

– Vi skal nok få til kaffi og aviser vi også, men eg veit ikkje heilt 

korleis sjølve arealet blir. Eg håper det blir like bra som i Bergen. 

Det viktigaste no er å få dette på plass, seier ho og lover at venterommet 

kjem seinast ved årsskiftet. 

– Det er dobbelt så mange som går 

her enn det vi hadde rekna med. 

Pål Eidsheim 

Leiar for køyrekontoret i Helse Bergen 

6


Til venstre: Tom Erik Øksnes (foran) og Kim Rio gjer det dei kan for å hjelpe pasientane med bestillingane. 

Det skal bli godt å få ein stad der 

pasientane kan vente. I dag går sjåførane 

rundt og leiter etter pasientane. 

Milly Sivertsen 

Leiar for køyrekontoret i Helse Stavanger 

Overtek 

reiserekninga 

Dei fire regionale helseføretaka 

skal frå januar 2010 overta 

reiserekningane som pasientane 

sender etter at dei har 

brukt transport i samband med 

behandlinga. Dette ansvaret ligg 

i dag på NAV. Dermed vil dei 

regionale føretaka få ansvaret 

for alt som har med pasienttransport 

å gjere. 

– Hovudbodskapen er at vi med 

dette gjer transporten enklare for 

pasienten. Når dette kjem på plass, 

treng dei berre å møte ein instans i 

staden for både NAV og helseføretaka. 

Vi ønskjer å skape ei felles teneste som 

har ansvaret for alt med pasientreiser. 

Denne tenesta skal etter kvart tilby 

eit skreddarsydd produkt med alt frå 

informasjon og planlegging av reiser til 

oppgjer for utgiftene, seier Per Karlsen, 

økonomidirektør i Helse Vest RHF og 

ansvarleg for pasienttransport i det 

regionale helseføretaket. 

Ved å overta reisejobben NAV har 

gjort, er målet både å gjere transporten 

enklare for pasientane, i tillegg til å 

effektivisere jobben internt i føretaka. 

– I Helse Vest vil vi få på plass ei 

saksbehandlingseining i kvart helseføretak. 

Til no har NAV hatt ansvaret 

for reiserekningane mens helseføretaka 

har betalt for jobben NAV har gjort, 

seier Karlsen. 

Saksbehandling av all pasienttransport 

skal overførast gradvis frå NAV 

1. september 2009 og fram til 1. januar 

2010. I denne fasen blir det etablert ein 

ny organisasjon for pasientreisene med 

regionale einingar og eit eige nasjonalt 

selskap. 

Venterommet er utstyrt med gode stolar, kaffi og aviser for dei ventande. 

Else Margot Nilsen slappar av inne på venterommet på Haukeland Universitetssjukehus. Ho har vore til behandling og kjenner seg sliten. Då er det 

godt å ha ein plass å vente kor ho veit at drosjesjåføren finn ho. 

7


forskingsnytt 

(Kjelde: www.forskning.no) 

v 

Migrene av 

knallhard 

trening 

Treningstøffingar kan utvikle 

migrene, mens vanleg hovudverk rammar 

dei inaktive, viser ny forsking. 

I 1997 svarde 22.000 personar utan 

migrene eller hovudpine på spørsmål 

om treningsvanar og livsstil. No, elleve 

Foto: iStockphoto 

år seinare, er det oftast dei som har 

vore ”flinke” til å trene hardt som har 

utvikla migrene. Den gruppa som trena 

lite hadde ”vanleg” hovudpine og andre 

helseplager enn dei tøffe mosjonistane, 

viser studien. 

Det kan verke urettferdig at hard 

trening blir straffa med migrene, og 

forskarane har ingen klare svar på kvifor 

det skjer. Den gode nyheita er at det 

finst råd som gjer at du kan unngå å få 

migrene etter trening. Svaret er ganske 

enkelt å unngå å ta deg heilt ut under 

økta. 

Fysisk varme gjer hjartet varmt 

Ein rykande varm kopp kaffi kan også varme eit hjarte. Fysisk varme fører 

til varme kjensler, ifølgje ein ny studie som er publisert i Science. 

Å tilby nokon ein rykande varm kaffikopp, kan bli oppfatta som meir enn 

ein hyggeleg gest. Den fysiske varmen i koppen, skaper nemleg også varme 

følelsar hos dei som drikk. Når kjærasten din ser på deg med eit mjukt blikk 

over kaffikoppen, kan forklaringa dessverre vere banal. 

Illustrasjonsfoto: shutterstock 

Munnvatn mot dårleg ande 

Kan dårleg ande forsvinne 

med munnvatn? Jepp, seier den 

samla forskinga på feltet. Halvparten 

av befolkninga slit med dårleg ande. 

Dermed er det ikkje rart at det finst 

utallege produkt som skal hjelpe. 

No har forskarar frå Cochrane Library 

gått gjennom ulike undersøkingar av 

saka. 

Det er vanlegvis bakteriar på tunga 

som har ansvaret for eimen som siver 

ut frå upussa morgonmunnar, men det 

finnst altså eit breitt utval av tannvatn 

som skal rydde opp mellom gummane. 

Forskarane har gått gjennom fem 

studiar med til saman 295 deltakarar, 

og konklusjonen er positiv. 

- Vi fann ut at både antibakterielle 

munnskyljemiddel og middel som 

inneheld luktnøytraliserande kjemikaliar 

faktisk er veldig gode til å kontrollere 

dårleg ande, seier Zbys Fedorowicz frå 

Ministry of Health i Bahrain. 

Men forskarane rår likevel folk til å 

velje munnskyljevatn med omhug for å 

skåne tennene. 

8


Ny sjef i Helse Fonna 

Kari Ugland (biletet) er tilsett som 

administrerande direktør for føretaket. 

Ugland har vore konstituert i stillinga sidan 

mars i år og var tidlegare klinikkdirektør for 

kirurgisk klinikk i Helse Fonna. 

Styret tilsette Ugland i styremøte 

på Stord 25. september. 

– Kari Ugland har lang erfaring 

frå Helse Fonna og har gjennom 

konstitueringsperioden vist at ho er 

ein dyktig og inkluderande leiar. Eg 

er glad for at vi no er i mål med tilsetjingsprosessen 

og at vi gjennom 

tilsetjinga sikrar kontinuitet for føretaket, 

seier styreleiar Toralv Mikkelsen 

i Helse Fonna. 

Skal finne ny sjef 

for Helse Stavanger 

Administrerande direktør i Helse 

Stavanger, Gunnar Hall Skavoll, slutta 

i stillinga si umiddelbart 4. november. 

Deirektør Sverre Uhlving frå medisinsk divisjon er konstituert 

som administrerande direktør i ein overgangsperiode. Han har 

vore tilsett i ulike stillingar ved Stavanger Universitetssjukehus i 

30 år. 

– Eg er glad for at vi har funne ein som er villig til å ta på seg 

denne oppgåva i ein overgangsperiode, og ser fram til å samarbeide 

med han, seier styreleiar Oddbjørg Starrfelt i Helse Stavanger 

ifølgje nettsidene til føretaket. 

Styret har allereie starta arbeidet med å finne ny administrerande 

direktør for helseføretaket. 

Helse Stavanger: 

Får nytt 

elektronisk 

journalsystem 

ette er eit betydeleg løft 

–Dfor alle helseføretaka 

i Helse Vest. Systemet er det beste i 

marknaden og vil gjere det lettare for alle 

partar. Både behandlarar og pasientar vil 

tene på innføringa, seier Helge Bryne, 

viseadministrerande direktør i Helse Vest 

RHF og leiar for programstyret i EPJprosjektet. 

Helse Stavanger først ut 

Det nye journalsystemet blir levert av 

DIPS ASA, og er det systemet som er i ferd 

med å få størst plass i Noreg når det gjeld 

journalsystem. I psykiatrien har systemet 

allereie vore i bruk ei stund, men i vest er 

Helse Stavanger først ut med å ta i bruk 

den nye felles løysinga i heile føretaket. 

Måndag 17. november fekk Helse Stavanger nytt 

elektronisk pasientjournalsystem. Etter kvart skal alle 

helseføretaka i vest inn på den nye løysinga, Felles EPJ 

(DIPS) 

– Vi har eit regionalt program med 

mange delprosjekt som arbeider med 

innføringa. I Helse Bergen blir nytt system 

teke i bruk i april 2010. Helse Førde og 

Helse Fonna vil ta systemet i bruk frå 2011, 

seier Bryne. 

Dei tilsette ved Stavanger Universitetssjukehus 

er svært positive til det nye 

journalsystemet. Til no har journalane vore 

delvis på papir og delvis elektronisk, og det 

gamle systemet har, ifølgje Bryne, gått ut på 

dato for lenge sidan. Han legg likevel ikkje 

skjul på at det vil bli startvanskar. 

– Dette er ei så stor omlegging at vi må 

rekne med at ikkje alt fungerer perfekt frå 

dag 1. I tillegg vil det ta tid å venne seg til 

nye skjermbilete og nye registrerings- og 

dokumentasjonsrutinar. Eg håper både 

medarbeidarar og pasientar vil vise litt 

ekstra tålmod den første tida, oppfordrar 

Helge Bryne. 

Økonomisk investering 

Det nye journalsystemet har vore under 

planlegging i eit par år allereie. I år blir 

investeringane på heile 59 millionar kroner. 

Målet er at DIPS skal forbetre og forenkle 

tilgangen til informasjon og dokumentasjon. 

Pasientane vil no sleppe å fortelje den same 

sjukdomshistoria fleire gonger. Behandlarane 

kan berre klikke seg inn og lese. I tillegg blir 

tilgangen til pasientinformasjonen endå 

sikrare enn i dag. 

– Både arbeidsprosessane og kvaliteten 

blir betre, og dei tilsette og pasientane skal 

dra nytte av ordninga. I tillegg meiner vi at 

dette vil leggje til rette for betre samhandling 

mellom spesialist- og primærhelsetenesta, 

påpeikar Bryne. 

Ein av dei store tekniske utfordringane, er 

å integrere alle dei andre IKT-løysingane med 

DIPS. Berre i Helse Bergen er det over 40 

system som skal integrerast. 

9


Begeistringa var stor blant dei som hadde arbeidd med HPVvaksinen 

ved Haukeland Universitetssjukehus då regjeringa ga 

57 millionar kroner til vaksinen mot livmorhalskreft. Torill Torp 

var berre 29 år gammal då ho fekk livmorhalskreft. No gler ho seg 

over at dottera Oda Eline Torp Seglem (10) får vaksine 

mot same sjukdom. 

Tekst tonje pedersen / Foto Monica larsen 

Glad Oda Eline 

får vaksine mot 

livmorhalskreft 

g skal ta ei sprøyte for ikkje å få det same som 

–Emamma hadde. Både mamma og pappa vil at eg 

skal ta sprøyta, fortel den ti år gamle jenta som ikkje har gjort seg 

nokon refleksjon over kva vaksinen mot livmorhalskreft betyr. For 

henne er det berre ei sprøyte som dei andre ho har teke tidlegare. 

– Då eg først las om vaksinen tenkte eg ikkje noko over det. 

Når det etter kvart blei snakk om å få han inn i vaksinasjonsprogrammet 

for unge jenter, blei eg glad. No skal dottera mi få 

sprøyta. Det er utruleg viktig for meg at ho ikkje må oppleve det 

eg har gjort, seier 36-åringen, som enno slit med etterverknader 

av sjukdommen. 

Haukeland-forskarar svært nøgde 

På Haukeland Universitetssjukehus i Bergen sit professor og 

overlege ved Kvinneklinikken, Ole-Erik Iversen. Det er mykje 

takka vere han og medarbeidarane hans at tolv år gamle jenter til 

neste haust truleg får vaksinen av helsesøster. Vaksinen sitt innpass 

i vaksinasjonsprogrammet tek han som ein siger for oppdragsforskinga 

i Helse Vest, Helse Bergen og i heile forskingsmiljøet på 

Vestlandet. 

– Det var tilfeldig at eg kom inn i dette. Vi fekk ei oppfordring 

frå Kreftforeningen, men mange, også eg sjølv, var skeptiske. Berre 

åtte år seinare skal denne vaksinen bli ein del av det nasjonale 

vaksinasjonsprogrammet. Det er heilt fantastisk, seier Iversen. 

Det er to HPV-vaksiner som skal konkurrere om å få plass i 

vaksinasjonsprogrammet. Begge er utprøvde i Bergen. Sidan 2000 

har Iversen vore leiar for forskarane som har jobba aktivt med å 

teste ut effekt og biverknad av vaksinane. 

Hypotese blei sann 

I 1983 greidde den tyske forskaren Harald zur Hausen (72) å 

påvise kreftframkallande typar av humant papillomavirus (HPV). 

Ti år tidlegare hadde han kome med hypotesen om at livmorhalskreft 

kom frå eit virus. Den 20 år lange grunnforskinga til 

zur Hausen har no ført til utviklinga av to vaksiner mot denne 

krefttypen. 

10


– Det er utruleg viktig 

for meg at Oda Eline ikkje må 

oppleve det eg har gjort, seier Torill, 

som enno slit med etterverknader 

av sjukdommen. 

11


For arbeidet sitt fekk zur Hausen i haust Nobelprisen i medisin. 

I åtte år har forskarar ved Universitetet i Bergen og Haukeland, 

saman med andre senter både i Noreg og i verda, jobba med å 

teste ut ein vaksine mot krefttypen. Premien for innsatsen er at 

vaksinen no blir teken i bruk. 

– Denne jobben har endra kvardagen min og fokuset mitt. I 

løpet av kort tid har vi fått to vaksiner som beskyttar mot dødeleg 

kreft. Den eine vaksinen beskyttar i tillegg mot kjønnsvorter, og 

dei beskyttar begge mot forstadium og kreft i andre organ. Det er 

likevel viktig å hugse at vaksinane berre beskyttar mot 70 prosent 

av livmorhalskreften. Difor vil det fortsett vere viktig med celleprøver, 

seier Iversen. 

Kreft med etterverknadar 

Torill Torp var berre 29 år, hadde ei lita jente på to, og livet 

framfor seg. Ho såg for seg fleire barn og skulle berre ta ein vanleg 

celleprøve hos legen. Det blei påvist celleforandring i prøva, og 

Torp måtte til Bergen for undersøking. Då ho kom heim frå Bergen, 

hadde ho ikkje lenger livmor. 

– Akkurat då tok eg det ikkje innover meg. I ettertid har det 

vore verre, fortel ho. 

Væskeopphoping i beina, utmatting og kamp for forståing blei 

kvardagen for Torp. Enno arbeider ho 50 prosent og er utsliten 

når arbeidsdagen er over. 

– Ein del av etterverknaden av operasjonen er lymfeødem. Det 

er ein kronisk sjukdom som eg alltid må leve med. Eg er sliten 

heile tida og har nok kjent at folk ikkje alltid trur meg. 

Kjenner angsten 

I Torill Torp sin sofa heime på Våland sit Kristin Mohn og drikk 

ein kopp kaffi. Det er to år sidan ho blei operert for livmorhalskreft, 

og ho kjenner enno redselen i kroppen. 

– Eg var frykteleg redd. Eg tenkte på at sonen min skulle bli 

vaksen utan mor, og eg var veldig bekymra for at kreften skulle 

komme tilbake. 

Begge kvinnene slapp å fjerne eggstokkane og unngjekk dermed 

overgansalderen mange år før tida. Men for dei 300 som årleg 

får denne krefttypen, er det mange som slit med store skader etterpå. 

– Eg har møtt mange som har blitt strålte i underlivet etter operasjonen. 

For ei kvinne trur eg ikkje det er mykje som er vondare 

enn det. Dei slit med store smerter og sexlivet blir aldri det same. 

Alle toalettrutinar blir endra og nokre mister kontrollen og klarer 

ikkje å halde igjen, seier Mohn. 

Støttar vaksinen 

Begge dei to er medlemmer av Foreninga for gynekologisk 

kreftramma, også kalla gynkreftforeninga. Dette er ikkje den 

foreininga som får mest medlemmer. Fleire kvinner med kreft 

i underlivet vil ikkje vere med, dei vil helst gløyme. 

Vaksinen sitt innpass i vaksinasjonsprogrammet 

ser eg på som ein siger for 

oppdragsforskinga i Helse Vest, Helse 

Bergen og heile forskingsmiljøet på Vestlandet. 

Ole Erik Iversen Professor og overlege ved Kvinneklinikken, Haukeland 

12


Torill Torp og dottera Oda Eline nyt kvarandre, men enno slit Torill 

med etterverknader av livmorhalskreften ho hadde for sju år sidan. 

– Dette er kvinnekreft som er knytt til kvinna sitt underliv. 

Ingenting er meir tabu enn det. Når vi i tillegg veit at vi får 

viruset gjennom seksuell omgang, vil mange kvinner gå vidare 

utan å relatere seg til sjukdommen, seier Mohn. 

– Kva tenkjer du om den nye vaksinen? 

– Det betyr mykje. No slepp mange å få kreft. Endå fleire slepp 

å få forstadiet til kreft eller bli smitta av viruset, seier Mohn. 

– No slepp mange å få kreft. Endå 

fleire slepp å få forstadiet til kreft eller 

bli smitta av viruset. (Kristin Mohn) 

Fakta om HPV 

• Humant papillomavirus (HPV), eit virus 

som kan føre til kreft i livmorhalsen. 

• Fleire typar av viruset blir overførde 

ved seksuell aktivitet. 

• Kvart år får rundt 300 norske 

kvinner livmorhalskreft 

som følgje av viruset. 

• Heile 3000 kvinner får forstadiet til kreft og må 

laserbehandle livmorhalsen. 

• Frå hausten 2009 blir vaksinen ein del av barnevaksinasjonsprogrammet. 

Alle12 år gamle jenter 

får tilbod om vaksinen. 

• Regjeringa ga 57 millionar kroner av statsbudsjettet 

for 2009 til HPV-vaksinen. 

13


profilen 

Hildur Thingnes 

Assisterande seksjonsleiar, 

indremedisinsk avdeling, Førde sentralsjukehus 

Kjempar 

dei eldre 

si sak 

Foto: Roy Raasholm Fauske 

Heilt sidan tidleg på 90-talet har Sogn 

og Fjordane fylkeskommune og seinare 

Helse Førde arbeidd for å få på plass 

spesialisthelseteneste innan geriatri. 

Hildur Thingnes har vore sentral i 

arbeidet i rolla som prosjektleiar for 

”Geriatriprosjektet i Sogn og Fjordane” 

1997 – 99, geriatrisk sjukepleiar og 

som leiar på medisinsk seksjon. 

Tekst tonje pedersen 

Våren 2008 lukkast det Helse Førde å få på plass eit 

geriatrisk team ved medisinsk poliklinikk. Teamet er 

førebels samansett av spesialsjukepleiarar, lege og psykolog. For 

Hildur Thingnes er satsinga som eit steg i rett retning mot vidare 

oppbygging av spesialisthelsetenesta. No er ho Helse Førde sin 

representant i den regionale arbeidsgruppa vedrørande ”Plan for 

spesialisthelsetenester til eldre”. 

– Vi har ikkje hatt noko spesialistteneste innan geriatri tidlegare. 

Problemet har vore mangel på geriatrar, og ingen innan denne 

spesialiteten har vore å få tak i i Sogn og Fjordane. No har vi 

inne ein assistentlege som ønskjer å utdanne seg vidare til geriatrispesialist, 

og ein vikarlege som er utdanna geriater, seier Thingnes. 

Nytt team for dei eldste 

Geriatriteamet i Helse Førde har ansvar for å hjelpe eldre 

pasientar, oftast over 75 år, som treng brei tverrfagleg vurdering, 

diagnostisering og behandling. Thingnes kallar pasientane ei 

sårbar gruppe som treng kompetente fagfolk som ser behova i sin 

heilskap. Dette betyr og at støtte og rettleiing til pårørande og 

kommunehelsetenesta er ei sentral oppgåve. 

Den geriatriske pasienten er den skrøpelege pasienten. Han har 

gjerne fleire sjukdommar, nedsett førlegheit, vanskar med å klare 

14


Foto: iStockphoto 

– Den geriatriske pasienten er den skrøpelege pasienten. Han 

har gjerne fleire sjukdomar, nedsett førlegheit, vanskar med å 

klare seg i dagleglivet og store aldersendringar. 

opplegg. Behovet for denne type teneste er veksande, og vi håper å 

få på plass ein sengepost på sikt. 

Det er viktig å skilje mellom eldre som klarer seg bra med ordinær 

oppfølging i ulike avdelingar, og dei som treng eit tverrfagleg geriatrisk 

tilbod. Vi veit at vi nærmar oss ei eldrebølgje, og vi ønskjer å 

vere betre rusta til å takle dei utfordringane dette medfører. 

Geriatriske avdelingar kan ikkje ta hand om alle eldre som treng 

tverrfagleg oppfølging. Difor blir kompetanseoppbygging og meir 

bruk av tverrfagleg teamarbeid viktig i åra framover. 

Samhandling 

Ei nasjonal satsing er no i gang for å få alle føretak til å planleggje 

for rett helseteneste til eldre i åra framover. 

– Samhandling er ein viktig del av dette arbeidet. Helseminister 

Bjarne Håkon Hansen er oppteken av samhandlinga mellom førsteog 

andrelinjetenesta. Innan geriatri må samarbeidet mellom kommunane 

og spesialisthelsetenesta vere tett. Ei høveleg arbeidsdeling 

mellom sjukehusa og kommunehelsetenesta er eit viktig område for 

kontinuerleg forbetringsarbeid, fastslår Thingnes. 

seg i dagleglivet og store aldersendringar. Ikkje sjeldan ser vi at 

redusert hukommelse og psykiske vanskar er samanvevde. 

Teamet har nært samarbeid med avdeling for nevrologi / 

revmatologi/ fysikalsk medisin og rehabilitering og med psykiatrisk 

avdeling for å gi eit best mogleg tilbod ut frå behova hos den 

enkelte. Geriatri som spesialitet er ei av åtte greiner som tilhøyrer 

indremedisin. 

Startgropa 

Den nyleg starta geriatrisatsinga i Helse Førde er berre så vidt i 

gang. Førebels er dette eit poliklinisk tilbod, som og kan brukast 

meir ambulant etter kvart. For å ha ei heilskapleg teneste er det 

behov for eigen sengepost til akutt geriatri og rehabilitering. 

– No utgreier og diagnostiserer vi, i tillegg til å gi rettleiing 

til pasient, pårørande og helsepersonell om vidare behandlings- 

Ei betydeleg gruppe av dei eldste har demensproblem, og minst 

70 prosent av dei som bur i sjukeheim lir av hukommelsessvikt. Dei 

store sjukdomsgruppene som ofte medfører funksjonssvikt, finn vi 

elles innan hjarte- og lungemedisin, hjerneslag, kreft og muskel- og 

skjelettlidingar. 

Med ei satsing på geriatri tek vi konsekvensane av framtidig vekst 

i talet på eldre. Kommunane må også satse meir på kompetanseoppbygging 

og tilpassa tilbod. Det er avgjerande at spesialisthelsetenesta 

følgjer opp med rett teneste til rett type pasientar. 

Forslag til regional plan for spesialisthelsetenesta til eldre i Helse 

Vest skal ferdigstillast til nyttår. Etter dette vil dei ulike føretaka 

vurdere kva som skal satsast på lokalt ut frå kva som er etablert og kva 

som må byggjast ut. 

Helse Førde fekk på plass eit geriatrisk team i vår. Både Helse 

Bergen, gjennom samarbeidet med Haraldsplass, og Helse Stavanger 

har geriatriske seksjonar ved sjukehusa. Helse Fonna planlegg å opne 

ein akuttgeriatrisk post i 2009. For alle føretaka er det behov for å utvikle 

tilbodet slik at spesialisthelsetenesta kan takle dei utfordringane 

som alle veit kjem, seier Thingnes. 

15



Prisdryss på regional 

forskingskonferanse 

Tre forskingsprisar, mange påmelde, eit spennande 

program og fantastiske omgivnader. Alt låg til rette 

for ei flott avvikling av årets regionale forskingskonferanse 

på Solstrand. 

Tekst elisabeth huse 

Kreftforskar fekk 

forskingsprisen 

– Det er svært oppmuntrande og ei stor ære å få ei slik anerkjenning. Det 

verkar stimulerande å bli sett pris på, og er udelt positivt for meg personleg, 

men også for heile forskargruppa, seier professor Lars A. Akslen. 

Tekst Elisabeth Huse / Foto Bjørn Erik Larsen 

16 

Det har ikkje blitt den store feiringa etter at Akslen 

stakk av med Helse Vest sin forskingspris for 2008, 

men ei lita markering måtte til. 

– Vi kosta på oss eit kakestykke på lab-møtet førre veke, fortel 

prisvinnaren. 

Forsking av praktisk verdi 

Han meiner det kan være eit effektivt verkemiddel å dele ut 

forskingsprisar. 

– Det verkar stimulerande for forskarar og miljøet rundt, – det 

er nokså banalt, men slik er det. 

Akslen har vore tilknytt Gades institutt ved Haukeland Universitetssjukehus 

i 24 år. Her har han drive såkalla translasjonell 

kreftforsking. 

– Dette inneber å kombinere forsking rundt biologiske mekanismar 

med at det skal vere av praktisk nytte. Eg har blant anna forska 

på kva som karakteriserer dei mest aggressive kreftsvulstane. 

Aggressive svulstar 

Patologiprofessoren har jobba spesielt innan to felt. 

– Det eine er danninga av blodkar i svulstane. Dei må jo danne 

sin eigen blodsirkulasjon for å vekse og spreie seg. Dei mest aggressive 

svulstane er dei som dannar mange blodkar og karstrukturar 

som deler seg aktivt. Betre kunnskap om dette kan bidra 

til at vi kan seie kva prognose pasienten har. Målet framover er 

å finne gode markørar som vi kan bruke til å velje ut rett pasient 

til rett behandling. Vi håper også at kunnskapen kan medverke 

til at ein kan utvikle medisin for å bremse utviklinga av blodkar 

i svulsten. 

Viktig å ha det gøy 

– Det andre området omhandlar korleis sjølve kreftcellene veks 

og formeirar seg. Kunnskap om dette kan også bidra til utvikling 

av ny behandling. 

Lars A. Akslen har særleg jobba med føflekkreft, brystkreft, gynekologisk 

kreft og prostatakreft. Men sjølv om alvorlege sjuk-


Foto: Bjørn Erik Larsen 

Frå venstre: Fagdirektør Odd Søreide i Helse Vest, prisvinnarane 

Lars A. Akslen, Jan Erik Varhaug, Kjell-Morten 

Myhr og styreleiar Oddvard Nilsen i Helse Vest. 

Arrangementet 30. og 31. oktober 

var også svært vellykka med mange 

interessante føredrag. 

Ei av hovudoverskriftene var evaluering 

av forsking der blant anna professor Hanne 

Foss Hansen frå Københavns Universitet 

var ein bidragsytar. Også mange andre 

interne så vel som eksterne deltok med 

viktige bidrag til konferansen. 

Det store høgdepunktet var overrekkinga 

av tre forskingsprisar. Professor Lars Akslen 

fekk forskingsprisen på 100 000 kroner. 

Kvalitetsprisen blei i år delt på to verdige 

vinnarar: Professor og forskar på skjoldbruskkjertel- 

og brystkreftkirurgi, Jan Erik 

Varhaug, og Nasjonalt kompetansesenter 

for multippel sklerose ved leiar Kjell- 

Morten Myhr. (Sjå eigne saker for intervju 

med prisvinnarane.) 

Forskingskonferansen blir arrangert av 

det regionale samarbeidsorganet mellom 

Helse Vest og universiteta på Vestlandet. 

Målet er å stimulere til auka forsking i 

regionen. 

– Eg har blant anna forska på kva som karakteriserer 

dei mest aggressive kreftsvulstane. (Professor Lars A. Akslen) 

17


– Ei uventa og svært gledeleg 

oppmuntring, seier Jan Erik Varhaug 

om kvalitetsprisen han fekk tildelt 

på årets forskingskonferanse. 

dommar er kvardagen, legg patologen vekt på humor og god 

stemning. 

– Ein viktig faktor er å ha det morosamt, dette skal vere positivt 

arbeid. Det er ein del av psykologien i det å drive med forsking – 

ikkje minst når ein har halde på nokre år, seier han. 

Samarbeid til inspirasjon 

Samarbeid er eit viktig stikkord for forskinga til Akslen. Det er 

det også lagt vekt på i tildelinga av forskingsprisen. 

– Ein viktig faktor er å ha det morosamt, 

dette skal vere positivt arbeid. 

Det er ein del av psykologien i det å 

drive med forsking – ikkje minst når 

ein har halde på nokre år. 

– Pasient 

gir 

– Eg har hatt fleire opphald utanlands, og det har blant anna 

ført til forskingssamarbeid med ei gruppe ved Harvard i USA. Det 

har kome mykje fagleg ut av det. Det er ekstra stimulerande for 

grupper her til lands å vere del av eit større forskingsnettverk. Så 

kan ein bli inspirert og lære av korleis ting blir gjort andre stader. 

Vi har også regionalt samarbeid, blant anna med miljøet i Helse 

Stavanger. 

Også dei kliniske miljøa er viktige. – Godt samarbeid og gode 

kontaktar er sentralt i moderne forsking. Informasjonen kreftlegar, 

gynekologar, kirurgar og hudlegar kan bidra med, er vi 

avhengige av. Og dei midla vi 

har fått både frå Helse Vest og 

andre har vore utruleg viktige 

for samarbeid og fagleg utvikling 

av prosjekta. 

Trass i at han er ein anerkjend 

forskar og teoretikar, er det kontakten 

med pasienten og pårørande som betyr 

mest for han. – Eg sluttar aldri å undre 

meg over korleis mange menneske 

meistrar vanskelege situasjonar. Det er 

enormt imponerande!, seier professor 

Jan Erik Varhaug, ein av vinnarane av 

Helse Vests kvalitetspris for 2008. 


Lars a. Akslen 

Professor 

18



kontakten 

meg mest 

Han rosar arbeidsplassen sin, Haukeland Universitetssjukehus, 

og samarbeidet på tvers av fagområda 

innan både sjukehus og universitet. 

– Å arbeide i eit universitetssjukehusmiljø er fantastisk fordi 

det spenner om så mykje. Du opplever alt frå pasientar sin kamp 

på liv og død til forsking på molekylærnivå, seier den engasjerte 

kirurgen. 

Frå forsking til ny behandling 

Jan Erik Varhaug har arbeidd med brystkreft og skjoldbruskkjertelkreft. 

Han er blant anna leiar for eit forskingsprosjekt, i 

godt samarbeid med molekylærbiologar, der dei studerer kva som 

har skjedd nivå når svulstar utviklar seg i skjoldbruskkjertelen. 

– Vi har funne nokre forandringar som skil kreftsvulstar frå 

normalt vev og godarta svulstar. No prøver vi å finne ut om ein 

av dei forandringane kan brukast som ein ny veg til behandling. 

Det trengs nye medikament mot kreft i skjoldbruskkjertelen som 

kan brukast når kirurgi ikkje er tilstrekkjeleg, for eksempel ved 

spreiing. 

– Spennande linjer å arbeide langs, men framtida vil vise kva det 

fører til innan praktisk medisin, fortel professoren. 

Snille og aggressive typar 

Kreft i skjoldbruskkjertelen er ei relativt sjeldan kreftform. 

Samanlikna med brystkreft er det berre 220 nye tilfelle årleg mot 

meir enn 2500 nye brystkrefttilfelle kvart år. 

Helse Bergen var tidleg ute med forsking på skjoldbruskkjertelkreft 

– sjølv i verdssamanheng. Dei vanlegaste krefttypane i dette 

organet er snille og kan behandlast med god kirurgi og stråling, 

men det finst også aggressive typar som ein enno ikkje har god 

behandling for. 

Fekk ønsket oppfylt 

Varhaug har saman med andre i mange år arbeidd for at brystkreft- 

og endokrinkirurgi, som er kirurgi på hormondannande organ, 

skal bli ein eigen spesialitet. Han har også vore aktiv i leiinga 

av Norsk brystkreftgruppe og Norsk nevroendokrin tumorgruppe 

for å betre diagnostikk og behandling. I mai i år fekk han ønsket 

om ein bryst- og endokrinkirurgisk spesialitet oppfylt. 

– Dette har vore eit område av kirurgien som ikkje har vore ein 

eigen spesialitet. Vi har ønska å formalisere dette og setje høgare 

krav til dei som skal drive kirurgi innan desse felta. Det har vi 

no lykkast med, og vi håper det skal betre rekrutteringa og auke 

interessa for fagfeltet. 

Positiv innverknad på faget 

Berre ei veke før Varhaug blei overrekt kvalitetsprisen frå Helse 

Vest, fekk han vite at han var blitt æresmedlem i Norsk kirurgisk 

foreining. Det ser han på som ei viktig anerkjenning frå kollegaar. 

– Kva betyr det å få ein kvalitetspris? 

– Det var ei uventa og svært gledeleg oppmuntring – Prisen 

kan kanskje tolkast som eit teikn på at det eg har forsøkt å bidra 

med gjennom ein kombinasjon av forsking, pasientbehandling og 

undervisning for å betre behandlingskvaliteten, har hatt positiv 

innverknad på utviklinga innan nokre fagområde. 

19



Lysare utsikter 

for MS-sjuke 

– Det har aldri sett så lyst ut for MS-pasientar som det gjer no. I løpet av 

nokre år vil vi få meir effektive medisinar som kan bremse utviklinga av sjukdommen, 

seier leiar for Nasjonalt kompetansesenter for multippel sklerose, 

Kjell-Morten Myhr. 


Han har jobba med MS i 24 år og vore vitne til ein 

revolusjon i behandlinga av sjukdommen. Også for 

framtida er han svært optimistisk på vegne av pasientane sine. 

– Behandlingstilbodet i dag er totalt forskjelleg frå den dagen 

kompetansesenteret blei etablert. Og framover kjem nye medisinar 

som er enda betre og har færre biverknader. 

Store framsteg 

31. oktober tok Myhr og det nasjonale kompetansesenteret 

imot ein kvalitetspris på 50 000 kroner frå Helse Vest. 

– Prisen betyr mykje. Å motta slik heider er ei anerkjenning av 

det arbeidet vi gjer med å betre tilbodet i spesialisthelsetenesta, og 

ei stadfesting av at vi fyller dei oppgåvene vi er tildelte. Det har 

skjedd store framsteg på MS-området dei siste tiåra. Kompetansesenteret 

har gjort at desse raskt har kome MS-pasientar i Noreg til 

gode. Vi har hatt fokus på at ny behandling og diagnostikk skal bli 

tilgjengelege for pasienten så snart som mogleg, fortel Myhr. 

Glad og overraska 

Kompetansesenteret har jobba aktivt med utprøving av nye behandlingsprinsipp. 

Det har også fått på plass eit nettverk innan 

diagnostikk og behandling som har systematisert tilbodet slik at 

det blir så likt som mogleg for alle MS-pasientar i Noreg. 

Myhr innrømmer at han er overraska over prisen. 

– Eg blei svært glad for tildelinga. Vi visste at vi var blitt føreslått, 

men det var veldig mange sterke fagmiljø i Helse Vest som 

var gode kandidatar. Difor blei eg overraska. 

Registrerer alle pasientar 

Myhr er også stolt av etableringa av eit nasjonalt MS-register. 

– Målet er å registrere alle MS-pasientar i landet. I tillegg har 

vi etablert ein biobank for innsamling av blodprøver (serum og 

20


– Det betyr mykje for senteret å få ei slik anerkjenning. Det gjer at miljøet blir litt meir synleg i fagmiljøet i Helse Vest, men også blant 

pasientar og brukarorganisasjonen MS-forbundet, seier leiar for Nasjonalt kompetansesenteret for multippel sklerose, professor Kjell Morten Myhr. 

DNA), ryggmargsvæske og vev for utforsking av sjukdommen. 

Dessutan registrerer vi effekt og biverknader av behandlinga, 

fortel han. 

Registeret er eit viktig bidrag i kartlegginga av sjukdomsførekomst 

og faktorar som kan påverke sjukdomsutviklinga. 

Fiskefeitt kan hjelpe 

Forsking er ei anna hovudoppgåve for kompetansesenteret. 

– Vi har gjort mykje basalforsking for å studere sjukdommens 

mekanismar. Vi har blant anna i ein dyremodell studert faktorar 

som kan påverke vevskader og reparasjon ved MS. Vi har fora 

mus med ulike feittsamansetnader, og funne ut at feittsyrer kan 

ha innverknad på grad av skade. Fiskefeitt ser ut til å kunne vere 

særleg gunstig, røper Myhr. 

Fakta om MS 

Multippel sklerose (MS) er ein betennelse i 

nervesystemet 

• 7000 pasientar i Noreg er ramma 

• 300 får diagnosen årleg 

• Debuterer vanlegvis når pasienten er 30 år 

(mellom 20 og 40) 

• Rammar dobbelt så mange kvinner som menn 

• Har størst utbreiing i Nord-Europa og Nord Amerika 

• Sjeldan i afrikanske land og i store delar av Asia 

• Variert prognose. 15-20 prosent kan leve 

tilnærma normalt 

• Etter 10 år har halvparten fått avgrensa gangdistanse. 

• Etter 20 år bruker halvparten krykkje for å gå 100 m. 

21


verdt å vite 

Bjarne Beck er overlege og einingsleiar ved 

laboratorium for patologi i Helse Fonna. Her 

opplyser han dei som måtte vere i mørket når 

det gjeld fenomenet biopsi. 

BIOPSI 

Ein liten prøve med stor verdi 

Tekst Elisabeth Huse / Foto Øyvind Sætre 

– Kva er eigentleg ein biopsi? 

– Ein biopsi er ein diagnostisk vevsprøve 

som blir teken for å stille ein diagnose. 

Prøven kan takast frå mange ulike typar 

vev, for eksempel lever, lunge, musklar eller 

tarm. Prøvene kan vere av ulik storleik, men 

2-3 mm er vanleg. Ordet biopsi består av 

dei greske orda for ”vev” og ”sjå”. 

Bjarne Beck 

overlege i Helse Fonna 

– Kvifor tek ein ein biopsi? 

– For å stille ein diagnose når det er 

mistanke om sjukdom. Ved einkvar biopsi, 

skal vi tenkje ”kan dette vere kreft?” 

Sjølv om vi undersøkjer for andre typar 

sjukdommar som for eksempel tarmbetennelse. 

Tidlegare viste det seg blant anna at 

ein del magesårpasientar hadde kreft. 

Viss det er kreft, så kan biopsien seie noko 

om kva slags type kreft det er og korleis ein 

skal behandle pasienten vidare. Dette er 

den viktigaste oppgåva til patologane. 

– Kor lang tid tek det å få resultatet? 

Det varierer, alt frå to døgn til fleire dagar. 

For raskt å kunne stille ein diagnose, blir 

det viktig å finne teknikkar som gjer at det 

går fortare enn i dag. Hurtig transport, 

hurtig prosess i laboratoriet, ei høgkvalifisert 

analyse på kort tid og 

elektronisk utsending av patologirapport. 

– Korleis føregår prøvetakinga? 

– Det kjem veldig an på kva område ein 

vil ha ein biopsi frå. Viss det er frå magetarm-kanalen 

for eksempel, så bruker ein 

kikkertundersøking via koloskopi, altså ved 

at ein går inn via endetarmen og tek ut ein 

vevsprøve. Ein annan type er nålebiopsi, 

for eksempel ved mistanke om lunge- eller 

leverkreft. Då tek ein CT eller ultralyd av 

pasienten parallelt med at ei nål blir ført 

inn i brystet. 

– Gjer det vondt? 

– Det gjer litt vondt å stikke ei nål gjennom 

huda, men er lokalbedøvinga velplassert, 

er det minimalt ubehageleg. Koloskopi er 

heller ikkje særleg vondt. Også då får ein 

lokalbedøving. 

22


Biopsien skal gjennom ein omfattande prosess i laboratoriet før overlege og patolog 

Bjarne Beck kan stille ein diagnose. Her med spesialingeniør Eline Gramstad. 

– Kva slags pasientar er det som får 

utført biopsi? 

– Eg kan nesten ikkje peike på eit einaste 

område der ein ikkje brukar biopsi, men 

ofte har ein mistanke om at pasienten har 

kreft, det kan vere brystkreft, lungekreft, 

leverkreft, prostatakreft, tarmkreft eller 

gynekologisk kreft. Ved mistanke om 

føflekk-kreft derimot tek ein ikkje biopsi, 

då blir heile føflekken fjerna og undersøkt. 

Også når det er mistanke om ulcerøs kolitt 

eller Morbus Crohn, altså kronisk tarmbetennelse, 

blir biopsi utført. Biopsien er 

også det beste middelet til å vurdere intensiteten 

i tilstanden. Desse pasientane får 

gjort biopsiar med jamne mellomrom for 

å justere behandlinga. Også transplanterte 

må ta vevsprøve for å sikre at ikkje kroppen 

støyter frå seg nye organ. 

– Kva skjer med prøva etter at ho er 

teken? 

– Når ein har teke biopsien, gjeld det å 

stoppe dei prosessane som øydelegg vevet. 

Det gjer ein ved å leggje prøven i formalin 

alt frå nokre timar til eit døgn, avhengig 

av storleik og feittinnhald. Deretter skal 

vevet gjennom både alkohol og eit feittoppløysande 

stoff før det blir støypt inn i ei 

parafinblokk. Så skjer vi tynne snitt av vevet 

før heile prosessen med parafin og alkohol 

blir køyrd baklengs. Når dette er gjort, blir 

det tilsett eit fargestoff som gjer at ein kan 

sjå cellekjernane i mikroskopet. 

– Kva kan prøva fortelje? 

– Alt etter kva type vev det er, testar vi mot 

ulike antistoff slik at vi kan finne ut kor kreften 

har starta, om det er spreiing eller ikkje. 

– Kva skjer med prøva etter at ein har 

fått resultatet? 

– Alt som har vore undersøkt blir teke vare 

på og oppbevart på patologilaboratoria. 

Det er i Noreg ingen retningslinjer for kor 

lenge desse skal oppbevarast, men 20 til 

40 år er heilt vanleg over heile verda. Viss 

pasienten kjem tilbake og ein tek ny prøve 

kan ein samanlikne den nye og den gamle. 

Ein kan også hente fram eldre prøver når 

det er kome nye metodar og bruke desse 

i diagnostikken. Dei blir også brukt til forsking. 

Vi byggjer opp store arkiv, men det 

har absolutt verdi for pasienten. 

Det er praksis for god registrering i Norden. 

I Noreg har vi for eksempel kreftregisteret. 

Der kan ein finne masse informasjon 

om førekomst av ulike krefttypar og kva 

prognose pasientane har ved ulike typar 

kreft. 

23

Informasjon 

Returadresse: 

Helse Vest RHF 

Postboks 303 Forus 

B 

4066 Stavanger 

Pasienthjelpar permanent tilbod 

Etter eit drygt år med pasienthjelpar i Helse Vest har 

meir enn 2300 pasientar fått individuell og praktisk hjelp. 

No er suksesshistoria blitt eit permanent tilbod i det 

regionale helseføretaket. 

For fleire har det blitt enklare å bruke 

retten til fritt sjukehusval, og samtidig er 

kapasiteten i sjukehusa betre utnytta etter 

at pasienthjelparen kom på plass for 

eit drygt år sidan. No har styret vedteke 

at pasienthjelpar Liv Torunn Rundhovde 

får fast stilling i Helse Vest. 

– Dette er eit unikt tilbod som vi som 

region er stolt over å ha vore først ute 

med, seier styreleiar Oddvard Nilsen i 

Helse Vest. 

Realiserer rettane til pasientane 

Målet med ordninga var at pasienten 

skulle få raskare behandling, betre og 

meir individuell informasjon, samtidig 

som ein får utnytta den samla kapasiteten 

ved sjukehusa i regionen betre. 

Eit anna mål var å hjelpe pasienten til 

å realisere retten til fritt sjukehusval. 

Pasienthjelparen skulle ta steget vidare 

ved å gi praktisk hjelp til pasientar 

som faktisk ønskjer å flytte seg frå eit 

sjukehus til eit anna for å få raskare 

behandling. 

Bak opprettinga av pasienthjelparstillinga 

låg og ei erkjenning av at sjukehusa 

er mangslungne og kronglete institusjonar 

som det kan vere vanskeleg for 

mange å ta seg fram i. 

– Mange mål er nådd 

– Oppsummeringa etter eit år med 

erfaringar er at vi har realisert mange av 

måla som låg til grunn for opprettinga 

av stillinga. Ambisjonen framover må 

vere å tilpasse tenesta til behovet hos 

pasientane, og eventuelt utvide dette 

servicetilbodet, seier Oddvard Nilsen. 

Frå oppstarten har pasienthjelparen ført 

enkel statistikk. Denne viser at det har 

Liv torunn Rundhovde 

Pasienthjelpar Helse Vest 

vore eit jamt aukande tal innringjarar. 

Dei første ni månadene i 2008 har fleire 

enn 1500 personar kontakta pasienthjelparen. 

Størstedelen av dei er busette 

i nedslagsfeltet til Helse Stavanger. 

Deretter følgjer Helse Bergen. Noko av 

årsaka til det kan vere at ventetida ofte 

er lengst ved dei største sjukehusa. 

– Dette er eit unikt tilbod som vi som region 

er stolt over å ha vore først ute med. 

Oddvard Nilsen, styreleiar i Helse Vest 

Ring gratis 

PASIENTHJELP 

til deg som står i sjukehuskø 

Ring gratis 

800 41 005

2008-04_Helseivest_web - Helse Vest

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?