Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet

Aasen 1901 1917 1938 1959
Ynskje n. ynske ynske el. ønske
Skriftspråkleg tradisjon og praksis
Etter hovudregelen skulle den palatale lyden ikkje skrivast framfor trykklett -e, men
framfor -a måtte han vera med for å visa palatal uttale. Eit ønske og å ønskja følgjer såleis
den tradisjonelle regelen, som ikkje fungerer som regel lenger, fordi svake hokjønnsord
og infinitiv oftast eller ofte blir skrivne med -e. Av den grunn er det heller ikkje lett for
folk flest å skjøna kvifor det heiter eit ønske, men å ønskje (ev. å ønskja).
Eit søk på substantivet ønske/ynske i nynorskkorpset viser at ønske er brukt om lag tre
gonger så mykje som ønskje, som òg er svært vanleg. Forma ynskje er brukt mykje meir
enn ynske.
Stykke og merke er òg ord som ofte blir skrivne med j. Eit søk gir i nynorskkorpuset gir
mange treff.
Talemålsgrunnlag
Ord med konsonantsambanda lg og rg held betre på den palatale uttalen enn dei fleste
andre samband (bølgje, følgje, svelgje og sørgje). I austlandske målføre er den uttalen
vanleg også når ordet ikkje endar på vokal: elg > ælj og arg > arj.
Vurdering
Med dette framlegget innfører me ein del nye dobbelformer. Pedagogisk er det truleg ein
fordel, fordi mange nynorskbrukarar går ut frå at j-en er valfri i alle ord med palatal
uttale. Det kan verka kunstig å ha ulik skrivemåte av til dømes fylgja og følgja/følga, men
dei som vel den tradisjonelle forma fylgja, vel truleg uansett å markera palatal uttale
gjennom å skriva -lgj-. Derfor vurderer me forma *fylga som ei form det neppe er behov
for.
Ynske/ønske, ynskja/ønskja og stykke
Det er òg gode grunnar til å tillata ønska/ynska som eit valfritt alternativ til
ynskja/ønskja. Den palatale uttalen er mange stader borte i dette ordet som i andre, og
det synest unødvendig at folk må læra seg at j-en her er obligatorisk. Skrivemåten av
substantivet, ynske/ønske, kan òg ha sitt å seia for at mange skriv verbet utan j.
Tilsvarande er det mange som skriv substantivet med j, dvs. ynskje/ønskje, truleg etter
innverknad frå skrivemåten av verbet og frå talemålet. Ein treng ikkje av den grunn
opna for j i andre ord som stykke, merke osv. Substantivformene utan j, som stykke og
merke, er forholdsvis meir i bruk enn verba stykkja og merkja, og derfor meir
innarbeidde enn verba. Søka på ønske/ynske og ønskje/ynskje viser at det er god grunn til
å ta formene med j inn i rettskrivinga.
67