Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
Aasen tok i stor grad med stumme konsonantar for å visa etymologien til orda, t.d. Mod, bøygja og Bøygning. Aasen skreiv Fatl og fatla, men hadde til dels med former med både tl og sl: Hasl og Hatl, pusla og putla. Skriftspråkleg tradisjon og praksis Både bokmål og nynorsk har mange «stumme konsonantar», dvs. konsonantar som ikkje blir uttala – til dømes d og t i utlyd (stod, det). Slike stumme konsonantar vart tekne med i rettskrivinga for å visa etymologien til ordet, og eldre nynorsk hadde endå fleire stumme konsonantar enn dagens nynorsk. Dei stumme konsonantane har utvikla seg ulikt: Nokre av dei kjennest i dag framande fordi me sjeldan ser dei i skrift, og fordi me er påverka av skriftbiletet i bokmål. Det gjeld til dømes den stumme d-en i mod i tydinga ’huglag’, der dei fleste i dag vil velja forma mot. Andre stumme konsonantar blir i dag uttala, truleg etter påverknad frå skriftbiletet, og då skriv ein dei gjerne òg. Det gjeld til dømes speida og speidar, som i eldre nynorsk vart skrivne utan d, men som har vore skrivne med d i bokmål heile tida. Formene ovanfor med stum g er dei tradisjonelle, mens dei fleste skribentar i dag sløyfar g-en. I eldre nynorsk var tl vanleg skrivemåte i ord som fatle, mens forma sl er den vanlegaste i dag, sjølv om dei i mange tilfelle er jamstilte. I nokre tilfelle har formene fått litt ulik tyding, jf. under talemålsgrunnlag. Talemålsgrunnlag Den tradisjonelle uttalen i vestnorsk har vore tl: /fatle/, medan austnorsk har hatt sl: /fasle/. Uttalen med sl er i ferd med å spreia seg, etter mønster frå skriftmål og bymål. I dialektar der forma med tl er den vanlege, har forma med sl stundom kome inn med ei litt anna tyding. Eit døme på det er tusla og tutla. Vurdering Fleire av formene det her er tale om, synest alderdommelege i dag. Det gjeld til dømes speiar, flit (og husflit) og slut (nedbør). Når det gjeld dei nemnde orda med stum konsonant som blir skriven, varierer det frå ord til ord om det er forma med eller utan konsonant som blir brukt. Nemnda har vurdert bruken ut frå nynorskkorpuset. 60
Dei fleste formene med sl og tl har god utbreiing, men formene med sl er dei vanlegaste i dag. Det er rimeleg å ta bort former som er lite brukte, som firføsle og firføtle, men la to former stå der det er tvil om kva for form som står sterkast. 2.3 Former med og utan j etter g og k 2.3.1 J-en er valfri i dagens rettskriving Status i dag Verb og svake hokjønnsord med stammeutgang på g eller k har i dag forma med j som hovudform og forma utan j som klammeform. Det gjeld desse verba og substantiva: Verb: bleggja, brengja, bryggja, byggja, deggja, dengja, dyngja, eggja, flengja, glyggja, hengja, hyggja, klengja, klyngja, kneggja, leggja, lengja, liggja, mengja, nyggja, ringja, ryggja, sengja, skjeggja, skyggja, sleggja, slengja, sprengja, stengja, strengja, styggja, svengja, trengja, tryggja, tyggja, (v)rengja benkja, bleikja, blekkja, blenkja, brikja, bøkja, bøykja, dekkja, eikja, enkja, flekkja, flikja, føykja, hykja, kikja, klekkja, klykkja, kløkkja, knekkja, krenkja, krøkja, kveikja, kvekkja, lekkja, lenkja, likjast, mykja, møykja, nykkja, rekkja, rikja, rykkja, røykja, skjekkja, skjenkja, skrykkja, skrækja, sleikja, slikja, sløkkja, smeikja, snikja, spekja, sprekkja, sprikja, spækja, spøkja, steikja, stekkja, strekkja, stykkja, støkkja, svekkja, søkja, søkkja, tekkja, tenkja, trekkja, trykkja, tykkja, veikja, vekkja, vikja Svake hokjønnsord: brengje, bryggje, dengje, fengje, flengje, hengje, hyggje, klengje, klyngje, lengje, ringje, sleggje, slengje, slyngje, vengje, tyggje, (v)rengje drykkje, enkje, krykkje (stav), lykkje, rekkje, skjøkje, skrikje, sløkje I dei fleste av desse tilfella er forma utan -j- klammeform, men i nokre få tilfelle er det tale om jamstilte hovudformer, som t.d. i: enkja/enka v. (jamra), ryggja/rygga v. Krykkje i tydinga ’fugleart’ er eineform. Framlegg til ny rettskriving: Det skal vera valfridom mellom skrivemåtane gj og kj på den eine sida og g og k på den andre sida, i ord som i dag har former med gj eller kj som hovudform, og former utan j som klammeform. 61
- Page 9 and 10: 2.4 Skrivemåten av ein del enkelto
- Page 11 and 12: 3.1.8 Fleirtalsformene av nokre his
- Page 13 and 14: ‣ Tre ord med eit substantiv som
- Page 15 and 16: 3.4.5 Sterke og svake verb med kort
- Page 17 and 18: ‣ E-verb med stammeutgang på f,
- Page 19 and 20: 1 Ei norm for 2000-talet 1.1 Bakgru
- Page 21 and 22: 4 Grunnlagsmaterialet frå arbeidet
- Page 23 and 24: Innspela frå brukarane av nynorsk
- Page 25 and 26: 1938-1959 I 1934 føreslo Venstre o
- Page 27 and 28: Grunnen til at me treng ei fastsett
- Page 29 and 30: Skriftspråket er såleis eit kommu
- Page 31 and 32: formbruken vart meir sams innanfor
- Page 33 and 34: 4) Lite brukte former skal som hovu
- Page 35 and 36: d) Per Vestbøstad: Nynorsk frekven
- Page 37 and 38: 2 Lydverket 2.1 Vokalisme 2.1.1 Var
- Page 39 and 40: a/å aleine el. åleine adv. aleine
- Page 41 and 42: fomlen [fumlen] adj. [fumlen] fomle
- Page 43 and 44: sydfrukt el. sudfrukt f. sudfrukt s
- Page 45 and 46: pæl el. påle m. pæl m. påle m.
- Page 47 and 48: Talemålsgrunnlag Det at så mange
- Page 49 and 50: Dagens rettskriving Desse formene g
- Page 51 and 52: trøtt el. trøytt adj. trøtt trø
- Page 53 and 54: Nedanfor følgjer ei liste som vise
- Page 55 and 56: somme [sume] determ. [sume] somme d
- Page 57 and 58: [drømma] døma døma [dømma] døm
- Page 59: speidar el. speiar m. speiar speida
- Page 63 and 64: Bryggja f. byggja byggjer Byggjing
- Page 65 and 66: Ny rettskriving 1938 gjennomførte
- Page 67 and 68: Aasen 1901 1917 1938 1959 Ynskje n.
- Page 69 and 70: fivreld el. fivrelde n. fivreld el.
- Page 71 and 72: snerk el. snerke m. (hinne) snerk e
- Page 73 and 74: Nedanfor følgjer ei liste over ord
- Page 75 and 76: fortusta el. fortustra adj. fortust
- Page 77 and 78: kvidesam el. kvisam adj. kviksølv
- Page 79 and 80: poda el. pota v. pota poda v. pols
- Page 81 and 82: streta el. stritta v. streta v. str
- Page 83 and 84: Eit moment som har vore framme i re
- Page 85 and 86: Talemålsgrunnlag Me har inga under
- Page 87 and 88: 3 Formverket 3.1 Substantiv 3.1.1 H
- Page 89 and 90: villaer villaer [villaar] Skriftspr
- Page 91 and 92: Framlegg til ny rettskriving ‣ Ho
- Page 93 and 94: I bunden form fleirtal fekk inkjekj
- Page 95 and 96: 3.1.4 Eintalsbøying av svake hokj
- Page 97 and 98: det berre Olav Berkaak (Sør-Trønd
- Page 99 and 100: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 101 and 102: Aasen 1920 Skard 1945- 1954 Menner
- Page 103 and 104: Normhistorikk Ikkje undersøkt. Skr
- Page 105 and 106: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 107 and 108: el. sentera [senteri] laken - laken
- Page 109 and 110: Fleirtal Ord på -el får samandrag
Aasen tok i stor grad med stumme konsonantar <strong>for</strong> å visa etymologien <strong>til</strong> orda,<br />
t.d. Mod, bøygja og Bøygning.<br />
Aasen skreiv Fatl og fatla, men hadde <strong>til</strong> dels med <strong>for</strong>mer med både tl og sl: Hasl<br />
og Hatl, pusla og putla.<br />
Skriftspråkleg tradisjon og praksis<br />
Både bokmål og <strong>ny</strong>norsk har mange «stumme konsonantar», dvs. konsonantar som ikkje<br />
blir uttala – <strong>til</strong> dømes d og t i utlyd (stod, <strong>det</strong>). Slike stumme konsonantar vart tekne med<br />
i <strong>rettskriving</strong>a <strong>for</strong> å visa etymologien <strong>til</strong> or<strong>det</strong>, og eldre <strong>ny</strong>norsk hadde endå fleire<br />
stumme konsonantar enn dagens <strong>ny</strong>norsk.<br />
Dei stumme konsonantane har utvikla seg ulikt: Nokre av dei kjennest i dag framande<br />
<strong>for</strong>di me sjeldan ser dei i skrift, og <strong>for</strong>di me er påverka av skriftbiletet i bokmål. Det gjeld<br />
<strong>til</strong> dømes den stumme d-en i mod i tydinga ’huglag’, der dei fleste i dag vil velja <strong>for</strong>ma<br />
mot. Andre stumme konsonantar blir i dag uttala, truleg etter påverknad frå skriftbiletet,<br />
og då skriv ein dei gjerne òg. Det gjeld <strong>til</strong> dømes speida og speidar, som i eldre <strong>ny</strong>norsk<br />
vart skrivne utan d, men som har vore skrivne med d i bokmål heile tida.<br />
Formene ovan<strong>for</strong> med stum g er dei tradisjonelle, mens dei fleste skribentar i dag sløyfar<br />
g-en.<br />
I eldre <strong>ny</strong>norsk var tl vanleg skrivemåte i ord som fatle, mens <strong>for</strong>ma sl er den vanlegaste<br />
i dag, sjølv om dei i mange <strong>til</strong>felle er jams<strong>til</strong>te. I nokre <strong>til</strong>felle har <strong>for</strong>mene fått litt ulik<br />
tyding, jf. under talemålsgrunnlag.<br />
Talemålsgrunnlag<br />
Den tradisjonelle uttalen i vestnorsk har vore tl: /fatle/, medan austnorsk har hatt sl:<br />
/fasle/. Uttalen med sl er i ferd med å spreia seg, etter mønster frå skriftmål og bymål. I<br />
dialektar der <strong>for</strong>ma med tl er den vanlege, har <strong>for</strong>ma med sl stundom kome inn med ei<br />
litt anna tyding. Eit døme på <strong>det</strong> er tusla og tutla.<br />
Vurdering<br />
Fleire av <strong>for</strong>mene <strong>det</strong> her er tale om, synest alderdommelege i dag. Det gjeld <strong>til</strong> dømes<br />
speiar, flit (og husflit) og slut (nedbør).<br />
Når <strong>det</strong> gjeld dei nemnde orda med stum konsonant som blir skriven, varierer <strong>det</strong> frå<br />
ord <strong>til</strong> ord om <strong>det</strong> er <strong>for</strong>ma med eller utan konsonant som blir brukt. Nemnda har<br />
vurdert bruken ut frå <strong>ny</strong>norskkorpuset.<br />
60
Change language