Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet

formbruken vart meir sams innanfor bøyings- og lydverket gjennom desse femti åra.
Stadig fleire forfattarar brukte dessutan j-lause former av verb og svake hokjønnsord.
Det er referert til denne undersøkinga under mange av punkta i innstillinga.
Wetås’ undersøkingar (2001) famna om både publisert og upublisert materiale. Ho
undersøkte dei same einskildorda og bøyingskategoriane som Vikør, og funna hennar
samsvarar for det meste godt med hans. I publiserte tekstar var det ein tendens til
einsretting i formbruken. Derimot var formbruken mykje mindre einsarta i dei
upubliserte tekstane. Der fann Wetås ein god del talemålsinnslag, arkaiske
nynorskformer og andre former som ligg utanfor rettskrivinga, m.a. bokmålsinnslag. Det
er referert til denne undersøkinga under fleire punkt i innstillinga.
Det er òg gjort undersøkingar om rettskrivinga blant skuleelevar. Geirr Wiggen (1992)
fann at annakvart avvik frå skriftmålet heng saman med talemålet, og at lydverk og
formverk i talemålet pregar rettskrivingsfeila langt opp i klassetrinna.
Søyland (2001) granska KAL-materialet (eksamenssvar frå 269 tiandeklassingar med
nynorsk hovudmål) og fann at feiltypane ofte gjekk i retning bokmål. Det var òg feiltypar
som tydeleg hadde samanheng med talemålspåverknad, men flest avvik gjekk i retning
bokmål.
1.5 Hierarkiet i rettskrivinga
Hittil har nynorskbrukarar som ikkje er tilsette i offentleg teneste eller skriv lærebøker,
kunna velja om dei vil skriva innanfor læreboknormalen eller utnytta den vide
rettskrivinga. Begge desse systema har valfridom: Læreboknormalen fører opp jamstilte
hovudformer, og innanfor den utvida rettskrivinga kan ein velja mellom hovudformene
og klammeformer (også kalla sideformer).
Stortinget har no vedteke at tonivåsystemet i rettskrivinga skal opphevast. I mandatet til
rettskrivingsnemnda seier styret i Språkrådet:
På grunnlag av utgreiinga om nynorsknorm i 2003, seinare offentleg ordskifte,
språkmeldinga frå 2008 og drøftinga av denne i Stortinget våren 2009 set styret i gang
arbeidet med å laga ei tydeleg, enkel og stram norm for nynorsk, utan sideformer.
Med denne innstillinga blir hierarkiet i nynorsk rettskriving fjerna. Alle former som blir
tillatne i den nye rettskrivinga, er jamstilte. Sjølv om rettskrivingsnemnda no tek mange
former – både klammeformer og hovudformer – ut or rettskrivinga, blir valfridommen i
den nye rettskrivinga like stor eller kanskje større enn han er i dagens læreboknormal.
Denne valfridommen gjeld fyrst og fremst lydverket og bøyingsverket. Men han går òg
på ordtilfanget, som i prinsippet skal vera ope.
31