Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet

Skriftspråket er såleis eit kommunikasjonsmiddel på meir enn eitt plan. Det er det viktig
å ha i tankane når ein skal laga ei nynorsk skriftnorm som nye generasjonar kan kjenna
seg heime i.
1.4 Valfridom
1.4.1 Bakgrunnen for valfridom i rettskrivinga
I arbeidet med denne rettskrivingsnorma har me i mange tilfelle utarbeidd tabellar som
viser endringane i rettskrivinga gjennom tidene. Dei illustrerer godt korleis talet på
former har svulma opp for kvar rettskrivingsreform, frå ei form hjå Aasen til fleire
jamstilte former, ev. hovudformer og klammeformer, i 1959 eller seinare.
Det er to hovudårsaker til at nynorsk rettskriving har fått stor valfridom.
For det fyrste meinte mange at eit nytt norsk skriftmål måtte reflektera det moderne
talemålet, og at Aasen gjekk for langt i å finna etymologiske samleformer. Mange meinte
dessutan at Aasens nynorsk vart for vestnorsk, og arbeidde for å få inn fleire austnorske
former og bymålsformer. Det lykkast dei med frå rettskrivingsreforma i 1917.
Folkemålslinja har sidan hatt ein sterk posisjon i målrørsla, og talet på valfrie former har
auka ved kvar rettskrivingsendring.
For det andre vart tanken om tilnærming mellom dei to skriftspråka gradvis sterkare, og
var ei målsetjing frå og med rettskrivingsreforma i 1917. Tanken var at når begge
skriftmåla fekk samleformer som alternativ til eksisterande former, så kunne
samleformene med tida overta som eineformer. Denne tanken førte til nye valfrie former
både i 1938 og i 1959.
Desse to retningane har ofte ikkje hatt samanfallande mål, men har til saman medverka
til at det har vorte så stor valfridom i nynorsk.
1.4.2 Ideologiske retningar
Dei som argumenterer for folkemålsprinsippet og stor valfridom, legg pedagogiske og
identitetsmessige omsyn til grunn. Med valfrie former i norma skal dialektbrukarar frå
ulike delar av landet kunna finna fram til ein nynorsk som ligg nær talemålet deira. Dei
som har drive med fyrste lese- og skriveopplæring på dialekt, har såleis utnytta
valfridommen i nynorsken når dei gradvis har gått over til å undervisa i normert
skriftmål. Likeins har mange som underviser i nynorsk som sidemål, utnytta
klammeformene og vist at nynorsk samsvarar med talemålet også der han ikkje står
sterkt i dag.
29