Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet

1901–1917
På 1890-talet vart det sett ned ei nemnd som skulle førebu ei ny og offisiell rettskriving
for landsmålet. Nemnda delte seg i eit fleirtal (Rasmus Flo og Arne Garborg) som ville
innføra midlandsnormalen, og eit mindretal (Marius Hægstad) som ville byggja på
Aasen-normalen, med nokre forenklingar. Departementet vedtok at Hægstad-normalen
skulle vera hovudform i skulen, men at midlandsnormalen skulle vera tillaten som
sideform for elevar.
Med vedtaket i 1901 hadde landsmålet for fyrste gong fått ei offisiell norm. I store drag
følgde ho Aasens norm, men den stumme t-en vart fjerna frå inkjekjønnsforma i
partisipp av sterke verb (teket > teke) og adjektiv på -en (opet > ope), og fortidsbøyinga
av a-verb vart forenkla.
I 1910 vart det innført nokre valfrie sideformer i Hægstad-normalen. Til dømes slapp dei
r-lause formene i bunden form fleirtal hankjønn og hokjønn inn i normalen (gutarne
eller gutane, gjentorne eller gjentone), og ubunden form av svake hokjønnsord fekk -e
ved sida av den tradisjonelle forma -a (ei visa eller ei vise).
1917–1938
1917-rettskrivinga var den fyrste rettskrivinga som omfatta begge målformene. Der vart
det gjort eit knippe endringar som skulle vera obligatoriske i begge målformer. I tillegg
vart det vedteke ein del «valfrie former» for kvar av dei to målformene. Tanken var, som
i 1901, at ein anten følgde den tradisjonelle normalen eller den valfrie. Men det er uklart
om det vart praktisert slik. I ordlistene er dei to normalane integrerte i éi liste, der dei
«valfrie formene» står i klammer.
Den viktigaste obligatoriske endringa var at den stumme r-en i fleirtal av substantiv vart
fjerna slik at ein gjekk frå -rne til -ne (båtane, bygdene). Svake hokjønnsord kunne få
endinga -e (ei visa el. ei vise) (også tillate i 1910). I tillegg vart stum d sløyfa i ein del ord
for å skapa samsvar med riksmål (brei, li, hei). Dei valfrie endringane omfatta innføringa
av -a i sterke hokjønnsord bunde eintal og i inkjekjønnsord bunde fleirtal ved sida av
den tradisjonelle forma -i (sola el. soli, husa el. husi), -e ved sida av -o i fleirtal av svake
hokjønnsord (viser – visene el. visor – visone), e-infinitiv vart godteke i tillegg til a-
infinitiv. Desse formene slo raskt gjennom, både i skulekrinsane og blant mange
forfattarar, og reforma vekte ikkje særleg motstand i målrørsla.
Med 1917-rettskrivinga hadde det vorte mange valfrie former både i landsmålet og i
riksmålet, og mange språkfolk var uroa for at landsmålet kunne falla frå kvarandre.
I 1929 vart namna på målformene endra frå landsmål og riksmål til nynorsk og bokmål.
24