Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
ville ha forma med -i: t.d. funni, fordi ho var drøfta som ei mogleg felles form for nynorsk og bokmål. Departementet valde å følgja hans råd, og forma funni vart eineform. Perfektum partisipp på -i, t.d. funni, vart aldri teke inn i bokmål. I 1959 vart formene med -e og -i jamstilte i nynorsk. Aasen 1901 1917 1938 1959 funnet funne funni funne el. funni Skriftspråkleg tradisjon og praksis Av Framlegg til læreboknormal 1957 går det fram at perfektum partisipp på -e er det som har vore mest brukt i nynorsk presse og litteratur etter 1938: Vestnorske og nordnorske forfattarar nyttar jamt over den forma, det same gjer Vestlands-blada. Alt i alt er det likevel ikkje så få bøker som har gjennomført supinum på -i. Såleis er -i-ending gjennomførd i dei aller fleste bøkene som Det norske Samlaget har gjevi ut etter 1938. Tarjei Vesaas, Halldis Moren Vesaas, Inge Krokann og Halvdan Koht nyttar no denne forma. I Norsk allkunnebok skifter -i og -e med artikkel-forfattarane, like eins i «Syn og Segn». I lærebøker og i det aller meste av lesebok-stoffet på nynorsk er det etter 1938 gjennomført supinum på -i. I bm.-litteratur er i-supinum brukt berre i dialektreplikkar og anna sterkt målføremerkt framstelling. (Framlegg til læreboknormal 1957, s. 109–110) Frå Vikørs (1995b) forfattarundersøking kan me sjå at ni av ti forfattarskapar frå 1930- åra har stor overvekt av perfektum partisipp på -e, som då var hovudforma. Sjølv om -iforma vart hovudform etter 1938, vart perfektum partisipp på -e føretrekt av åtte av dei ni forfattarane frå 1950-åra. Berre Aslaug Høydal valde -i-forma. Alle dei ti forfattarane frå 1970-åra valde perfektum partisipp på -e av sterke verb. I redaksjonsmålet til Norsk Ordbok bruker dei 1938-rettskrivinga, og mellom anna partisippforma -i. Då Wetås (2001b) undersøkte barne- og ungdomstekst i upublisert tekstmateriale, fann ho ein eintydig tendens til at -e vart brukt i perfektum partisipp av sterke verb. Eit søk i nynorskkorpuset gir 17 treff på biti, men berre fem av dei er frå tida etter 1970. Det er godt og vel 200 treff på fari, men her er berre eit par treff yngre enn 1970. Tarjei Vesaas er ein av dei forfattarane som heldt på -i i perfektum partisipp gjennom heile forfattarskapen. Talemålsgrunnlag 2002-innstillinga seier om talemålsutbreiinga av funni kontra funne: Perfektum partisipp på -i finn ein i talemåla i eit søraustleg område (Grenland – Indre Østfold til Trysil), Setesdal og Vest-Telemark, mykje av Trøndelag (ikkje i søraust) og sør på Helgeland. I eit område i Nord-Trøndelag har ein både -i og -e etter eit system som heng saman med konsonantismen i rota. Eit midlandsk område har vokalharmonisk skifte med i 158
etter i i rota og e etter andre vokalar: biti, drivi, men brøte, fare. Resten av landet (Vestlandet, Nord-Noreg og andre stader) har utlydsvokalen -e. (2002-innstillinga, s. 135) Vurdering Partisippforma -e står klart sterkare i nynorsk rettskriving enn -i, sjølv om talemålsgrunnlaget for -i er ganske stort. Mykje av det naturlege området for -i ligg i område som ikkje har nynorsk som hovudmål, og det kan vera noko av forklaringa på at forma -i aldri har slått gjennom. Partisippforma -i bør takast ut or skriftmålet sidan ho er såpass sjeldsynt i skrift. Det ser i liten grad ut til at brukarane som har forma i talemålet, nyttar seg av tilbodet om å føra forma over i skrift. 3.4.4 Refleksiv- og passivformer på [-s] Status i dag Verb som endar på -st, har denne bøyinga: minnast [minnas] – minnest [minnes] – mintest [mintes] – minst [mins] Framlegg til ny rettskriving Refleksiv- og passivforma [-s] går ut av nynorsk rettskriving, og forma med -st blir eineform: minnast – minnest – mintest – minst Normhistorikk Aasen 1917 1938 1959 finnast finnast [finnas] finnast [finnas] slåst slåst [slåss] slåst [slåss] I reglane som den departementale rettskrivingskomiteen laga om landsmål i 1918, står det: «[Refleksivformi kann enda på s ved sida av st: finnast, finst – finnas, fins; slåst – slåss.]» (s. 14) I 1938-rettskrivinga heiter det: «Refleksiv infinitiv endar på -ast [-as].» Etter den tid har refleksivformer på [-s] vore klammeformer. 159
- Page 107 and 108: el. sentera [senteri] laken - laken
- Page 109 and 110: Fleirtal Ord på -el får samandrag
- Page 111 and 112: jubilea [jubilei] atrium - atriet -
- Page 113 and 114: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 115 and 116: Talemålsgrunnlag Reine verbalsubst
- Page 117 and 118: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 119 and 120: tyngsel el. tyngsle, tyngsla, tyngs
- Page 121 and 122: Nynorskkorpuset gir mange treff på
- Page 123 and 124: fleirtalsforma, som lett blir bloms
- Page 125 and 126: 3.1.18 Kjønn på substantiv med su
- Page 127 and 128: Normhistorikk Hjå Aasen hadde suff
- Page 129 and 130: verbalabstrakt og ord for ting med
- Page 131 and 132: open - open [opi] - ope/opi [opent]
- Page 133 and 134: Vurdering Sidan nemnda har gått in
- Page 135 and 136: Det ser ut til at dei samandregne k
- Page 137 and 138: herfrå el. herifrå adv. herfrå h
- Page 139 and 140: Dialektgrunnlaget for -an- er noks
- Page 141 and 142: -veges -veges el. -vegs -vend -vend
- Page 143 and 144: Forma -lig er brukt ein god del i t
- Page 145 and 146: objektsform eller ikkje (han - han
- Page 147 and 148: Form (ykkr), og fordi de øvrige Vo
- Page 149 and 150: Me/vi - oss Det er tydeleg at det h
- Page 151 and 152: Hennar [hennes] Eigeforma hennar er
- Page 153 and 154: Men deres/deires er, saman med dems
- Page 155 and 156: Aasen 1901 1917(-19) 1938 1959 -a -
- Page 157: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 161 and 162: e(da), bla(da), blø(da), bre(da),
- Page 163 and 164: I TALE99 vart informantane spurde o
- Page 165 and 166: Om dra, la og ta seier 2002-innstil
- Page 167 and 168: glei(d), gnei(d), lei(d), rei(d), s
- Page 169 and 170: Skal me velja eit gjennomført syst
- Page 171 and 172: Talemålsgrunnlag Inkjekjønnsforma
- Page 173 and 174: Vidare står det s. 91: «Talemåls
- Page 175 and 176: Framlegg For verba leggja og seia g
- Page 177 and 178: Framlegg til ny rettskriving ‣ J-
- Page 179 and 180: okmål, blir dei som slår gjennom
- Page 181 and 182: det viser seg at formene med -d ikk
- Page 183 and 184: skadd/skadt el. skadar, skada, skad
- Page 185 and 186: Som for adjektiv får partisippa -e
- Page 187 and 188: Det gjeld til dømes Gudbrandsdalen
- Page 189 and 190: Litteratur og andre kjelder Akselbe
- Page 191 and 192: Nynorskrettskrivinga. Utgreiing om
- Page 193 and 194: Vedlegg 1 Substantiv på -ing og -n
- Page 195 and 196: Vedlegg 2 Oversikt over substantiv
- Page 197 and 198: Vedlegg 3 Oversikt over adjektiv me
- Page 199 and 200: [strider], strei/streid, stride/str
- Page 201 and 202: grø/grøda, grøder/grør, grødde
ville ha <strong>for</strong>ma med -i: t.d. funni, <strong>for</strong>di ho var drøfta som ei mogleg felles <strong>for</strong>m <strong>for</strong> <strong>ny</strong>norsk<br />
og bokmål. Departementet valde å følgja hans råd, og <strong>for</strong>ma funni vart eine<strong>for</strong>m.<br />
Perfektum partisipp på -i, t.d. funni, vart aldri teke inn i bokmål. I 1959 vart <strong>for</strong>mene<br />
med -e og -i jams<strong>til</strong>te i <strong>ny</strong>norsk.<br />
Aasen 1901 1917 1938 1959<br />
funnet funne funni funne el. funni<br />
Skriftspråkleg tradisjon og praksis<br />
Av Framlegg <strong>til</strong> læreboknormal 1957 går <strong>det</strong> fram at perfektum partisipp på -e er <strong>det</strong><br />
som har vore mest brukt i <strong>ny</strong>norsk presse og litteratur etter 1938:<br />
Vestnorske og nordnorske <strong>for</strong>fattarar <strong>ny</strong>ttar jamt over den <strong>for</strong>ma, <strong>det</strong> same gjer<br />
Vestlands-blada. Alt i alt er <strong>det</strong> likevel ikkje så få bøker som har gjennomført supinum på<br />
-i. Såleis er -i-ending gjennomførd i dei aller fleste bøkene som Det norske Samlaget har<br />
gjevi ut etter 1938. Tarjei Vesaas, Halldis Moren Vesaas, Inge Krokann og Halvdan Koht<br />
<strong>ny</strong>ttar no denne <strong>for</strong>ma. I Norsk allkunnebok skifter -i og -e med artikkel-<strong>for</strong>fattarane, like<br />
eins i «Syn og Segn». I lærebøker og i <strong>det</strong> aller meste av lesebok-stoffet på <strong>ny</strong>norsk er <strong>det</strong><br />
etter 1938 gjennomført supinum på -i. I bm.-litteratur er i-supinum brukt berre i<br />
dialektreplikkar og anna sterkt målføremerkt framstelling. (Framlegg <strong>til</strong> læreboknormal<br />
1957, s. 109–110)<br />
Frå Vikørs (1995b) <strong>for</strong>fattarundersøking kan me sjå at ni av ti <strong>for</strong>fattarskapar frå 1930-<br />
åra har stor overvekt av perfektum partisipp på -e, som då var hovud<strong>for</strong>ma. Sjølv om -i<strong>for</strong>ma<br />
vart hovud<strong>for</strong>m etter 1938, vart perfektum partisipp på -e føretrekt av åtte av dei<br />
ni <strong>for</strong>fattarane frå 1950-åra. Berre Aslaug Høydal valde -i-<strong>for</strong>ma. Alle dei ti <strong>for</strong>fattarane<br />
frå 1970-åra valde perfektum partisipp på -e av sterke verb. I redaksjonsmålet <strong>til</strong> Norsk<br />
Ordbok bruker dei 1938-<strong>rettskriving</strong>a, og mellom anna partisipp<strong>for</strong>ma -i.<br />
Då Wetås (2001b) undersøkte barne- og ungdomstekst i upublisert tekstmateriale, fann<br />
ho ein eintydig tendens <strong>til</strong> at -e vart brukt i perfektum partisipp av sterke verb.<br />
Eit søk i <strong>ny</strong>norskkorpuset gir 17 treff på biti, men berre fem av dei er frå tida etter 1970.<br />
Det er godt og vel 200 treff på fari, men her er berre eit par treff yngre enn 1970. Tarjei<br />
Vesaas er ein av dei <strong>for</strong>fattarane som heldt på -i i perfektum partisipp gjennom heile<br />
<strong>for</strong>fattarskapen.<br />
Talemålsgrunnlag<br />
2002-inns<strong>til</strong>linga seier om talemålsutbreiinga av funni kontra funne:<br />
Perfektum partisipp på -i finn ein i talemåla i eit søraustleg område (Grenland – Indre<br />
Østfold <strong>til</strong> Trysil), Setesdal og Vest-Telemark, mykje av Trøndelag (ikkje i søraust) og sør<br />
på Helgeland. I eit område i Nord-Trøndelag har ein både -i og -e etter eit system som heng<br />
saman med konsonantismen i rota. Eit midlandsk område har vokalharmonisk skifte med i<br />
158
Change language