Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet Innstilling til ny rettskriving for det nynorske skriftmålet - Språkrådet
Sjølv Ut frå talemålsundersøkinga er det grunnlag for å halda på fleirtalsforma sjølv. For dei som ikkje har fleirtalsbøying av dette ordet i talemålet, vil det vera framandt å bruka forma sjølve. Konklusjonen er at klammeformene [hennes], [deires], [annen], [onnor], [nokor] er så lite brukte i skrift at dei bør takast ut or rettskrivinga. Granskingane våre av den faktiske nynorskbruken tyder på at brukarane ikkje i særleg grad ønskjer å uttrykkja identitet gjennom bruk av desse formene. 3.4 Verb 3.4.1 Infinitiv Status i dag I gjeldande rettskriving kan ein velja mellom a-infinitiv, e-infinitiv eller kløyvd infinitiv. Kløyvd infinitiv er klammeform. Framlegg til ny rettskriving Innanfor nynorsk rettskriving skal ein kunna bruka a-infinitiv eller e-infinitiv. Kløyvd infinitiv går ut or rettskrivinga. Normhistorikk 2002-innstillinga gjer greie for kva slags status ulike infinitivsendingar har hatt til ulike tider: Midlandsnormalen fekk ein slags klammeformstatus i 1901, og dermed fekk kløyvd infinitiv det òg som del av den normalen (Framlegg til læreboknormal 1957). Grunnregelen for kløyvd infinitiv er at verb med opphavleg kort rotstaving endar på -a, og verb med opphavleg lang rotstaving har endinga -e. 1917-rettskrivinga inneheldt eigentleg berre -a og -e i infinitiv, men eit rundskriv i 1919 kunngjorde at kløyvd infinitiv skulle vera tillaten i skriftlege elevarbeid (Jahr 1992). 1938-rettskrivinga førte med seg jamstilling for a- infinitiv og kløyvd infinitiv, og Ny rettskriving 1938 legg til: ’[I skriftlege arbeid i skulen kan og nyttast inf. på -e i alle verb: fare, kaste.]’. (2002-innstillinga, s. 83) Læreboknormalen 1959 gjennomførte a- eller e-infinitiv som lærebok-/hovudformer, og kløyvd infinitiv vart gjord til klammeform. Rettskrivingsendringane kan oppsummerast slik: 154
Aasen 1901 1917(–19) 1938 1959 -a -a / (kløyvd infinitiv i midlandsnormalen) -a / -e (kløyvd infinitiv) -a / kløyvd infinitiv / [-e] -a / -e / [kløyvd infinitiv] Skriftspråkleg tradisjon og praksis I granskinga av forfattartekstar fann Vikør (1995b) at berre to av dei ti forfattarane frå 1930-åra bruker a-infinitiv. Fem av dei bruker e-infinitiv, tre kløyvd infinitiv. Etter 1938 var e-infinitiv klammeform, og kløyvd infinitiv jamstilt hovudform. Fire av dei ni forfattarane frå 1950-åra nytta a-infinitiv, to brukte den kløyvde forma, og tre e-infinitiv. Etter 1959-normalen har a- og e-infinitiv vore hovudformer. Fire av 1970- talsforfattarane valde -e, tre brukte -a, og to kløyvd infinitiv, som då var vorte klammeform. 2002-innstillinga seier om utbreiinga av dei tre variantane: På grunnlag av Nynorsk frekvensordbok er det mogleg å berekna at i materialet frå kring 1980 var e-infinitiv gjennomført i 53,1 % av tekstane, a-infinitiv i 30,1 % og kløyvd infinitiv i 16,8 % (Sandøy 1999:215). (2002-innstillinga, s. 85) Talemålsgrunnlag 2002-innstillinga seier om utbreiinga av dei ulike infinitivsvariantane: I målføra er kløyvd infinitiv nytta over heile Austlandet (så nær som i ein liten del av Østfold og Vestfold), Telemark (bortsett frå den sørvestre delen), Nordmøre og Trøndelag, og dessutan Målselv og Bardu i Troms. A-infinitiv er brukt i storparten av Vest-Agder, i Rogaland, Hordaland og Sogn (bortsett frå den ytre delen) og i bygder på Helgeland. E- infinitiv er brukt i den sørlegaste delen av Østfold, i Larvik og i den søre og sørvestre delen av Telemark, vidare i Aust-Agder og delar av Vest-Agder, Bergen, Ytre Sogn, Sunn- og Nordfjord, Sunnmøre og Romsdal og mest heile Troms og Finnmark. Ein god del folk i byane bruker dessutan e-infinitiv etter påverknad frå skriftspråket, i strid med den opphavlege dialekten på staden. Nokre bygder i Nord-Noreg, Lofoten, Salten, har inga ending i infinitiv. (2002-innstillinga s. 84) Vurdering A- og e-infinitiv har ikkje vore noko tema i denne rettskrivingsnemnda; det er semje om at begge desse jamstilte infintivsendingane skal kunna brukast i den nye norma. Annleis er det med kløyvd infinitiv. Kløyvd infinitiv har halde seg godt i talemålet, sjølv om dei fleste dialektar ikkje lenger har skiljet mellom langstava og stuttstava rotstavingar. Denne infinitivstypen blir òg brukt ein god del i skrift lokalt i dei områda av austnorsk som har nynorsk som 155
- Page 103 and 104: Normhistorikk Ikkje undersøkt. Skr
- Page 105 and 106: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 107 and 108: el. sentera [senteri] laken - laken
- Page 109 and 110: Fleirtal Ord på -el får samandrag
- Page 111 and 112: jubilea [jubilei] atrium - atriet -
- Page 113 and 114: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 115 and 116: Talemålsgrunnlag Reine verbalsubst
- Page 117 and 118: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 119 and 120: tyngsel el. tyngsle, tyngsla, tyngs
- Page 121 and 122: Nynorskkorpuset gir mange treff på
- Page 123 and 124: fleirtalsforma, som lett blir bloms
- Page 125 and 126: 3.1.18 Kjønn på substantiv med su
- Page 127 and 128: Normhistorikk Hjå Aasen hadde suff
- Page 129 and 130: verbalabstrakt og ord for ting med
- Page 131 and 132: open - open [opi] - ope/opi [opent]
- Page 133 and 134: Vurdering Sidan nemnda har gått in
- Page 135 and 136: Det ser ut til at dei samandregne k
- Page 137 and 138: herfrå el. herifrå adv. herfrå h
- Page 139 and 140: Dialektgrunnlaget for -an- er noks
- Page 141 and 142: -veges -veges el. -vegs -vend -vend
- Page 143 and 144: Forma -lig er brukt ein god del i t
- Page 145 and 146: objektsform eller ikkje (han - han
- Page 147 and 148: Form (ykkr), og fordi de øvrige Vo
- Page 149 and 150: Me/vi - oss Det er tydeleg at det h
- Page 151 and 152: Hennar [hennes] Eigeforma hennar er
- Page 153: Men deres/deires er, saman med dems
- Page 157 and 158: Skriftspråkleg tradisjon og praksi
- Page 159 and 160: etter i i rota og e etter andre vok
- Page 161 and 162: e(da), bla(da), blø(da), bre(da),
- Page 163 and 164: I TALE99 vart informantane spurde o
- Page 165 and 166: Om dra, la og ta seier 2002-innstil
- Page 167 and 168: glei(d), gnei(d), lei(d), rei(d), s
- Page 169 and 170: Skal me velja eit gjennomført syst
- Page 171 and 172: Talemålsgrunnlag Inkjekjønnsforma
- Page 173 and 174: Vidare står det s. 91: «Talemåls
- Page 175 and 176: Framlegg For verba leggja og seia g
- Page 177 and 178: Framlegg til ny rettskriving ‣ J-
- Page 179 and 180: okmål, blir dei som slår gjennom
- Page 181 and 182: det viser seg at formene med -d ikk
- Page 183 and 184: skadd/skadt el. skadar, skada, skad
- Page 185 and 186: Som for adjektiv får partisippa -e
- Page 187 and 188: Det gjeld til dømes Gudbrandsdalen
- Page 189 and 190: Litteratur og andre kjelder Akselbe
- Page 191 and 192: Nynorskrettskrivinga. Utgreiing om
- Page 193 and 194: Vedlegg 1 Substantiv på -ing og -n
- Page 195 and 196: Vedlegg 2 Oversikt over substantiv
- Page 197 and 198: Vedlegg 3 Oversikt over adjektiv me
- Page 199 and 200: [strider], strei/streid, stride/str
- Page 201 and 202: grø/grøda, grøder/grør, grødde
Sjølv<br />
Ut frå talemålsundersøkinga er <strong>det</strong> grunnlag <strong>for</strong> å halda på fleirtals<strong>for</strong>ma sjølv. For dei<br />
som ikkje har fleirtalsbøying av <strong>det</strong>te or<strong>det</strong> i talemålet, vil <strong>det</strong> vera framandt å bruka<br />
<strong>for</strong>ma sjølve.<br />
Konklusjonen er at klamme<strong>for</strong>mene [hennes], [deires], [annen], [onnor], [nokor] er så lite<br />
brukte i skrift at dei bør takast ut or <strong>rettskriving</strong>a. Granskingane våre av den faktiske<br />
<strong>ny</strong>norskbruken tyder på at brukarane ikkje i særleg grad ønskjer å uttrykkja identitet<br />
gjennom bruk av desse <strong>for</strong>mene.<br />
3.4 Verb<br />
3.4.1 Infinitiv<br />
Status i dag<br />
I gjeldande <strong>rettskriving</strong> kan ein velja mellom a-infinitiv, e-infinitiv eller kløyvd infinitiv.<br />
Kløyvd infinitiv er klamme<strong>for</strong>m.<br />
Framlegg <strong>til</strong> <strong>ny</strong> <strong>rettskriving</strong><br />
Innan<strong>for</strong> <strong>ny</strong>norsk <strong>rettskriving</strong> skal ein kunna bruka a-infinitiv eller e-infinitiv. Kløyvd<br />
infinitiv går ut or <strong>rettskriving</strong>a.<br />
Normhistorikk<br />
2002-inns<strong>til</strong>linga gjer greie <strong>for</strong> kva slags status ulike infinitivsendingar har hatt <strong>til</strong> ulike<br />
tider:<br />
Midlandsnormalen fekk ein slags klamme<strong>for</strong>mstatus i 1901, og dermed fekk kløyvd<br />
infinitiv <strong>det</strong> òg som del av den normalen (Framlegg <strong>til</strong> læreboknormal 1957). Grunnregelen<br />
<strong>for</strong> kløyvd infinitiv er at verb med opphavleg kort rotstaving endar på -a, og verb med<br />
opphavleg lang rotstaving har endinga -e. 1917-<strong>rettskriving</strong>a inneheldt eigentleg berre -a<br />
og -e i infinitiv, men eit rundskriv i 1919 kunngjorde at kløyvd infinitiv skulle vera <strong>til</strong>laten i<br />
skriftlege elevarbeid (Jahr 1992). 1938-<strong>rettskriving</strong>a førte med seg jams<strong>til</strong>ling <strong>for</strong> a-<br />
infinitiv og kløyvd infinitiv, og Ny <strong>rettskriving</strong> 1938 legg <strong>til</strong>: ’[I skriftlege arbeid i skulen kan<br />
og <strong>ny</strong>ttast inf. på -e i alle verb: fare, kaste.]’. (2002-inns<strong>til</strong>linga, s. 83)<br />
Læreboknormalen 1959 gjennomførte a- eller e-infinitiv som lærebok-/hovud<strong>for</strong>mer, og<br />
kløyvd infinitiv vart gjord <strong>til</strong> klamme<strong>for</strong>m.<br />
Rettskrivingsendringane kan oppsummerast slik:<br />
154
Change language