Nashornavisa 2009 - nashornet

nashornet 

Om Rasmus Løland-markeringa, Ryfylkedagane og Garborgsenteret 

2009 

I SAMARBEID MED GARBORGSENTERET 

Inspirert av litteratur •Ewo mottar stipend •Planar om barnekultursenter 

•Diktarvegen •Portrett: Arne Norheim •Nasjonalt Garborgsenter 

•Kvitebjørnen •Høghus med kompetanse 

nashornet.no • garborg.no

Viktige veksthus 

Redaktør : 

Marny Skeie Henkel 

Redaksjon: 

Judith Sørhus Litlehamar 

Astrid Eidhammer Hjelmeland 

Ingrid Hillestad 

Bente Kjos-Wenjum 

Toyni Tobekk 

Foto: 

Jan Nordtveit 

Anne Lise Norheim 

Redaksjonen 

Redaksjonelt ansvar: 

Norsk Plan as 

Næringsbedet i Vatlandsvåg 

4235 Hebnes 

52 79 04 80 

bladstova@norsk-plan.no 

www.norsk-plan.no 

”Um hundrad aar er allting gløymt”, 

skreiv Rasmus Løland. Slik vart 

det ikkje. Korkje tankane eller 

skriftene etter Løland sjølv, 

eller etter dei gode venene 

hans, Hulda og Arne 

Garborg, er gløymde. 

Det desse tre merkesteinane 

i norsk kultur- 

og samfunnsliv 

let etter seg er så viktig 

at det ikkje må få 

lov til å gå i gløymeboka. 

Oppigjennom åra 

har mange gode vener 

ført arven etter 

Løland og Garborg 

vidare. Det er viktig at 

verdiane og engasjementet 

vert sett inn i nye samanhengar. 

Skriftene og tankane 

er godt dokumenterte, lette 

å finna og like aktuelle den dag i 

dag. Nye generasjonar må innviast. 

Det var ikkje berre litteraturen som batt dei tre saman. 

Dei var levande opptekne av samtida si, og 

hadde sterke syn på korleis framtida burde formast. 

Som gode vener og naboar i kunstnardalen i Asker 

var dei engasjerte i striden for det norske og det 

Formgjeving: 

Norsk Plan as 


Grafisk profil: 

Gerhard Stoltz 

Annonser: 

Gerhard Stoltz 

Lars Skipevåg 

Utgjevar: 

Rasmus Løland-markeringa 

2007–2011 

Trykk: 

Edda Trykk 

Stavanger Aftenblad 

Opplag: 

125 000 

Norsk Plan 

norsk-plan.no 

nasjonale, for fridom og sjølvstende. Men på same 

tid var dei inspirerte av det internasjonale – av dei 

nye tankane som kom frå utlandet. 

Løland gjorde det som ingen andre i barnelitteraturen 

hadde gjort før han. Han tok borna på alvor. 

Peikefingeren skulle ikkje vera bak teksten. Løland 

var og er på borna sitt parti. 

Denne tradisjonen vonar me skal førast vidare i 

Suldal gjennom etableringa av eit barnekultursenter. 

Senteret skal tuftast på Løland sine verdiar. 

Også Garborg utfordra rådande meiningar:”Gamle 

og unge er i strid. Men det må så vera. Var det ikkje 

det, fann ikkje dei unge på anna enn det dei gamle 

alt hadde gjennomført, og så sovna livet.” Denne 

tradisjonen ønskjer Nasjonalt Garborgsenter no å 

føra vidare i Time. 

Stortinget og Rogaland fylkeskommune vil at 

Ryfylkemuseet og Jærmuseet skal få høve til 

å arbeida vidare for å etablera to veksthus der 

Løland og Garborg sine tankar skal bli presenterte 

for nye generasjonar. To nye nasjonale kunnskapssenter 

skal etablerast i Rogaland. I tillegg til å vera 

nasjonale senter vil slike miljø kunne bli viktige ressursar 

og samarbeidspartnarar i lokale og regionale 

strategiar for utdanning, læring, kompetanse- og 

næringsutvikling. 

Målet vårt er å la unge menneske bli inspirerte 

av arbeidet til desse tre. Born 

og unge skal bli stimulerte til å lesa og 

skriva, bryta meiningar og utvikla seg som sjølvstendige 

individ. Dei skal læra å vera stolte over 

eigen identitet og bakgrunn. Samstundes skal dei 

læra om og respektera andre kulturar. 

Rasmus Løland, Hulda og Arne Garborg har 

overlevd av di dei står for kvalitet. Samstundes 

er dei blitt viktige merkevarer for Ryfylke og Jæren. 

Gjennom odling kan me gjera merkevara 

sterkare. 

Roald Bergsaker 

Rådsleiar for 

Garborgsenteret 

Rasmus Løland-markeringa vert dessutan støtta av Suldal kommune, Asker kommune, Kunnskapsdepartementet, ABM-utvikling, Rogaland fylkeskommune, 

Kulturdepartementet og ryfylke iks 

Torkel Myklebust 

Styreleiar i 

Lølandstiftinga 

Studentar ved Skrivekunstakademiet 

i 

Bergen kan no velje 

sjølvbiografien til 

Rasmus Løland som 

pensum. 

- Å oppdaga Løland har vore mi største litterære aha-oppleving sidan den gongen eg var 

- Dette er eit heilt anna utgangspunkt 

enn det studentane kjenner 

til og har jobba med frå før, seier 

akademileiar og forfattar Olaug 

Nilssen om biografien til Løland. 

Skrivekunstakademiet tilbyr årsstudium 

i skapande skriving, samt kortare 

kurs for skriveglade som ikkje har eit 

heilt år å avsjå. I sommar vert det skrivekurs 

i Aurland for både ungdommar 

og vaksne. 

Fekk møte Løland 

Målet er ikkje at alle skal gi ut sin eigen 

litteratur, men at studentane skal 

utvikle seg som skribentar eller forfattarar. 

Ikkje berre skal dei møte litteratur, 

dei skal også få eit anna blikk 

på eigen tekst. Og ikkje minst er det 

viktig å gi studentane røynsle innan 

ulike sjangrar. 

- I år sette me blant anna fokus på biografi. 

I dette kurset las studentane utdrag 

frå sjølvbiografi og hadde besøk av 

Ernst Berge Drange, som presenterte 

sin Løland-biografi, seier Nilssen. 

- Eg ville gjerne at dei skulle få 

innsyn i korleis det er å skrive om 

eit anna menneske, og at dei skulle 

få møte Løland, dei fleste kjente 

ikkje han frå før, seier Olaug. 

ung og svolten på god norsk litteratur. Løland er ein skatt eg aldri vert ferdig med. 

Inspirerer studentar 

Skrivekunstakademiet i Hordaland 

driv undervisning innan 

skjønnlitterær skriving. Dei har 

opptak ein gong i året, og søknadsfristen 

er medio april. Av 

lærarar kan ein nemne: Tormod 

Haugland, Øyvind Rimbereid 

og Gunhild Øyehaug. Mange 

av studentane ved akademiet 

har debutert. Kjente forfattarar 

med bakgrunn frå akademiet er 

til dømes: Karl Ove Knausgård, 

Brit Bildøen, Jon Fosse, Anne 

Oterholm, Espen Stueland og 

Bjarte Breiteig. 

Les meir: www.skrivekunst.no 

To halve liv 

Langt viktigare enn å lære å skrive 

sjølvbiografi er sjansen studentane får 

til å setje seg inn i eit anna liv, og få 

kunnskap om Løland sitt liv og virke, 

meiner ho. Akademiet arrangerte saman 

med Bergen Mållag ein temakveld 

om Rasmus Løland og Per Sivle. Der 

sto også biografien i sentrum. Både 

Lølandbiograf Ernst Berge Drange og 

Sivlebiograf Alfred Fidjestøl fortalde 

om sitt arbeid, medan Fanny Holmin 

las tekstar av begge forfattarane. 

– Rasmus Løland tok opp arven etter 

Sivle. Han overtok der Sivle slapp. Dei 

skreiv begge om kollisjonar og konfliktar 

mellom born og vaksne, utan 

å moralisere, uttalte Alfred Fidjestøl 

då forfattaren og journalisten besøkte 

Suldal med føredraget ”To halve liv” 

i fjor haust. 


Akademileiar Olaug Nilssen er 

sjølv utdanna ved Skrivekunstakademiet 

i Hordaland og Universitetet 

i Bergen. Debuterte i 

1998 med romanen Innestengt 

i udyr. Andre utgjevingar: Vi har 

så korte armar, roman (2002), 

Hybrideleg sjølvgransking, 

essays (2005), Få meg på for 

faen, roman (2005). Sistnemnde 

bok er også dramatisert for 

scena og sett opp på Det Norske 

Teatret. No jobbar Nilssen med 

ei bok om Sigvart Dagsland som 

skal ut til hausten. Nilssen har 

vore aktiv som skribent og bokmeldar 

for fleire aviser og tidsskrift. 

Ho var medredaktør for 

litteraturtidsskriftet Kraftsentrum. 

Nilssen er også styremedlem i 

Rasmus Løland-markeringa. 

Arnt Birkedal då han fekk Rasmus Løland-stipendet i 2008. 

UNDRANDE OG SKAPANDE • nashornet.no MOT TIL Å MEINA • garborg.no UNDRANDE OG SKAPANDE • nashornet.no MOT TIL Å MEINA • garborg.no 

Sitatet: 

Olaug Nilssen underviser i Løland. 

2 3

SFREDAG KL. 22.00 • 

TORSDAG KL. 24.00 • LOMSK 

RUNDBALLETRILLING 

TORSDAG & FREDAG • FACE 84 

GJØRMEBRYTING 

FREDAG KL. 24.00 • ÅGE ALEKSANDERSEN OG SAMBANDET 

LØRDAG KL. 22.00 • LUCKY LIPS 

Design: Ingvild Erøy Prestårhus Trykk: Sandnes Trykkeri as 

LAURDAG KL. 24.00 • STEINAR ENGELBREKTSON BAND 

TEFF NEVERS 

25. - 28. juni 09 

I ÅR MED EIGEN 

LEIR! 

KVINNFOLKBÆRING 

STAURBÆRING 

VANNVOLLEYBALL 

TAUTREKKING 

www.ungkarsfestivalen.com 

Legitimasjon må synast ved inngangen. Dersom du har tips om 

bruk av narkotika på festivalen, ta kontakt på telefon 02800. 

Mindreårige blir sendt heim på eiga rekning. 

Store musikkanlegg skal ikkje brukast i leiren. 

Musikken må dempast innan kl 03:00. 

Ikkje tillatt med badestamp og hundar. 

Velkommen til sommarens bondeflørt i Suldal! 

TILBUD kr 950,- ved kjøp av langhelg billett på førehand. 

Førehandsal på Billettservice: tlf 815 33 133 - 

www.billettservice.no 

Billettar kan også kjøpast i porten: 

Torsdag – Søndag kr. 1100,- 

Fredag – Søndag kr 800,- 

Laurdag – Søndag kr 400,- 

Aldersgrense : 18-100 år . Prisen inkl. teltplass (ikkje straum), bilparkering,underhaldning og dans. Det vert sal av frukost, 

grillmat,mineralvatn og øl/vin. 

ARR: KJETIL NÆRHEIM, ERIKSMOEN, 4237 SULDALS OSEN 

4 5 

UNDRANDE OG SKAPANDE • nashornet.no MOT TIL Å MEINA • garborg.no UNDRANDE OG SKAPANDE • nashornet.no MOT TIL Å MEINA • garborg.no

Om litteratursenter og 

litteraturformidling 

Først litt allment: Utgangspunktet 

for all skjønnlitteratur er at vi har 

en forfatter som vil meddele sine 

erfaringer og forestillinger til sine 

medmennesker. Gjennom diktverket eller 

fiksjonen får vi innsyn i andre menneskers 

tenke- og talemåter, direkte og indirekte i 

forhold til de verdiene som forfatteren vil 

formidle. Slik sett blir diktverket et uttrykk 

– hvis forfatteren lykkes – for det typiske i 

tiden. Skjønnlitteraturen fungerer som vår 

kollektive bevissthet – i nåtid og i fortid. I 

neste omgang kan inntrykk fra litteraturen 

styre våre valg i framtiden. 

Etableringen av forfattersentre og litteraturhus 

i Norge i de senere årene uttrykker en 

større oppmerksomhet for litteraturens vesen, 

og derfor litteraturens betydning, for 

en liten kulturnasjon. 

Løland-stiftelsen: Under 100-årsmakeringen 

for Rasmus Løland i 2007, 

ble det satt i gang et bredt anlagt formidlingsprosjekt 

av Lølands bøker. Dette 

arbeidet strekker seg langt utover de opplevelsene 

mange av oss fikk med seg inne i 

Vanvik, forfatterens hjembygd, under selve 

markeringen i 2007. 

Løland er av mange regnet som én av de viktigste 

norske barnebokforfatterne – og som 

den viktigste nynorske gjennom tidene. I 

2007 ble det etablert en egen Løland-stiftelse 

i Suldal kommune. Målet er å formidle 

Lølands bøker til kommende generasjoner – 

ved å etablere et senter for nynorsk barne- og 

ungdomslitteratur. Hva skulle vel være mer 

nærliggende? Det var jo Løland som for alvor 

banet veien for en egen norsk barne- og 

ungdomslitteratur, og arbeidet hans har vært 

en klar inspirasjonskilde for kjente norske 

og utenlandske forfattere. 

Ifølge stiftelsen skal nå arbeidet settes inn 

for fullt for å få fram nye kreative talent som 

skaper engasjement for ny kunst og kultur 

for disse målgruppene. Kunst og kultur som 

har utspring i det lokale og som setter disse 

på dagsorden, skal lære nye generasjoner om 

egen kultur og identitet. 

Suldal kommune, Rogaland fylkeskommune, 

Asker kommune og ulike sponsorer har 

samlet seg om fem Løland-år, 1907–1911. 

Løland-prosjektet har et budsjett på om lag 

10 millioner kroner. 

I Asker vil en sette opp igjen Løland-huset, 

som ble revet for nesten 50 år siden, og benytte 

det som et levende litteratursenter og 

skrivestue. I Suldal er planen at markeringene 

skal munne ut i et senter for nynorsk 

barnekultur og barnelitteratur. Det viktige 

formålet med de fem Løland-årene er således 

å fremme leselyst og skriveglede blant 

barn og unge. 

Det er denne tankegangen som har drevet 

tilsvarende ”forfattersentre” fram land og 

strand rundt de siste årene. La oss fortsette 

med Rogaland. 

Nasjonalt Garborg-senter på Bryne: 

Ettertiden sikret tidlig fysiske 

bygg som hadde tilknytning 

til Arne Garborg og hans hustru 

Hulda: Garborgheimen og Knudaheio i 

Time kommune, Kolbotn på Tynset og Labråten 

i Asker. I forlengelsen av Garborg-året 

i 2001 – markeringen av 150 år for Garborgs 

fødsel – startet Time Mållag arbeidet med å 

etablere et nasjonalt Garborg-senter på Bryne. 

Nasjonalt Garborg-senter skal dokumentere 

og formidle forfatterens verk og liv, og 

være et moderne og aktuelt formidlingssenter. 

Sentrene skal supplere den kunnskapen 

og de opplevelsene en får ved å besøke Garborg-museene. 

Det skal også være en inspirator 

til og formidler av dagens litteratur – 

så vel skjønnlitteratur som sakprosa - og ta 

opp aktuelle samfunnspolitiske tema gjennom 

utstillinger, forfattermøter, debatter, 

skriveverksteder, film, nettmøter osv. 

Garborg-senteret skal lokaliseres sammen 

med Time kommunes nye bibliotek, som 

etter planen skulle stå klart i 2009. Biblioteket 

var planlagt utvidet med skolebiblioteksfunksjoner 

for ny videregårende skole 

med 1.700 elever. Kommunen forhandler 

med Rogaland fylkeskommune om dato 

for ferdigstillelse. 

Garborg-senteret skal lokaliseres i Forum 

Jæren – et privat bygningsprosjekt. 

Time 

kommune har inngått 

avtale om kjøp 

av om lag 2.600 kvm 

til Garborg-senteret 

(1.060 kvm) og nytt 

folkebibliotek. Forum 

Jæren ligger helt 

sentralt i Bryne sentrum. 

Det er planlagt 

et kulturhotell i samme 

bygning. Senteret 

vil dermed kunne få 

tilgang til større møtearealer. 

Jostein Soland 

Adm. direktør 

Næringsforeningen i 

Stavanger-regionen 

Kommentar 

Samlet brutto kostnadsoverslag for Det nasjonale 

Garborg-senteret ble i 2008 satt til 

kr. 36.845.000. I full drift er årsbudsjettet 

beregnet til kr. 7,7 millioner. 

Kielland-senteret i Stavanger: Ut 

fra denne tankegangen ønsker 

Stavanger kommune å etablere 

et Kielland-senter: Kiellands forfatterskap 

må få en plass i vår offentlighet 

som er i samsvar med den betydningen han 

hadde i sin samtid, og de verdiene hans bøker 

gir oss i dag. 

Åpenhet er hovedbudskapet i litteraturarven 

etter Kielland – nå som i hans samtid. Og 

åpenhet har vært et nøkkelord i diskusjonen. 

både om etableringen av et Kiellandsenter 

anno 2009, og driften av det. Kielland-senteret 

skal følge opp litteraturarven 

etter Kielland. 

Det er derfor en forutsetning for det videre 

arbeidet: 

- At vi identifiserer og formulerer de sentrale 

verdiene i ”Kielland-arven”. 

- At vi dernest viser hvordan vi kan gjøre arven 

levende og føre denne videre. 

Litteraturarven og forfatterens samfunnsengasjementet 

skal føres videre gjennom 

levende formidling. 

I denne sammenheng kommer også ønsket 

om å utvikle et litteraturhus i Stavanger. 

"Utviklingen av en litterær ”opplevelsesakse” 

vil være spennende som et ledd både i arbeidet 

med egenforståelse og regionforståelse – i spenningsfeltet 

mellom kunst, kultur og natur." 

Vi vil sette arbeidet med forfattersenterene 

i Rogaland i perspektiv ved å vise til noen 

av de minnesmerkene som er satt og settes 

i andre deler av landet. 

Hamsun-senteret på Hamarøy: 

Den 4. august 2009 er det 150 

år siden Knut Hamsun ble 

født. På denne dagen åpnes det 

nye Hamsun-senteret på Hamarøy. Nordland 

har garantert for de 120 millionene 

det har kostet å bygge senteret. Til sammen 

har Hamsun-senteret fått 15 millioner kroner 

fra sponsorer. Idéen om Hamsun-senteret 

er vel 20 år gammel og har resultert i 

ett bygg – med form som et 23 meter høyt 

tårn med seks etasjer i åpent romforløp. 

Senteret har et samlet areal på 1.361 kvm, 

og i tilknytning til selve utstillingsbygningen 

skal det oppføres et auditorium med 

plass til 250 personer. Arkitekt Steven Holl 

fra New York har tegnet bygget inspirert av 

flere av Hamsuns verk. 

Petter Dasssenteret 

på 

Alstahaug: 

Bygget er 

tegnet av Ariktektkontoret 

Snøhetta 

og stod ferdig i 

2007. Senteret er 

Nordland fylke sitt 

tusenårssted og kostet 

70 millioner kroner. 

Senteret er reist 

som et museum over 

Petter Dass som selve 

ikonet for nordnorsk 

identitet. Senterets 

profil har ført 

til sterke diskusjoner 

om det nasjonalromantiske bildet museet 

tegner av Petter Dass. Senteret er underlagt 

Helgeland Museum. Senteret drives med 

statlig tilskudd. I åpningsåret var dette på 

kr. 2,1 mill. 

Ivar Aasen-tunet i Ørsta: Stortinget 

vedtok høsten 1995 å bygge Ivar Aasen-tunet 

som et dokumentasjons- og 

opplevelsessenter for dikteren og nynorsk 

skriftkultur. Senteret eies av stiftelsen 

Nynorsk kultursentrum, og bak denne står 

de fire Vestlands-fylkene, vertskommunene, 

våre fire største universiteter og de viktigste 

nynorskinstitusjonene i landet. Aasen-tunet 

framstår som et nasjonalt kraftsenter for 

TORSDAG 4. JUNI 

kl 19.00 

Ope møte om 

dokumentasjon og formidling av nynorsk 

kultur. Senteret er ett av Sverre Fehns praktbygg, 

og ble åpnet sommeren 2000. Se www. 

aasentunet.no 

Alle ”de fire store” – Bjørnson, Ibsen, Kielland 

og Lie – har med unntak av Kielland 

fått sine dikterboliger bevart. Jonas Lies 

”Elisenfryd” i Stavern er i privat eie, men 

meget godt bevart. Bjørnsons bolig på Aulestad 

ble kjøpt av staten i 1920 og fra 1935 

har hjemmet vært åpent som museum hver 

sommersesong. Aulestad er for tiden stengt, 

og både hovedbygning og ”Folkestua” gjennomgår 

omfattende restaureringsarbeider. 

Aulestad skal åpnes i all sin prakt i anledning 

markeringen av 100-årsdagen for Bjørnsons 

død i 1910. Aulestad er som Sigrid Undsets 

dikterbolig ”Bjerkebekk”, underlagt museet 

på Maihaugen. 

Bygninger og leiligheter som Ibsen bodde 

i, er tatt vare på og drives alle mer eller 

mindre som museer i dag. Disse inngår i 

nettverket ”Ibsenmuseene i Norge”: Henrik 

Ibsen Museum, Skien på Venstøp som 

er dikterens barndomshjem, Ibsenmuseet i 

Grimstad som ivaretar dikterens ungdomstid 

og dikteriske debut – mens Ibsenmuseet 

i Oslo har ansvar for den gamle, verdensberømte 

dikteren. 

I et større perspektiv: I arbeidet med de 

forfattersentrene og -museene vi har vist til 

ovenfor, er det brukt store ressurser. En har 

invitert internasjonalt anerkjente arkitekter 

til å tegne praktbygg som minnesmerker 

over noen av forfatterne, mens en i andre 

sammenhenger har brukt store ressurser til 

å erverve forfatternes tidligere boliger og til 

å sette disse i stand. 

Fra et fylkesperspektiv er det naturlig å se 

på koblinger og samarbeid med nasjonalt 

Garborg-senter i Time kommune og Løland-satsningen 

i Suldal. Disse er tenkt inn 

i konseptet Diktarvegen Rv. 13 fra Jæren 

til Sogn. Utviklingen av en litterær ”opplevelsesakse” 

vil være spennende som et 

ledd både i arbeidet med egenforståelse og 

regionforståelse – i spenningsfeltet mellom 

kunst, kultur og natur. Her vil det kunne 

utvikles nye undervisningsopplegg for alle 

nivå i skoleverket. 

NASJONALT 

GARBORGSENTER 

Kommunestyresalen, Time Rådhus 

Sitatet: 

"Snart kjende eg heile Live der uppe, utantil armt, innantil varmt. Og eg tok so smaat 

til aa undrast paa, um det kunde haste so svært med denne Framgangen her i Fjellbygdine. 

Kunde det kje vera nok, at Byar og Storbygdir masa seg ut for Framtidi?" 

Tor Obrestad er ikkje i tvil 

om at den norske samfunnsdebatten 

ville vore 

ein annan i dag, om ikkje 

det var for at Arne Garborg 

heva den jærske røysta si 

for vel hundre år sidan. 

- Det norske samfunnet ville vore annleis 

utan han. Det ville vore mindre demokratisk 

og meir ettergjevande for sterke krefter, 

trur Obrestad. 

Han deler den jærske identiteten med Garborg, 

noko som har vore utgangspunkt for 

eit livslangt engasjement i forfattarskapen 

hans. 

Obrestad opplever Garborg som ein modig 

pioner. Garborg var tidleg med og brøytte 

vegen i kampen for kvinnefrigjering og for 

dei svakaste i samfunnet. Han diskuterte fri 

kjærleik og seksualmoral, og han kjempa for 

nynorsk språk og for nasjonen sitt sjølvstende, 

for å nemne noko. 

Sitat frå Arne Garborg: I Heiane. Trykt i "Norge i det nittende Aarhundrede. Andet bind.". 

- Nesten som å vinne i Lotto 

Jon Ewo: 

Forfattar, fødd i 1957, bur i 

Oslo 

Utdanna bibliotekar. Har vore 

biblioteksjef i Vestby 

kommune. 

Skriv skjønnlitteratur og faglitteratur 

for barn og unge. Har i 

alt skrive 69 bøker sidan han 

debuterte med ei vaksenbok i 

1986. 

Vekslar mellom humor, sjangerparodi 

og eksistensielle 

tema. Kjend for mellom andre 

Adam-bøkene og bøkene om 

Otto-Monster. 

Får utdelt Rasmus Lølandstipendet 

på 100.000 kroner 

under fylkestinget i Haugesund 

16. juni. 

Å skrive er som å vere forelska. 

Det er like deilig, 

meiner Jon Ewo. I juni tar 

barne- og ungdomsbokforfattaren 

imot Rasmus 

Løland-stipendet frå Rogaland 

fylkeskommune. 

Vaksenbokforfattaren Ewo hadde skrivesperre 

og trong nye idear då ein forlagsredaktør 

bad han skrive ei bok for barn 

ein gong på slutten av 1980-talet. Først 

var forfattaren skeptisk og tenkte det var 

noko mindreverdig ved dette. 

- Og så blei det veldig moro, seier han. 

Barn har same kjensler 

Overgangen blei heller ikkje så stor som 

han hadde trudd. 

- Eg bruker mine eigne erfaringar som 

menneske medan eg skriv. Barn og unge 

er ikkje ei gruppe med heilt andre tankar 

og kjensler enn oss vaksne, framhevar 

forfattaren. 

- Men barn har så klart andre rammevilkår. 

Dei må gå i barnehage og på skule, og 

dei må underordne seg dei vaksne, held 

Ewo fram, og meiner dette sjølvsagt pregar 

verda deira. 

Mot menneskesal 

- Garborg er eit menneske du skal lese når du 

veit litt om kva livet er, meiner Obrestad. 

Han trekkjer fram romanen ”Mannfolk” som 

ein favoritt, ei bok om dobbeltmoral og 

hykleri i Kristiania på slutten av 1800-talet. 

Her viser Garborg fram rotenskapen i det 

moderne samfunnet, seier Obrestad. 

Kva går denne ut på? 

Mellom anna det at ein kan kjøpe seg ting, inklusive 

menneske og kvinner, utdjupar han. 

Ei problemstilling Obrestad meiner ikkje har 

blitt mindre aktuell med åra. 

Skeptisk til marknadskreftene 

Garborg var tidleg ute med å peike på tendensar 

som har fått forsterke seg i samfunnet 

vårt. Han var ein ivrig antikapitalist, og han 

ville nok ha kjempa hardt mot måten 

marknadskreftene får rå på i dag, trur Obrestad. 

Garborg levde i spennet mellom det tradisjonelle 

norske bondesamfunnet, som han 

kom frå, og det urbane europeiske åndslivet, 

som han blei ein del av. Dette danna noko 

av bakgrunnen for dei eksistensielle tema han 

Leiker seg fram 

Sjølv har forfattaren ei dotter på snart sju 

år. Gjennom henne får han rikeleg tilgang 

på barneverda. Forfattaren meiner 

likevel han skreiv like lett for dei yngste 

før ho kom. 

- Eg leiker og koser meg medan eg skriv. 

Eg prøver å skrive som ungen i meg sjølv, 

seier han. 

Ewo eksperimenterer mykje med form og 

han blandar saman ulike sjangrar. 

- Hadde eg skrive tilsvarande bøker for 

vaksne, ville eg nok blitt sett på som ein 

postmoderne forfattar, trur Ewo. 

Otto-Monster 

Forfattaren er særleg kjend for bøkene om 

Otto-Monster, ein serie såkalla lettlest-bøker 

for gutar. Bok nummer ti i denne serien 

kom nettopp, og fleire dukkar nok opp, 

utan at Ewo har konkrete planar her. 

- Garborg var ein pioner 

tek opp i mykje av forfattarskapen, mellom 

anna i «Bondestudentar». 

- Mange har framleis røter i bondekulturen, 

og vil nok kunne kjenne seg att, trur 

Obrestad. 

Modernist og humorist 

Det same gjeld spørsmåla rundt tru og tvil. 

- Garborg brukte tvilen og ironien for det 

han var god for. Dette gjer han til ein modernistisk 

forfattar. Ein veit aldri kvar ein har 

han. Garborg skriv svært oppegåande prosa, 

der han vrir på etablerte sanningar, forklarer 

Obrestad 

Det djuptgripande alvoret og politiske engasjementet 

hos Garborg, hindra han ikkje 

i å vere humorist og naturskildrar. I novella 

”Ungdom” drøftar han den frie kjærleiken 

ved å ta tak i opplevingane til to ungdommar. 

- Eg trur ungdom i dag ville synest denne 

historia er spennande, held Obrestad fram. 

- Garborg er ein forfattar verdt å bryne seg 

på. Eg les han stadig og blir imponert, sluttar 

jærforfattaren. 


Kvifor har desse bøkene slått sånn an, 

trur du? 

Dei appellerer til den enkle og basale humoren, 

kjem det kjapt frå forfattaren. 

Ein stor dag blir det for Jon Ewo når han 

neste månad tar imot Rasmus Løland-stipendet 

på 100.000 kroner. 

- Litt som å vinne i Lotto. Det er svært 

hyggeleg å få prisen. Han rangerer blant 

dei høgste for barne- og ungdomsbokforfattarar, 

seier Ewo. 

Upopulær gut 

Nyleg las han ei av novellene til Løland, 

”Kvitebjørnen”, og Ewo konkluderer med 

at denne framleis står seg. Stipendpengane 

skal han bruke til å skrive ein ungdomsroman. 

- Han skal handle om ein gut som bur under 

ei trapp. Han er ikkje så veldig populær, 

og han synest livet er meiningslaust. 

Eg håper han finn ut noko anna undervegs, 

røper Ewo. 

Han veit ikkje heilt kvar historia vil ende 

ennå. Den produktive og fantasifulle forfattaren 

veit berre at etter ei intens tid med 

skapinga av eit nytt univers, kan det kjennast 

tomt ei stund, litt som å ha kjærleikssorg. 

Då tek det ikkje lang tid før forfattaren 

kastar seg over ei ny historie. 


Foto: Cathrine Almaas 

Arne Garborg / Tor 

Obrestad: 

Begge forfattarane kjem 

frå Jæren. Garborg (1851 – 

1924) frå Time og Obrestad 

(fødd 1938) frå Hå. 

Kjende som forfattarar av 

mellom anna modernistisk 

lyrikk, prosa og essays, 

samt for heimlege skildringar 

av Jæren. 

Obrestad har engasjert seg 

sterkt i forfattarskapen til 

Garborg. Han har mellom 

anna skrive biografi (1991) 

om forfattaren. Han har 

også skrive biografi om 

Hulda Garborg (2001), 

kona til Arne. 

6 7 


Dagleg leiar i Løland-markeringa 

Marny Skeie Henkel og direktør ved 

Ryfylkemuseet Roy Høibo samarbeidar 

om å etablera eit nytt barnekultursenter. 

- Viktige mål for det 

planlagde Lølandsenteret 

er å møte 

dei unge der dei er i 

dag. Me vil ta barn 

og unge på alvor, 

seier direktør ved 

Ryfylkemuseet, Roy 

Høibo. 

Løland-senteret 

Det er Løland-markeringa 

og Ryfylkemuseet som står 

bak planane om å etablere 

eit nasjonalt senter for nynorsk 

barnekultur på Sand 

i Suldal kommune. Planen 

er å opne senteret i 2011. 

Kulturavisa Pirion og nettstaden 

Magasinett vert kanskje 

ein del av prosjektet. I 

tillegg vert det pedagogiske 

prosjektet Kvitebjørnen inkludert 

i senteret. Planane 

har fått støtte politisk både 

lokalt, regionalt og nasjonalt. 

Ikkje minst fekk senteret 

ein merknad i fjorårets 

statsbudsjett. Ryfylkemuseet 

har no søkt om midlar til 

oppstart av senteret frå og 

med 2010. 

Planar om Løland-senter 

I forprosjektet til Stiftinga Rasmus Løland-markeringa 

2007 – 2011 går det 

fram at eit av hovudmåla med markeringa 

er å få etablert eit senter for nynorsk 

barnekultur- og litteratur. Kunnskap om 

mellom anna bygdeutvikling, språk, journalistikk, 

litteratur og musikk for barn og 

unge skal samlast og utviklast vidare. 

- Me ser føre oss at senteret skal bli eit nasjonalt 

inspirasjonssenter og ressurssenter 

for barnehagar, skular og kulturskular over 

heile landet, fortel dagleg leiar i Lølandmarkeringa 

Marny Skeie Henkel. 

No samarbeider Løland-markeringa med 

Ryfylkemuseet for å etablere senteret, med 

planlagd opning i 2011. Det er også meininga 

at Ryfylkemuseet skal ta hand om 

dei varige resultata etter at Lølandmarkeringa 

er slutt i 2011. Blant anna betyr 

det drift og vidareutvikling av 

Løland-senteret. 

Viktig nasjonalt prosjekt 

Målet er å utvikle eit senter for nynorsk 

barnekultur, eit miljø for barn og unge 

som har oppveksten sin i bygda, på tvers 

av etnisk opphav, kultur og religion. Senteret 

skal ha grunnlag i barndomsforståinga 

til Rasmus Løland og gi ny kunnskap 

om vekstvilkår i bygdesamfunnet. 

- Me vil ta barn og unge på alvor, og 

vil difor legge stor vekt på medverknad 

i arbeidet med å utvikle senteret. 

Viktige perspektiv i arbeidet er kulturelt 

mangfald og styrking av nynorsken. 

Målgruppa er barn og unge opp 

til ungdomsskulealder, meiner Høibo. 

Han legg vidare vekt på at det er utarbeidd 

ein prosjektomtale som er presentert for 

Suldal kommune, Rogaland fylkeskommune, 

Rogalandsbenken på Stortinget, 

Familie- og kulturkomiteen på Stortinget, 

Statens senter for arkiv, bibliotek og 

museum (ABM – utvikling) og Kultur – 

og kyrkjedepartementet. 

- Alle stader er planane møtt med interesse 

og velvilje. Ryfylkemuseet har søkt om 

midlar til oppstart av senteret frå 2010. 

Svar på om me får det vil kome i forslaget 

til statsbudsjett for 2010 som vert lagt 

fram i oktober, fortel Roy Høibo. 

Prosjektet fekk også ein merknad i statsbudsjettet 

i fjor, der vert senteret omtala 

som eit viktig nasjonalt prosjekt for nynorsk 

barnekultur. Noko som gler Henkel. 

- Det betyr jo at dei folkevalde ser positivt 

på prosjektet, at dette er noko dei 

har tru på og vil satse på, meiner ho og 

viser til at språkmeldinga også legg vekt 

på at nynorsken bør styrkast gjennom 

fleire kanalar. 

- Då er dette prosjektet eit heilt konkret 

tiltak, slår ho fast. 

Nynorsk profil 

- Det er viktig at dei tilflyttande får koma 

til med sine røyster i ein slik prosess. Eit 

Løland-senter må bidra til å gjera kjent 

forteljingane til ikkje-etniske norske barn 

i møte med storsamfunnet sine forteljingar. 

Dette er det noko lølandsk over. 

Rasmus Løland sin barndom på 1860- 

og 70-talet var prega av alt det nye og 

spennande han vart utfordra med gjennom 

opplysnings-magasinet ”Allmuevennen”, 

og gjennom det litle som var 

å få tak i av litteratur om andre verdsdelar 

og andre kulturar i hans barndomsår, 

seier Lølandbiograf Ernst Berge Drange. 

Han legg vidare vekt på at det nynorske 

språket bør vere eit viktig kjenneteikn ved 

Løland-senteret. 

- Nynorsk er eit kraftfullt språk som har 

alt for lite nedslag i samfunnet vårt. I 

høve til korleis folk snakkar i store delar 

av landet, burde det vore mykje meir synleg. 

Når Løland skreiv bøker for barn, var 

det mellom anna for å skape litteratur på 

eit språk som låg nært opp til talemåla, 

meiner han. 

Drange viser også til at Løland var oppteken 

av litteratur på andre språk enn 

norsk. 

- Den vaksne Løland - og det nynorske 

miljøet han tilhøyrde - var svært opptekne 

av å få gode og norske omsetjingar av 

viktig litteratur frå andre språk. Løland 

sette til dømes tidleg om forteljinga Abdullah 

frå Korassen, det som i dag er Iran, 

fortel han. 

Nettbasert formidling 

Løland-senteret tek mål av seg til å bli 

landsdekkande. I samband med dette er 

meininga at mykje av innhaldet skal formidlast 

gjennom nettbaserte formidlingsformer. 

I tillegg ynskjer ein å legge til rette 

for at barn og unge sjølve kan vere med å 

forme innhaldet gjennom interaktive oppgåver. 

Men senteret treng også naturlegvis 

ei fysisk ramme. Løland-markeringa og 

Ryfylkemuseet ser føre seg at 

Rasmussen-sjøhuset på Sand i Suldal kan 

vere ein god arena for senteret, ikkje minst 

sidan huset har ei sentral plassering og ligg 

i nærleiken av Ryfylkemuseet sine kontor. 

Den gamle arbeidsskulen på Eide vert 

også nemnt som eit alternativ som ramme 

for senteret. Ein vurderer også om Pirion 

– kulturavis for barnehagar og småskule, 

og Magasinett – nynorsk nettstad retta 

mot elevar og lærarar i ungdomsskulen 

og den vidaregåande skulen, skal bli ein 

del av prosjektet. Det pedagogiske prosjektet 

Kvitebjørnen skal og inkluderast 

i det planlagde senteret. 

- Me har også allereie eit tett samarbeid 

med Garborgsenteret, i tillegg ser me 

at det er under utvikling eit interessant 

nettverk av forfattarsentre langs rv. 13; 

Diktarvegen. Me trur dette kan styrke 

interessa for Lølandsenteret, slår Roy 

Høibo fast. 


- Ein viktig møteplass 

Redaktør for barnebøker i 

Samlaget, Rangfrid Trohaug, 

håpar Løland-senteret klarer 

å bli eit nasjonalt senter 

som når ut til mange fleire 

enn dei som vitjar Suldal. 

Då kan det bli eit viktig 

bidrag til barnekulturen, 

meiner ho. 

Barnebokredaktøren, som og sjølv er forfattar 

av fleire bøker for unge, meiner digitale 

verktøy vert viktig for å nå ut med innhaldet 

i senteret på landsbasis. 

- Eg håpar dei klarer å nytte seg av oppfinnsame 

digitale strategiar for å nå breitt ut til mange 

fleire enn dei som kjem til senteret, seier 

ho og viser til at det er viktig at folk veit om 

senteret og er bevisste på at det kan brukast. 

Då legg ho vekt på at senteret kan bli eit viktig 

bidrag til å utvikle og profilere barnekulturen. 

Men for å få det til må ein satse digitalt. 

– Eg trur det er spesielt viktig å vera tilstades 

på nett, slår ho fast. Ragnfrid Trohaug har 

skrive bøkene: Okkupert kjærleik, Frå null 

til no og Landet alltid raudt. Ho har gått på 

forfattarstudiet i Telemark og er i dag tilsett 

som redaktør for barnebøkene i Samlaget. 

Eit viktig tiltak 

Norsklærar og styremedlem i Suldal mållag, 

Anne Berit Skeie, ser at Løland-markeringa si 

satsing på å auke barn og unge si leselyst har 

gitt resultat. No håpar ho Lølandsenteret 

også vil vere med å bygge bruer mellom 

menneske, samstundes som det vil stimulere 

til litterær og kulturell utvikling. 

- Det er to hovudgrunnar til at eg har forventningar 

til senteret. Det eine er fordi eg har sett 

og erfart kva denne satsinga på 

barne- og ungdomslitteratur og Rasmus Løland 

har gjort med ungdommar i Rogaland 

berre i desse to åra. Eg, som ikkje var nokon 

utprega Lølandelskar, har lese kva Lølandinspirerte 

ungdommar har skrive, høyrt kva dei 

har fortalt både om bøkene til Løland og andre 

forfattarar, og må berre gje meg over. Dette 

er eit viktig tiltak. Her satsar ein på barn og 

unge sin leselyst og får dei til vekkje leselyst 

og interesse hjå jamaldringar. 

Samstundes meiner ho senteret vert viktig for 

å gjere oss meir inkluderande. 

- Like viktig, av og til tenkjer eg endå viktigare, 

er at eit slikt senter, dersom det blir 

slik eg vonar, vil gjere noko med kulturarv 

og identitet. Kvifor er me her i landet slik 

me er? Er me så ulike andre nasjonalitetar? 

Korleis kan me bygge bruer mellom menneske? 

Det å ta vare på barnesongar, barnebøker 

og barneleikar, både gamle og nye, vil 

vere eit godt lim mellom generasjonar, og det 

vil lære oss å forstå meir av oss sjølve og slik 

I Suldal er ein av skattane trygge omgjevnader. Me har trygge heimar, trygge skular 

og barnehagar, trygge lokalsamfunn. Det gjev ein ro når me veit at me tek vare på 

kvarandre. Når me er saman med andre trygge menneske. Når me ser barn plukke 

blomar i ei grøn eng. Slik tek me vare på kanskje den største skatten av alle. Me har 

god plass i skattkammeret vårt. Det er plass til deg også. 

For ledige stillingar i Skattkammeret sjå www.suldal.net 

bli meir inkluderande og rause, meiner ho. 

Skapande og undrande 

17- åringane Bård Drange og Anita Svendheim 

frå Sand har også store forventningar til 

det planlagde barnekultursenteret. 

- Eg håpar det vert ein stad for barn som fungerer 

på deira eigne premissar. At det vil vere 

ein stad der alle kan finne noko for dei: ein 

stad der dei kan hente inspirasjon til å uttrykke 

seg på sin eigen måte og der dei får lyst til 

å vere kreative. Eg håpar Løland-senteret blir 

ein stad for ettertanke som påverkar dei som 

kjem innom, og at ein difor ikkje er redd for 

å famne om for mykje. Mest av alt håpar eg 

dette vert eit sentrum for barn og unge som 

vil ha si stemme høyrd, meiner Anita. 

Bård Drange legg også vekt på at det er viktig 

senteret vert ein møtestad. Samstundes som 

han peikar på at det kreative, skapande og undrande 

bør stå i sentrum. 

- Løland-senteret har potensiale til å verte 

ein møteplas for både barne og ungdomslitteratur, 

kunst og kreativitet. Eg 

meiner ein viktig suksessfaktor er å blande 

utstillingar av både etablerte kunstnarar 

og besøkande barn og vaksne, seier han. 


www.suldal.net 

Glasskunst 

Astri Vadla Ravnås 

Smykker 

Bilder 

Skåler 

Utsmykkinger m.m 

Stavanger, tlf: 414 22 884 

Bjørheimsbygd, tlf: 51 74 69 52 

www.glasskjellaren.no 

www.skattkammeretsuldal.no 

Foto: Anne Lise Norheim/Skattkammeret Suldal 

8 9 


Jakob Sande 

Fjaler 

Rasmus Løland 

Suldal 

Sandnes 

Sauda 

Sand 

Førde 

SOGN OG 

SUNNFJORD 

Jørpeland 

Forsand 

Voss 

Odda 

Kinsarvik 

Kommunal - og regionalminister Magnhild 

Meltveit Kleppa (Sp) meiner Diktarvegen er 

eit unikt prosjekt. 

Diktarvegen: 

Spenner over tre fylke og fem forfattarar: 

Rogaland - Arne Garborg i Time og Rasmus Løland 

i Suldal 

Hordaland - Olav H. Hauge i Ulvik og Per Sivle i 

Aurland/Voss 

Sogn og Fjordane - Jakob Sande i Fjaler i 

Sunnfjord 

Ytterlegare samarbeidspartar: I/S Fjordvegen og 

LNK 

Har eit budsjett på 900 000. 450 000 er søkt i tilskot 

frå ABM-utvikling. Resten er tenkt finansiert 

ved fylkeskommunale tilskot og sponsormidlar 

Vik 

HARDANGER OG VOSS 

Olav H. Hauge 

Ulvik 

RYFYLKE 

JÆREN 

Røldal 

Arne Garborg 

Time 

Per Sivle 

Aurland 

og Voss 

- Eit unikt prosjekt 

! 

Aftenblad med Løland 

– fokus. 

I Stavanger Aftenblad frå 

onsdag 24. mai 1961 

får Rasmus Løland fleire 

sider med stoff. På hundreårsdagen 

til Løland kan ein 

blant anna lese om Løland, litteraturen 

hans, om heimbygda 

Vanvik og kva rolle den spelte 

i litteraturen. Her møter me 

også fleire personar som kjende 

Løland godt, og som fortel historier 

frå livet hans. 

Kommunal- og regionalminister Magnhild Meltveit Kleppa saman med 

Ulvik-ordførar Mona H. Hellesnes 

Ministeren uttrykte støtte til prosjekt som klarer 

å knyte kultur og næring saman då ho snakka 

om rv. 13 som verktøy for ein aktiv distrikts - og 

regionalpolitikk under Diktarvegkonferansen i 

Ulvik i april. Ho meinte også prosjektet ville ha 

gode sjansar for å få støtte frå departementet. 

- Me har gode erfaringar med å støtte prosjekt 

som skaper engasjement og nye arbeidsplassar i 

distrikta, meinte ho og la vekt på sitt eige engasjement 

for den mykje omtalte vegstrekninga. 

– Diktarvegen er ein openbar kandidat til slike 

midlar, uttalte ho. 

Kommunal- og regionalministeren meinte 

også prosjektet er bra for utviklinga av lokalmiljøet. 

– Noko av det viktigaste er å utvide det lokale 

handlingsrommet. Diktarvegen er eit glimrande 

uttrykk for lokale krefter som ser lokale fortrinn, 

meinte ho. 

Diktarvegkonferansen samla personar innan 

kultur, næringsliv, samferdsle og politikk for å 

stake ut kursen for prosjektet. Meininga med 

prosjektet er at spor etter fem kjende forfattarar 

skal lose deg langs rv. 13 frå Jæren, gjennom Ryfylke, 

Hardanger, Voss, Sogn og til Sunnfjord. 

Målet er å etablere den første litteraturruta i 

Noreg, der forfattarane Arne Garborg, Rasmus 

Løland, Olav H. Hauge, Per Sivle og Jaob Sande 

og deira lokale senter skal vere ryggraden. 

Her skal ein synleggjere arbeidet deira på 

stoppunkt langs turistvegen, samarbeide om kulturprosjekt 

og pedagogiske opplegg, utvikle felles 

litteratunettverk, tilrettelegge fysiske utstillingar 

og styrke ruta som indre stamveg. Ein legg no 

grunnlaget for å utvikle og formalisere diktarvegprosjektet 

til å bli ein ressurs for nærings - og 

utviklingsarebeidet i 16 kommunar, 5 regionar 

og 3 fylkeskommunar. Målet er å nytte kulturkapitalen 

etter dei fem forfattarane til noko positivt 

og utviklande for framtida. 


Rv.13 kan bli diktarveg 

Fem forfattarstiftingar ønskjer 

å utvikle ein diktarveg 

langs rv. 13. Små 

drypp av kultur og litteratur 

langs indre kyststamveg 

skal pirre 

nysgjerrigheita til dei 

reisande. 

- Tenk så bra om vi kunne fått folk til å undre 

seg langs heile Riksveg 13, seier dagleg 

leiar i Lølandstiftinga, Marny Skeie Henkel. 

Lølandstftinga er ein av initiativtakarane 

til diktarvegen og den av dei som allereie 

har prøvd ut nokre av ideane i praksis. 

Dei har fått den lokale ferja smykka ut 

med sitat og bilde frå Rasmus Løland 

si verd og har tatt venterommet på ferjekaien 

i bruk til kulturarrangement. 

Dette var ifølgje Skeie Henkel den spede 

byrjinga til det som no har blitt eit samarbeid 

mellom Nasjonalt Garborgsenter, 

Rasmus Løland-stiftinga, Olav H. Hauge-stiftinga, 

Sivle-laget og Jakob Sandeselskapet 

. Saman med I/S Fjordvegen og 

LNK har desse søkt ABM-utvikling om 

midlar til å utvikle diktarvegen. LNK si 

rolle i samarbeidet knyter seg til den nynorske 

profilen dette arbeidet vil ha. 

Naturlege stoppestader 

Ruta til diktarvegen vil gå frå Sandnes 

via Suldal i Rogaland, vidare til Hardanger, 

Voss og endar opp i Sunnfjord. 

Budsjettet er sett til 900 000 kroner. 

Tanken er å bruke naturlege stoppestader 

langs Rv. 13 til å gjere diktarane tilgjengeleg 

for dei reisande. Ein tenkjer seg lyttedusjar 

på rasteplassane, bokkassar med 

utlånsbøker i venteromma på ferjekaiane, 

litteraturferjer og strategisk plasserte sitat 

og dikt. Mellom anna. 

Veg-samarbeid 

Dette arbeidet vil krevje samarbeid med etatar 

som ikkje jobbar med kultur til vanleg. 

Det har Lølandstiftinga allereie erfaring med. 

– Vi har etablert eit samarbeid med Nasjonale 

Turistveger og Statens vegvesen i 

samband med litteraturferja her i Suldal 

og arrangement på venterommet. Det har 

fungert veldig bra, og vi jobbar no med å 

få til ei ordning med bokkassar kor folk 

kan leggje frå seg bøker dei ikkje treng 

meir slik at andre kan låne dei med seg. 

- Vi vil at folk skal forstå at dei reiser langs 

Garborg-vegen når dei reiser frå Sandnes, 

langs Løland-vegen når dei er i Suldal, og 

så vidare, fortel Skeie Henkel. – På denne 

måten håpar vi å få løfta desse fem forfattarane 

ut i eit vidare perspektiv. 

Styreleiar i Diktarvegen, Arne Kleppa, viser 

til at det no vert arbeidd med ei prosjektskisse 

der prosjektoppgåver, organisering, 

drift og finasiering er sentrale punkt. 

Dette arbeidet vert planlagd ferdig innan 

LNK sitt landsting i slutten av mei. 

- Då vonar vi at det er lagt eit grunnlag 

for å kunna ta stilling til prosjekt om prosjektet 

skal vidareførast eller ikkje. Viktige 

samarbeidspartar er diktarsentera, destinasjonsselskapet 

IS Fjordvegen, Nasjonal 

turistveg - og sjølvsagt kommunar og fylkeskommunane, 

seier han. 

Inger Bråtveit om Rasmus Løland 

Toyni Tobekk 

- At det fanst ein forfattar på garden 

Løland i Suldal som skreiv seg ut 

or bygda, skreiv rystande realistisk 

barnelitteratur - og ikkje minst essays 

og kritikk har vore viktig for meg. 

Han var medarbeidar i tidsskriftet 

Den 17 mai og sokna til den 

såkalla ”Lysaker-kretsen”, eit sterk 

norskdomssmiljø med forfattarar som 

Arne og Hulda Garborg, Kristoffer 

Uppdal, Oskar Braaten, Johan Bojer 

og Tilla og Otto Valstad. Løland 

var inspirert av Émile Zola og hans 

idear om at arbeid var livet, at alle 

hadde plikt til å gjera verda betre, og sjølv gjorde han det 

først og fremst ved å skriva. Kanskje har mytologiseringa om 

Rasmus Løland vore viktigast for meg? At han var frå garden 

Løland i Suldal, at foreldra hans var strengt religiøse, at han var 

nervesjuk, tuberkuløs og likevel heldt seg skrivande det korte 

livet ut? 

Forfattar Inger Bråtveit er sjølv frå Suldal. Ho debuterte i 2002 

med romanen Munn mot ein frosen fjord. Hausten 2008 kom 

Bråtveits andre roman Siss og Unn, ein roman om mødrer og 

døtrer, om å klara seg og å gå til grunne. 

10 11 


Gjennom det pedagogiske 

prosjektet Kvitebjørnen 

skal barn og unge lære 

seg sjølve og nærmiljøet å 

kjenne på nye måtar. 

Kvitebjørnen 

Pedagogisk prosjekt for elevar i 

6. – 10. klasse. 

Involverar 16 skular i fem fylke 

Skulane bloggar om aktivitetane 

sine på kvitebjørnen.no 

Er eit pilotprosjekt under 

Rasmus Løland-markeringa 

2007 – 2011 

Prosjektet er finasiert gjennom 

offentlege og private midlar og 

er gratis for skulane. 

Lølandinspirerte måleri frå Vinjar skule 

Lære om seg sjølv 

- Elevane var stornøgde etter to veker 

med Kvitebjørnen, fortel Bodil Imsland, 

lærar ved Imsland skule i Vindafjord. 

Imsland er ein av 13 skular som i fjor 

haust starta opp det pedagogiske prosjektet 

Kvitebjørnen som skal følgje elevane 

frå 6. til 10. klasse. I ettertid er tre skular 

til kome med i prosjektet. 

Føremålet med prosjektet er å bruke pedagogiske 

metodar til å utvikle elevane 

sin sans for eigen identitet og eige nærmiljø. 

Temaet det første semesteret var 

forteljing og forteljaren. 

- For mine elevar var det ei heilt ny erfaring, 

dette med å bruke forteljing for å 

formidle. Det blei ei annleis norsk-undervisning 

i to veker, seier Imsland. 

Fekk ferdaskrin 

Alle lærarane knytte til prosjektet fekk 

vere med på ei to dagars inspirasjonssamling 

før prosjektstart, og Bodil Imsland 

følte ho hadde mykje å ta av når opplegget 

skulle setjast ut i live på skulen. 

- Vi fekk mellom anna nokre flotte ferdaskrin 

med bøker oppi som vart mykje 

brukt. 

! 

Rasmus Lølandmarkeringa 

2007 – 2011 

"Eit liv utan draum 

og tullskap, det vart 

no vel altfor svart". 

Fredag 13. april 2007 gjekk 

startskotet for ei 5 års lang 

markering av mennesket, forfattaren, 

journalisten og samfunnsbyggaren 

Rasmus Løland. 

I 2007 var det 100 år sidan 

Rasmus Løland døydde i Asker. 

Markeringa pågår til 2011, då 

er det 150 år sidan han vart 

fødd på Løland i Hylsfjorden. 

Lygarhistorier 

Også på Rennesøy skule vekte opplegget 

stor begeistring hjå barn og vaksne. 

- Elevane mine spurde nettopp kva tid vi 

skal ha om han Rasmus Løland att, fortel 

lærar Kristin Salomonsen ved Rennesøy 

skule. 

- Vi laga lygarhistorier, dikta på rim, 

skreiv bloggar og gjorde ein del formingsprosjekt. 

Alt basert på Rasmus Løland 

sine historier om Bekafanten, Bjednekniven 

og Kristian i Paa sjølvstyr. 

Forteljingar som Paa sjølvstyr hadde eit 

noko tungt språk, men det løyste lærarane 

ved å gjenfortelje historia i staden 

for å lese ordrett. 

Stiftinga vil setja Løland sitt 

virke på dagsorden overfor nye 

generasjonar og bruka arva etter 

Løland til å skapa engasjement 

for framtida. 

Det er ei målsetjing at interessa 

for kulturtiltak retta mot born og 

unge skal auka, og at andre vil 

la seg inspirera og føra vidare 

idear frå prosjektet. 

Løland-stiftinga vil setja fokus 

på og heva statusen for borna 

sin kultur og litteratur. Det 

kan til dømes nemnast at Rogaland 

fylkeskommune har 

oppretta eit årleg stipend til 

forfattarar som skriv for born og 

Kvitebjørndeltakarar 

i 6.trinn på Undheim 

skule. 

Nynorsk på Rennesøy 

Salomonsen medgjer at ho ikkje hadde 

all verdas kjennskap til Løland før prosjektet 

tok til. No synest ho prosjektet 

også har vore med og tilført skulearbeidet 

ein ny dimensjon gjennom nynorsken. 

Rennesøy er ein nynorskkommune, 

men bokmålet har og ein sterk posisjon 

i skulane. 

– Bokmål får elevane inn alle vegar. For 

oss blir Løland som ein lokal, nynorsk 

forfattar vi kan bruke i undervisninga. 

Hjå Undheim skole på Bryne har nynorsken 

sterkt feste, og lærar Margunn 

Vesterøy Eide meiner det er ein vesentleg 

del av Kvitebjørn-prosjektet. 

- Vi skal lære oss å bli stolte av heimbygda 

vår og dei vi er. Då kjem dette med 

språket sterkt inn. 

Vesterøy Eide sine elevar hadde heller ikkje 

stort kjennskap til Løland sine tekstar 

frå før. På Bryne er det forfattaren Garborg 

som har stått sterkast. No har dei 

klart å knyte nokre band. 

- Etter to veker med Løland laga elevane 

skodespel om forfattaren Løland som 

kom til Garborg sitt rike. Skodespelet 

vart framført på juleavslutninga som skulen 

har for heile bygda. 

Klassen sette og stor pris på at lokalavisa 

Jærbladet viste interesse for det dei jobba 

med. Etter eit besøk av lokale bladfykar 

stod det å lese på bloggen til Undheim 

skule: ”No veit alle på Jæren at vi arbeider 

med Rasmus Løland-prosjektet.” 

Fem fylke 

Kvitebjørnen er ikkje eit lokalt Rogalands-prosjekt. 

Dei 16 skulane som deltar 

i prosjektet er spreidde over fem fylke: 

Nordland, Møre og Romsdal, Hordaland, 

Rogaland og Akershus. 

Opplegget skal følgje ein klasse i fem 

skuleår, og Telemarksforsking har teke på 

seg å evaluere opplegget undervegs og til 

slutt. I løpet av dei fem 

prosjektåra skal elevane innom tema som 

forteljing, fantasi og skaparkraft, identifikajon, 

språkendring og eige liv og lesing. 

Metodane som skal brukast er mellom 

anna film, filosofisk samtale, innovasjon 

og forteljing. Alle opplegga er utarbeidde 

av pedagogar/fagpersonar. 

Toyni Tobekk 

Foto: Undheim skule 

unge. - Unge lesarar har krav 

på god litteratur, heiter det frå 

stipendkomiteen. 

Stiftinga arbeider og for å etablere 

eit senter for barne- og 

ungdomskultur på Sand. Innhaldet 

i Løland-senteret skal 

vera samla om litteratur, språk, 

musikk, media, lokal identitet, 

integrering, barnerettar og demokrati. 

Senteret opnar i 2011. 

Prosjektleiar Løland-markeringa 

er Marny Skeie Henkel, nashornet.no 

Hadde det 

vore greitt 

å kunne drita 

i Pytagoras 

og heller hatt 

lappen som 

pensum på 

skulen? 

Mot til 

å meina 

SAUDA KOMMUNE 

Hjelmeland 

kommune 

Du kan hoppa opp og ned så mykje du orkar. Du kan skrika og 

banna på festane, hekta av døra på dass og jamvel renna skallen 

gjennom stoveglaset. Det er ingen som gjer noko nummer av 

det likevel, ingen som gidd å heva augebryna eingong. Brukar du 

derimot kreftene dine på å stemma ved dette valet, så har du ein 

real sjanse til å bli høyrt. 

Vis kva som er viktig 

for deg. Bruk stemmeretten din. 

Me veit du har meiningar om korleis du vil ha det der du bur. Me 

veit det er mange ting du kunne ynskja deg annleis. Og me veit 

du har mykje å fara med. Gamlingane har fått sagt sitt i årevis. No 

er det på tide at du kjem på banen. Elles er me stygt redde for at 

det ikkje blir forandringar på denne sida av jul. Og då kan du like 

godt halda fram med å hoppa. 

garborg.no 

LOKOMOTIV MEDIA 

12 13 


Rektor ved Bryne VGS, Juliane 

Smith Wergeland er nøgd med at 

fleire elevar vel å halda på nynorsk 

som hovudmål. 

På Bryne vidaregåande 

skule er tala 

på elevar som vel 

nynorsk stigande. 

Samstundes meiner 

ungdommar at terskelen 

for å velja 

bokmål ikkje er høg. 

ROM FOR ARBEIDSGLEDE: 

Arkidea er interiørarkitekter med lang erfaring i å utforme helhetlige romløsninger 

for næringslivet. Vi er opptatt av samspillet mellom mennesker, teknologi og 

omgivelser. Den rette miksen gir rom for inspirasjon, skaperkraft og arbeidsglede. 

Hva kan vi skape sammen? 

Foto: Ashley Studio 

Fleire vel 

nynorsk 

- Me merkar oss at mange elevar nyttar nynorsk 

både i formelle og i uformelle skriftlege 

situasjonar, fortel Juliane Smith Wergeland, 

rektor ved Bryne VGS. 

Trenden der elevar som kom frå grunnskulen 

med nynorsk som hovudmål og gjekk 

over til bokmål når dei byrja på Bryne VGS 

er snudd, ifølgje rektoren. 

Trass i at det ikkje finst 

noko statistikk, har 

skulen merka ei merkbar 

auke i talet på elevar 

som vil ha nynorske 

lærebøker og som kommuniserer 

på e-post på 

nynorsk. Ei av årsakane 

trur Wergeland er at 

ein har lærarar som er 

medvitne det nynorske 

språket i fleire fag enn 

norsk. I tillegg har ein 

ungdom som er språkmedvitne 

og som vert 

språklege trendsetjarar, 

meiner ho. 

Det spelar nok inn at 

mange har sett at det 

er fare på ferde for det 

nynorske språket. På 

Bryne har ein og merka 

endring til meir bruk av bokmål i 

større grad enn nynorsk dei siste åra 

i stor grad grunna innflyttarar, seier 

Wergeland. Skal ein behalda språket 

må ein vera med å løfta det fram og 

nytta det. Det som nokon har kjempa 

for å få fram kan ein ikkje gje slepp på, 

held ho fram. 

Naturleg med nynorsk 

Bjarne Undheim Skåland er elev ved Bryne 

VGS og han fann det mest naturleg å halda 

fram med nynorsk som hovudmål i den 

vidaregåande skulen sidan han hadde det i 

grunnskulen. Skåland meiner ein av grunnane 

til at ein del vel bokmål er at dei tykkjer 

at nynorsk ikkje er så bra som dei trudde. 

Dei vel å skifte til bokmål når dei får høve 

til det på VGS. 

Skåland trur ikkje lærarane si haldning til 

språket spelar noko rolle for elevane sitt 

språkval. Men dersom læraren er veldig 

populær og har ei bra haldning til nynorsk 

kan det virka inn. 

– Mange lærarar likar nynorsk, men mange 

elevar likar derimot å vera rebellar og 

Lølandsteinen 

Han vart ikkje gamall; men mykje godt arbeid 

fekk han gjort. 

Ved avdukinga av minnesteinen i 1911 

var mellom to og tretusen menneske 

samla på Sand i Ryfylke for å heidra og 

minnast Rasmus Løland. Blant dei frammøtte 

gjestene var utanriksminister Jørgen 

Løvland, som sto for avdukinga av 

steinen. 

Arne Garborg held minnetale som skal ha 

vart i nærare 2 timar og snakka mykje om 

den litterære arva etter Løland: 

Løland hugsa sin eigin barndom. Mintest 

korleis han og dei andre småingane lærde 

seg sjølve upp. Og det han hugsa sette han 

i sogur, - som høyrer til dei beste barnesogur 

me hev. Dei vart til hugnad og til ettertanke 

for dei vaksne samstundes. Løland 

er ein fyrste barneforteljarar i vaare dagar. 

Garborg avslutta talen med orda: 

Stor takk skylder me i det heile Rasmus Løland. 

Han var ein diktar som folke hev æra 

av. Og ein urædd rudningsmann var han, 

og ein saamann som det kjem til aa gro etter; 

minne hans skal me halda i ære. 

tenkjer helst ikkje på lærarane sine meiningar 

om det, seier Skåland. 

For lite nynorsk dagleg 

Elev ved Bryne VGS Eli Rugård trur ho kjem 

til å slå over til bokmål framover, sjølv om ho 

har nynorsk som hovudmål og trivst med det. 

- Eg har merka etter berre dette halve året 

på vidaregåande at eg skriv mykje meir 

bokmål, så nynorsken forsvinn nok litt etter 

litt. Ho trur årsaka til at mange nyttar 

nynorsk som hovudmål på Bryne er fordi 

dei er vande med det frå barneskulen. Men 

sidan dei sjeldan treff nynorsk i dagleglivet 

trur ho sånn sett det er enklare med bokmål. 

- Eg valde nynorsk av gammal vane, fortel 

ho. Eg skriv nynorsk fordi eg kjenner dei 

nynorske grammatikkreglane betre. Eg har 

skrive nynorsk i 10 år. Samstundes fortel 

ho at ho skriv mindre og mindre nynorsk. 

–På andre prøvar enn nynorsktentamen skriv 

eg vanlegvis bokmål. På spørsmål om kva påverknad 

lærarane har på elevane sine val av 

skriftmål svarar Rugård at ho trur at lærarane 

i liten grad kan påverke kva elevane vel. 

- Det er vel meir opp til den enkelte elev si 

haldning til nynorsk, avsluttar ho. 

Det enkle er ofte det beste 

Skåland syns nynorsken går utover rettskrivinga 

hans, i og med at det er så mange 

ukjende ord ein skal nytta. Han meiner at 

bokmål er lettare av di han då ikkje treng å 

tenkja på at han skriv feil, då kan ein heller 

fokusera på innhaldet i ein tekst i staden for 

å tenkja på rettskrivinga heile tida. 

For mange unge er det lite kjent at ord som 

"bevegelse", "synes" og "stjele" kan nyttast i 

staden for "rørsle", "tykkjer" og "stele" i det 

nynorske skriftspråket i dag. 


(Foto: Jan Nordtveit) 

Sigbjørn Reime 

meiner mykje av 

innhaldet i Garborgbøkene 

er like 

aktuelt i dag som 

det var for hundre 

år sidan. Men språket 

bør moderniserast, 

meiner han. 

Sigbjørn Reime har då også sjølv modernisert 

fleire av Arne Garborg sine bøker, og 

ikkje minst tilført dei forklarande fotnoter. 

I 2001 kom den nye utgåva av Fred, i 

2004 kom Knudaheidagbok, i 2005 Knudaheibrev, 

i 2006 Haugtussa og no nyleg 

Bondestudentar (2007) og Den bortkomne 

Faderen (2008). 

Om Fred uttalte Garborg-biograf Tor 

Obrestad at ”modernisering er bra når 

det er skikkeleg gjort, og det er dette”. 

Garborg-forskar Sveinung Time meinte 

at Reime hadde klart å bevare den garborgske 

stilen og tonen i språket, samstundes 

som han opplevde boka som moderne. 

Sjølv håpar Reime dei nye utgåvene 

skal vekke leselysta blant dei unge. 

- Eg meiner skuleverket har gjort Garborg 

ei bjørneteneste når dei har hatt heile verk 

av forfattaren på pensumlista. Ofte ber 

det preg av meir plikt enn leselyst. Det er 

ikkje sikkert det er lurt å lese ei heil Garborgbok 

i den vidaregåande skulen. Kanskje 

hadde det vore betre om ein tok utdrag 

som ein tilpassa språkleg for elevane? 

Ein må passe seg for ikkje å drepe 

gleda over å oppdage Garborg, seier han. 

Tidlause tema 

Reime trur han har funne noko av forklaringa 

på at mange framleis synest Garborg 

er tung lesnad. 

- Lærarane har hatt for lite kunnskap om 

Garborg. Han har vore lett å velje vekk 

fordi det kravde for mykje. Og så bur me 

jo i eit land med mangel på respekt for 

klassikarane, slår han fast. Men nokre får 

det til. Reime skryt uhemma over Våland 

skole i Stavanger, som tidlegare har brukt 

Haugtussa og Veslemøy i eit eige litteraturprosjekt 

for elevar frå 2. til 4.klasse. 

Dei har gjort seg gode erfaringar, både 

med å formidle Garborg sin litteratur, og 

å få inn nynorskundervisning på ein naturleg 

måte. 

Sigbjørn Reime meiner skulen må ta tak i 

Arne Garborg sine tema som er like aktuelle 

i dag som dei var då. Om svik, sjølvmord 

og kjærleik. 

- Dette er tema som ikkje er vanskelege å 

overføre. Svik til dømes har diverre ikkje 

gått av moten, seier han og legg vekt på 

at det eksistensielle i bøkene er kjenslene. 

Det er også dei som fører til at handlinga 

er like aktuell i dag som før. Kjenslene våre 

endrar seg ikkje med tida. 

- Garborg er ein tidlaus og moderne forfattar, 

meiner Reime som også har fått 

fleire spørsmål om å gjere stoffet tilgjengeleg 

på lydbøker. 

Ein aperitiff 

Sigbjørn Reime driv sjølv formidling av 

Garborg sitt liv og virke. Han tek stadig i 

mot grupper av menneske i Garborgheimen 

og i Knudaheio som ynskjer å høyre 

om Arne Garborg og det miljøet han 

vaks opp i. 

– Eg tek sikte på å fortelje om bakgrunnen, 

du kan sjå på det som ein aperitiff til å lese 

Garborg, seier han. 

Reime prøver å vise dei interesserte korleis 

Garborg sitt liv har inspirert innhaldet i bøkene 

hans. Liv og lagnad i Garborgheimen 

Sigbjørn Reime har 

modernisert fleire 

av Arne Garborg 

sine bøker: Fred, 

Knudaheidagbok, 

Knudaheibrev, 

Haugtussa, Bondestudentar 

og Den 

bortkomne Faderen. 

Han meiner 

språket i bøkene 

bør tilpassast dei 

yngre generasjonane 

lesarar. Les 

meir om moderniseringsprosjektet 

på garborg.no 

- Garborg bør språkmoderniserast 

! 

Time kommune hadde 15. 459 innbyggjarar 

01.01.09. Einaste byen er Bryne, som og er administrasjonssentrum. 

Andre tettstadar er Lye, 

Kvernaland og Undheim. 

Time har eit etter måten allsidig næringsliv, 

med industri, jordbruk og servicenæringar som 

dei viktigaste. 

(Kjelde: Time kommune) 

Vinn 100 000 kroner og få boka di utgitt på Det Norske Samlaget. 

Nasjonalt Garborgsenter og Det Norske Samlaget søkjer nye politiske 

romanar! 

Vi etterlyser romanar som kastar lys over vår tid. Nasjonalt Garborgsenter 

opnar på Bryne i 2011. Arne Garborg skildra si tids store omveltingar – 

religionen si rolle, skilnadene mellom lokal, nasjonal og europeisk identitet og 

maktforholda i samfunnet. Vi håper å finne hans arvtakar. 

Kva er dei viktigaste utfordringane i verda i dag? 

Kvar skjer dei største endringane i kultur og levemåte? 

Kva betyr den globaliserte verda for enkeltmennesket? 

Premien er på 100 000 kr. Vinnaren blir lansert under opninga av Nasjonalt 

Garborgsenter våren 2011 og boka vil bli gitt ut på Det Norske Samlaget. 

Frist: 1.4.2010 

har også sett sine spor i litteraturen. Meininga 

er gi fleire lyst til å lese Garborg. 


Send manus til Det Norske Samlaget, Jens Bjelkes gate 12, 0506 Oslo. 

Manuset må vere skrive på nynorsk. Legg ved kontaktinformasjon. 

Spørsmål kan rettast til forlagssjef Margit Walsøe (m.walsoe@samlaget.no) 

eller forlagsredaktør David Aasen (d.aasen@samlaget.no). 

Juryen består av representantar frå Nasjonalt Garborgsenter og Det Norske 

Samlaget. 

14 15 


Haugtussa – prosjektet 

Opnar litteraturkafé 

Lise Lunde Nilsen ved Våland skole viser 

fram nokre av elevane sine Haugtussabøker 

som dei lagde i løpet av det treårige 

prosjektet. 

Treårig litteratur- og språkprosjekt 

der bokmålselevar i 2 – 4 klasse 

ved Våland skole i Stavanger har 

lest og jobba med tekstar frå Arne 

Garborg si Haugtussa. Målet har 

vore å lære elevane nynorsk tidleg 

i barneskulen utan å direkte undervise 

i det. Initiativtakar til prosjektet 

er lærar ved Våland skole, Lise 

Lunde Nilsen. Prosjektet fekk støtte 

frå nynorsksenteret. 

Denne saka har tidlegare blitt publisert 

i kulturavisa Pirion. Les meir 

på pirion.no 

Med Veslemøy inn i nynorsken 

Ryfylkemuseet opnar no 

ein eigen Løland – kafé der 

lokal litteratur, debatt og 

formidling står i sentrum. 

På Nesasjøhuset på Sand kan du no kose deg 

med ein kaffikopp og lese ei god bok medan 

du nyt sjøutsikten frå sofakroken eller ein av 

dei høgreiste barkrakkane. I bokhyllene står 

gamal og ny Ryfylkelitteratur medan bilete av 

Rasmus Løland heng på veggen. Ryfylkemuseet 

lanserer no ein Løland – kafé der målet er 

å formidle både gamal og ny Ryfylkelitteratur, 

samstundes som ein inviterer til ei kaffistund 

med meining. Kafeen er eit ledd i museet sin 

utvida formidling av litteratur og kultur, og 

ein start på arbeidet med å etablere eit eige 

Løland – senter, eit nynorsk barnekultursenter. 

I første omgang vert kafeen open i museet 

sine opningstider. Men målet er å arrangere 

ulike temakveldar utover hausten. 

- Me håpar å tilby kveldar med bokkafé i 

haust. Her håpar me å presentere lokale forfattarar 

som til dømes Kjartan Fløgstad eller 

Inger Bråtveit, seier Grete Holmboe ved Ryfylkemuseet. 

I tillegg håpar ein å arrangere 

debattkveldar, internasjonal kafé og andre 

arrangement i kafeen. 

På kafeen vert det i byrjinga ei enkel servering, 

her kan du kjøpe kaffi og steike dine eigne 

vaflar. Ryfylkemuseet samarbeider også med 

Suldalsbeten om å servere den tradisjonsrike 

matretten med same namnet. I tillegg ligg Kafeen 

i same lokale som museet sin eigen butikk 

der ein kan kjøpe eit variert utval av lokale 

produkt, blant anna Ryfylkelitteratur. 


På Våland skole i Stavanger 

har bokmålselevar 

jobba med dikta 

til Arne Garborg frå 

Haugtussa (1895). Det 

som byrja som eit litteraturprosjekt, 

er også 

blitt eit omfattande 

språkprosjekt. 

Det var lærar Lise Lunde Nilsen som tok initiativet til Haugtussa-prosjektet 

der elevane fekk innsyn både i Arne Garborg 

si dikting og det nynorske skriftspråket. Med seg i arbeidet 

fekk ho lærarane Anne Lise Sømme Kielland og Torunn 

Berge Gloppen. Prosjektet fylgde elevane frå 2. til 4. klasse 

og vart avslutta no i vår. Då hadde om lag 60 elevar delteke 

i prosjektet. 

– Det var spanande å sjå korleis bokmålselevane lærte nynorsk 

utan at me underviste i det, seier Nilsen. 

Språket til Veslemøy 

Ein time i veka vart sett av til Haugtussa. Elevane vart kjende 

med Veslemøy som er mager, mørk og mjå. Dei veit at ho 

var ei synsk gjetarjente som såg underjordiske, og at ho var 

forelska i Jon. Dei reiste på tur til Høg-Jæren for å oppleve 

det universet Veslemøy levde i, og for å leite etter troll. Dei 

har lese, skrive og teikna vers og dikt. Dei har studert enderim 

og bokstavrim, og ikkje minst har dei lært kva språk 

Veslemøy brukte. 

– Dei visste at Veslemøy sa ”eg” og ”ikkje”. Me spurde dei 

ofte: Korleis ville Veslemøy sagt dette? Og så lærte dei at dette 

var nynorsk, språket til Arne Garborg, fortel Nilsen. 

Elevane lærte også språkhistorie, og fleire av dei oppdaga etter 

kvart likskapen mellom deira eigen Stavanger-dialekt og 

nynorsk. Slik fekk dei eit eigarforhold til språket og såg den 

lokale tilhøyrsla til litteraturen. 

Læringskurva var bratt, frå å vere elevar på 6 – 7 år som ikkje 

kunne lese, til dei i 4. klasse skreiv heile vers frå Haugtussa. 

Dei fleste av elevane var også ivrige etter å lære seg 

nynorsk. 

– Dei kunne ofte velje om dei ville skrive ein tekst på nynorsk 

eller bokmål. Dei fleste valde nynorsk. For mange var 

det stas å kunne skrive nynorsk. Og me har berre fått positive 

tilbakemeldingar på prosjektet, ikkje minst frå foreldra, 

seier Lise Lunde Nilsen. 

Nokre av desse elevane skulle også gått i nynorsk-klasse 

dersom det hadde blitt noko av, fortel Nilsen, som viser fram 

arbeidsbøkene elevane lagde gjennom dei tre åra. 

Her har dei skrive inn vers frå Haugtussa, skrive kjærleiksbrev 

til Jon, og illustrert handlinga i versa. På mange av sidene har 

læraren kommentert, både på bokmål og nynorsk. 

Gå via litteraturen 

– Sidan desse borna var så unge, måtte 

me bruke den ytre handlinga om Veslemøy 

som grunnlag for arbeidet, seier 

Nilsen og viser til at Haugtussa i utgangspunktet 

er ein ganske tung tekst 

av Garborg. 

Lise Lunde Nilsen har også tidlegare 

undervist om Haugtussa i barneskulen. 

Men dette er første gang opplegget får 

støtte av Senter for nynorsk i opplæringa. 

Nynorsksenteret rår då også til 

å starte tidlegare med undervisning i 

nynorsk. Nilsen kjenner ikkje til liknande 

prosjekt i landet og meiner det 

heilt klårt er for lite satsing på å få nynorsken 

inn tidleg i barneskulen. 

– Tipset må vere å gå via litteraturen, 

det er bakvegen til språket. Finn ein 

spanande tekst som til dømes Katten 

av Olav H. Hauge. Det er eit dikt ein 

kan arbeide med også saman med dei 

minste borna, seier ho. 


- for deg som meiner noko 

Eit stimulerande nettmagasin 

for elevar på ungdomstrinnet 

og i den vidaregåande skolen 

– på nynorsk! 

www.magasinett.no 

Nett det du treng på nettet? 

NO OG MED EIGA 

HANDBOK 

FOR LÆRAREN! 

16 17 


Synest du det 

er greitt at 

du ikkje kan 

lasta ned 

skulebøkene 

gratis frå 

nettet? 

LOKOMOTIV MEDIA 

Garborgsenteret utfordrar 

no ungdommen 

på kva som må til for 

å få fleire unge politisk 

engasjerte. 

- Me vil òg engasjere oss 

Via det toårige pilotprosjektet Mot til å 

meina skal ein prøve å auke den politiske 

interessa og deltakinga i tre utvalde kommunar, 

Sauda, Hjelmeland og Time. Sentralt 

i arbeidet står dei tre vidaregåande skulane 

som kommunane soknar til; Sauda, Strand 

og Bryne vgs. Det er sett ned ei gruppe med 

elevar frå dei tre vidaregåande skulane. Denne 

gruppa skal gi råd om korleis ein kan motivere 

ungdom til politisk engasjement og 

meine noko om kva som må til for få fleire 

ungdommar med i politisk arbeid. 

Fleire ungdommar på listene 

Bakgrunnen for prosjektet er samfunnsengasjementet 

til Arne og Hulda Garborg. 

Hulda var til og med den første kvinna i 

kommunestyret i Asker. Difor ynskjer Garborgsenteret 

å bruke livshistoriene deira 

for å få fleire til å engasjere seg. Den tydelege 

tendensen i samfunnet er no at veldig 

mange, spesielt blant dei unge, vel bort det 

å vere politisk aktiv, og bruke stemmeretten 

sin. Mot til å meina ynskjer å endre dette, 

målet er å få fleire ungdommar på listene til 

lokalvalet i 2011, samstundes som ein aukar 

prosenten av dei som bruker stemmeretten 

sin. Prosjektet er finansiert av kommunane, 

Kommunal- og regionaldepartementet 

og næringslivet. 

Nyleg var gruppa med ungdommar samla 

i Stavanger der dei blant anna fekk prøve 

seg på rollespelet Deadline. Her blir ungdommane 

kasta ut i livet som journalistar i 

ein hektisk redaksjon. Dei fekk også møte 

unge folkevalde, sjefsredaktør i Stavanger 

Aftenblad Tom Hetland og direktør i ABC 

Startsiden Espen Udland. 

Ei viktig stemme 

- Det ser veldig interessant ut. Eg trur 

det er viktig at me også kan vere med å 

påverke politikken, seier Maria Ljung 

(17) frå Sauda. Ho er sjølv ikkje politisk 

engasjert i dag, men meiner det blir 

viktig å setje seg inn i kva partia står 

for når ho blir gamal nok til å stemme. 

Også Anja Røyrøy Pettersen (17) frå Sauda 

meiner dette er eit positivt prosjekt. 

- Det er kjekt at me og kan få bidra sjølv 

om me er unge. 

- Kva må til for at fleire skal engasjere seg, 

trur du? 

Maria Ljung og Anja Røyrøy 

Pettersen frå Sauda diskuterer 

kva annonsekampanje prosjektet 

bør velje. – Det er viktig at me 

engasjerer oss, meiner dei. 

- Me må i alle fall få vite meir om det. Viss det 

er ungdomsråd eller ungdomsparti i kommunen 

vår må me få vite om det, slår ho fast. 

- Kunne du tenkje deg å bli politikar eller 

engasjere deg? 

- Ja, kanskje etter kvart faktisk. Men eg er 

ikkje politisk aktiv i dag. 

Politikk er fjernt for mange ungdommar, 

meiner gruppa. Men dei er ikkje i tvil om 

kva arena politikarane bør møte på. 

- Politikarane burde bli flinkare til å bruke 

nettet, det er der me er, meinte fleire. 

Andre meinte politikk var kjedeleg, og 

meinte politikarane burde høyre meir på 

ungdommen og kva saker dei er interesserte 

i. Fleire la vekt på at ungdommen også har 

viktige stemmer i samfunnsdebatten. 

- Det er ingen tvil om at dette prosjektet er 

naudsynt, meinte Maria Ljung. 

Ungdommane valde også ein eigen annonsekampanje 

som skal fylgje prosjektet. 

Desse annonsane vert no presentert i nashornavisa. 

”Synes du er greitt å få 5000 

kroner i bot for å pissa der duene skit?” er 

bodskapen på den eine annonsen. 


Du kan hoppa opp og ned så mykje du orkar. Du kan skrika og 

banna på festane, hekta av døra på dass og jamvel renna skallen 

gjennom stoveglaset. Det er ingen som gjer noko nummer av 

det likevel, ingen som gidd å heva augebryna eingong. Brukar du 

derimot kreftene dine på å stemma ved dette valet, så har du ein 

real sjanse til å bli høyrt. 

Abonnement: Send inn denne kupongen, send e-post til tinging@dagogtid.no eller gå til 

www.dagogtid.no 

Mot til 

å meina 

Du kan ikkje lastast. Men du kan gjera 

noko med det. Bruk stemmeretten din. 

SAUDA KOMMUNE 

Hjelmeland 

kommune 

Me veit du har meiningar om korleis du vil ha det der du bur. Me 

veit det er mange ting du kunne ynskja deg annleis. Og me veit 

du har mykje å fara med. Gamlingane har fått sagt sitt i årevis. No 

er det på tide at du kjem på banen. Elles er me stygt redde for at 

det ikkje blir forandringar på denne sida av jul. Og då kan du like 

godt halda fram med å hoppa. 

garborg.no 

Dag og Tid for 195 kroner 

Eg tingar Dag og Tid frå no og fram til 

1. oktober 2009 for 195 kroner 

namn: _____________________________________________________________________________ 

adresse: __________________________________________________________________________ 

postnr./poststad: _______________________________________________________________ 

telefon: _________________________ e-post: ____________________________________ 

Svarsending 0091 

0090 Oslo 

AS 

18 19 


Namn: Arne Norheim (71) 

Aktuell: Engasjert i utviklinga av kulturlivet i 

regionen. Eit utal styreverv, blant anna styreleiar 

i Jærmuseet. 

Bur: Sandnes 

Sivil status: Gift, to barn 

Les: Aviser, Newsweek 

Høyrer på: NRK Alltid nyheter, musikk 

Beundrar: Nelson Mandela, kvardagsheltane 

Han veit kva lagspel 

er. Den tidlegare 

Bryne-spelaren Arne 

Norheim vil gjerne 

vere med å utvikle 

kulturlivet i regionen. 

Ein kulturell tråd 

Det er hausten 2007. Sandnesposten har eit 

større oppslag på høgremannen Arne Norheim 

(71) som den eldste politikaren i Sandnes bystyre. 

Han er fotografert saman med ein av 

dei yngste i det nyvalde bystyret. Ho får med seg eit råd på 

den politiske vegen av mannen som no er inne i sin fjerde 

periode i lokalpolitikken: – Viss eg skal gi deg eit råd som 

ung politikar, så må det vere å gripe sjansen til å stå fram 

med eigne meiningar. Og så trur eg du vil lære at i politikken 

så går det an å kjenne igjen ein person du likar, sjølv 

om de er usamde i ei sak, uttalte han til Sandnesposten. 

To år seinare nikkar han bekreftande. Livet har gjort den 

konservative næringslivstoppen meir pragmatisk. Sakene er 

ikkje lenger svarte eller kvite. Det finst noko midt i mellom. 

- Du veit, eg valde politisk parti då eg gjekk ut av engelsklinja 

på vidaregåande. Då er verda svart eller kvit. Du veit alt og 

har svaret på alle spørsmål. Då var Høgre eit naturleg val. 

Arne ler. 

- Det er klart det er ideologiske skilje. Men i dag har eg 

ingen problem med å samarbeide med andre parti. Har SV 

ei god løysing, ja, så går eg for den. 

- Det går ikkje så bra med Høgre for tida? Det går vel 

like bra med Høgre som med Bryne nett no? 

- Haha. Der sa du noko. Ja, det gjer nok det. Me får 

håpe det snur. 

Men det er ikkje politikar han først og fremst er. 

Arne Norheim er ein vaskeekte næringslivsmann, 

nettverksbyggar og ein sterk lagspelar. 

Lista med høge stillingar og styreverv er imponerande 

lang. I dag er han pensjonist frå arbeidskvardagen, 

men like engasjert av den grunn. Som styreleiar blant 

anna i Jærmuseet, Lysefjorden Utvikling og Norsk Stein har 

han framleis mange arenaer der han kan påverke. Politikken 

er nok også ein måte å heve stemma på i viktige saker. 

- Eg trivest godt i politikken, der kan eg påverke systemet. Og 

det er lettare no, når eg har færre bindingar, seier han. 

La oss ta bakgrunnen: Arne Norheim, opphavleg frå 

Bryne, utdanna seg til sivilingeniør i Skottland. Etter nokre 

år i USA kom han attende til Noreg og stillinga som direktør 

i AS Betong på Sandnes. Vidare vart han konsernsjef i Jonas 

Øglænd AS. Frå 1991 til 2002 var han direktør for SR – 

Bank. Truleg er det i denne sjefsstolen folk kjenner han best. 

Han er oppteken av næring og kultur. Av å skape 

eit levedyktig kulturliv, eit kulturliv der det er 

lov å tenkje kommersielt, skaffe sponsormidlar 

og spisse bodskapen. Noko han beviste då han 

sjølv var med i sponsorgruppa som i fjor reiste 24 millionar 

til å realisere Vitenfabrikken på Sandnes. Langt på veg 

meiner han kulturnæringane ofte kan bli tøffare til å mase 

om pengar. 

- Det er viktig med nettverk. Det er nettverket som er grunnen 

til at du kan ringje og spørje. Men dei siste åra har me og 

sett at næringslivet er blitt meir opptekne av å støtte kulturlivet. 

Bedriftene har eit behov for å tilby meir enn lønn til sine tilsette. 

Arne Norheim er nemleg ingen realist. Bakgrunnen frå engelsklinja 

på vidaregåande gav han ein kulturell ballast som 

har fylgt han vidare. 

- Eg var jo åtte – ni – ti år…nei, lengre enn det, 11 år 

trur eg, styreleiar i Rogaland Teater. Seinare ved Stavanger 

Symfoniorkester, og no ved Jærmuseet. Det går ein kulturell 

tråd gjennom det, meiner han. 

Det handlar om trekke i dei rette trådane og kunsten å 

stå samla om noko. 

- Jærmuseet er unikt i den forstand at alle kommunane på 

Jæren, forutan Stavanger, står samla om museet og gir årlege 

bidrag. Det er fantastisk godt gjort. Og kommunane får 

ulikt attende frå museet. For meg er det viktig at dei i det 

minste får igjen det dei betaler inn. Kommunegrensene er 

ikkje så viktige så lenge kommunane viser at dei kan samarbeide, 

seier Arne engasjert. 

Han brenn for samarbeidet. Og lovprisar tanken på 

at Vestlandet til dømes bør stå samla i viktige saker, samla 

mot Oslo. Vestlandsrådet er i så måte eit organ som bør 

utviklast vidare. Ein kjem ingen veg åleine, slår den tidlegare 

fotballspelaren fast. Med ei fortid med Bryne på ryggen 

har han sett kva eit lag kan få til. 

Arne er klokkeklar i sin tale: skal ein få til noko 

må ein kunne formidle. Atter ein gong trekkjer 

han fram Jærmuseet. 

- Jærmuseet er på mange vis banebrytande 

når det gjeld formidling. Dei klarer å gjere 

kunnskapen levande for barn og unge. Dei er nyskapande 

og nytenkjande. Ikkje minst når dei trekk ungdommen 

med inn i planlegginga av Garborgsenteret. 

Jærmuseet fekk også tidlegare i år prisen Årets Museum 

2009. Juryen la vekt på museet sine nye vitensenterutstillingar 

der publikum vert inviterte til å sjå og ta på, til å 

delta og til å utforske. Dei la også vekt på undervisningsopplegget 

og involvering av skuleelevar i utviklinga av 

Garborgsenteret. 

- Det er viktig å kunne tenkje nytt, og å kunne gi ein 

annan arena for formidling, meiner Arne Norheim. Han 

legg vekt på at han no er glad stormen rundt plasseringa 

av Garborgsenteret har stilna noko av. 

Han trur det definitivt er ei lur løysing å legge senteret 

saman med vidaregåande skule og folkebibliotek. 

- Eg håpar dette vert ein plass som blir besøkt av ungdommen, 

slår han fast. 

Engasjementet til Norheim går langt utover dei jærske 

grensene. Ofte nordover, mot Ryfylke. 

- Ryfylke har eit stort potensiale, meiner han 

og viser til kva store samferdsleprosjekt som Ryfast, 

Finnfast og Sandsfjord bru kan gjere for regionen. 

- Samferdsle er avgjerande for regionen og utviklinga i 

næringslivet, seier han. Og han burde vite kva han snakkar 

om, han som er styreleiar for hjørnesteinsbedrifta i Suldal 

kommune, Norsk Stein. 

– Norsk Stein er ei føregangsbedrift og vil bli 

Europas største på sitt felt. Dei gir stabile arbeidsplassar 

og er ein viktig aktør i Suldal kommune. 

Sommaren 1959 hadde han også sommarjobb i Ryfylke, 

då han var med og bygde brua som bind Erfjord 

saman. Så jo: Ryfylke kjenner han godt. Då 

er det verre med kunnskapen om Rasmus Løland. 

- Eg har jo lese litt om han. Og eg veit at han er mest kjend 

for barnelitteraturen. Men stort meir veit eg ikkje. Men eg 

har fått med meg prosjektet Diktarvegen. Den ideen er god. 

Kulturelt er det veldig spanande, men eg er litt usikker på 

dei som bruker dette til å få vegmidlar til strekninga. Det 

kan godt vere at desse motiva kan slå seg saman, men eg 

trur ikkje det eine er avhengig av det andre. 

Arne Norheim er ein oppteken mann. Me har 

foto- avtale med han ein forblåst dag i Egersund. 

Bystyret i Sandnes er på tur, og Norheim har gitt 

oss nokre tilmålte minutt. Han står i telefonen 

då me dukkar opp på hotellet. 

– Ja, men flott – då ringer du berre til dagleg leiar og 

så ordnar me dette, seier han og grip resultatorientert etter 

ei notatblokk. Han legg på og nikkar mot oss: kor lang 

tid treng de?. 

Spørsmålet er påtrengande: 

Kva drøymer Arne Norheim om? Mannen som tilsynelatande 

får til alt han vil. 

- Ha, ja kva drøymer eg om? At det skal gå betre for 

Bryne på fotballbanen. Eg har i grunn litt vondt av dei for 

tida. Hehe. Nei, eg drøymer vel om å utvikle Jærmuseet, at 

me skal klare å samle kreftene og auke besøkstalet. 

Tekst: Judith Sørhus Litlehamar 

Foto: Jan Nordtveit 

20 21 


Medan fortida er representert i Knudaheio, 

står det planlagde Garborgsenteret for nye 

visjonar. (Foto: Jan Nordtveit) 

Nasjonalt Garborgsenter 

Gamle og unge er i strid. Men det må så 

vera. Var det ikkje det, fann ikkje dei unge 

på anna enn det dei gamle alt hadde gjennomført, 

og så sovna livet. 

Nasjonalt Garborgsenter skal fremja Hulda 

og Arne sine visjonar, som handlar om 

langt meir enn litteratur. 

Senteret skal vera ein aktiv og aktuell samfunnsinstitusjon 

med vekt på kritisk refleksjon 

og skapande innsikt. Å representera 

det nye, men vere trygt tufta på det som er 

ekte og lokalt, samstundes som ein er søkjande 

og opne for idear og utviklingsdrag 

i Europa og i verda elles. 

Nasjonalt Garborgsenter er lokalisert til 

Time på Jæren og opnar i 2011. Målgruppa 

er unge menneske. 

Jærmuseet er ansvarlege for gjennomføringa, 

som vert utført av prosjektleiar Einar 

Schibevaag. 

garborg.no 

Vil skape engasjement 

Marit Jacobsen, 28 år, 

leiar av Senterungdommen 

i Rogaland 

– Eg håper at ein 

med Garborgsenteret 

kan skape ein møteplass 

kor ein klarer 

å skape eit miljø for 

engasjement og debatt 

rundt viktige samfunnsspørsmål, 

og at ein klarer å nå ut til grupper 

og enkeltpersonar, som ikkje vanligvis engasjerer 

seg gjennom slike kanaler. Det vil spesielt 

vera viktig å få ungdommen på banen. 

Kari Kverneland 

Kastmann (51), dagleg 

leiar i næringsforeninga 

Brynebyen 

– Eg trur at etableringa 

av senteret kan vera med 

å fremja interessa for 

Garborg blant fleire enn 

”kultureliten”, og ikkje 

minst håpar eg på god interesse 

blant dei unge. 

Reinert Kverneland (58). 

Varaordførar i Time kommune, 

representerer 

Høgre. 

– Eg håpar Garborgsenteret 

skal få opp interessa 

for Arne og Hulda sitt liv 

og virke. Dei har ikkje 

fått den merksemda dei 

fortener tidlegare. Samlokaliseringa med biblioteket 

vil gi både lengre opningstider og meir 

besøk. Det er viktig for å få opp interessa. 

Spesielt blant dei unge. Målet må vere at fleire 

vert nysgjerrige på Garborg. 

Garborgsenteret skal bli 

ein sosial arena der du skal 

oppleve, bli inspirert til å 

skape og utfordre til samfunnsengasjement. 

I 2011 

kan du ta del i ei spanande 

verd inspirert av Hulda og 

Arne Garborg sine visjonar. 

Ekteparet Garborg var opptekne av langt meir enn litteratur. 

Dei var med rette eit mangfaldig par og sette nasjonale og internasjonale 

spor etter seg. Eit nasjonalt kunnskapssenter sentralt 

på Jæren blir inspirert av dette. 

- Deira mang faldige interesser, sterke engasjement og store produksjon 

må koma fram og bli synleg for slik å motivera nye generasjonar 

til engasjement, skaparkraft og vidare debatt, seier 

prosjektleiar for Nasjonalt Garborgsenter, Einar Schibevaag. 

Byen på Jæren 

I eit spanande bysentrum skal Garborgsenteret i lag med 

Time bibliotek bli ein pulserande samlingsstad. Og det 

med om lag 450 kunnskapsarbeidsplassar og ny vidaregåande 

skule med plass til 2000 elevar som næraste nabo, 

Innhaldet i senteret rettar seg mot eit allment publikum, men 

ungdom i 15 – 25 års alderen og unge vaksne er likevel peika 

ut som hovudmålgruppe. 18 1.klassingar fordelt på dei vidaregåande 

skulane i Asker, Time og Tynset er i tillegg brukarpanel 

for innhaldet i senteret. Dei skal ha faste møte fram til den 

planlagde opninga i første halvår 2011. 

Velkomen til verneområda i Setesdal Vesthei - Rylkeheiane 

Store delar av heiane er varig verna som 

landskapsvernområde, biotopvernområde 

eller naturreservat. 

Det er gjort store naturinngrep i samband 

med kraft- og vegutbygging. 

Likevel finn vi framleis store område 

med urørt natur. Området har til alle 

tider blitt nytta til jakt og fiske. 

Einar Schibevaag er 

prosjektleiar for Garborgsenteret. 

Foto: Annelise Norheim 

Formålet med vernet er å ta vare på eit 

særmerkt og samanhengande heieområde, 

dyre - og planteliv, stølsområde Gjennom prosjektet “ Frå gråberg til 

og kulturminne. Særskilt skal ein ta gull” ynskjer ein å tilretteleggje for at 

vare på viktige delar av villreinen sitt besøkjande skal få gode opplevingar i 

leveområde. 

dei fjellnære områda. 

Vi ynskjer deg god tur og håpar du får fi ne opplevingar i heiane! 

På same måte utfordrar ein elevar 

ved Time vidaregåande skule 

til å vere med å setje sitt preg 

på senteret når utstillingar skal 

byggjast, menyar utviklast og 

senteret marknadsførast. 

Vil gjere Garborg aktuell 

Mykje av innhaldet i senteret 

er allereie på plass, og i juni 

skal Garborgrådet, leia av Roald 

Bergsaker, og brukarpanelet 

drøfte innhaldet og presentere 

dei endelege rammene for 

innhaldet til styret i Jærmuseet. 

Prislappen er 26 millionar 

kroner. 

Foto: Jon Erling Skåtan/ Jan Thomas- 

www.svr.no 

- I utnyttinga av vel 2.900 kvadratmeter 

søkjer me i lag med Time bibliotek 

å finne fleksible løysingar som gjer nybygget 

til ein spanande møteplass for 

kunnskapspåfyll. Hovudmålet vårt er 

at nye grupper som kanskje ikkje til 

vanleg er dei mest flittige på biblioteket, 

eller meiner at Garborg er det som 

pirrar interessa mest, finn den nye arenaen 

spanande, fortel Schibevaag. 

Nye media 

I ei digital tid vil senteret byggja eit 

virtuelt elektronisk ”hus” på nettet der 

brukarane kan møte ekteparet og utfordre 

ekteparet sine visjonar mellom 

anna gjennom virtuelle spel, pedagogiske 

opplegg, samtalar med senteret 

sin fagstab og forskarar. 

- Du skal kunne gå rundt i virtuelle 

landskap frå forfattarskapen, der ekteparet 

levde og virka, som Knudaheio, 

Hvalstad og på Kolbotn - og det 

utan å flytta deg ein meter, meiner 

Schibevaag. 

Men senteret skal og vere den sosiale 

møtestaden der meiningsbryting, kulturopplevingar 

og læring blir ein del av 

det fysiske møte med senteret. Kafeen 

som møtestad med eit speaker`s corner 

der det vert opna for offentleg meiningsytring 

eller kulturformidling. 

Livslang læring vert også sentralt gjennom 

eit eige Garborgakademi, ein 

kursstad med tilbod som rettar seg mot 

folk flest anten du er folkevald, er med 

i frivillige organisasjonar eller berre er 

kunnskapssugen. Tema som journalistikk 

for unge, borgarjournalistikk, 

språkpolitisk arbeid, dans, teater og 

forfattarskule er døme på slike. 

- Men me er opne for det meste, presiserer 

Schibevaag. 

Stimulerer til engasjement 

Å auke politisk engasjement blant 

unge veljarar og stimulere til eit breiare 

samfunnsengasjement er sentrale 

mål for Garborgsenteret. Sentralt blir 

også ein aktuell nettstad der dei unge 

skal produsere nyhende ut frå det aktuelle 

nyhendebiletet, på same tid som 

ein speglar saker i tråd med visjonane 

til senteret. 

Schibevaag fortel at dei tar regjeringa 

si utfordring om å stø opp om arbeidet 

med å etablere ungdomsråd i så mange 

kommunar som råd. 

- Me kan formidle kunnskap og 

opplegg til bruk i arbeidet og vere 

ein viktig rettleiar for råda sjølve 

og dei som arbeider med ungdomsråd 

i kommunane, seier han. 

- Dei unge vel bort folkevald arbeid. 

Når ein spør dei unge etterlyser dei 

eit ordskifte om ideologi. I samarbeid 

med kommunaldepartementet er 

prosjektet Mot til å meina sett i gang. 

Målet er å få fleire unge til å delta i 

politisk arbeid fram mot kommunevalet 

i 2011. 


Skap dei 

magiske 

stundene! 

VEL 

3 

velkomst bøker 

GRATIS 

BARNEBOKKLUBB 

Sjå det rike utvalet av kvalitetsbøker: 

www.blamannbok.no 

22 23 


Ein arena for kultur og debatt 

- Eg håpar Garborgsenteret 

kan bli ein viktig møteplass, 

og at det blir ein 

kjekk plass å gå for ungdommen, 

seier Anne Danielsen 

(17) som er elev ved 

Bryne vidaregåande skule. 

Michael Evans (t.v), Anne Danielsen og Jostein Frøyland har store forventningar til Garborgsenteret. 

Tre personar med svært ulik bakgrunn er samla på taket 

av høghuset til Forum Jæren på Bryne. Anne Danielsen 

(17); skuleelev ved Bryne vidaregåande skule og 

medlem av Garborgsenteret sitt ungdomsutval. Michael 

Evans (59); dramaturg ved Rogaland Teater, SVpolitikar 

i Time kommune og Garborg-kjennar. Jostein 

Frøyland (61); tidlegare styreleiar i TINE, i dag blant 

anna styreleiar i Time Sparebank og generelt engasjert i 

utviklinga av det jærske samfunnet. Med blikket vendt 

nedover, mot tomta der Garborgsenteret skal reise seg 

deler dei forventningane om kva senteret bør by på. 

om politisk engasjement og deltaking er særs aktuelle for 

å få spesielt fleire unge til å stille ved valurnene. 

– Me blir jo berre meir og meir uengasjerte. Kanskje kan 

Garborgsenteret få oss meir politisk aktive? 

Ho peikar på at ungdom mellom 15 og 25 år er senteret 

si primære målgruppe, og etterlyser debattarenaer, 

utstillingar og treffpunkt for denne aldersgruppa. Eit 

døme meiner ho kan vere å utvikle noko liknande som 

Deadline-konseptet til Stavanger Aftenblad der ungdommar 

får prøve seg som journalistar. 

årsmøte i TINE i 2001, året då det var 150 år 

sidan Garborg vart fødd. 

- Det var mange som vart overraska då, men eg 

hadde øvd lenge i fjøsen. Eg ville gjerne identifisere 

meg med Garborg, seier han og smiler. 

Også Evans meiner terskelen for å stige inn på 

senteret bør vere låg. 

– Poenget må vere at dette ikkje skal vere for 

dei spesielt interesserte. Me må ikkje balsamere 

mannen, smiler han. 

– Garborg er kompleks, han er søkjande og 

skriv lite bastant. Det er mykje å diskutere, 

meiner Evans. 

Kan for lite 

Sjølv om dei fleste i regionen har eit forhold til 

Garborg er det framleis mykje å fortelje, både 

om forfattaren og litteraturen. 

- Kjenner Jærbuen Garborg godt nok? 

- Nei, det er det eit enkelt svar på; nei, smiler 

Frøyland. 

- Men vil me nokon gong gjere det, undrar 

Evans. 

Også Danielsen som sjølv går på skule i ekte 

Garborg- land meiner elevane får for lite kunnskap 

om Garborg og litteraturen hans. 

- Me får høyre litt om han på ungdomsskulen, 

men lite på vidaregåande. Kanskje senteret kan 

gi meir kunnskap?, seier ho og etterlyser ein 

stad der både Garborg og litteraturen hans kan 

vere godt synleg. 

Jostein peikar også på at senteret kan gjere 

Garborg meir kjent, også utover dei jærske 

grensene. 

- Me må få Garborg ut til heile landet, slår 

han fast. 

At Forum Jæren og Garborgsenteret vil gi arbeidsplassar 

til Bryne er udelt positivt, slår dei 

tre fast. Berre på høghuset til Forum Jæren vil 

det bli 450 nye arbeidsplassar. Jostein Frøyland 

legg vekt på at Garborgsenteret også vil 

bli ein viktig aktør til å utvikle kulturlivet og 

heile byen. 

- Me har så mykje himmel på Jæren, det gjer 

noko med oss. Så får me jo berre leve med dette 

høge huset på sida, smiler han. 

Hulda i bakgrunnen 

– Men kva med Hulda? 

– Jo, Hulda er viktig, men kanskje viktigare 

i Asker enn her? Men Det Norske 

Teatret vart til på grunn av henne, det er 

viktig å hugse på, meiner Michael Evans. 

– Og ho var den første kvinna i kommunestyret 

i Asker kommune, seier Anne. 

Likevel er dei samde om at det først og fremst 

er Arne Garborg og hans litteratur som bør stå 

i fronten på senteret. 

– Men det står alltid ei kvinne bak, veit du, 

parerer Jostein. 



Høghus med 

kompetanse 

Midt i Bryne sentrum 

kjem Forum Jæren. 

Eit høghus på 63,95 

meter med 18 etasjar. 

Her skal ein utvikle 

eit kompetansemiljø 

for læring, næring og 

kultur. 

I tillegg til kontorlokale, møterom og 

konferanselokale vil høghuset blant 

anna romme butikkar og kafé på bakkeplan. 

Rundt høghuset kjem etterkvart 

Nasjonalt Garborgsenter, bibliotek 

og ein ny vidaregåande skule. 

- Med å samle vidaregåande skule, 

kunnskapsbasert næring, eit folkebibliotek, 

Garborgsenter og andre 

kulturføretak på same arena, vil det 

bli eit kraftsenter for heile regionen, 

meiner initiativtakarane. 

Det er Kjell Nupen som har fått oppgåva 

med å dekorere Forum Jæren. 

Eit fem meter bredt mosaikkbelte 

i glas skal pryde fasaden mot aust. 

Bak Forum Jæren står fleire lokale 

investorar. Bygget skal vere ferdig 

i november 2009. Les meir:www. 

forumjaren.no 


PRØV EN HEDDA-HYTTE 

Den beste måten å finne ut hvor 

godt du liker våre hytter er prøvebo. 

Ring oss for å avtale tidspunkt. 

HEDALEN 

Tlf. 61 34 97 80 

Faks 61 34 97 81 

SULDAL 

Tlf. 52 79 63 00 

Faks 52 79 63 01 

SKJÅK 

Tlf. 61 21 46 30 

Faks 61 21 46 31 

Ein spydspiss 

– Det er spanande å etablere senteret i hjarta av byen der 

folk er. Og at senteret skal dele hus med folkebiblioteket 

er lurt. Ein får til ei betre drift. Bibliotek er jo stengde på 

søndag, museet ofte på måndag. Målet bør vere å halde 

begge opne sju dagar i veka, seier Evans og ser føre seg 

engasjerte debattkveldar i ekte Garborg-ånd. 

– La Garborg vere ein spydspiss for det nye, slår han fast. 

Også Danielsen meiner samfunnsengasjementet til Garborg 

vert ei viktig brikke i senteret. Ho meiner tankane 

WWW.HEDDA.NO 

For mer informasjon 

og brosjyrer. 

I Hedda-Hytta er vi sammen, selv om vi gjør 

hver våre ting. Åpne og fleksible romløsninger 

er skapt for samvær, lek og kos. Samtidig som 

det alltid finnes en krok for ro og stillhet. 

Låg terskel 

Jostein Frøyland er ein av dei som meiner høghuset 

kanskje tronar vel høgt i det jærske landskapet, samstundes 

som han meiner det er positivt å utnytte eit så 

lite areal på ein så god måte. Ein får likevel ikkje håpe 

dette vert noko nytt Manhatten, småler han medan dei 

andre ristar på hovudet. 

- Det minner i grunnen lite både om Garborg og Jæren, 

meiner han. 

Samstundes meiner han det er nyttig å ta med seg Garborg 

inn i ei ny tid og ikkje minst gjere litteraturen 

hans aktuell. 

- Det må vere eit mål at terskelen for 

å besøkje Garborgsenteret skal vere 

låg, ofte er den for høg slike plassar. 

Senteret må klare å fange den vanlege 

mann, det må bli eit levande senter, 

meiner han og legg vekt på at det er 

viktig å trekke inn det varierte organisasjonslivet 

i regionen. 

- Og Garborg var ein grublar, litteraturen 

hans er utfordrande og 

aktuell å trekke fram. Dei fleste 

kan finne noko i det Garborg skriv. 

Det handlar om identitet og om å 

kjenne seg att i det som vert presentert. 

Sjølv sto Frøyland opp og song 

”Det stig av hav eit alveland” under 

Byggeklar hyttetomt i Vatlandsvåg 

Nydelig, frittliggende, solrik og vestvendt utsiktstomt ferdig opparbeidet med septiktank, vann, strøm, telefon 

og trekkerør for fiber inn i tomten (970m2) til salgs med prisantydning kr. 750.000,- 

• Ingen reguleringsbestemmelser; 

-dvs. en kan bygge den hytten en ønsker, 

stor eller liten, “vanlig” eller “funkis”. 

• Båtplass i etablert flytebrygge m/tilgang 

til vann, strøm, toalett og dusj. Båtplass 

kan kjøpes eller leies. 

• Mulighet for egen bod ved brygge. 

• Kort vei til flott butikk (600m). 

• Gode fiskemuligheter i fjorden. 

• Flotte turmuligheter i nærområdet. 

• Skisenter i Sauda (45 min). 

• Gullingen i Suldal (60 min). 

• For mer info se www.firmahytter.com 

eller ring Oddvar Sildelid på 995 20 290. 

24 25 


Likte du Saman er ein mindre aleine, vil du elske denne! 

Samlingsplass for 

målfolket 

Labråten var heimen til diktaren Arne Garborg. 

Han og Hulda Garborg busette seg der i 1897. 

Dette var kunstnarparet sin heim frå 1898 til 

1934. Staden vart også kalla ”Målkroken”, sidan 

det var samlingsplass for ”målfolket”. Dei 

første spirene til Det Norske Teateret grodde 

fram her. Labråten var ein møteplass for vener 

og åndsfrendar, ein møtestad for tankar og skaping, 

der impulsar frå Europa og verda elles vart 

formidla og vidareførte. Dei som budde her, 

bidrog til å forme den norske identiteten med 

sitt arbeid for språk og litteratur, teater og biletkunst 

og kulturelle tradisjonar frå bygdene. 

Labråten har derfor fått ein særeigen plass i den 

norske åndshistoria. Heimen vart selt til Asker 

kommune av arvingane våren 1995 og er no 

open for omvisning. 

Rasmus Løland budde også i hagen til Arne og 

Hulda Garborg på Labråten frå 1903 – 1907. 

I 1968 vart huset til Løland rive, men det føreligg 

no planar om å gjenreise bygget. 

Arne Garborg sin heim i Asker. 


DEN SISTE 

SOMMAREN 

kontakt med personar som viste meg kvar 

tuberkuloseheimen i Groruddalen låg, og 

eg har gått på stiane der Løland vandra 

den tida han var pasient der. Dagbøkene 

til Hulda og Arne Garborg, Løland sine 

eigne dagboksnotat og diverse arkivmateriale 

gjorde historia komplett. 

– På denne måten kom eg tett på Løland 

desse siste månadane av livet hans. 

Kva er det som gjer historia om ein mann 

som døydde for meir enn 100 år sidan so 

gripande? 

«En perle av en bok du bør få med deg. 

Drøye 600 sider forsvinner fort. 

Vi vil ha mer!» 

hanne danielsen, kk 

«Ikke til å legge fra seg... Sjansen for ar du ender 

med å ta natten til å hjelp for å følge med på 

Charles kjærlighetslengsler kan være stor. Men 

den er verdt noen timer tapt søvn.» 

elisiv hauge nilsen, 

HaugeSundS AviS 

«Gavalda har et helt utsøkt språk. 

Tove Bakke er en helt utsøkt oversetter. De over 

seks hundre sidene er skrevet 

i et så appetittvekkende nynorsk at 

det synger i boka. Gavalda-elskere får med andre 

ord mye for pengene.» 

cathrine krøger, 

Dagbladet 

hovudbok i boklubben nye bøker i mai 2009 

omsett av tove bakke | kr 399,- 

Forteljar Anne Elisebeth 

Skogen har bokstavleg 

tala gått opp spora etter 

Rasmus Løland den siste 

sommaren han levde. 

Rasmus Løland budde i eige hus i Asker, 

som næraste nabo til Hulda og Arne Garborg 

dei siste leveåra sine. Store deler av 

livet sleit han med dårleg helse, og han 

døydde 46 år gammal av tuberkulose. 

- Eg vart interessert i historia då eg las biografien 

om Rasmus Løland, som er skriven 

av ektemannen min, Ernst Berge Drange, 

fortel Anne Elisebeth Skogen. Her var ting 

ein ikkje var kommen heilt til botn i, og eg 

starta mine eigne undersøkingar. Eg fekk 

- I forteljinga vidareformidlar eg eigne 

opplevingar. Eg kjem tett på, har augekontakt 

og kommuniserar direkte med 

tilhøyrarane. Det er ingen forstyrrande 

mellomledd og forteljinga går frå hjarte 

til hjarte. 

Løland døydde 12.oktober 1907 i Lølandstova 

i Asker. Hulda Garborg, hans næraste 

ven og fortrulege var i Trondheim 

på målmarknad. Løland spurde kvar dag 

etter fru Garborg, som på si side helst 

ville vore heime og sett til den sjuke naboen 

og venen sin. Ho skreiv eit brev til 

han frå Trondheim, der ho bad han telegrafera 

dersom han tykte det ville vore 

hygge eller hjelp i at ho kom heim. Dette 

brevet nådde Labråten dagen etter at Løland 

døydde. 

Då Hulda mottok dødsbodskapen skreiv 

ho: ”En ensom sjæl var han og grundig 

snytt for livet på al vis. Godt at han nu 

har fåt hvile. Men rart og vemodig er det 

for os.” 

Kjelde: Rasmus Løland, Barnebokpioneren 

frå Ryfylke av Ernst Berge Drange. 

Bente Kjos-Wenjum 

Foto: Astrid Eidhammer Hjelmeland 

26 27 


Ryfylkedagane 5. - 7. juni 

Fredag 5. juni: 

Annelise Norheim 

Kl. 14 -19: Bowling på Kulturhuset 

Kl. 18.30: Spelestønt i Gata med NOMAS 

Kl. 19.00: Dansekurs/workshop med NOMAS i Nesasjøhuset. Arr: Ryfylkemuseet 

Kl. 20.30: Konsert og dans med NOMAS med jekta ”Brødrene af Sand” som scene 

Arr: Ryfylkemuseet. 


Ca. kl. 22.30: 

Blueskonsert på Heidrun med Eric ”Slim” Zahl & The South West Swin 

gers. Arr: Smørdalen Bluesklubb 

Tivoli på Hydrokaien. Stenger kl. 19.00 

DJ på Ryfylke Fjordhotel på kvelden 




Suldalsposten 

Suldalsposten 

Suldalsposten 

Laurdag 6. juni: 

Kl. 10.00: Opning på torget med m.a. barnekor frå Sand og Suldal 

Kl. 10.00: Butikkane opnar 

Kl. 10.00: Loppemarknad i Klungtveit-huset i Gata 

Kl. 10-14.30: Turar med jekta ”Brødrene af Sand” 

Kl. 11-16: Utstilling ”Kunst i Stav og Stav i kunst” på Nesasjøhuset 

Kl. 11.00: Show med Bente og Oli på torget 

Kl. 12.00: Dans av elevar frå Kulturskulen 

Kl. 12.00: Tur med indianaren ”Bjørnefot”. Påmelding i info-bod 

Kl. 12-16: Te dans på terrassen på Heidrun. Duo med Ole Aleksander 

Kl. 12 - 20: Grilling på ute-restauranten på Ryfylke Fjordhotel 

Kl. 13.00: Tur med indianaren ”Bjørnefot”. Påmelding i info-bod 

Kl. 13.00: Opning av fotoutstilling med Odd Mehus på Kulturhuset 

Kl. 13.30: Oppmarsj i Gata med korpsa i Suldal bort til hotellet 

Kl. 14.00: Anda-løp 

Kl. 14 -19: Bowling på kulturhuset 

Kl. 14.30: ”Ta sjansen” i båthamna. Påmelding i info-bod 

Kl. 15.00: Minikonsert med korpsa i Suldal på torget 

Kl. 17.00: Butikkane stenger 

Kl. 23-02: Duo med Ole Aleksander på Heidrun 

Tivoli på Hydrokaien. 

DJ på Ryfylke Fjordhotel på kvelden 

Søndag 7. juni: 

Kl. 11-16: Utstilling ”Kunst i Stav og Stav i kunst” på Nesasjøhuset 

Kl. 12-17: Grilldag på Nesflaten 

Kl. 14-19: Bowling på Kulturhuset 

Kl. 17-20: Utstilling på Kulturhuset 

Kl. 20.00: Revy med Sjølparlaget på Kulturhuset 

Tivoli på Hydrokaien 

På Ryfylkedagane kan 

du oppleve revy med 

Sjølparlaget, dansekurs 

med internasjonale 

stjerner og sjølvsagt Ta 

sjansen. 

Bente og Oli 

- Håpar på ein ny folkefest 

I fjor vart Ta sjansen arrangert under Ryfylkedagane for 

første gong. Det skulle vise seg å bli ein kjempesuksess. Så 

i år vert løypa lengre og meir utfordrande. Framleis handlar 

det om å halde seg oppe på ein flytande gangsti. Og 

premiane for beste tid og det mest kreative kostymet heng 

naturlegvis høgt. 

– I fjor var det mange som havna i sjøen med vilje, i år håpar 

me løypa er så lang at dei må ut av stien, smiler sentrumsleiar 

Kirsten Vigre. 

Ho planlegg no årets program saman med Kulturhuset, Ryfylkemuseet, 

Reiselivslaget og sentrumsgruppa på Sand. 

Sosial møteplass 

Programmet på fredagen vert i år gjennomført musikalsk. 

Den nordiske gruppa NOMAS som speler folkemusikk 

frå Norge, Sverige, Finland og Danmark har først spelestunt 

i Gata før dei inviterer til dansekurs og workshop 

i Nesasjøhuset. Seinare på kvelden vert det også konsert 

og dans med gruppa med jekta ”Brødrene af Sand” som 

scene. NOMAS er eit resultat av det nye studiet Master 

i Nordisk Folkemusikk som er eit samarbeid mellom Sibelius 

Akademiet i Helsingfors, Carl Nielsen Akademiet 

i Odense, Kungliga Musikhögskolan i Stockholm og Ole 

Bull Akademiet på Voss. 

For komiteen er det viktig at Ryfylkedagane framstår som 

ein sosial møteplass for folk i alle aldrar. 

- Det er meint å vere eit treffpunkt for lokale, hytteeigarar, 

tilreisande og folk som kjem heim på ferie. Det er jo 

sjølvsagt viktig å få vist kommunen vår fram, meiner Berit 

Reinertsen Sandvik frå Reiselivslaget. Både ho og Vigre 

legg vekt på at Ryfylkedagane truleg har funne ei form folk 

likar og som dei kjenner att. 

- Folk veit kva dei får. Og dei likar det tydelegvis sidan dei 

kjem att år etter år, slår dei fast. 

Håpar på folkeliv 

Eit godt program for dei minste er også viktig. På laurdagen 

kjem Bente og Oli på torget for å underhalde barna. Bente 

og Oli (Bente Harestad Haukaas og Ole Petter Haukaas) 

har drive underhaldning for barn sidan 1989. I Stavanger 

har dei også sin eigen showskule der barn og ungdommar 

får lære å stå på scenen, spele inn musikkvideo, synge og 

danse. Og så kjem naturlegvis Bjørnefot attende på besøk, 

mange hugsar nok den trivelege indianaren som var innom 

på festivalen i fjor. 

- Me håpar me kan tilby eit godt og variert program 

både for vaksne og barn, meiner Sandvik og viser til 

at dette i tillegg sjølvsagt er handelsstanden sin dag. 

Komiteen håpar butikkane også i år er flinke til å ta med 

NOMAS 

Sjølparlaget 

varene ut i gata og at loppemarknad, taffelmusikk og 

folkeliv skal skape den rette stemninga i strandstaden. 

Lovar lapskaus 

Av andre innslag kan ein nemne fotoutstilling med 

Odd Mehus på Kulturhuset, revy med Sjølparlaget, utstillinga 

”Kunst i Stav og Stav i kunst” på Nesasjøhuset, 

den tradisjonsrike grilldagen på Nes på søndagen 

og Suldalsstemne for korpsa i kommunen på laurdagen. 

I år er det Erfjord skulekorps som arrangerer, men 

stemnet går altså av stabelen under Ryfylkedagane. 

- Me er veldig glade for at de får dette til. Korps skapar 

alltid god stemning, seier Vigre 

Sjølparlaget består av dei lokale stjernene Terje Bråtveit, Jan 

Erik Kristensen og Atle Ingar Vold. Dei lovar ein sommarlapskaus 

med både aktuelle og tidlegare revynummer i ei 

salig blanding på søndagskvelden. Og den som trudde det 

årvisse andaløpet var historie kan puste letta ut. Også i år 

vil dei gule endene kjempe om storgevinsten på 20.000 kroner 

som må brukast i løpet av dagen på Sand. Den heldige 

vinnaren får også med seg Suldalsposten ut på handletur. 


Foto: Suldalsposten og Annelise norheim m.fl 

28 29 


! 

Folkefest på Bryne 

29 – 31 mai er det klart for Jærdagen 2009. 

Her blir det tivoli, konsertar, utstillingar og 

ikkje minst Jærnåttå – to kveldar med flotte 

artistar. 

Lanserer ny barnebok 

! 

Suldal er ein del av Ryfylkeregionen og 

ligg nordaust i Rogaland. Det bur i underkant 

av 3900 menneske her. 1300 av 

desse bur i kommunesenteret Sand. Næringslivet 

er allsidig. Landbruket er basisnæring 

og gir grunnlag for busetjing i 

alle delar av kommunen. (Kjelde: Suldal 

kommune) 

Lølandstiftinga er inne i sitt 

tredje år av femårsmarkeringa. 

I år blir det opning av forfattarbustad 

og ny barnebok om 

Rasmus Løland. 

24. mai er det 148 år sidan Rasmus Løland vart 

fødd. Fødselsdagsmarkeringa startar som ho plar; 

ved Lølandssteinen på Sand blir det kransnedlegging 

og barnesong. I tillegg blir det tradisjonen 

tru tale ved steinen. 

Seinare på dagen blir det offisiell opning av skrivarhytta 

på Lindum kor ein forfattar kan få bu gratis 

frå mai til oktober. Tilbodet om plass i skrivarhytta 

har gått ut vidt og breitt for å skape interesse for 

Ryfylkes einaste diktarbustad. Er forfattaren riktig 

heldig, vil det vanke gratis mat når det er gjester 

på Lindum. 

Vidare denne fødselsdagen vil det vere muleg å få 

deilig slottssuppe, nashornkake og høyre vakker 

musikk frå distriktsmusikarane. 

Og ikkje minst kan ein få oppleve Ingvar Olimstad 

fortelje frå den triste Løland-historia ”På sjølvstyr”. 

Lakseslottet Lindum vil og markere at Lindumsboka 

har eittårsdag. 

12. oktober, på dagen 102 år sidan Rasmus Løland 

døydde, er det klart for lansering av den nye 

boka om Løland, ført i pennen av Jarl og Edmund 

Austigard. Far og son Austigard har skrive ei bok 

som førebels har fått arbeidstittelen Fantasibrillene. 

Her møter vi dei to gutane Magnus og Svein 

som er på ferie på Løland. Ferien deira vert prega 

av gåter, løyndom og fantasi, og dei må ta Rasmus 

Løland sine forteljingar i bruk for å løyse dei mange 

spennande gåtene. Boka er meint for ungar mellom 

5. og 7. klasse. 

Toyni Tobekk 

Foto: Jarle Vines 

Fantasibrillene 

Ny barnebiografi om 

Løland 

Edmund Austigard 

Skrive av Edmund og Jarl 

Austigard 

Planlagt lansering 12. oktober, 

Rasmus Løland sin 

dødsdag. 

Boka kan tingast på førehand 

hjå 

post@nashornet.no 

HOS OSS ER 

DET ALLTID 

GRATIS 

INNGANG FOR 

BESTE- 

FORELDRE! 

ALLE BARN MÅ VÆRE I FØLGE MED EN VOKSEN 

NYHET! 

Nå kan du 

også kjøpe 

klippekort 

hos oss! 

Løland 

i heile 

landet 

Vi er ekspert 

på bursdagselskap! 

Ring oss i dag 

for booking 

www.lakseslottet.no 

+47 52 79 91 61 

Lakseslottet Lindum er eit historisk hus der 

atmosfære og god mat dannar ramma rundt 

moderne fasilitetar for kurs og konferansar. 

Du finn oss i Suldal, hjarta i Ryfylke, 

om lag to timar reiseveg frå 

Haugesund, Kinsarvik, Seljord, 

Stavanger eller Stord. 

Til hausten skal Lølandutstillinga 

ut på vandring. 

Avspark for turneen skjer 

på Litteraturhuset i Oslo i 

august. 

Turneopninga finn stad 21. august, og alle som 

vitjar hovudstaden denne dagen kan få med seg 

føredrag av Ernst Berge Drange og forteljestund 

med Anne Elisebeth Skogen. Skogen si forteljing 

har fått namnet Den siste sommaren. Publikum 

kan og få nærare kjennskap til dei historiske 

linjene til barnelitteraturen i tida etter at 

Løland levde og fram til i dag. 

5. klasse på Sand har latt seg inspirere av Det 

store nashorne. Barneteikningar er ein av ingrediensane 

i vandreutstillinga. Foto: Ernst Berge 

Drange 

Turneopninga markerer at vandreutstillinga om 

Løland skal ut på reise til skular, bibliotek og 

andre institusjonar i to heile år. 

Det er Ivar Aasen-tunet, Ryfylkemuseet og Asker 

museum som har produsert kvar sin del av 

vandreutstillinga Undrande og skapande – Rasmus 

Løland (1861-1907) og den nynorske barelitteraturen. 

Som tittelen seier vil utstillinga fortelje 

om barnelitteraturen og livet og lagnaden 

til Rasmus Løland. 

Åpningstider 

Mandag - fredag: 12 - 20 

Lørdag - søndag: 11 - 19 

Skoleferier og 

helligdager: 11 - 19 

Metro Lekeland Haugesund AS 

Longhammarveien 36, 5536 haugesund 

Tlf.: 52 22 30 80, haugesund@metrolekeland.no 

Metro Lekeland Forus AS 

Forusbeen 10, 4033 Stavanger 

Tlf.: 51 81 08 00, forus@metrolekeland.no 

www.metrolekeland.no 

Metro Lekeland finner du i Stavanger, Sandefjord, Tromsø og Haugesund 

30 31 


Eit eige univers 

Vil ha litteraturen 

fram i lyset 

iis of Norway 

Vart etablert i 1998 av Olaug Vesterheim Seland. Etter kvart byrja 

dottera Siv Elise Seland å jobbe i bedrifta, og saman starta dei iiS for 

tre år sidan. I dag er det Siv Elise som designar kolleksjonane. 

Siv Elise Seland (33) er utdanna designer frå Danmark og Italia. Ho 

finn inspirasjon i norske tradisjonar, blant anna i Arne Garborg si 

historie om Veslemøy. 

Målgruppa er trendbevisste jenter i alderen 20 – 40 år. Gjennomsnittleg 

produserer bedrifta 3 – 4 kolleksjonar i året. 

Omsetjinga var i 2008 på 3 mill, med 2 tilsette. 

Les meir på iisofnorway.com 

Designaren Siv Elise Seland (33) frå Bryne 

har ein eigen kolleksjon klede inspirert av 

Arne Garborg og Veslemøy. 

- Dette er heilt Veslemøy. Enkle, litt tunge plagg med jordfargar, men og dei 

lette og lyse. Det er mange kontrastar i henne. Det hadde blitt heilt feil å putte 

på steinar og strass på desse kleda, smiler designaren sjølv. Ho tek i mot oss i 

basen til iis of Norway, heime i kjellaren på Sæland. I denne kjellaren designar 

Siv Elise kleda, medan mor og grunnleggar av bedrifta, Olaug Vesterheim 

Seland, tek seg av det administrative. I dag er derimot Olaug barnevakt for 

Siv Elise sin son medan mor viser fram bedrifta og sjølv poserer som modell. 

iis of Norway er no i ferd med å etablere seg internasjonalt. Mest kjende er 

dei truleg for å bruke nordiske tradisjonar i kolleksjonane sine. 

Ikkje minst er den vesle strikkejakka eller strikkekufta alltid med. 

- Me skaper unike klede med eit unikt preg, meiner Siv Elise. 

Fylt av kontrastar 

På stativ midt i rommet som er fylt av skisser, bilete og klede, heng Veslemøykolleksjonen 

som nett er komen attende frå sals-agentane i Holland. Kleda 

er kjøpt inn av forhandlarar i blant anna USA, Japan, Irland, Tyskland, Holland, 

Sverige og Danmark. Inspirasjonen fann Siv Elise i Garborg. 

- Eg likar å finne inspirasjon i dei norske elementa, og er oppteken av å bruke 

lokale ting som eg har eit forhold til. Det er då eg jobbar best, og får mest ut 

av designen. Og det er naturleg her på Jæren at 

Garborg dukkar opp når ein byrjar å leite rundt 

i nærleiken, seier ho. 

Men det var først då ho fekk Haugtussa som ei 

gåve frå Time kommune ho verkeleg fekk auga 

opp for Garborg. 

- Eg byrja å lese, og oppdaga den flotte rytmen i 

det han skreiv, og alle dei språklege bileta. Sjølv 

om språket er tungt, er det noko mystisk over 

det, det er fint å høyre på, meiner Siv Elise. 

Og etter kvart gav sjølve historia om den synske 

jenta som opplever å bli svikta av den store kjærleiken 

inspirasjon til ein kolleksjon klede. 

- Det er ein spanande karakter, ei uskuldig 

ung jente som er så vakker, men likevel har 

denne mørke sida. Ho er fylt av kontrastar, 

noko som viser att i materiellane eg har brukt. 

Dei tunge, mørke stoffa opp mot dei lyse og 

lette. Eg har skapt meg eit eige univers rundt 

Veslemøy sitt liv, fortel den unge designaren. 

Og modellbileta som er tekne av kolleksjonen er 

sjølvsagt tekne i Garborgheimen av den lokale 

fotografen Ingeborg Skrudland og med lokale 

modellar og stylist. 

Lysta til å skape 

Siv Elise Seland vil gjerne at designen hennar 

skal bety noko, og at den kan stå på eigne 

bein. Ho kallar seg sjølv idealist og meiner 

det er viktig å ta miljøomsyn i produksjonen. 

Så langt det er mogleg prøver bedrifta 

å nytte seg av økologiske materiale. 

- Det er trendy å vere motebevisst og ha økologiske 

linjer i kolleksjonen. Men eg er redd for 

å bli teken for å vere ein av dei som gjere dette 

for å få blest om kleda. Dette er noko eg verkeleg 

brenn for, og trur på, slår ho fast. 

Kolleksjonane til iis of Norway vert designa på 

Jæren og produserte i Kina. Og snart er dei å 

finne i butikkar over heile verda. Berre i Noreg 

finn du kleda i 60 butikkar. Siv Elise og Olaug 

har satsa, og kan slå i bordet med at det går an å nå ein verdsmarknad 

frå kjøkkenbenken heime. No vert det truleg utviding. 

- Kor viktig er lysta til å skape noko? 

- Eg kunne ikkje drive med dette utan skaparlyst og skaparkraft. Viss 

du har eit mål du brenn for er det viktig å ikkje gi opp. Ein må vite kva 

ein vil og setje seg delmål undervegs. Med litt is i magen og guts er det 

berre til å kaste seg ut i det, seier Siv Elise bestemt. 

No har ho også blitt utfordra av Garborgsenteret til å designa ein spesiell 

kolleksjon til den planlagde butikken i senteret som skal selje ei samling 

produkt med ein spesiell nynorsk – eller Garborgprofil. 

- Det er veldig kjekt å bli spurt, eg gler meg til det arbeidet, meiner 

Siv Elise. 



Nils Henrik Smith (29) er 

oppvaksen med sterke Garborg-tradisjonar. 

Likevel 

etterlyser han ei klarare formidling 

av litteraturen. 

Bryne-forfattaren Nils Henrik Smith fekk Tarjei 

Vesaas sin debutantpris 2007 for boka Manhattan Skyline. Boka handlar om Aksel Eriksen som 

ser terrorangrepa på World Trade Center på TV. Han reagerer med å kjenne seg oppløfta, fri. Nils 

Henrik Smith hausta gode kritikkar for sin debutroman. Som bakgrunn har han mellom anna utdanning 

frå Skrivekunstakademiet i Hordaland. 

- Eg kjem jo frå ein stad med mykje Garborg – fokus, ikkje berre når det er snakk om markeringar 

eller bygging av senter. Og i vaksen alder har eg oppdaga at Garborg er ein framifrå 

forfattar. Men i oppveksten vart det diverre for mykje framstilling av det biografiske 

rundt han, og for lite om sjølve litteraturen. Det vart for mykje fokus på det pietistiske 

samfunnet på Jæren og den traurige oppveksten hans. Det var synd, meiner Smith 

som legg vekt på at litteraturen til Garborg hadde fortent å kome betre fram i lyset. 

- Eg håpar Garborgsenteret kan vere med å bidra til at litteraturen vert framstilt på ein meir spennande 

måte. Eg er spent på om dei klarer det, seier den unge forfattaren. 

Skildrar dårleg 

samvit 


Foto: Ingeborg Skrudland 

Forfattar Maria Parr (28) 

meiner ho har lært mykje av 

å lese korleis Rasmus Løland 

skildrar dårleg samvit hjå 

barn. 

Maria Parr kom i 2005 med boka Vaffelhjarte, 

der me får fylgje to niåringar gjennom liv 

og vaffelrøre eit heilt år. Niåringane leikar seg 

gjennom dagane, heilt til idyllen ein dag blir 

broten. Boka fekk glimrande kritikkar, og fleire 

meldarar trakk parallellar til Astrid Lindgren. 

No er Parr i innspurten av ei ny barnebok, som 

etter planen skal kome ut til hausten. 

Den unge forfattaren kjente ikkje så godt Rasmus 

Løland frå før, men vart presentert for litteraturen 

hans for nokre år sidan. Då vart ho 

positivt overraska. 

- Det var så overraskande at nokon skreiv slik 

for ungar for så lenge sidan. Den eldre barnelitteraturen 

eg hadde lese før tykte eg ofte var 

meir ovanfrå og ned. Men Rasmus Løland 

kunne jo likegodt skrive i dag, seier ho. 

Ikkje minst har ho lete seg inspirere av Løland sine 

evner til å skildre kjensler, spesielt det dårlege samvitet mange barn har når dei fryktar dei har gjort noko gale. 

- Ungar går og dreg på ting, tenker på småting som kan bli store når ein trur ein har gjort noko gale. 

Eg har lært mykje om å skildre det, meiner Parr og legg til at ho meiner ideen om eit nasjonalt barnekultursenter 

i Suldal med utgangspunkt i Rasmus Løland sitt liv og virke er ein veldig god idé. 


32 33 


Norsk Plan 

TA KONTAKT FOR 

Nettløysingar 

Aviser 

Grafisk profil 

Trykksaker 

Annonser 

Pressearbeid 

Norsk Plan as 

Næringsbedet i Vatlandsvåg 

4235 Hebnes 

Tlf 52 79 04 80 

np@norsk-plan.no 

! 

Karen Hulda Garborg 

f. Bergersen 

(1862 – 1934) 

Forfattar og kulturberar; 

skreiv romanar, 

dikt, skodespel, artiklar 

og faktabøker. 

Hadde stor kjærleik til Noreg 

og var oppteken av den tradisjonelle 

norske kulturen, men 

viste og stort samfunnsengasjement 

og hadde eit særskilt 

fokus på kvinna si stilling i 

samfunnet. 

Hulda engasjerte seg og utanfor 

Noreg sine grenser, og kjempa 

mot undertrykking og folks 

rettar også andre stadar i verda. 

Var føregangskvinne ved stiftinga 

av det som seinare blei 

Det Norske Teatret og var første 

kvinne som sat i formannskapet 

i Asker kommune. 

Hulda Garborg var fødd på 

Stange på Hedmark, vart gift 

med Arne Garborg i 1887 og 

saman fekk dei sonen Arne 

(Tuften). 

Leitar etter den nye 

Arne Garborg 

Nasjonalt Garborgsenter og Det Norske 

Samlaget arrangerer romankonkurranse der 

premien er 100.000 kroner. Målet er å finne 

Arne Garborg sin arvtakar. 

- Arne Garborg skildra si tids store omveltingar 

– religionen si rolle, skilnadane mellom 

lokal, nasjonal og europeisk identitet 

og maktforholda i samfunnet. Me håpar 

å finne hans arvtakar, seier prosjektleiar 

for Garborgsenteret Einar Schibevaag. 

Nasjonalt Garborgsenter og Det Norske Samlaget 

etterlyser no nye politiske romanar, som 

kastar lys over nyare tid, og som kan berøre 

spørsmål som: kva er dei viktigaste utfordringane 

i verda i dag, kvar skjer dei største 

endringane i kultur og levemåte og kva betyr 

den globaliserte verda for enkeltmennesket? 

Juryen består av representantar frå Nasjonalt 

Garborgsenter og Det Norske Samlaget. 

Vinnaren blir lansert under opninga 

av Nasjonalt Garborgsenter våren 2011, og 

boka vil bli gitt ut på Det Norske Samlaget. 

Frist for å sende inn manus er 1. april 2010. 

- Hulda og Arne Garborg 

hadde ambisjonar om å reisa 

eit nasjonalt nynorskteater 

parallelt med Nationaltheatret 

og det klarte dei, seier filosof 

og historieskrivar Alfred 

Fidjestøl. 

Det Norske Teatret 

Det Norske Teatret vart etablert i 

hovudstaden Kristiania 2. januar 

2013. 

L/L Det Norske Teatret vart skipa 

22.11.1912. Ihuga målfolk frå 

heile landet hadde teikna seg for 

luter à kr 15. 

Hulda Garborg vart vald til 

styreformann og skodespelaren 

Rasmus Rasmussen vart den fyrste 

teatersjefen. 

Då nybygget til Det Norske Teatret 

sto klart i 1985 vart teatret det 

største og mest moderne dramatiske 

teater i landet. 

Teatersjef ved DNT er i dag Vidar 

Sandem. Han har vore teatersjef 

sidan 1997. 

Kjelde: detnorsketeatret.no 

Rollespel på 

Minitinget 

Språkmedvite teater 

- Det som i si tid vart rekna som uhyre 

ambisiøse draumar og tankar har blitt 

eit forbløffande fullendt prosjekt, seier 

Fidjestø. Han held på å skrive historia 

om Det Norske Teatret (DNT). Denne 

skal vera klar til hundreårsmarkeringa 

i 2013. 

Hulda Garborg ynskte å få til eit eige teaterbygg 

i løpet av to til tre år, men det 

skulle ta sytti år før Det Norske Teatret 

skulle stå klart i Oslo, slik det gjer i dag. 

– Årsaka til at det tok så lang tid, er summen 

av mange uheldige omstende, som 

endring av tomter og planar, og ikkje 

minst to verdskrigar, fortel Fidjestøl. 

Viktig for nynorsken 

Ifølgje Fidjestøl vert teateret i dag rekna 

som den viktigaste institusjonen i nynorskverda. 

Teatret, som er eigd av luteigarar 

med alt frå privatpersonar til lag 

og organisasjonar som eigarar, opplever 

framleis ei genuin interesse frå luteigarane 

om å følgja opp og støtta drifta. 

- Teatret har vore heilt avgjerande for den 

posisjonen nynorsken har i dag, held Fidjestøl 

fram. Teateret rekrutterer skodespelarar 

både frå by og bygd og alle skodespelarane 

må beherska det normerte nynorske 

scenespråket på teatret. 

- Det er framsyningar der dialektar vert 

nytta, men målet er å ha ei talemålsnorm, 

understrekar Fidjestøl. Dette var eit av 

føremåla som var viktige for Hulda Garborg. 

Fidjestøl meiner òg at skodespelarane 

som er tilsette ved teatret er meir historiemedvitne 

enn ved andre teater. 

– Her er alle klare over kva rolle Hulda 

og Arne Garborg har spela for etableringa 

av teatret. 

Kampteater 

Hulda Garborg sto i bresjen for å få til 

eit nasjonalt nynorskteater midt i bokmålsgryta. 

Reaksjonane på den kontroversielle etableringa 

av Det Norske Teatret var enorme. 

- Rundt 20.000 menneske gjekk ut i gatene 

ei heil veke for å demonstrera mot den 

nynorske scenen, fortel Fidjestøl. Dette 

representerte rundt ti prosent av innbyggjarane 

i Kristiania på den tida. 

Garborgsenteret har samla 

ei gruppe ungdommar 

frå Bryne, Asker og Nord 

- Østerdal vgs som skal gi 

innspel til prosjektet. Ei 

av samlingane til gruppa 

var på Minitinget i Oslo. 

Minitinget er lagt opp som eit rollespel der elevane får prøve seg som 

stortingspolitikarar, både i debattar, spørjetimar, komitémøte og under 

tv – intervju. Målet er å skape engasjement og vise korleis det demokratiske 

spelet fungerer. Noko av det viktigaste er å formidle kunnskap om 

demokratiet og det politiske livet, samt å stimulere til valdeltaking. Mads 

Gjesdal frå Bryne vgs lot seg inspirere av det politiske rollespelet og meinte 

elevane hadde fått betre innsikt i korleis poltikarar arbeider. 

Ein kan i dag undrast på kvifor etableringa 

av eit nynorsk teater provoserte i så 

stor grad. Men i 1913 var språkkampen 

stor. Føresetnaden med teateret var å få 

synt fram skodespel på norsk mål i bygd 

og by, som det står skrive i føremålsparagrafen 

for DNT i 1913. 

Det vart sett på som eit vågestykke å leggja 

nynorskteatret til hovudstaden, som 

var sentrum for embetsmannskulturen 

og den dansk-norske språktradisjonen, 

men dette var heile poenget for Hulda 

Garborg. – DNT var eit kampteater, understrekar 

Fidjestøl. 

Hytte til leige 

Hytte for to i Ryfylke 

inkl. båt. 

Hulda Garborg 

sto i bresjen for å 

få til eit nasjonalt 

nynorskteater midt i 

bokmålsgryta. 

Utløp for frustrasjon 

Året før, i 1912, vart sidemålsstilen innført 

til artium. Nynorsk var lite kjent for 

bokmålsungdomen. 

– Det kan vera at etableringa av DNT 

vart ein stad der ein fekk utløp for generell 

frustrasjon og aggresjon mot landsmålet, 

seier Fidjestøl. 

På nettstaden til DNT kan ein lesa om 

Riksmålsgymnasiastane sin lengste pipekonsert 

i europeisk teaterhistorie ei veke 

etter at den offisielle opninga av DNT 

fann stad i Kristiania i mai 1913. Pipekonserten 

utvikla seg til eit skikkeleg 

basketak, som enda i politirazzia og arrestasjonar. 

Desse protestane 

heldt fram seks 

kveldar på rad. 

For ensemblet vart dette 

ein samlande effekt, 

og dei fekk ei kjensle 

av at den nynorske kulturreisinga 

stod og fall 

med DNT. 

Ny dramatikk 

Hovudoppgåva for 

DNT er å dyrka fram 

ny norsk dramatikk, 

trass i at dette ikkje 

alltid er det som trekk 

mest folk. Men Fidjestøl 

understrekar at teateret prioriterer 

samtidsdramatikk. 

– Trass i at det var Den Nationale Scene 

i Bergen som oppdaga Jon Fosse, har 

DNT i stor grad vore med å leggja til 

rette for Fosse og andre nynorske manusforfattarar. 

Teatersjef sidan 1997, Vidar Sandem, 

satsar på ny norsk dramatikk og har fått 

store utanlandske regissørar som til dømes 

Robert Wilson til teatret. I tillegg 

har han fornya musikkteatertradisjonen, 

mellom anna med nyskrivne musikalar 

og ungdomssatsingar, som til dømes 

Jungelboka. 

Tilbake i tid var det Agnes Mowinckel, 

tilsett som fast instruktør i 1923, som 

var med å setja eit kunstnarleg tidsskilje 

i historia til DNT. Ho innførte ein moderne 

og profesjonell regikultur og eit 

nytt repertoar som drog unge og spennande 

krefter til teaterhuset. Før Mowinckel 

var det sjølve det bondenorske, både 

miljøet og psyken, som vart presentert på 

DNT og ifølgje teateret klarte ensemblet 

å finna fram til ein bonderealistisk stil 

som var ekte. 


Foto: Sturlason 

Ledig veke 21, 22, 27 og 28 

Tlf. 992 45 779 

Info: ryfylkebryggje.no 

34 35 


Barns rettar handlar om å 

la barn vere barn. 

Ivar Nygaard, direktør Norsk 

Barnemuseum 

Det er ikkje nødvendig å 

vere gammal for å vere klok. 

Ordtak frå Yoruba-stamma i vest-afrika. 

I fire år har 

utstillinga C for 

Courage vandra 

verda rundt for 

å skape interesse 

for barnerettane. 

No er utstillinga 

på Ryfylkemuseet 

i Suldal. 

Utstillinga C for Courage 

skal få barn til å reflektere 

over kva det 

vil seie å vere modig 

og korleis det er å vere 

barn med ein annan 

livssituasjon. 

Barnerettane på vandring 

C for Courage – eller M for Mot som det blir på norsk – er ei 

utstilling bygd opp av fargeglade telt, ein labyrint, bilde, lyd 

og tekst. I telta blir publikum utfordra på emne som fridom, 

mot, meining, rett og ansvar. Heile poenget med utstillinga er 

å pirre nysgjerrigheita til barna, og sjølvsagt å setje barnerettane 

i fokus. 

- Mot er ikkje det same for barn som lever i ulike kontekstar. 

For eitt barn er mot kanskje det å gå på skulen. For eit anna kan 

det vere å seie nei til narkotika og for andre barn kan det vere å 

følgje ein kreativ draum om å bli musikar eller målar. 

Det sa Ingrid T. Haug ved den norske ambassaden i India då 

utstillinga kom til New Dehli i 2005. 

Også for vaksne 

Utstillinga C for Courage er utarbeidd av Norsk barnemuseum 

i Stavanger på initiativ frå Utanriksdepartementet. Utstillinga 

består av to vandreutstillingar som sidan 2005 har vore i ni land 

og blitt sett av 32 000 menneskje. I tillegg finst det ei fast utstilling 

som har stått på Norsk barnemuseum og der har besøkstalet 

etter kvart kome opp i 20 000. 

Då utstillinga opna i Suldal i januar insisterte direktøren for 

Norsk Barnemuseum, Ivar Nygaard, på at barns rettar handlar 

om å la barn vere barn. Han gjorde det dessutan klart at dette 

er ei utstilling som kan vere vel så verdifull for vaksne. 

C for Courage skal halde til på Ryfylkemuseet heilt til 30. 

mai. 

I andre sine sko 

Nettopp det at omgrep som mot, rett og ansvar ikkje har same 

innhald over heile verda er noko av kluet med denne utstillinga. 

Til dømes kan ein kikke inn i telta gjennom hol i duken og 

sjå bilde av barn i krig eller barn med handikapp. Utfordringa 

blir å setje seg inn i situasjonen til barnet på bildet. Kva ville eg 

gjort viss eg var i deira stad? 

Barna som vitjar utstillinga får og eit pass som skal gjere det enklare 

å kome seg rundt i verda, og dei kan få seie meininga si om 

utstillinga og om det å ha mot. Som eit botnteppe for utstillinga 

ligg FNs menneskerettar og barnekonvensjonen. 

Toyni Tobekk 

Foto: Ryfylkemuseet 

80x253_ann nettside_jan_09:Layout 1 27-01-09 10:50 Side 2 

Vi har fått ny nettside! 

www.pirion.no 

Kva 

kultur er 

det me ønskjer at 

barna våre skal 

lære? 

Her finn du inspirerande kultursaker, 

omtalar av bøker for barn, inspirasjon 

til song- og forteljestunder 

Pirion er ei kulturavis for barnehagar og 

småskular som kjem ut åtte gonger i året. 

Vil du tinge Pirion til barnehagen din? Ønskjer 

du informasjon om Pirionkurs? Send oss ein 

e-post: pirion@norsk-plan.no 

PiRion 

– kulturavis for barnehagar og skular 

SALIKAT DESIGN 

36 37 


Rutebuss 

Verkstad 

Turbuss 

Hamsun er bra 

for Hamarøy 

Hamarøy i Nordland 

har brukt Hamsun til 

å gjere kommunen sin 

kjend langt ut over kommunegrensene. 

Slikt 

går an viss mange er 

med og dreg lasset, 

seier seniorforskar Dag 

Jørund Lønning ved 

Nordlansforskning. 

- Hamarøy har tatt eigarskap i Hamsun. 

Kommunen har hatt eit stort fokus på 

forfattaren gjennom tilskipingar som 

Hamsundagane og Hamsunsenteret, og 

det har gitt resultat, fortel Lønning. 

Forfattaren Knut Hamsun budde berre 

på Hamarøy ein kort del av livet. Han 

vart fødd i Lom og budde mesteparten av 

livet på Sørlandet. Likevel er det Hamarøy 

som har festa seg i folks bevisstheit 

som Hamsunstaden framfor nokon. 

Vil flytte til Hamarøy 

Nordlansforsking har gjort ei større undersøking 

for å sjå kva Hamsun har hatt 

å bety for Hamarøy. Undersøkinga viser 

at Hamarøy står svært høgt i kurs i heile 

landet. 17 prosent av landets befolkning 

har allereie vore der, og av dei som ikkje 

har, ønskjer 47 prosent å reise dit. Fire 

prosent av folket kunne tenkje seg å flytte 

til Hamarøy. Kommunen har dessutan 

eit svært godt renommé blant høgare utdanna 

folk, ei folkegruppe som vanlegvis 

ønskjer å bu i byen og ikkje på landet. 

Koplinga mellom Hamsun og Hamarøy 

har altså slått positivt ut for kommunen. 

Og det er ingenting i vegen for at til dømes 

Suldal kan bruke Rasmus Løland til 

tilsvarande verdiskaping, men det skjer 

ikkje av seg sjølv, seier Lønning og konkretiserer: 

- Det krev at kommunen er aktiv, tar eigarskap 

til det å ha ein forfattar frå staden, 

og foredlar det lokalt. 

Kommunen må med 

Med kommunen meiner Lønning kommuneadministrasjonen, 

politikarar, næringsdrivande 

og folk flest. 

- Vi veit at dess mindre kommunen er, 

dess viktigare er det at kommunen er 

med som utviklingsaktør. Samstundes 

treng ein dei frie organisasjonane og eldsjelene. 

Det må vere eit kollektivt løft, 

seier han. Det å kople ein forfattar og 

eit landskap til utviklingsarbeidet krev 

nye teknikkar. 

Skyr ikkje konfliktane 

Medan Knut Hamsun var ein nobelpris-forfattar 

med stort nasjonalt og internasjonalt 

ry, blir Rasmus Løland på 

mange måtar rekna for å vere eit meir 

lokalt fenomen. Det treng slett ikkje slå 

negativt ut for Løland og Suldal, meiner 

Lønning. Han viser til korleis Hamarøy 

Der mange vil bu: Fire prosent av oss vil 

gjerne bu i Hamarøy, heimkommunen 

til Knut Hamsun. 

har klart å bruke Hamsun utan å leggje 

skjul på at det finst ei side av forfattaren 

som ikkje er berre positiv. 

- Hamarøy kommune har ikkje vore 

redde for å ta debattane, dei har ikkje 

forsøkt å skjule noko, seier Lønning. 

Den positive assosiasjonen som er mellom 

Hamarøy og Hamsun har dei skapt 

trass i det negative som knyter seg til forfattaren. 

Forfattaren og staden må berre 

gjerast kjend. 

Sjå til Shakespeare 

Skien har på mange måtar prøvd å bruke 

Ibsen i verdiskapinga utan å lukkast på 

same måte som Hamarøy, meiner Lønning. 

Då har Gålå i Valdres fått det betre 

til gjennom Peer Gynt-spelet. 

- Ser ein ut over landegrensene er Stratford-upon-Avon, 

Shakespeares fødeby, 

eit døme på kor godt koplinga mellom 

forfattaren og heimstaden kan fungere. 

Tre millionar turistar kjem til den middelsstore 

byen kvart år for å vitje Shakespeares 

heimplass og The Royal Shakespeare 

Theatre. 

- For dei som ønskjer å prøve å gå i Hamarøys 

fotefar er det viktigaste å tenkje 

på at prosjektet må ha fotfeste lokalt. 

Folk må vere stolte av sitt eige. Det er 

då dei blir gode entreprenørar. 

Toyni Tobekk 

Foto: Per Ivar Somby 

Skrivarhytte i Suldal 

Dagleg 

På Lakseslottet Lindum i 

Suldal har Diktarvegen 

fått si eiga skrivarhytte. 

Her kan forfattarar av 

barne – og ungdomslitteratur 

søkje om å bu 

gratis ein periode. 

Hytta er eit tilbod til forfattarar som 

skriv barne - og ungdomslitteratur, og 

som ynskjer å bu nokre månadar i Suldal 

der dei kan la seg inspirere av naturen, 

kulturen og sjølvsagt Suldalslågen. 

Hytta vil vere tilgjengeleg mellom fødselsdagen 

til Rasmus Løland, 24 mai, og 

fram til dødsdagen 12 oktober. 

Arven etter Løland 

- Her kan ein forfattar få tak over hovudet, 

og fred og ro til å arbeide i nokre 

flotte omgjevnadar, seier initiativtakarane 

Annfrid Halsne og Kristin 

Høyvik ved Lakseslottet Lindum. 

Dei engasjerte damene ynskjer å føre vidare 

noko av den arven Rasmus Løland 

har gitt gjennom sin barne – og ungdomslitteratur. 

Samstundes som dei håpar 

fleire forfattarar skal få oppleve det 

WWW.SPV.NO | TLF. 05555 

riket han levde i. Difor tilbyr dei gratis 

opphald i ei av Lakseslottet sine hytter 

som ligg idyllisk til ved Suldalslågen. 

- Her kan ein sitje å sjå på elva som 

renn, og la seg inspirere, meiner Annfrid 

og viser til at kunstnarar gjennom 

alle tider nettopp har reist bort for å 

finne inspirasjon. Invitasjon til å bu på 

Lindum er no sendt ut gjennom Norsk 

Forfatterforening og Norske Barne- og 

Ungdomsbokforfattere. 

God marknadsføring 

Å tilby kunstnarar opphald ved Lakseslottet 

er ein gamal tanke. Annfrid og 

Kristin meiner også dette kan gi både 

Speler det noka rolle at banken din kjenner næringslivet på Vestlandet? 

Er ikkje alle bankar temmeleg like, med nesten like tenester? 

Vi meiner at det finst nokre viktige forskjellar. Som det å ha 

bedriftsrådgjevarar med god bransjekunnskap ved alle dei 

59 kontora i Hordaland, Rogaland og Sogn og Fjordane. 

Dei lokale rådgjevarane våre ønskjer å engasjere seg i 

utviklinga av dei 12 000 bedriftene som har valt å skape 

verdiar saman med oss. 

Lakseslottet, 

Suldal og 

Ryfylke god 

marknadsføring. 

- Det er jo 

ofte slik at 

det landskapet 

forfattarar 

skriv i viser 

att i litteraturen, 

meiner 

Kristin. 

Dersom det 

vert interesse 

for tilbodet 

vil skrivarhytta 

bli offisielt 

opna på fødselsdagen til Rasmus 

Løland, 24 mai. Anita Svendheim vil 

klyppe snora ved opninga av Skrivarhytta. 

Suldal har eit rikt og variert kulturtilbod, 

og har vore vertskommune 

for fleire kunstnarar tidlegare. No håpar 

Kristin at fleire forfattarar vil la seg 

freiste av tilbodet ved Lakseslottet. 

- Det vert spanande å sjå kva interesse 

det blir for dette, slår ho fast. 

EIENDOMSMEGLER VEST | 

Ein del av dette arbeidet er å setje fokus på framtidig næringsutvikling 

gjennom bransjetiltak, nettverksarrangement og 

fagkonferansar. Den viktige forskjellen er at Sparebanken 

Vest er ein pådrivar for vekst og utvikling i samfunns- og 

næringslivet på Vestlandet. Satsinga vår er regional, ikkje 

internasjonal. Det gjer at vi kan vere tettare på dei viktige 

avgjerdene. 

Vi er herifrå. Det gjer ein forskjell. 


FRENDE 

FORSIKRING | 

Lølandmarkeringa i 

Gullsekken jury 

leiar i Løland-markeringa 2007-2011, 

Marny Skeie Henkel har i år sete i juryen for 

den kulturelle skulesekken sin årlege pris Gullsekken. 

- Eg vart invitert som representant for Lølandmarkeringa, 

understrekar dagleg leiar i Lølandmarkeringa 

Marny Skeie Henkel. - Det er både 

viktig og nyttig for Løland-markeringa å få innpass 

i ein så stor fagkrins som Gullsekkjuryen 

består av, fortel ho. Det er viktig å få spreidd 

kjennskapen til markeringa i alle samanhengar 

og ho stiller gladeleg som jurymedlem til neste 

år, dersom ho og markeringa vert spurt. 

Gullsekken 2009 gjekk til beste produksjon 

og beste skule, og prisane vart delt ut under 

den nasjonale nettverksamlinga for Den kulturelle 

skolesekken på Hedmarksmuseet i Hamar 

i mars i år. 

Juryen var i år leia av artisten Maj Britt 

Andersen,og juryen nominerte fire finalister 

til kvar av prisane. Juryen er sett saman av personar 

med innsikt i og erfaring frå skule og/eller 

kulturformidling til barn og ungdom: 

I juryen for 2009 sat: Maj Britt Andersen, artist 

(leiar),Shanti Brahmachari, daglig leiar ved 

Norsk skuespillersenter, Pål Giørtz, generalsekretær 

i Norske Dramatikeres forbund, Marny 

Skeie Henkel, leiar for Rasmus Løland-prosjektet, 

Trond Johnsen, utdanningsdirektør i 

Oppland, Per Terje Naalsund, lærar i Nesodden 

kommune, Elisabeth Sørheim, formidlingsleiar 

i Norske Kunsthåndverkere. 

NORNE 

SECURITIES | 

KYTE 

NÆRINGSMEGLING 

Reaktor ID Foto: Knut Egil Wang 

38 39 


maritim festdag i tananger | fredag 22. mai | Kommunekaien i Tananager 

tidligere fyrforsyningsskip m/S gamle Oksøy anløper kommunekaien i tananger 22. mai, det blir en dag med mange aktiviteter for store og små! 

NoEN SmAKEbiTEr: 12:00 offisiell åpning 

12:00–16:00 maritim opplevelsesløype for barna | omvisning på m/S Gamle oksøy | Guida tur i Losbyen 

Utstilling av gamle båtmotorer | Planetarium | Tur med losbåt | matservering 

16:00–18:30 Fyrsafari med stopp og servering på Tungenes Fyr 

19:30 Forestillinga «Losen – med livet som innsats» på Sola kulturhus 

Aktivitetene på dagtid er gratis. Fyrsafari (Forhåndsbestilling, kr 200 | Salg ved avgang, kr 250 | barn halv pris) Teaterforestilling (kr 220 | Honnør, kr 180). 

For bestilling – ring 908 03 864 eller besøk www.jaermuseet.no. Teaterbilletter kan også kjøpes hos billettservice eller Sola kulturhus. 

Sola 

kommune 

Randaberg kommune 

kystkultursamlingen i tananger 

Er brunst noko kult? Har forelsking noko me naturfag å gjere? 

Vitengarden, nærbø. «Vitensenteret midt i matfatet», interaktive utstillingar med utgangspunkt 

i jærlandskapet, matproduksjon, byggeskikk, husdyr m.m., museumsgard, kafé, viten bu tikk, kulturminne- og 

friluftsområdet i Hanabergmarka. 

Vitenfabrikken, Sandnes. Vitensenter med fokus på samanhengane mellom kunst, teknologi og vitskap. 

Potteri- og teglverksutstilling, Abelloftet og Umoe Planetariet og Krossens Havremølle. Kafé og vitenbutikk. 

tUngeneS fYr, randaberg. Freda fyranlegg, miljøutstillingar og skiftande utstillingar, kafé. 

Utstilling av båtar og reiskaper som blei brukt til ulike fiske. Flott turområde. 

grødaland, Hå. Gardstun med jærhus og driftsbygningar frå 1700- og 1800 talet. 

limagarden, gjesdal. Gardstun med bygningar frå 1800–1939. Kulturlandskap med turstiar. 

HaUgabakka, klepp. Samling av reiskaper og ting brukt i det gamle bondesamfunnet. Skulehus fra 1852 

med bygdesamling og «folgehus». 

Varden SjøredningSmUSeUm, Hå. 

Årets museum 2009 

Vinner av europeisk micheletti pris 2009 

– møtestad mellom natur, 

kultur & teknologi 

regionmuseum for Jæren, 

regionalt vitensenter 

for rogaland og Agder. 

telefon: 51 79 94 20 | Opningstider og aktivitetsdager: www.jaermuseet.no 

40 

UNDRANDE OG SKAPANDE • nashornet.no 

MOT TIL Å MEINA • garborg.no

Nashornavisa 2009 - nashornet

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?