kontakt_2-13.pdf (4,3 Mb.) - Riska Kirke

Lauvås
bedehus
100 år
Ein fabel fra India seier at
seks blinde menn ville finna
ut korleis ein elefant såg ut.
Dei traff på ein elefant, og ein av dei tok
på sida: Som ein vegg, sa han. Den neste
meinte elefanten var som eit spyd, for han
fekk tak i tanna. Han som hadde armane
kring foten, meinte dette måtte vera som
ein trestamme. Men så var det han som
fekk tak i halen: Nei, elefanten er som ein
tau. Som ei vifte, sa han med øyra.
Merkeleg, sa han som kjende på snabelen:
Som ein slange! Alle hadde dei litt
rett.
Lauvås bedehus? Historie? Det kan bli
minst seks fortellingar! Religion er eit
mysterum. Somme blir begeistra og
somme blir redde. Faktisk er religon eit
mysterium ”tremendum et fascinosum”.
Det var latin, men seier at religion er eit
paradoks: ein kan bli redd og begeistra på
same tid.
Harde fakta er ein ting, men dei fleste
har forestillingar om bedehuset, slik som
eg, og desse forestillingar kan vera rette,
ut fra mine erfaringar. Dei seks blinde
hadde noko rett i omtalen av elefanten.
Historia enda slik: Dei starta å krangla om
kven som hadde rett!
Foto av bedehuset fra 1950-åra er mest
som det kunne vore fra 2013. Fasaden
mot vegen er slik i dag og. Treet er borte.
Det er asfaltert heilt inn til huset, men
skuten og fire vindu mot vegen er som
før. Huset blei bygd omkring 1885 som
skulehus. ”Fra Lauvaas og Eltervaag kreds
forelaa bud av kr. 600,00 for det gamle
hus med til- og underliggende grund (det
samme som kommunen nu eier) samt fri,
ferdigmuret grund til det nye skolehus
dessuten fri tomt til tumleplads. Dette
bud besluttedes enstemmig at tilraade
antat.”
36 namn står på ei ”Bidragsliste”. I
1914 var huset gjeldfritt. Folk flest betalte
fra 5 kr til 50 kr, mange betalte 10 eller 20
kr. Det er vanskeleg å finna namn på personar
i ”Lauvaas og Eltrevaag Kreds” som
ikkje står på lista. Ved å lesa protokollen
for huset, så meiner eg det er rett å seia
at for hundre år sidan var bedehuset ein
samlingsplass for alt folket. Dette var
neppe eit fenomen utan forhistorie.
Bedehusmiljøet var etablert med møte på
skulehuset, truleg heilt tilbake til 1880-åra.
Slik er det ikkje i dag. Det kan vera full
sal nå også, men då er det også fullt av
bilar på parkeringsplassen, og mange er
”tilreisande”. Etter mi vurdering var den
første etterkrigstid eit tidsskifte. Under krigen
var bedehuset mest den einaste samlingsplass
for folk. Eg hugsar fra tidleg på
1950-talet kven som var på møta. Det var
ikkje store flokken. Men på sundagsskulen
var det mange. Eg har samla på skriftlege
kjelder, så det er harde fakta eg viser til,
med namn fra protokollar. I slutten på
1950-åra var det 50-60 barn, seinare i
1960-åra 40-50. Det var store juletrefestar
på skulehuset. Nå er det bra med 10 barn.
To steg fram og eit tilbake eller
omvendt. Oppslutninga om bedehuset er
stabil og liten i dag. Det blei gjort forandringar
med huset sist i 1960-åra. I 1969
står det i protokollen at etter ”lang og
omfattende reparasjon og ombygging er
vi kommet til den store dag søndag 20.
april da vi skal ha åpningsfest.” Det står at
huset ”var stuende fullt. 120 mennesker
var samlet”. Det er fleire foto fra dagen. Jo,
det var utruleg mange også fra ”Lauvaas
og Eltervaag kreds” samla den dagen. 120
personar er nok det meste som kan pressast
saman. Det er temmeleg fullt med
70-80. På mange møte er det samla 10-
15-20 personar. Ikkje så mange altså. Men
det blir sagt at på større stader, så er det
ofte ikkje meir samla der til eit vanleg
møte. Relativt sett så er oppslutningen
om bedehuset altså bra på Lauvås.
Budskapet er det same. Hos profeten
Haggai står det ”Er det tid for dykk til å bu
i bordkledde hus, medan dette huset ligg
i ruinar.” Dette blei sitert på eit møte nå i
2013. Som ”ein blind mann” oppfatta eg
at det bordkledde huset var mitt sutelause
liv i gode materielle kår. Huset i ruinar var
situasjonen for kristendommen i vår tid.
Den historiske sida var tempelet i
Jerusalem som var øydelagt, men denne
historiske referanse var underordna tankar
om vår tid. Bedehustradisjonen står heilt
fritt til å ta fatt i formuleringar fra Bibelen
og tolka det ”slik det passar”. Denne
teknikken er innarbeidd i den såkalla
bedehusforkynning. Slik var det nok og i
1913!
Det store frafall. Årsaksforklaringar er
både kontroversielle og sjølvsagt spekulative.
Det er eit faktum at det er få fastbuande
i gamle ”Lauvaas og Eltervaag
kreds” som er å finna på Lauvås bedehus.
Mange har ikkje vore innanfor husveggen
sidan barndommen. Andre er flytta til
bygda og kjenner ikkje historia. Somme
har nok den oppfatninga at det er ei sekt
som har dette huset. Det er møte kvar
torsdag og av og til andre dagar og. Fra
talarstolen blir det ofte sagt: Det er trist at
ikkje fleire kjem til møta. Me ville så
gjerne hatt fleire med oss. Kvifor kjem
ikkje fleire? Ber me for lite? Inviterer me
ikkje?
Framtida for Lauvås bedehus? Det er
neppe lettvinte svar på spørsmålet. Det er
vel slik at med litt kjennskap til bedehuskultur,
så er det ” eit me og eit dei”.
Med dette ligg det både invitasjon og
fordømming i lufta. ”Dei”, er altså dei som
ikkje går på bedehuset, og heller ikkje i
andre kristne forsamlingar, dei er utanfor.
Det er stor fare for at ”dei er fortapte”.
Denne ”fordømminga”, innbilt eller reell,
lagar ein barriere. Det er bare forståeleg at
få vil gå inn ein plass der du i
utgangspunktet blir ikkje rekna som fullverdig,
for du er ikkje ”ein av oss”. Skal du
bli ”ein av oss”, så må du ”bli som oss”.
”Tremendum et fascinosum”. Religionen
er den same.
AV ENOK LAUVÅS