Tekst og tradisjon M. B. Landstad - TEORA - Høgskolen i Telemark

More documents

Recommendations

Info

norsk skriftmål skulle vise denne skyldskapen på alle måtar – gjerne også grafisk – ved å leggje skrifta nært opp til moderne islandsk, slik ein har hatt stor suksess med i moderne færøysk. Som me har sett, valde Aasen ein annan veg; han la seg grafisk og ortografisk nær opp til “det almindelige Bogsprog”. Dette var truleg eit klokt val, dersom han ville at “vanlege folk” skulle ta i bruk landsmålet – og det ville han! På den andre sida var sjølve målforma hans på dei fleste punkt ein god del meir arkaisk enn Landstads, fordi Aasen ikkje ville gje att ein bestemt dialekt, og då måtte han ofte konstruere “mønsterformer”, som han kalla det. Jamvel om Landstad knapt tenkte seg “folkevisenormalen” som noko framtidig norsk skriftmål, var denne målforma likevel sjølvsagt ei realisering av Munchs gamle ide frå 1832 om “at bringe en af vore reneste Almuedialekter i en ordentlig form sammenholdt med vort Oldsprog”, som er sitert før. Men samtidig kom altså Aasens meir allmenne ide om landsmålet, som skulle femne mykje vidare, og seinare er det den lina som har rådd grunnen innanfor nynorskleiren. Ved den første offisielle normeringa av det nynorske skriftmålet i 1901 dukka likevel tanken opp att om å byggje skriftmålet på ein bestemt dialekt. Og sikkert ikkje tilfeldig var det vesttelemålet som var tenkt som grunnlag – det var i alle fall ikkje morsmålet sitt dei to opphavsmennene Arne Garborg og Rasmus Flo la til grunn, for den første var jærbu og den andre nordfjording – til liks med dei meir kjende ToreAndré og Jostein. Det såkalla midlandsmålet deira var rett nok ikkje noko sags lydrett vesttelemål, men det hadde visse karakteristiske drag derifrå, som skilde det klart frå Aasens landsmål, som t.d. kløyvd infinitiv (kaste, vera; Aasen: kasta, vera) og kløyvd svakt hokjønn (ei vise, ei viku; Aasen: ei vise, ei vika). Det som derimot skilde midlandnormalen både frå Aasens og til dels også Landstads normal, var ein langt meir lydrett skrivemåte; t.d. endingar i bestemt form fleirtal utan r: hestane, gjestine, visune; Aasen: hestarne, gjesterne, visorna; dessutan aldri stum -t i endingar, heller ikkje i bestemt form av inkjekjønnsord: huse, eple; Aasen: huset, eplet, Landstad: húsið, eplið. Trass i at Garborg og Flo utgjorde fleirtalet i den nemnda som skulle lage ny landsmålsnormal i 1901, var det tredjemannens, Marius Hægstads, framlegg som blei “hovudforma” – midlandsmålet blei berre “tillaten sideform”, og har vel knapt nok vore brukt av særleg mange andre enn diktaren Garborg, som seinare heldt seg konsekvent til denne normalen. Folkevisene til Landstad har altså truleg hatt sitt å seie for nynorsknorma i ein viss fase, for Garborg og Flo hadde knapt valt telemålet som grunnlag for norma si om ikkje telemålet alt på førehand hadde hatt status som “en af vore reneste Almuedialekter”, og den statusen hadde knapt vore så opplagd utan visesamlinga. Men akkurat som Landstads målform ikkje fekk nokon oppslutnad i ettertida, gjorde altså ikkje heller midlandmålet det; begge normalane blei 94
språkhistoriske parantesar, for å seie det slik. Men dette er etterpåklokskap; ut frå ei samtidsvurdering kunne ein like gjerne trudd det ville gått annleis – både på 1850-talet og etter 1900. Litteratur: Berge, Rikard 1978: Folkeminnegransking. (utval v. Magne Myhren) Oslo: Noregs boklag. Dalen, Arnold og Jan Ragnar Hagland: “I det meest upolerede Bondesprog” Tekster på trøndermål 1706-1856. Skrifter frå Norsk målførearkiv XXXVIII. Oslo. Djupedal, Reidar (utg.) 1958: Ivar Aasen – Brev og Dagbøker – Band 2 - Brev 1862-1896 Oslo: Det norske Samlaget. Djupedal, Reidar 1964: “Litt om framvoksteren av det færøyske skriftmålet” Skriftspråk i utvikling. (redigert av Alf Hellevik & Einar Lundeby) Oslo: J.W. Cappelens forlag. Hanssen, Eskil (red.) 1970: Om norsk språkhistorie. Oslo: Universitetsforlaget. Indrebø, Gustav 1951: Norsk målsoga. Bergen: John Grieg. Landstad, Magnus Brostrup 1849: Prøver af “Folkeviser samlede i øvre Thelemarken og udgivne af M.B. Landstad”. Norsk Tidsskrift for Videnskab og Litteratur s. 329-375. Landstad, Magnus Brostrup 1853: Norske Folkeviser samlede og udgivne af M.B. Landstad Christiania: Chr. Tönsbergs Forlag. Laache, Rolv og Knut Liestøl 1926: “Aktstykke til soga om nordisk folkeminnegransking” Maal og Minne s. 1-63. Moe, Jørgen 1840: Samling af Sange, Folkeviser og Stev i Norske Almuedialekter Christiania: P.T. Mallings Forlag. Munch, Peter Andreas. 1832: “Norsk Sprogreformation” I Hanssen (red.) 1970. Myhren, Magne 1997: “Gamlestevet og Ivar Aasen” (i Hugbod, Heidersskrift til Leif Mæhle på 70-årsdagen). Venås, Kjell 1990: Den fyrste morgonblånen. Tekster på norsk frå dansketida. Oslo: Novus. Venås, Kjell 1996: Då tida var fullkomen. Ivar Aasen. Oslo: Novus. Aasen, Ivar 1853: Prøver af Landsmaalet i Norge Christiania: Carl C. Werner & Comp. Aasen, Ivar 1965: Norsk Grammatik (etter fyrsteutgåva fra 1864) Oslo: Universitetsforlaget. Aasen, Ivar 1912: (Melding av) “Norske Viser og Stev i Folkesproget. Anden Udgave ved P.A. Munch. Christiania 1848” I Skrifter i samling III Kristiania og Kjøbenhavn: Gyldendalske Boghandel – Nordisk Forlag. Aasen, Ivar 1958: “Endnu lidt om Udgivelsen af Munchs Skrifter, 1872” I Djupedal 1958. 95
Page 1 and 2:
HiT skrift nr 4/2003 Tekst og tradi
Page 3 and 4:
Samandrag Landstads Norske Folkevis
Page 5:
Innhald Innleiing 7 Velle Espeland:
Page 9 and 10:
“Ukyndighed, uforstand og vandali
Page 11 and 12:
19 Melodier, der ere mig skriftlig
Page 13 and 14:
og skillingsviser i resten av Norde
Page 15 and 16:
Landstads redaksjon av tekstane Kri
Page 17 and 18:
tradisjon. Når det gjeld islandske
Page 19:
for 3 lige Stemmer. Christiania: Ca
Page 22 and 23:
inspirerte han til å samle sagn, h
Page 24 and 25:
overnaturlig eller opphavs art. Tem
Page 26 and 27:
Når Landstad fattet interesse for
Page 28 and 29:
samtidig med at Landstad flyttet fr
Page 30 and 31:
Imellem Svartdal og Hjartdals Hoved
Page 32 and 33:
Faye, Andreas 1891: En Vandring gje
Page 34 and 35:
dynamikk, i ei veksling mellom eksp
Page 36 and 37:
miskunn, ikkje krav. Uttrykket “f
Page 38 and 39:
frelsebodskapen skal ropast ut frå
Page 40 and 41:
arnet og mora går hos Landstad ove
Page 42 and 43:
Tekstar til foredraget om Landstads
Page 44 and 45: Jesu, kom med dine Summer, Og betal
Page 47 and 48: Salmetradisjon og bruderetorikk SYN
Page 49 and 50: mulig krenkelse av livet. Den salme
Page 51 and 52: Brudesymbolikk er et gammelt symbol
Page 53 and 54: tilbakeerobres ved nyskrevne salmer
Page 55 and 56: av at det mentalt er tette og nære
Page 57 and 58: Du da med Ordets Hammer Tidt banked
Page 59 and 60: Stem op, og syng en Brudesang! Lad
Page 61 and 62: Himmelen er et hjem, og den troende
Page 63 and 64: kjærlighet kan trenge inn i den in
Page 65 and 66: 5.Min Elskede, min Glæde, Udvalte
Page 67 and 68: har gått helt opp i den annen på
Page 69 and 70: som brudgommen kan gi bruden. Vi f
Page 71 and 72: fortidens tekster i jakt på forbil
Page 73 and 74: Salmebilder kan sies å være i tvi
Page 75: mangle et knippe umistelige uttrykk
Page 78 and 79: 2. Skriftfesting av folkemål i Nor
Page 80 and 81: 4. Historikaren P. A. Munch som fol
Page 82 and 83: 1978:174). Den same visa har han og
Page 84 and 85: endre skrivemåten. Det som likevel
Page 86 and 87: 8.1. Landstad og Aasen i praksis Fo
Page 88 and 89: vis som me gjer i dag, men i ordbok
Page 90 and 91: har former med d (Bruderna, Brudar-
Page 92 and 93: Vokalane i og e i endingar har eg f
Page 97 and 98: Ibsens gjenbruk av Landstads visete
Page 99 and 100: korrumperte for verdilaust slagg. A
Page 101 and 102: han blødede ved sit sværd. Hun jo
Page 103 and 104: Madam Helseth (inde på gulvet.) Ne
Page 105 and 106: Det er forresten enda ei interessan
show all

Tekst og tradisjon M. B. Landstad - TEORA - Høgskolen i Telemark

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?