Tekst og tradisjon M. B. Landstad - TEORA - Høgskolen i Telemark

norsk skriftmål skulle vise denne skyldskapen på alle måtar – gjerne også grafisk – ved å leggje
skrifta nært opp til moderne islandsk, slik ein har hatt stor suksess med i moderne færøysk.
Som me har sett, valde Aasen ein annan veg; han la seg grafisk og ortografisk nær opp
til “det almindelige Bogsprog”. Dette var truleg eit klokt val, dersom han ville at “vanlege folk”
skulle ta i bruk landsmålet – og det ville han! På den andre sida var sjølve målforma hans på dei
fleste punkt ein god del meir arkaisk enn Landstads, fordi Aasen ikkje ville gje att ein bestemt
dialekt, og då måtte han ofte konstruere “mønsterformer”, som han kalla det.
Jamvel om Landstad knapt tenkte seg “folkevisenormalen” som noko framtidig norsk
skriftmål, var denne målforma likevel sjølvsagt ei realisering av Munchs gamle ide frå 1832 om
“at bringe en af vore reneste Almuedialekter i en ordentlig form sammenholdt med vort
Oldsprog”, som er sitert før. Men samtidig kom altså Aasens meir allmenne ide om landsmålet,
som skulle femne mykje vidare, og seinare er det den lina som har rådd grunnen innanfor
nynorskleiren.
Ved den første offisielle normeringa av det nynorske skriftmålet i 1901 dukka likevel
tanken opp att om å byggje skriftmålet på ein bestemt dialekt. Og sikkert ikkje tilfeldig var det
vesttelemålet som var tenkt som grunnlag – det var i alle fall ikkje morsmålet sitt dei to
opphavsmennene Arne Garborg og Rasmus Flo la til grunn, for den første var jærbu og den
andre nordfjording – til liks med dei meir kjende ToreAndré og Jostein. Det såkalla
midlandsmålet deira var rett nok ikkje noko sags lydrett vesttelemål, men det hadde visse
karakteristiske drag derifrå, som skilde det klart frå Aasens landsmål, som t.d. kløyvd infinitiv
(kaste, vera; Aasen: kasta, vera) og kløyvd svakt hokjønn (ei vise, ei viku; Aasen: ei vise, ei
vika). Det som derimot skilde midlandnormalen både frå Aasens og til dels også Landstads
normal, var ein langt meir lydrett skrivemåte; t.d. endingar i bestemt form fleirtal utan r:
hestane, gjestine, visune; Aasen: hestarne, gjesterne, visorna; dessutan aldri stum -t i endingar,
heller ikkje i bestemt form av inkjekjønnsord: huse, eple; Aasen: huset, eplet, Landstad: húsið,
eplið.
Trass i at Garborg og Flo utgjorde fleirtalet i den nemnda som skulle lage ny
landsmålsnormal i 1901, var det tredjemannens, Marius Hægstads, framlegg som blei
“hovudforma” – midlandsmålet blei berre “tillaten sideform”, og har vel knapt nok vore brukt
av særleg mange andre enn diktaren Garborg, som seinare heldt seg konsekvent til denne
normalen.
Folkevisene til Landstad har altså truleg hatt sitt å seie for nynorsknorma i ein viss fase,
for Garborg og Flo hadde knapt valt telemålet som grunnlag for norma si om ikkje telemålet alt
på førehand hadde hatt status som “en af vore reneste Almuedialekter”, og den statusen hadde
knapt vore så opplagd utan visesamlinga. Men akkurat som Landstads målform ikkje fekk
nokon oppslutnad i ettertida, gjorde altså ikkje heller midlandmålet det; begge normalane blei
94