Tekst og tradisjon M. B. Landstad - TEORA - Høgskolen i Telemark

19 Melodier, der ere mig skriftlig meddelte; og at jeg af meddelte Melodier kun har
leveret saadanne, som jeg enten ikke selv havde eller som vare saa forskjellige fra mine
egne at de kunne fremtræde som selvstændige Virianter. De øvrige 95 Melodier ere af
min egen Samling. Pladsen tillader ikke her at nævne alle de, der ved sin Sang have
bidraget til min Samling af de her leverede melodier, og jeg indskrænker mig derfor til
at fremhæve Jfr. Olea Crøger, der ogsaa er nævnt i Forfatterens Fortale.
Da den danske folkemusikksamlaren og komponisten Andreas Peter Berggreen gav ut Norske
Folke-Sange og Melodier i 1861, irriterte han seg tydelegvis over at Lindeman sjeldan nemnde
kjeldene sine. I kommentarane skreiv han difor: “Melodierne redigerede af L. M. Lindeman,
men for en stor del samlede af Præstedatteren, Jfr. Olea Crøger”. Denne kommentaren mislikte
Lindeman. Han kjende seg på nytt tråkka på tærne, og nå reagerte han surare:
Det maa ansees for uvæsentlig enten Meddeleren, Foresyngeren hedder Per eller Paal,
naar kun Melodien kan erkjendes for korrekt og fra Folkemunden; thi Folkemelodierne
er et commune bonum, en Folke-Ejendom, som Enhver har Lov at benytte uden anden
Forpligtelse, end f Ex at nævne det for norsk som er norsk, og det for dansk som er
dansk.
Dersom nokon utnytta Olea Crøger var det ikkje Landstad, men Lindeman. Han insisterte på å
definere henne som songar. Men kva var eigentleg Oleas rolle? Ho var pioner, både samlar og
kjelde. Ho var dessutan ein av dei svært få samlarane som samla både tekster og melodiar. Det
har vore påstått at ho ikkje kunne noter. 1 Men dette er også feil. Sjølv om ein del av
oppskriftene hennar er gjort i salmodikonsiffer, lærte ho seg også å skrive noter. Dei notene
Olea Crøger skreiv før Lindeman begynte å rette på henne, er svært interessante. 2
Forventningane til utgåva
Den prosessen som Moltke Moe kalla “Det nationale gjennombrud”, var ikkje eit særnorsk
fenomen. Etter napoleonskrigane begynte grupper over heile Europa å definere seg som
nasjonar, og dei arbeidde med å finne sin nasjonale identitet. Historie og språk vart viktige
legitimeringar i denne kampen. For mange grupper vart folkekulturen, som dei oppfatta som
meir særmerkt enn den borgarlege bykulturen, grunnlag for ein ny nasjonal kultur. Mange av
desse nasjonale gruppene hadde svake litterære tradisjonar, og folkevisene vart gjerne brukt for
å etablere eit skriftspråk og eit litterært ideal. I Norden ser vi denne prosessen klårast i Finland,
der Kalevaladiktinga fekk denne nasjonalkulturskapande funksjonen. I tillegg ser vi den også
på Færøyane og litt seinare i dei baltiske landa.
1
Alver 1991, s. 27, og Røynstrand 1992, s. 75f.
2
Astrid Ressem (in print).
11