Lærebok: Kapittel 8

Keanu Reeves som Neo
i Tile Matrix Reiaaded, 2003
8 FILM
Etter å ha arbeidd med dette kapittelet har du kunnskap om
ulike filmsjangra7; og om korleis ein film fortel ei historie ved
bruk av filmatiske verkemiddel. Kapittelet gjer også greie for
den verknaden dei ulike verkemidla kan ha.
Læreplanen seier at du sllal kunne
gjere greie for estetiske utnykk i film og drø fte ulike funksjonar knytte
til språk og bilete
tolke og vurdere samspelet mellom munnleg og skriftleg språk, bilete,
lyd og musikk, rørsle, grafikk og design og vise samanhengen mellom
innhald, form og formål :
gjere greie for mangfaldet av munnlege, skliftlege og samansette sjangrar
og medium i det norske samfunnet i dag, og den rolla dei speler i \,
samfunnet

136 8· Film
OPPSUMMERIN GSOPPGA VER
1 Kva for verkemiddel rår ein regissør over når ei histOlie skal forteljast
gjelli10m fihlli11ediet?
2 Kva meiner vi med opptakta i ein film, og kvifor er opptakta viktig
å få med seg?
3 Gi døme på ulike måtar å komponere ei filmforteljing på.
4 Gi døme på korleis lys og lyd kan brukast for å skape bestemte
effektar.
5 Gi døme på bruk av ulike kameraføringa r og effekten av dei.
6 Gi døme på biletmanipulelingar og den effekten dei kan ha.
FORDJUPINGSOPPGA VER
Oppgåver om filmatishe verhemiddel
Oppgåve l Analyse av film
Forslag til arbeidsmåte: Klassen dannar grupper på tre eller fire elevar. Kvar
gruppe vel ein film som dei skal studere nænnare. Analyser verkemidla som
filmen bruker. Fonnålet med analysen er å vise korleis filmen fortel histOlia
gjennom bruk av ulike filmatiske verkemiddel. Legg resultatet fram for
klassen (ikkje meir enn 15 minutt per gruppe). Diskuter på førehand kva
som krevst for at presentasjonen skal bli interessant.
a Kva slags histOlie fortel filmen? Referer handlinga.
b Korleis fortel filmen histOlia?
c Studer enkeltscenar og gå nænnare inn på
- forteljaren
- biletutsnitt
- kameravinklar
- kamerarørsler
- bilettempo
- biletmanipulelingar
- lys
- lyd
- ldipping
cl Kva slags verknad har dei filmatiske verkemidla som er brukte?
Oppgåver om vurdering av film
Oppgåve 2 Fihllineldingar
a Les to eller tre filmmeldingar i dagspressa av aktuelle kinofilmar.
Kva legg meldarane vekt på i vurderingane sine? Har ulike meldarar
ulike synspunkt på same film? Korleis grunngir dei synspunkta sine?
b Sklivei filmmelding på sidemålet ditt. Lever henne ilm til vurdeling.
Oppgåve 3 Veiviseren - vi vurderer ein film
a Kva er det Nils Gaup vil fonnidle med filmen Veiviseren?
b Kva kan grunnen vere til at segna om vegvisaren som lurte tsjudane,
er blitt fortald frå generasjon til generasjon i over tusen år?
c Filmen Veiviseren byggjer på ei samisk vandresegn som finst i fleire
utgåver. Ein av valiantane står i tekstsamlinga (sjå side 448). Les segna.
Oppgåver 137
Kva har regissøren Nils Gaup gjort med segna når han har fonnidla
heIme gjennom filmmediet?
cl Vel ut ein scene i filmen som du synest er god, og gjer greie for korleis
scenen er bygd opp. Analyser verkemidla.
e Er Veiviseren ein god film? Diskuter.
Oppgåve 4 Klassedebatt om filmkvalitet
Elevar som har særleg interesse for film, tek på seg å lage ilmleiingar til debatt:
Kva er ein god film? Gi døme på filmar, og argument for kvifor dei er gode
eller dårlege. Diskuter.
Oppgåver om film og tehst
Oppgåve 5 Filmatiseling av gamle tekstar og forteljingar
Mange gamle tekstar og forteljingar er det blitt laga filmar av. Finn ei slik
forteljing som er blitt filmatisert, og studer korleis forteljinga har endra seg
ved overgangen til film. Vel gjerne ut ein enkeltscene frå forteljinga og filmen.
a Les teksten. Tolk han.
b Sjå filmen. Er histOlia den same? Gjer greie for dei endtingane som
.eventuelt har skjedd. Kva kan vere gn.llli1ane til at forteljinga er blitt
endra slik?
c Kva for verkemiddel blir brukte i filmen, men ikkje i teksten?
Forslag til filmar:
Fleire av dei store teiknefilmane frå Disney-konsernet i 1990-åra er baserte
på litterære førelegg, mellom anna Herlwles (basert på den greske myten om
Herkules), Løvenes honge (basert på histolia om plins Hamlet), Pocahontas
(basert på histOlisk indiansk stofO, Plinsen av Egypt (basert på forteljinga om
Moses i Bibelen), Shjønnheten og udyret (basert på eit eventyr av Mme Leprince
de Beaumont).
Oppgåve om filmdistribusjon
Oppgåve 6 Intervju med kinOSjefen
Be om eit intervju med kinOSjefen eller kulturSjefen i kommunen der du bur.
Aktuelle emne å spørje om:
planar for repertoaret i komande sesong
ktitetia for valet av filmar som skal visast
a MunnlegJramJøling: Intervjuet kan presenterast som eit rollespel mellom
to elevar. t
b ShI"iftleg arbeid: Skliv intervjuet ut eller sktiv eit referat av intervjuet.
Lever teksten inn til vurdeting eller legg han i sktivemappa.
c Reportasjefilm: Bruk eit digitalt kamera og ta intervjuet opp på film,
rediger det og presenter det for klassen, eventuelt med innklipte
kommentarar, forteljarstellline lagd over eller andre effektar.
Forslag til prosjeht om film
Oppgåve 7 Studium av ein filmregissør
Vel ut tre filmar av ein og same regissør og analyser dei ut frå til dømes
desse problemstillingane:

140 8 G Film
lys
lyd
Avslutning
toliling
vurdeiing
Scenar der samefolket står i sentnlln, er lyse og vanne. Det er anten sollys
eller lys frå bål som skaper lyset og dei vamle fargane. Tsjudane er omgitt av
mørke og av fargenyansar i grått og svart. I fleire scenar ser vi dei belTe som
skuggar. Då den døde systera til Aigin viser seg i ein draum, er lyset i biletet
av henne så sterkt at fargane blir viska ut og konturane blir svake.
Veiviseren er ein film som er svært sparsam med bruken av lyd. Miljøet
filmen er teken opp i, byr i liten grad på reallyd, og regissøren har i dei fleste
scenane late vere å leggje effektlyd på bileta. Reallyden i filmen er mellom
anna lyden av vind når det blir vist bilete frå fjellet, og lyden av snø og stein
som fell då snøraset blir utløyst. Dialogen i filmen er også sparsam. Tsjudane
har knapt replikkar i det heile, og dei få replikkane dei har, er på eit framandt
språk Slik blir kontrastane mellom samefolket og tsjudane framheva.
Lyden av trommeslag blir brukt både som reallyd og effektlyd. Når det
blir slått på runebomma, er den trommelyden vi høyrer, reallyd. Men det er
også lagt trommelyd og elektroniske lydar på lydsporet som effektlyd for å
byggje opp til dramatiske scenar i filmen. Scenane mellom Aigin og Save har
musikk som stemningsskapande, romantisk effektlyd. Men musikken er utan
tema, han blir ein lydkulisse som kan samanliknast med vind og andre naturlydar
i filmen.
Filmen Veiviseren fonnidlar ei gammal segn. Det gamle segna fortel om
samefolket som vil leve i fred med kvarandre og i pakt med naturen, men
som er trua av eit framandt folk som plyndrar dei. Når denne segna blir gjenskapt
som filmforteljing i 1987, er det nærliggjande å tolke tsjuclane som vår
tids nordrneiID. Slik blir filmen, mellom anna, ein kritikk av korleis det
modeme norske samfunnet truar livsgrunnlaget til samane.
Viktigast er det likevel at Nils Gaup fører vidare samisk kultur og samisk
tradisjon i eit modeme medium. Resultat er svært vellykka. Filmen Veiviseren
bruker dei særeigne filmatiske verkemidla til å skape eit kunstprodukt som
ragar høgt i kvalitet og derfor når langt med si histOlie om eit utsett ul'folk og
ein modig representant for dette folker.-
'i