Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
hed. Lungetuberkulosen er i en aarrække behandlet med klimatisk kystophold ved kysten og med tildels udmerkede resultater. Allerede i 1872 anbefalede prof. Christen Heiberg Hardanger som opholdsted for brystsvage; og i 1883 leverer dr. Garman-Andersen en medicinsk klimatologisk studie over Ullensvang i Hardanger, som han udpeger som et særdeles heldigt vinteropholdssted for brystsvage. Om lungetuberkulosen rettelig bør behandles i indlandet eller ved kysten, har ude i Europa været et meget omtvistet spørgsmaal. Nu synes man at være kommen til det resultat – og herfor taler talrige erfaringer fra Norge – at den hygienisk-diætetiske kurbehandling ved lungetuberkulose med udmerket udbytte lader sig gjennemføre ved kysten, men i indre kystbælte. Ved denne sygdom, hvor friluftsbehandlingen strækker sig aaret rundt, er ydre kystbeltes klima absolut kontraindiceret. Det samme gjælder – om end i mindre grad – skrofulosen.» På Reknes var dei også opptekne av å få frisk luft i lungene, og pasientane skulle dra pusten djupt 20-40 gonger kvart 15. minutt. Sanatoriet hadde ei stor klokke som ringte for å minna om dette. Dei hadde opne «kurhallar», der dei skulle ligga mest mogeleg. Lysbehandling hadde også sin periode. Særleg kjent var Finsenbehandlinga mot hudtuberkulose. Etter kvart kom det meir aktiv behandling i tillegg. I 1892 var det ein italienar som lanserte pneumothorax-behandlinga («blåsing ») (6). Luft vart slept inn mellom brysthinnene slik at ein fekk samanfall av den sjuke lunga så kaverner kunne falla saman og lækjast. Etter kvart kunne ein avgrensa «blåsinga» til berre ein del av den sjuke lunga. Kollaps av lungevev kunne hindrast av samanvokster av brysthinnene, men dette kunne hjelpast på med «brenning» av samanloddingar. I 1930-åra og framover kunne dei i tillegg til «blåsinga» også lamma mellomgulvet på den sjuke sida for enno betre å få lunga til å falle saman. Ut mot 1930 vart det også byrja med thorakoplastikk, der ein fekk varig samanfall, heilt eller delvis av ei sjuk lunge ved å ta vekk deler av ribbene. Ein vart nokså deformert i bringa etter store thorakoplastikkar. Det var også mange komplikasjonar som fylgde med inngrepa den før- «Den kvite pesten» – litt om tuberkulosen i vår lokalsoge 61
Kurhall ved Reknes Sanatorium. Truleg frå omlag 1910. Biletet utlånt av Romsdalsmuseet. ste tida. Eit stort framsteg var det då dei kunne gjera lungereseksjonar og ta vekk ein sjuk lungedel i staden for thorakoplastikk. Men den store milepæl som totalt endra utsiktene for tuberkulosepasientane, var introduksjonen av dei antituberkulose medikamenta. Dei første som kom var streptomycin, PAS og isoniazid. Mange som har hatt tuberkulose vil hugse desse namna. Seinare har det også kome til ei rekke andre medikament som er verksame mot sjukdomen. Enno ikkje utrydda Det skal vera mellom 10 og 20 millionar menneske med tuberkulose i verda i dag. I utviklingsland er det 3–4 millionar nye tilfelle kvart år (3). I Noreg har vi overtaket på sjukdomen, men den er ikkje uttydda. Det dukkar opp nye tilfelle no og då. Mellom 3 og 4 hundre nye tilfelle årleg viser tala for dei siste åra (11). Ved lungeseksjonen i Molde får dei omlag eit dusin tilfelle i året (12). Dei fleste tilfelle er oppblomstring av sjukdomen hos eldre menneske som har vore smitta for mange år sidan. Dessutan har vi innvandrarane som ofte kjem frå land med mykje tuber- 62 Gammalt frå Fræna 1990
- Page 12 and 13: Farlege farsotter i gamal tid Sjukd
- Page 14 and 15: lysningar i lokale kjelder, men vi
- Page 16 and 17: Svartedauen. Tegning av Theodor Kit
- Page 18 and 19: ville forlade Huus og Hiem; men oms
- Page 20 and 21: ste tida. Ved hundreårsskiftet dø
- Page 22 and 23: Sygdom under Kvælningsfænomener,
- Page 24 and 25: I 1906 var det i Romsdals Amt meldt
- Page 26 and 27: mot. Behandlinga er no kurant og is
- Page 28 and 29: for desse to sjukehusa, tel «sykdo
- Page 30 and 31: Dødelighet pr. 1000 av infeksjonss
- Page 32 and 33: Kjelder: 1) Opteikningar av lærar
- Page 34 and 35: Samstundes hadde han lækjaransvare
- Page 36 and 37: medisinalmeldinga for Ytre Romsdal
- Page 38 and 39: Jordmødrene i Fræna, Bud og Husta
- Page 40 and 41: hos oss var det mest av denne sjukd
- Page 42 and 43: «Den kvite pesten» Litt om tuberk
- Page 44 and 45: Hans Frederik Smith (1826-1903). Di
- Page 46 and 47: ikke blot paa en men paa flere Læg
- Page 48 and 49: 1900: Det står om influenzaen at
- Page 50 and 51: årsakene. Vi får også høyra ei
- Page 52 and 53: Margrethe Folkestad. Ho var ein myn
- Page 54 and 55: Biletet er henta frå ein tuberkulo
- Page 56 and 57: Vestnes helseheim Overlege Kaurin v
- Page 58 and 59: syge store mængder tuberkelbacille
- Page 60 and 61: Dei økonomiske tilhøva Tuberkulø
- Page 64 and 65: Plansje frå skulemuseet på Eide,
- Page 66 and 67: Då Søren Jaabæk ville ta distrik
- Page 68 and 69: Beslutning: Regjeringen anmodes om
- Page 70 and 71: Distriktslege Hans Christian Pareli
- Page 72 and 73: Sykepleien Det er vanskelig å skri
- Page 74 and 75: Romsdals Amtssykehus omkr. 1915. Sy
- Page 76 and 77: I ein artikkel «Iakttagelser under
- Page 78 and 79: vanleg influensa var det dei unge s
- Page 80 and 81: ske-tiden» kjendte, temmelig alvor
- Page 82 and 83: At folk var fortvila og desperate e
- Page 84 and 85: har fått spanska der ute. Amtmanne
- Page 86 and 87: Bud legedistrikt Distriktsdeling og
- Page 88 and 89: hadde frå 1896 hatt praksis i Bud
- Page 90 and 91: God hamn og sentral stad Men Bud he
- Page 92 and 93: Spanskesjuka Ei farsott som også h
- Page 94 and 95: Det er det også fortalt om i medis
- Page 96 and 97: Nesset distrikt: Distriktslækjar S
- Page 98 and 99: kalla «Spanskesyken». I daglegtal
- Page 100 and 101: Spanskesyken.» Og det er tydeleg a
- Page 102 and 103: Hofteluksasjon, «leddsetter» og d
- Page 104 and 105: «Nei, var det ligt sig da, han har
- Page 106 and 107: Folkemedisin Kloke koner og menn h
- Page 108 and 109: Nytelsesmidler i gamle dager Slik d
- Page 110 and 111: Veblungsnes ved hundreårsskiftet.
Kurhall ved Reknes Sanatorium. Truleg frå omlag 1910. Biletet utlånt av<br />
<strong>Romsdal</strong>smuseet.<br />
ste tida. Eit stort framsteg var det då dei kunne gjera lungereseksjonar<br />
<strong>og</strong> ta vekk ein sjuk lungedel i staden for thorakoplastikk. Men den store<br />
milepæl som totalt endra utsiktene for tuberkulosepasientane, var introduksjonen<br />
av dei antituberkulose medikamenta. Dei første som kom var<br />
streptomycin, PAS <strong>og</strong> isoniazid. Mange som har hatt tuberkulose vil<br />
hugse desse namna. Seinare har det <strong>og</strong>så kome til ei rekke andre medikament<br />
som er verksame mot sjukdomen.<br />
Enno ikkje utrydda<br />
Det skal vera mellom 10 <strong>og</strong> 20 millionar menneske med tuberkulose i<br />
verda i dag. I utviklingsland er det 3–4 millionar nye tilfelle kvart år (3).<br />
I Noreg har vi overtaket på sjukdomen, men den er ikkje uttydda. Det<br />
dukkar opp nye tilfelle no <strong>og</strong> då. Mellom 3 <strong>og</strong> 4 hundre nye tilfelle årleg<br />
viser tala for dei siste åra (11). Ved lungeseksjonen i Molde får dei omlag<br />
eit dusin tilfelle i året (12). Dei fleste tilfelle er oppblomstring av<br />
sjukdomen hos eldre menneske som har vore smitta for mange år sidan.<br />
Dessutan har vi innvandrarane som ofte kjem frå land med mykje tuber-<br />
62 Gammalt frå Fræna 1990
Change language