Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

av forskjellige private fonds og foreninger. Offentlige trygdekasser
er første gang nevnt i 1910, idet jernbanens sykekasse det året
garanterte for to pasienter. I 1914 er 31 % garantert av kretssykekasser,
samtidig som «egenregning» er falt til 22 %. I 1938 er 61 %
garantert av trygdekasser, 15 % av forsorgsvesen og 5 % «egen regning».
I 1940 opptrer for første gang «vinmonopolmidler», dvs.
overskudd ved salg av vin og brennevin som i følge lov av 1927 skulle
gå til «sosiale og samfunnsmessige formål». Under krigen stiger
«egen regning» igjen til 11 % i 1945, sannsyn1igvis p.g.a. mindre
omsetning på vinmonopolet. Etter krigen er begrepet «egen regning»
falt helt bort i årsberetningene, og Statens utgifter pr, kurdag steg
sterkt. Kurprisen som nå ble dekket av trygdekassene, var fortsatt så
lav at den spilte mindre rolle.»
Krinssjukekassene kom først i 1911, og mange var det som ikkje såg seg
råd til å stå der.
Tuberkulosebehandling
Då den effektive medikamentelle behandling kom i 1950-åra, var dette
eit vendepunkt i tuberkulosehistoria. Ein hadde no medisinar som kunne
kurera dei fleste tilfelle av denne sjukdom, som det før hadde vore
knytt så mykje vonløyse til. Tuberkelbasillen vart påvist av Robert Koch
i 1882, men det var langt att for ein fekk taket på sjukdomen. Då tuberkulosen
herja som verst rundt århundreskiftet, vart mykje sett inn på å
stoppa denne landeplaga som tok så mange liv. Men i dag tykkjer vi det
var svært lite våre fedrar hadde å stille opp med i kampen. Sunt klima og
diett var stikkord (1). Det skulle vera kvile, lett kost, mykje mjølk og så
det sunne ytre miljø. Dette siste vart det lagt særleg vekt på, og det vart
også avgjerande for plaseringa av sanatorium og kysthospital (7).
«Om indikationerne for klimatisk kurbehandling ved kysten foreligger
adskillige erfaringer fra vort eget land. Mod skropfulosen er
solluften allerede længe betragtet som et specificum og med rette; de
resultater, man ved vore kysthospitaler, Hagevik og Fredriksværn,
har opnaaet ved behandlingen af de under denne betegnelse sorterende
sygelige tilstande, bekræfter de tidligere iagttagelsers rigtig-
60 Gammalt frå Fræna 1990