Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
hos oss var det mest av denne sjukdomen i 1950-åra. Tuberkulosen var i sterk tilbakegang før krigen, men i krigstida kom det noko auke igjen. Sunnare kosthald Trass i auka sjukdom og død på grunn av epidemiar, var det likevel færre dødsfall av sjukdom blant vaksne enn før krigen. Forklaringa på dette er det endra kosthaldet. Sjølv om det vart i sparsomaste laget for sume, var det ein stor helsemessig føremon med grovare brødmat, mindre feitt og mindre sukker. Knapt med tobakk var det også. Særleg hjarte- karsjukdomar og lungesjukdomar vart kraftig redusert. Helsetenesta Det var Odd Bryhni som var distriktslækjar i krigstida (1939 -45). Han var ein god diagnostikar og vart ein populær lækjar blant bygdafolket. Mange vil enno hugsa han for hans råkande replikkar. Det var ei krevande tid med mange vanskelege avgjerder. Distriktslækjaren hadde enno ikkje nemnande hjelpeapparat til rådvelde, men ein lette var det at sjukehusbehandling hadde vorte meir tilgjengeleg for folket. Helsetenesta i etterkrigsåra Vårt land var utarma på mange måtar då krigen var slutt, og ei krevjande oppbyggjingstid stod føre. Dette galdt også helsevesenet. Dessutan fekk mange sosiale tiltak og trygdeordningar gjennomslag i denne tida. Epidemiane var ikkje over. Hos oss var det særleg poliomyelitten som herja. Dette galdt særleg 1950-åra, med topp 1952–1954. I 1956 kom poliovaksina, og den sette ein stoppar for sjukdomen. I denne tida fekk ein mange viktige medisinar, særleg mot infeksjonar. Sulfonamid hadde ein hatt under heile krigen, og i 1945 vart penicillinen tilgjengeleg i Noreg. I 1948 kom streptomycin, det første effektive medikament mot tuberkulose. I tiåret 1950–1960 kom ei rad nye antibiotika. Tidsbolken med dominans av infeksjonssjukdomar var no over. I staden byrja sivilisasjonssjukdomane (hjarte-karsjukdom, kreft, trafikkskader, miljøsjukdomar) å melda seg for fullt. Kosthaldet vart fort endra etter krigen, og har noko av skulda for «nye» sjukdomar. Narkotika var enno ikkje noko problem, men bruk av tobakk og alkohol vart skuld i mykje vanhelse. Helseteneste i utvikling 39
Lækjartenesta Odd Bryhni flytta til Reknes sanatorium i 1945. Jens Andreas Steen var konstituert distriktslækjar dei første etterkrigsåra (1946–1952). Han vart seinare barnelækjar. Thor Benkestok Hegbom kom i 1952 og sat til 1965. Han hadde fått hard medfart av Rinnanbanden under krigen og var ikkje full kar lenger. Med betra kommunikajonar vart det også auka samband med Molde. Harøysund låg ikkje så sentralt, og særleg frå indre Fræna vart det naturleg å søkja lækjarhjelp i Molde der det var bra dekning med privatpraktiserande lækjarar. I 1965 kom Svein Tjåland til kommunen med nye idear og mykje initiativ. Lækjarkontoret vart no flytta til Elnesvågen, og ei ny epoke med stor ekspansjon byrja i helsetenesta i Fræna. Etter krigen byrja hjelpepersonell av ulike slag å koma, slik at distriktslækjaren ikkje var så åleine med arbeidet som han hadde vore før. Kjelder: 1) Arne Victor Larssen: Legedekning og distriktsinndeling gjennom tidene i Møre og Romsdal fylke. (Helsetjenester i M.& R. gjennom 100 år. 1986). 2) Norges Statskalender. åra frå 1837. 3) Norges leger, ulike utgåver og redaktørar. 4) Norges Lover. 5) Oppgåver frå Statistisk Sentralbyrå. 6) Tollak B. Sirnes: Fremskritt innen farmakoterapi 1886–1986. Sandoz – Informasjon nr. 4. 1986. 7) I. Reichborn-Kjennerud. Fr. Grön & I. Kobro: Medicinens Historie i Norge. Grøndahl & Søns Forlag. Oslo. 1936. 8) N.O.S. Sundhetstilstanden og Medicinalforholdene i Norge. fra 1837. (Universitetsbiblioteket i Oslo). 9) Statsarkivet i Trondheim: Kyrkjebøker frå Bud. Hustad. Ytre og Indre Fræna sokn. 10) Statsarkivet i Trondheim: Dødsprotokollar frå Vågøy lensmannsdistrikt. 11) Riksarkivet. Oslo: Medisinalmeldingar frå distriktslækjarane i perioden. 12) Odd Karl Jordheim: Med livet i sine hender. Hjemmenes Forlag. 1981. 13) Romsdals Amt – Møre og Romsdal fylke. 100 år under kommunalt folkestyre. Nationaltrykkeriet. Ålesund. 1939. 14) Øivind Larsen. Ole Berg og Fritz Hodne: Legene og samfunnet. Oslo. 1986. 15) Kristina Kjærheim: Mellom kloke koner og hvitkledte menn. Det norske jordmorvesenet på 1800-tallet. Universitetet i Oslo. 1980. 16) Sofie Valle: Personleg kommunikasjon. 17) Jordmorprotokollar for S.Fræna, N.Fræna, Bjørnsund. Bud og Hustad. 18) Den norske Jordmorforenings 2. landsmøte. Tidskrift for Jordmødre, nr. 10. 1910. 40 Fræna kommune 150 år (1837–1987). Jubileumsskrift
- Page 1 and 2: Ottar Ødeård Sjukdomar og helsest
- Page 4 and 5: Ottar Ødegård Sjukdomar og helses
- Page 6 and 7: Innhald Forord frå forfattaren....
- Page 8 and 9: Forord frå forfattaren Dei fleste
- Page 10 and 11: Helsearbeid i 400 år - et forord f
- Page 12 and 13: Farlege farsotter i gamal tid Sjukd
- Page 14 and 15: lysningar i lokale kjelder, men vi
- Page 16 and 17: Svartedauen. Tegning av Theodor Kit
- Page 18 and 19: ville forlade Huus og Hiem; men oms
- Page 20 and 21: ste tida. Ved hundreårsskiftet dø
- Page 22 and 23: Sygdom under Kvælningsfænomener,
- Page 24 and 25: I 1906 var det i Romsdals Amt meldt
- Page 26 and 27: mot. Behandlinga er no kurant og is
- Page 28 and 29: for desse to sjukehusa, tel «sykdo
- Page 30 and 31: Dødelighet pr. 1000 av infeksjonss
- Page 32 and 33: Kjelder: 1) Opteikningar av lærar
- Page 34 and 35: Samstundes hadde han lækjaransvare
- Page 36 and 37: medisinalmeldinga for Ytre Romsdal
- Page 38 and 39: Jordmødrene i Fræna, Bud og Husta
- Page 42 and 43: «Den kvite pesten» Litt om tuberk
- Page 44 and 45: Hans Frederik Smith (1826-1903). Di
- Page 46 and 47: ikke blot paa en men paa flere Læg
- Page 48 and 49: 1900: Det står om influenzaen at
- Page 50 and 51: årsakene. Vi får også høyra ei
- Page 52 and 53: Margrethe Folkestad. Ho var ein myn
- Page 54 and 55: Biletet er henta frå ein tuberkulo
- Page 56 and 57: Vestnes helseheim Overlege Kaurin v
- Page 58 and 59: syge store mængder tuberkelbacille
- Page 60 and 61: Dei økonomiske tilhøva Tuberkulø
- Page 62 and 63: hed. Lungetuberkulosen er i en aarr
- Page 64 and 65: Plansje frå skulemuseet på Eide,
- Page 66 and 67: Då Søren Jaabæk ville ta distrik
- Page 68 and 69: Beslutning: Regjeringen anmodes om
- Page 70 and 71: Distriktslege Hans Christian Pareli
- Page 72 and 73: Sykepleien Det er vanskelig å skri
- Page 74 and 75: Romsdals Amtssykehus omkr. 1915. Sy
- Page 76 and 77: I ein artikkel «Iakttagelser under
- Page 78 and 79: vanleg influensa var det dei unge s
- Page 80 and 81: ske-tiden» kjendte, temmelig alvor
- Page 82 and 83: At folk var fortvila og desperate e
- Page 84 and 85: har fått spanska der ute. Amtmanne
- Page 86 and 87: Bud legedistrikt Distriktsdeling og
- Page 88 and 89: hadde frå 1896 hatt praksis i Bud
hos oss var det mest av denne sjukdomen i 1950-åra. Tuberkulosen var i<br />
sterk tilbakegang før krigen, men i krigstida kom det noko auke igjen.<br />
Sunnare kosthald<br />
Trass i auka sjukdom <strong>og</strong> død på grunn av epidemiar, var det likevel<br />
færre dødsfall av sjukdom blant vaksne enn før krigen. Forklaringa på<br />
dette er det endra kosthaldet. Sjølv om det vart i sparsomaste laget for<br />
sume, var det ein stor helsemessig føremon med grovare brødmat,<br />
mindre feitt <strong>og</strong> mindre sukker. Knapt med tobakk var det <strong>og</strong>så. Særleg<br />
hjarte- karsjukdomar <strong>og</strong> lungesjukdomar vart kraftig redusert.<br />
Helsetenesta<br />
Det var Odd Bryhni som var distriktslækjar i krigstida (1939 -45). Han<br />
var ein god diagnostikar <strong>og</strong> vart ein populær lækjar blant bygdafolket.<br />
Mange vil enno hugsa han for hans råkande replikkar. Det var ei krevande<br />
tid med mange vanskelege avgjerder. Distriktslækjaren hadde<br />
enno ikkje nemnande hjelpeapparat til rådvelde, men ein lette var det at<br />
sjukehusbehandling hadde vorte meir tilgjengeleg for folket.<br />
Helsetenesta i etterkrigsåra<br />
Vårt land var utarma på mange måtar då krigen var slutt, <strong>og</strong> ei krevjande<br />
oppbyggjingstid stod føre. Dette galdt <strong>og</strong>så helsevesenet. Dessutan fekk<br />
mange sosiale tiltak <strong>og</strong> trygdeordningar gjennomslag i denne tida.<br />
Epidemiane var ikkje over. Hos oss var det særleg poliomyelitten som<br />
herja. Dette galdt særleg 1950-åra, med topp 1952–1954. I 1956 kom<br />
poliovaksina, <strong>og</strong> den sette ein stoppar for sjukdomen.<br />
I denne tida fekk ein mange viktige medisinar, særleg mot infeksjonar.<br />
Sulfonamid hadde ein hatt under heile krigen, <strong>og</strong> i 1945 vart penicillinen<br />
tilgjengeleg i Noreg. I 1948 kom streptomycin, det første effektive<br />
medikament mot tuberkulose. I tiåret 1950–1960 kom ei rad nye<br />
antibiotika. Tidsbolken med dominans av infeksjonssjukdomar var no<br />
over. I staden byrja sivilisasjonssjukdomane (hjarte-karsjukdom, kreft,<br />
trafikkskader, miljøsjukdomar) å melda seg for fullt. Kosthaldet vart fort<br />
endra etter krigen, <strong>og</strong> har noko av skulda for «nye» sjukdomar.<br />
Narkotika var enno ikkje noko problem, men bruk av tobakk <strong>og</strong> alkohol<br />
vart skuld i mykje vanhelse.<br />
Helseteneste i utvikling 39
Change language