Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

Jordmora hadde i gamle dagar berre seg sjølv og sin eigen dugleik å
stola på. Som regel hadde ho ingen til å hjelpa om noko utvikla seg galt
under fødselen. Sume stader var distriktslækjaren såpass nær at han
kunne bodsendast, men med vegløyse og lange avstandar gjekk timane
fort. I slike tilfelle vart det ofte døde barn, og at mora strauk med i barnseng
var heller ikkje så uvanleg.
Faren var ikkje over om barnet var født. For mora var det særleg barselfeber
som tok mange liv. Og for barnet var det mange farer som truga,
og som gjorde dødsprosenten høg blant spedbarna. På 100 år har
denne gått ned til tiandeparten.
Rundt siste krig kom det aukande tilbod om sjukehusfødslar og fødestover
rundt om i landet. Hos oss kom det ikkje fødestover, men sjukehuset
vart det fleire og fleire som nytta seg av, særleg etter krigen.
Fødeavdelinga på sjukehuset har brukande kapasitet til å ta alle fødekoner,
og i dag er det svært sjeldan at nokon ynskjer å få sine born heime.
Det er no dei færraste kommunar som har distriktsjordmor, og i Fræna
har ingen vorte tilsett sidan 1978. Ordninga med distriktsjordmødre eksisterte
på papiret frå 1810 til Lov om kommunal helseteneste vart sett i
verk 1/1 1984. Stader med noko avstand frå fødeavdelingar saknar nok
framleis distriktsjordmora, og mange meiner ho kan gjere nytte i det aukande
tilbod av svangerskapskontroll og fødselsførebuing.
Takk til jordmor Sofie Valle for god hjelp med oppsetting av liste over jordmødrene.
Helsetilhøve i krigstida
Sjukdomar
Det var meir sjukdom enn vanleg under krigen. Særleg galdt dette epidemiske
sjukdomar som difteri og poliomyelitt, som det hadde vore lite
av i åra før. Med krigen fylgde også skabb og kjønnssjukdomar. Akutte
mage- og tarminfeksjonar var det mykje av. Smittsam gulsott såg ein
ofte. Epidemisk meningitt var det meir av enn vanleg. Infeksjonssjukdomar
går særleg ut over borna, og dødstala viser ein topp mellom 5
og 10 år. Dette gjeld ikkje berre sjukdom, men alle dødsårsaker. Av
epidemiar var det særleg difterien som herja i vårt område med nokre
dødsfall kvart år, mest born. Ein svær difteriepidemi gjekk over landet i
1943. 23 000 tilfelle vart registrert i Noreg det året.
Poliomyelitt var det også auke av under krigen på landsplan, men
38 Fræna kommune 150 år (1837–1987). Jubileumsskrift