Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

medisinalmeldinga for Ytre Romsdal 77 koppetilfelle med 23 dødsfall.
Det var nok Hustad dette gjekk ut over, for i kyrkjebøkene for dette soknet
finn vi att 22 av koppedødsfalla. 1872 var også eit koppeår (9,10).
Koppevaksine vart tilgjengeleg alt i 1803, og i 1810 vart vaksinasjon av
skuleborn påbode, men det var mykje motstand blant folk mot vaksinasjon.
Tuberkulose var gjennom fleire generasjonar den sjukdom som tok
mest liv. Omlag ein femtedel av alle dødsfall var tuberkulosedød på den
verste tida rundt hundreårsskiftet. Det er i våre dagar sjeldan ein ser nye
tilfelle av tuberkulose.
Spanskesjuka var ein influenzaepidemi som herja over store deler av
verda ved slutten av første verdskrigen. Her på traktene herja «spanska»
særleg hausten 1918 og våren 1919, sume stader også i 1920. I 1918 vart
det i Romsdals amt meldt 24950 tilfelle av epidemiske sjukdomar med
892 dødsfall. Av desse var spanskesjuka åleine skuld i 17965 tilfelle
med 532 dødsfall. Det er enno mange mellom oss som hugsar denne
fælslege sjuka (11).
Difteri vart i Noreg første gong omtala i 1822. Utover på 1800-talet
var det så både sporadiske tilfelle og epidemiar. I vårt eige hundreår var
det topp under begge verdskrigane. Dei siste tilfella vi sikkert veit om i
vårt distrikt, var i 1946.
Poliomyelitt kom i store epidemiar i vårt land rundt 1912, under siste
krig og i 1950-åra. Denne sjukdomen fekk ikkje herja så lenge, for i
1956 var vaksina i bruk, men polioen tok livet av mange og invalidiserte
enno fleire. Frå vårt distrikt er det særleg 50-åra vi hugsar med svære
epidemiar og mange dødsfall.
Tyfoidfeber var det ein del av, stundom som epidemiar. Den vart kalla
nervefeber før det vart kjent at det var ein bakterie som var årsak til
sjukdomen. Dei såkalla barnesjukdomar, særleg skarlagensfeber, kikhoste
og meslingar, kunne også vera alvorlege sjukdomar før i tida, og
tok mange liv.
Jordmortenesta
Jordmora var den første offentlege yrkeskvinna i Noreg. Ho og distriktslækjaren
utgjorde åleine den primære helsetenesta heilt til 1930-åra
(12).
Helseteneste i utvikling 35