Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

På våre kantar var det nokså vanleg med tilfelle av tyfoidfeber. Av og
til loga sjukdomen opp i epidemiar. 1864 var eit tyfoidår. Likeeins 1866.
Det året vart det i Ytre Romsdal distrikt meldt 78 tilfelle. 6 av desse
døydde. I 1891 var det meldt 18 i Ytre Romsdal. Bjørnsund hadde 4,
Bud 3, Fræna 3. Men det var berre ein som døydde i distriktet. I 1897
var det mykje tyfoid, og store dødstal (76 meldt, 14 døydde). Parelius
skriv dette året: «I Bud Herred viste de første, sikkert konstaterede
Tilfælde sig i August paa Gaardene Nerland og Hustad, hvor der i April,
Mai og Juni havde hersket en Sygdom, som paa Grund af den hurtige
Opstaaen og samtidig meget store Utbredelse blev antaget for Influenza.
Om Smittekilden kunde ingen som helst Oplysning faaes.
I 1903 var det også mykje tyfoidfeber i Ytre Romsdal distrikt, men
flest tilfelle «i det gamle Tyfusrede Tresfjorden; her begyndte
Epidemien omkring Sylte Meieri pludselig med 17 Tilfælde i 11 Huse»,
les vi i medisinalrapporten. Det ser ut til at 5 døydde av sjukdomen i
Ytre Romsdal det året.
Polio
Ein epidemi av poliomyelitt er omtala frå Sør-Odal i 1868 av distriktslækjar
Andreas Christian Bull. Autoritetar meiner at Bull er den første
europeiske lækjar som har skrive om ein slik epidemi. Poliomyelitt er
ein virusinfeksjon i nervesystemet med hjernehinneaffeksjon og eventuelt
pareser. Det kan ha vore polio før dette, men neppe epidemiar. Denne
sjukdomen fekk ikkje herja meir enn 90 år, for i 1957 var vaksina i bruk
her hos oss, og den sette ein stoppar for polioen. Men på eit par mannsaldrar
hadde den teke livet av mange, og invalidisert enno fleire. Sverige
er det land i verda som har hatt mest polio. «Polio är en rikemannssjuka»,
seier Matts Bergmark (3). Med infeksjonssjukdomar elles gjeld
det motsette; dei trivst best med dårleg hygiene og skrale sosiale kår.
Polio fanst det mest ikkje i tropene, men det var mykje i Skandinavia og
Nord-Amerika. Sidan Matts Bergmark skreiv dette, er situasjonen endra.
No er dei rike landa gjennomvaksinert og derfor stort sett poliofri, medan
folket i dei fattige land er lite vaksinert, og derfor har mest polio.
Store polioepidemiar var det i Noreg rundt 1912, under siste krig og
i 1950-åra. I vårt område finn vi ikkje dødsfall av polio før i vårt hundreår.
22 Gammalt frå Fræna 1984