Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
prestar arbeidde for å få i gang vaksinasjonen. Men det var mykje motstand<br />
mot koppevaksinasjon. Ikkje alle motargument var like saklege,<br />
<strong>og</strong> vi tek med eit av desse. Det er Thv. Boeck som skriv i «Norden» III,<br />
1867: «At kokoppeindpodningen <strong>og</strong>saa er blevet antaget som Grund til<br />
Sildens <strong>og</strong> Torskens Bortebliven fra Kysten fortjener fremdeles at erindres.»<br />
På våre kantar var det mykje koppar først på 1700-talet (13). Mange<br />
døydde, særleg småborn, både då <strong>og</strong> ved seinare epidemiar utover i<br />
same hundreåret. 1772–1780 var ein ille periode med koppar i <strong>Romsdal</strong>sbygdene<br />
(14).<br />
I 1871 viser medisinalrapporten frå Ytre <strong>Romsdal</strong>s distrikt 77 tilfelle<br />
av koppar med 23 dødsfall. Det var nok Hustad dette gjekk mest ut over,<br />
for i kyrkjebøkene for Hustad finn vi att 22 av koppedødsfalla der i soknet.<br />
I 1872 var det <strong>og</strong>så eit koppeoffer.<br />
Så seint som i 1917 står det i helserådsprotokollane om tilfelle av<br />
koppar på Frøya. Det kom då telegrafisk pålegg til distriktslækjaren i<br />
Bud (Rambech) om å vaksinera. Dette fordi det var mange fiskarar frå<br />
smitta gardar på Frøya som tok del i storsildfisket saman med fiskarar<br />
frå Bud lækjardistrikt. Og vaksinasjonen var vellukka i Bud: «Praktisk<br />
talt hele herredets befolkning var gjort delaktig i den beskyttelse mot<br />
koppesmitten som vaksinasjonen gir» (9). I gamle Fræna vart det vaksinert<br />
1717 i året 1917. Det ser <strong>og</strong>så ut til at det var koppetilfelle i Molde<br />
det året. Rambech fann i sitt distrikt 2 barn i ein vasskoppepidemi som<br />
han var i tvil om, <strong>og</strong> behandla som koppar for å vera på den sikra sida.<br />
Tuberkulose<br />
Det som var den store mannedreparen framom andre i ein lang periode,<br />
var tuberkulosen. Mest var det lungetuberkulose (tæring), men <strong>og</strong>så i<br />
andre organ. Gjennom fleire generasjonar var tuberkulosen den viktigaste<br />
einskildårsaken til død i vårt land. Særleg var det unge menneske<br />
som vart brotne ned.<br />
I mellomalderen reknar ein med at det har vore lite tæring i Noreg.<br />
Om tida frå 1500–1800 veit ein lite. Kjeldene er nokså tagale. Truleg<br />
spela tuberkulosen lita rolle i vårt land før tida omkring 1800. Men no<br />
gjorde den seg dess meir gjeldande i heile 1800-talet <strong>og</strong> langt inn i vårt<br />
eige hundreår. Omlag 1/5 av alle dødsfall var tuberkulosedød i den ver-<br />
18 Gammalt frå Fræna 1984
Change language