Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

ville forlade Huus og Hiem; men omsider, naar deres Omgiængelse begynder
at falde altfor besværlig, og de intet kan udrette sig selv eller andre
til Nytte, bringes de hen til Reknæs-Hospital ved Kiøbstæden Molde
i Romsdalen, som er en riig og vel indrettet Stiftelse for nogle og tredive
Lemmer, skiønt der sielden findes over den halve Deel; men deraf
anskaffer Søndmør, som det Folkerigeste Fogderie, altid det største
Antal».
I Bud, Hustad og Fræna har spillsjuka vore nokså vanleg. Men dette
er ein sjukdom som er lite smittsam, har lang inkubasjonstid, og derfor
ikkje kjem som epidemiar. Om året 1879 skriv sokneprest K.P. Kjelland
i Bud: «– kornhøsten rig og ualmindelig god. Potethøsten middels.
Ingen Spedalsk i Præstegjeldet –» (20). Sidan presten fann grunn til å
nemna i rapporten at det ikkje var nokon spillsjuk, kan vi gå ut frå at
dette enno ikkje var sjølvsagt. Og i kyrkjebøkene kan vi lese om mange
dødsfall der diagnosen er «spedalskhet» framover mot århundreskiftet. I
Hustad i 1858, 1861 og 1890. I Indre Fræna 1882, 1885,1887 og 1888. I
Ytre Fræna er det nokon mest årleg fram til 1873, og ein så seint som i
1903. Mest truleg er dei fleste av desse «utbrende» tilfelle, sjølv om
sume av dei ikkje var så gamle.
Langt inn i vårt hundreår går det ein gamal spedalsk mann her i området,
fortel distriktslækjar Parelius i 1912: «I Ytre Romsdal bor der en
gammel rask og rørig mand, hos hvem sygdommen forlengst er avløpen.»
Dette var nok i Bud lækjardistrikt, for i 1915 skriv distriktslækjar
Rambech: «Spedalskhet. Den eneste inden Bud distrikt hjemmeforpleiede
mand døde i aarets løp av alderdomssvakhet. Sygdommen var
forlængst avløpet».
Koppar
Barnekoppar, variola, er ein sjukdom som framleies er frykta for sine
herjingar fleire stader i verda. Det er ein virusinfeksjon som er svært
smittsam hos uvaksinerte. Det har vore mange store koppeepidemiar i
Noreg. I 1749 døydde i Bergen heile 528 av koppar. I Stavanger veit ein
om epidemiar i 1741, 1749 og 1758. I 1859 var det 1800–1900 tilfelle i
heile landet. Den siste epidemi ein kjenner til frå Oslo var i 1908. 165
hadde sjukdomen der, mellom dei 5 lækjarar.
Vaksinasjonen mot koppar kom til oss så tidleg som i 1803. Ei rad
Farlege farsotter i gamal tid 17