Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

Så vidt vi veit var det ingen frå vårt område som fall i trefningar på
landjorda då tyskarane okkuperte landet. I marinen veit vi iallfall om ein
som omkom. I sabotasjeaksjonar bak linene seinare under krigen gjekk
det også med ein del nordmenn. Mange omkom i fangelæger eller vart
avretta på anna måte, men det ser ikkje ut til at nokon herifrå var blant
desse. Våre fangar kom attende i levande live.
Dei krigen gjekk hardast utover, var sjøfolka. I handelsflåten tapte
Noreg 708 skip og 4650 sjøfolk. I Romsdal var det 30 som let livet på
sjøen p.g.a. krigen. I Bud og Hustad var det 9 krigsomkomne på sjøen.
Sverre Vågen meiner at dei to første ofra i den sivile skipsfart ved krigsutbrotet
var Ole Tornes og Hans Frisnes frå Bud (Stim, 9. mai 1985). I
gamle Fræna var det færre som omkom. To av desse, Paul P. Ødegård og
Sivert K. Sylte, har fått ein minnestein i Malmefjorden. Det var også
auke av dødsfall ved «vanlege» ulykkeshendingar under krigen. Sjølvmord
derimot var det mindre av.
Epidemiar tok mange liv under krigen. I 1943–44 herja såleis den
største difteriepidemi vi har hatt i Noreg. Dei vaksne overlevde i større
grad enn borna. I vårt distrikt ser dødsfalla av difteri ut til å vera nokså
spreidd over det meste av krigstida. Frå Hustad vart det sendt til
Epidemilasarettet i Molde 8 difteripasientar i 1941, 11 i 1944 og 7 i
1945. Av difteridødsfall vart meldt til lensmannen i Vågøy: 1 i 1942, 3 i
1943, 2 i 1944, 3 i 1945 og 3 i 1946.
Poliomyelitt var det også auke av under krigen, men i vårt distrikt var
det mest av denne sjukdomen i 1950-åra.
Tuberkulosen herja for fullt langt inn i vårt hundreår, men før krigen
kom var den i sterk tilbakegang. Under krigen kom det så noko auke
igjen, men i vårt distrikt var ikkje auken overtydande.
Av skabb var det sterk auke også under andre verdskrigen. Dette
framgår av figur 2. Mykje av infeksjonssjukdomane kom okkupasjonsmakta
med. Kjønnssjukdomar vart det meir av, både på landsplan og i
vårt distrikt. Auken galdt særleg syfilis. Medan det før krigen vart meldt
dobbelt så mange menn som kvinner med syfilis, vart det under krigen
meldt omlag dobbelt så mange kvinner som menn. Årsaka til dette var
nok at det ikkje var meldeplikt for dei tyske soldatane til norsk helsevesen,
og at dei derfor ikkje kom med i statistikken.
Men trass i auka sjukdom og død på grunn av epidemiar, var det
Krig og sott – helsetilhøva under to verdskrigar 159