Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

skipsfart. Heile 2000 norske sjøfolk reknar ein med gjekk tapt dei 4 åra
krigen varte.
Innanlands derimot merka nordmennene lite til sjølve krigshandlingane.
Arbeidslivet gjekk utan for store vanskar, og forsyningane var det
ikkje så ille med. På våre kantar var det stort sett kontakten med havet
og sjøfolka som gjorde krigen trugande.
Men når det galdt sjukdomar, vart det ille nok også i våre bygder.
Dette kan vi lese mykje om i medisinalmeldingane etter P. Rambech,
som var distriktslækjar i det store Bud lækjardistrikt. Til distriktet høyrde
herada Bud, Hustad, Fræna, N. Aukra, S. Aukra og - unnateke perioden
1914–17 – også Sandøy.
Tuberkulose
Denne sjukdomen herja stygt i Mellom-Europa under første verdskrigen.
Hos oss var det også svært mykje tuberkulose. Det var den største
einskilde dødsårsak på denne tid (og heilt fram til 1925) i Noreg.
I Vaagøy lensmannsdistrikt døydde det i 1914 23 pasientar av tuberkulose,
d.v.s. 17 % av alle dødsfall. I 1915 døydde 21 av denne sjukdomen
(21 % av dødsfalla). Men det var ikke uvanleg at opp til 1/5 av alle dødsfall
var tuberkulosedød på denne tida, og vi kan ikkje sikkert seia at det
var auke av tuberkulose på våre kantar under krigen. I rapporten for
1918 skriv Rambech om tuberkulosen:
«Av nye tilfælder av smitsom tuberkulose indførtes i aarets løp i alt
28 tilfælder. Av tuberkuløse sykdommer døde i aarets løp i alt 17.
Tuberkulosearbeidet vinder mere og mere inpas og forstaaelse; men
mange omstendigheter, skikker og uvaner begunstiger fremdeles i
høi grad tuberkulosesmitten’s utbredelse. Slik som de festlige
sammenkomster utover i bygderne stadig øker i antal, vil det utvilsomt
øve sin skjæbnesvangre indflytelse hvis man ikke vinder gehør
for og forstaaelse av en nødvendig gjennemførelse av renlighet i servering
og opvask ved slike anledninger. I saa henseende lader ialfald
forholdene her i distriktet meget tilbake at ønske.»
Spanskesjuka
Det var særleg dei siste krigsåra det var mykje sjukdom og død, noko
først og fremst «spanska» hadde ansvaret for. Dette var ein alvorleg in-
Krig og sott – helsetilhøva under to verdskrigar 155