Le Skrei, s. 5 - Språkrådet

insektforskar og
entomolog er det same
SveiN NeSToR
Me er vane med at -logar er folk som kan mykje om eit eller anna, så me
får tru at det ikkje er så reint gali å omsetja -log med ’forskar’.
Dersom me tek bort ­forskar og ­log i
dei to substantiva i overskrifta, sit me
att med insekt­ og entomo­. In­ og en­ er
her så like at me – så lenge me ikkje vert
overtydde om noko anna – må tru at
dei tyder det same, særleg når dei finst
i to ord som vel må tyda det same.
Utan in­ og en­ står berre ­sekt- og
­tomo­ att. Lydsekvensen ­sekt­ kjenner
me att i seksjon – frå latin sec­tio – som
mellom anna tyder ’avsnitt’. Eit snitt får
me når me snittar, t.d. når me gjer eit
innsnitt. Snitt er eit lånord frå tysk, der
det er avleidd av verbet schneiden ’skjera’.
Det fanst eit tilsvarande verb sníða
på norrønt, som no er mesta borte. Men
i Nynorskordboka står det eit substantiv
av same rota – snidel – som tyder ’lauvkniv,
lauvsigd’. Eit anna ord for ’sigd’ er
skyru, som sjølvsagt heng saman med
verbet skjera.
Det vanlege ordet på tysk er Insekt,
men Kerb­tier og Kerf finst òg. Dei to
siste orda vart laga på 17–1800-talet og
er beinveges omsetjingar av Insekt, som
kjem frå latin insectum. Tysk Kerb ’snitt’,
’hakk’, ’skor’, heng saman med eit verb
kerben, som svarar til engelsk carve og
norsk karva (jf. karva blad og karveskurd),
som tyder ’skjera’.
På Island seier dei skor­dýr for ’insekt’.
Orda skor og skore ’hakk, innsnitt’
SPRÅKNYTT 4/2009
33
INNSIkt
Foto: ©Christoffer Askman / Scanpix