You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
INNSIkt<br />
bøkene. Dersom sjofe (kebabnorsk for<br />
’å sjå’) blir vanleg i norsk (særleg i aviser<br />
og daglegtale), vil det nokså sikkert bli<br />
vurdert som oppslagsord i ei ordbok<br />
også. Særskilt i papirordbøker må ein<br />
likevel ta omsyn til plassen, og det vil<br />
alltid vere minst like mange ord utanfor<br />
dei vanlege ordbøkene som inni dei.<br />
Norsk er eit rikt språk, og spontane ordlagingar<br />
oppstår i tusental kvar dag.<br />
tips til kritisk lesing av ordbøker<br />
Viss ordet neger står i ordboka, kva står<br />
det av andre opplysningar om ordet? I<br />
Bokmålsordboka og Nynorskordboka<br />
står det at neger kjem av ordet for svart<br />
i latinske språk (negro). I tillegg står det<br />
at ordet kan bli oppfatta nedsetjande.<br />
Professor Ruth Vatvedt Fjeld har undersøkt<br />
korleis menn og kvinner blir<br />
behandla ulikt i ordbøkene. Tilfeldige<br />
søk på han og hun i Bokmålsordboka,<br />
meiner Fjeld, viser at hun går att i eksempelsetningar<br />
som «hun kvapp til»<br />
og «hun kvitret og lo hele tiden», medan<br />
pronomenet han går att i setningar<br />
som «det er kvalitet i alt han gjør» og<br />
«han er hvass i regning» (Språknytt<br />
2001/1). Eit «kvinneord» som ammetåke<br />
kom først med i ordbøkene i 2005,<br />
og ordet Acup er ikkje med. Kvifor<br />
kjem ikkje typiske «kvinneord» med?<br />
Eit anna spørsmål er kva verdisyn<br />
som kan lesast inn i definisjonane av<br />
orda urban og rural. I mange ordbøker<br />
er det å vere urban og frå byen det same<br />
som å vere kultivert, medan å vere rural<br />
og frå bygda er det motsette av urban<br />
– altså ukultivert?<br />
Inger Anne Olsen fortel at ho slutta<br />
å bruke ordet jordeple i ungdommen.<br />
Ho forstod «fort at vi ikke kunne snakke<br />
sånn». Viss det er eit statusmerke for<br />
eit ord å stå i ei ordbok, noko jordeple<br />
gjer, kven «bestemte» at det ikkje var<br />
godt nok eller forståeleg å seie jordeple<br />
i staden for potet? Det var i alle fall andre<br />
enn <strong>Språkrådet</strong> eller ein bestemt<br />
redaktør. Kan det vere at kaféborda og<br />
sofakrokane rundt om stengjer ute like<br />
mange ord som ein kunne tenkje seg å<br />
gjere i tradisjonelle «raudpenn-miljø»?<br />
Me treng debatt om språklege omgangsformer<br />
og potensielt diskriminerande<br />
språkbruk i ordbøker. Men det er<br />
skilnad på å debattere felles oppfatning<br />
av felles språk og å sensurere kvarandre<br />
i kvardagen.<br />
«dersom kunnskapen om ord forvitrar, blir debatten<br />
uopplyst. difor treng me ordbøker.»<br />
<strong>Språkrådet</strong> har fått spørsmål frå publikum<br />
om eit ord som tverrfagleg (samarbeid)<br />
er negativt ladd, fordi det har ordet<br />
tverr i seg. (Tverr kan tyde både<br />
’vrang’ og ’gretten’ og ’som går på tvers’.)<br />
Slike reaksjonar kan tyde på eit språkklima<br />
der folk er redde for å bruke heilt<br />
vanlege ord. Ein fare er at dersom kunnskapen<br />
om ord forvitrar, blir debatten<br />
uopplyst. Difor treng me ordbøker.<br />
Du kan lese Inger Anne Olsens kommentar<br />
her:<br />
http://www.aftenposten.no/meninger/<br />
kommentatorer/olsen/article3133154.<br />
ece.<br />
..................................<br />
Sigfrid Tvitekkja er fagkoordinator i<br />
<strong>Språkrådet</strong><br />
26 SPRÅKNYTT 4/2009
Change language