Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

4 helseproblem Regionale helseføretak skal følgje mållova, har Kultur- og kyrkjedepartementet slått fast for fl eire år sidan. Men det er visst berre på papiret. I 2004 hadde Kultur- og kyrkjedepartementet fått nok. Omlegginga av verksemdene i helseføretaka hadde utløyst ein årelang strid om kva reglar som gjaldt for språk i helsevesenet. Mellom annan truga Telemark Mållag i 2002 med søksmål då Telemark Sjukehus endra namn til Sentralsykehuset Telemark HF. Striden enda i ei ny forskrift, vedteken ved kongeleg resolusjon. Ho slo fast at regionale helseføretak skal reknast som organ for staten, og dei skal difor fylgje mållova. Det betyr igjen at tenestemålet skal avgjerast alt etter kva tenestespråk som er i dei kommunane som sorterer under det regionale føretaket. Den nye forskrifta gjorde at nynorsk skulle vere tenestespråket på Haukeland Sjukehus. Slikt vert det rabalder av. I Bergen gjekk diskusjon høgt om det var rett å nytte 25 millionar kroner på å byte namn. I Stavanger stilte FrP-politikarar seg opp utanfor Universitetssjukehuset og samla underskrifter for å halde på bokmål som administrasjonsspråk. Det vart til og med eit skriftleg spørsmål i Stortinget om kor vidt pasientar måtte døy av di pengane heller skulle gå til å byte skilt. Haukeland Sjukehus Då striden stod på som hardast i Bergen i 2004, var Mållaget utolmodige etter vedtaket i departementet og kalla somlinga sabotasje. Helse Bergen lova at dei skulle byrje å bruke nemninga sjukehus, Stopp for TV-serie Det britiske selskapet ITV har stoppa innspelinga av «Heartbeat», eller «Med hjartet på rette staden» som NRK har døypt den populære britiske serien. Årsaka skal vera at ein har ei lang rekkje usende episodar Helseføretaka treng målmedisin dei trong berre litt meir tid på seg. I september 2004 sa Mona Høgli som var informasjonsdirektør at «det blir ikkje aktuelt å bruke pengar på å byte om til skilt med nynorsk tekst.» Ein månad seinare kom det ei litt spakare melding: «Vi har heile tida sagt at vi skal følge pålegget frå Kulturdepartementet om å endre tenestemål frå bokmål til nynorsk, men vi treng litt tid. (...) Vi ønsker at det som går ut frå oss skal vere så språkleg godt som mogeleg. Derfor meiner vi det er riktig å bruke noko tid på Me M har ikkje høyrt noko frå sjukehusleiinga. i Dei prøver nok å oversjå oss Turid Th une, leiar i Medisinsk Mållag liggjande, som ITV vil ha sendt. Serien har vore send sidan 1992, og har framleis høge sjåartal, men er dyr å produsera. I 2001 var det nesten 14 millionar som såg på serien i Storbritannia, i fj or var tala nede i 5,5 millionar. (NRK) NYNORSKSERUM: Dei regionale helseføretaka har store problem med å følgje mållova. Dessverre ser det ut til at det enno ikkje er funne opp medisin som verkar godt mot denne sykja. Illustrasjonsfoto: Stock.Xchng overgangen. Vi trur dette tener nynorsken best. Kvalitet er betre enn kvantitet». No har det gått fi re og eit halvt år. I februar i år sende Medisinsk Mållag eit brev til styret i Helse Bergen der dei bad om å fylgje opp vedtaket i Kulturdepartementet og slutte med å veksle mellom bokmål og nynorsk. Når tenestespråket er nynorsk, må regelen vera at namnet Haukeland universitetssjukehus i all hovudsak vert nytta. Det var ikkje det einaste brevet Medisinsk Mållag sende leiinga ved sjukehuset. I to andre brev uroa dei seg over at teknologiske nyvinningar som elektronisk pasientjournal og taleattkjenningsutstyr ikkje tek høgde for nynorskbrukarane. Taleattkjenningsutstyret skal gjere det mogleg å diktere og automatisk få diktatet lagra skriftleg. Det taleattkjenningsutstyret som allereie er teke i bruk ved Radiologisk avdeling på Haukeland Universitetssjukehus skjønar ikkje anna enn «stivt bokmål». – Me har ikkje høyrt noko frå sjukehusleiinga, seier Turid Th une leiar i Medisinsk Mållag. – Dei prøver nok helst å oversjå oss. Sjukehuset Innlandet «I og med at nynorsk og bokmål er offi sielt likeverdige og likestilte målformer, kan man på landsbasis vanskelig tenke seg at det off entlige kan ta i bruk talegjenkjenningssystemer som ikke kan håndtere begge målformer.» Dette skriv Kultur- og kyrkjedepartementet i eit brev til Sykehuset Innlandet. Brevet er det førebels siste i ein korrespondanse mellom departementet og sjukehuset som byrja med ein klage frå lækjar Ottar Rekkedal. Han hadde sett seg lei NORSK TIDEND NR. 2 – 2009
Song for barnet i magen I Gjemnes blir det laga songbok for det ufødde barnet, med songar på nynorsk og dialekt. – Eit barn har levd med stemma til mor og hjarteslaga til mor lenge før det blir fødd. Når det kjem til verda, vil mors stemme vere kjend. Gjennom song før og etter fødselen kan mor og barn byggje viktige relasjonar, forklarar ein av initiativ- på at diktata som han las inn, vart skrivne ut på bokmål. – I to år har eg diktert på nynorsk, konsekvent får eg attende mine notat på eit dårleg dårleg bokmål. Formuleringane mine som skulle vere vere eksakte og spesifi kke er vatna ut og knapt å kjenne att. Dette må eg sette min signatur på på og godkjenne. Ikkje berre skal eg stå inne inne for formuleringar som eg ikkje har laga, men eg skal og stå inne for at eg er språkleg evnukk, skreiv Rekkedal i eit brev adressert til administrerande direktør Bente Mikkelsen i Helse Sør-Aust RFH. Rekkedal sende ein kopi til departementet. Sjukehuset svara både Kulturdepartementet og Rekkedal, og han får no notata sine på nynorsk. Sekretærane har teke utfordringa, men må greie seg utan dynamiske retteprogram. Det har Rekkedal etterlyst, utan å få svar. Han har heller ikkje høyrt noko om ein førespurnad om alternative standardbrev på nynorsk. – Diverre er det slik at anten vert me mobba i hel eller så skal me teiast i hel, seier han. Fordyrande element Helse Vest IKT er eit aksjeselskap som er 100 prosent ått av Helse Vest, som igjen er underlagt staten. Sidan forskrifta frå 2004 klårt seier ifrå om at tenestemålet skal vere nynorsk, skulle ein tru at Helse Vest IKT tok omsyn til det NORSK TIDEND NR. 2 – 2009 takarane til den nye songboka, jordmor Marianne Klokset Aspås i Gjemnes kommune. Jordmora har jobba med foreldre og born i ei årrekkje og seier ho lenge har leitt etter eit verktøy for komande foreldre som vil kommunisere med barnet sitt. No meiner ho å ha funne verktøyet, ei lita songbok som skal innehalde kjende songar på nynorsk og dialekt. i arbeidet sitt. Men ingen av dei 14.000 datamaskinene som dei har ansvar for, har installert nynorskversjonen av Microsoft Offi ce. – Det er teknisk mogeleg å setje maskinene opp med nynorsk, men det ville gjeve oss auka kompleksitet og dermed også auka kostnader. Det er klart at å gje tilgang til ordlistene oppfattarfattar eg som det viktigaste. Eg oppfattar ikkje desse menyane som så viktige for språkbruken, sa Erik M. Hansen, administrerande direktør i Helse Vest IKT til NRK Sogn og Fjordane då dei tok opp saka i haust. I svarbrevet til Kulturdepartementet kom Sjukehuset Innlandet til å nemne at dei var i ferd med å skaff e seg eit elektroniske taleattkjenningsutstyr. Dei understreka at det kom til å bli fordyrande om dei skulle ta høgd for dei som ville ha utskriftene sine på nynorsk. Denne problemstillinga meiner Kulturdepartementet bør klårgjerast av Helse- og omsorgsdepartementet, sende ein kopi av svarbrevet til dei. Ikkje noko svar – Me har ikkje fått noko svar, seier Ingvar Engen i Kulturdepartementet. Det kan nok gå ei stund før det kjem. Arkivtenesta til Helse- og omsorgsdepartementet kunne ikkje sjå at dei hadde fått noko Staten S kan ikkje halde fram med å vise så s lite respekt for eigne lover og reglar Dåverande kulturminister Valgerd Svarstad Haugland, 2001 Gjemnes Mållag er med på å lage songboka. Leiar i mållaget, Ingvild Ruland, fortel til LNK.no at det har vore viktig for dei at songane er vanlege barnesongar som folk kjenner frå før, som Kom skal vi klippe sauen og Byssan, byssan barnet. Like viktig er det at songane fi nst på nynorsk, ei målform som foreldra i området bør kjenne seg fortrulege med. Boka skal delast ut gratis til foreldra. (LNK Nytt) slikt brev. Engen har venta på svar frå dei tidlegare òg. I samband med omlegginga til regionale helseføretak, skreiv han i 2002 på vegner av departementet ei utgreiing om helseføretaka og mållova. Det einaste han bad om var eventuelle merknader. Trass i purring, ppurring, g hadde han eitt år seinare MÅLLOVA ikkje ikkje fått noko svar. Året etter ◆ § 1: Bokmål og nynorsk er likeverdige kom forskrifta som slo fast at mål- målformer og skal vere jamstelte skriftlova gjeld for helseføretaka. språk i alle organ for stat, fylkeskommune – Problemet er at me har av- og kommune. Når privat rettssubjekt gjer grensa ressursar, seier Ingvar En- vedtak eller gjev føresegn på vegner av gen. stat, fylkeskommune eller kommune, skal – Me har, i samarbeid med det i denne samanhangen reknast for slikt Språkrådet, tilsynet av helseføre- organ. taka når det gjeld mållova. Men ◆ § 2: For statstenesta gjeld dei nærmare reglane i §§ 3 til 11 om plikt til å nytte me har avgrensa med makt, og bokmål og nynorsk. Desse reglane gjeld kan i grunnen berre reagere når likevel ikkje det kjem konkrete saker, seier Engen. a) Stortinget, Riksrevisjonen, Stortingets Helseføretaka er sjølvstendige ombudsmann for forvaltninga og andre statlege organ og har sjølv an- organ for Stortinget, svaret for å fylgje mållova. Dei er likevel åtte av Helse- og omsorgs- b) internt saksarbeid og munnleg målbruk departementet. Som igjen er mellom dei departementa som er aller dårlegast til å nytte nynorsk. ◆ Forskrift om helseføretak som stats- – Staten kan ikkje halde fram organ etter lov om målbruk i off entleg med å vise så lite respekt for eigne teneste: lover og reglar som mange statsorgan framleis gjer, sa kulturmi- ◆ Helseføretak og regionale helseføretak etnister Valgerd Svarstad Haugland ter lov 15. juni 2001 nr. 93 om helseføretak m.m. § 2 er å rekna som « organ for stat » i ei pressemelding i 2001. etter lov 11. april 1980 nr. 5 om målbruk i Jo, det kan han. off entleg teneste § 1 og dermed som ein KJARTAN HELLEVE del av « statstenesta » etter § 2 første ledd i kjartan.helleve@nm.no sistnemnde lov. (Fastsett av Kultur- og kyrkjedepartementet 18. mars 2004) ◆ I Helse Nord, Helse Sør og Helse Aust skal tenestemålet vere bokmål, i Helse Vest skal det vere nynorsk og i Helse Midt-Noreg er det nøytralt. Det er likevel unnatak til desse reglane, t.d. Helse Sunnmøre HF som må nytte nynorsk, og Helse Stavanger som er språkleg nøytral. 5
Page 1 and 2: Framhald av Fedraheimen og Den 17de
Page 3: intervjuet - NTB er bra for NPK Det
Page 7 and 8: Foto: Samlaget orskland Emil Lewe,
Page 9 and 10: høyre tekstar på minst 14 språk
Page 11 and 12: Suksess for godnattbok Barneboka Go
Page 13 and 14: Atlas over truga språk Unesco har
Page 15 and 16: det skulle ha teke seg ut om han ha
Page 17 and 18: NORSK TIDEND NR. 2 - 2009 17
Page 19 and 20: Inger Lise Stulien har gjeve ut ei
Page 21 and 22: ORTINGET enn det arbeidet som blir
Page 23 and 24: På Snøfugl forlag er diktsamlinga
Page 25 and 26: Får hjelp til å lesa bøker Mange
Page 27 and 28: sagt sidan sist Når Jung Tjønn sk

Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?