Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

22 i bokevja ved Hilde Myklebust, skrivande småbrukar Skumpiska sekund Eg har tenkt så mykje på Bjørn Aamodt og dikta hans i det siste. Poeten, sjømannen, metallarbeidaren Bjørn Aamodt. Trur det var noko som slo inn i meg sist eg kom til min barndoms heim, akkurat i det eg kom inn døra med sekken på ryggen, stod der i døropninga og såg den tomme gangen, kjende kor tomt huset var, ingen trufast logrande ven som var over seg av lukke fordi eg var komen heimatt, og då slo det innover meg, dette minnet: Bjørn Aamodt, under poesifestivalen Audiatur i Bergen, det må ha vore i 2005, han døydde jo året etter, men der han stor på scena, ei ganske mørk og stor scene i eit enno mørkare og større rom. Eg hugsar eg sat langt bak, kunne ikkje sjå andletstrekka hans. Men kroppen såg eg, haldninga i han, ein gamal, litt lut kropp, tynn. Han leitte fram nokre ark. Drog pusten nokre gongar. Så kom røysta til. Med skjelvande røyst las han eit dikt til hunden sin. Hunden som hadde fulgt han på sjøen i alle år, som låg i ein taukveil når han jobba på dekk, tassa etter han ned i maskinrommet, den mjuke varme kroppen i fotenden av ei smal seng i lugaren. Og Aamodt gret. Vi høyrde tårene, og i den mørke salen høyrde vi alle saknet. Det var ei legendarisk opplesing. Denne gamle mannen på ei stor scene, gråtande, saknande. Og det rørte meg sterkt, gjer det framleis. Å, Aamodt. Som får meg til å kjenne sjømannsblodet i årane mine, ved å skrive liner som dette: Mens livets røde lykt slukner i kanalen akterut, skrur horisonten et svart lokk av leppestiften, og drar prøvende en tynn strek Trekkjer fram bilete i meg. Som om eg har nokre nedarva minner frå fullriggarane oldefar min segla med der ute, i ei anna tid, heilt andre stadar enn det dei vert kalla no. Nokre nedarva minner som dukkar opp når eg les til dømes den sugande, bølgjande sterke samlinga hans Anchorage. Då dukkar dei opp, desse nedarva glimta, som morfar si historie om då dei segla oppover Yang-Tse-elva, galgane som stod tett langs breidda, som allèar, og dei daude kroppane som dingla frå dei, langsamt, frå side til side, mannskapet stod på dekk og såg, den brune elva under dei, tørre elvebankar med galgar, oppover, nedover. Anchorage. Ei sjøreise i 43 dikt. Ei bok som ikkje liknar noko anna. Av ein heilt særmerkt poet. Eg likar så godt korleis havet kling med i språket hans, og metallet, lukta av olje, harde skrog, dunkinga frå maskinrommet, tung last, tørre, sprukne nevar i dikt etter dikt. Og verda der ute. Alltid nye hamner. Jeddah. Khor al Amaya. Balikpapan. Capri. Rouen. Og Ancourage: Bjørneskinn og gull. Historien henger i ordet som en rustholk dreier for ankeret i tidevannet. Bevissthetens lille kuøye. Kompassnåla dirrer mot den magiske ordpol. Hiv på kjettingen, 4 sjakler ute. Stemme føttene i dekket mot den svarte veggen som tårner seg opp og velter inn over babord baug. Legge tyngden over på høyre fot mens dråpene smeller som svæpeslag over styrhusruta. Steady so! Ancourage, Antwerpen, nedenom og hjem. Ordet som et blankslitt ritual for å sette sjøbein, stå nesten stille. Der kommer neste sekund, skumpisket. Fløyteis med Spesialitet-merket Fløyteis frå Iskremgarden på Jæren er godkjent som Spesialitet. Iskremen vert produsert med eiga mjølk frå garden, og kjem i seks smaksvariantar. I 2008 produserte Iskremgarden 50.000 liter is. Målet for 2009 er 100.000 liter. Det totale målet for dei neste fem åra er 330.000 liter. I godkjenninga si har KSL Matmerk lagt vekt på at produktet er utvikla av gründerekteparet Høiland på ein tradisjonsrik generasjonsgard med mjølkeproduksjon. I godkjenninga er det òg lagt stor vekt på produksjonsmetodane dei brukar som bidreg til ein fyldig og fersk iskrem med nøye utvalde smakar. (©NPK) Eg er samd med Språkrådet i at aviser som tvingar alle sine journalistar til å skrive bokmål, må mista den indirekte off entlege støtta avisene får gjennom momsfritaket. Det har vorte sagt at Språkrådet trampar på den redaksjonelle fridomen, men det er berre sludder. Det er ikkje noko problem å skrive ordskifte Gode redaktør av Norsk Tidend Kjære Kjartan, først må jeg beklage at jeg skriver til deg på et så teit språk som bokmål. Det hender av og til at jeg slår over, nesten som en språklig psykose. Denne gang skjer det visst fordi jeg blei provosert av brevet ditt til redaktøren i Tjenestemannsbladet. (Men ellers vil jo Mållaget at bokmålsredaktørene skal ta inn nynorsk i bokmålsavisene sine, så det kan være greitt å gå foran med et godt eksempel, ikke sant?) Du skreiv på lederplass i NT nr.1-09 at du leiter etter nynorsk i alt du leser, og blir provosert av at det er lite nynorsk i Tjenestemannsbla- det. TB er menighetsbladet til Norsk tjenestemannslag, akkurat som NT er det for mållaget. NTL er ett av mange LO-forbund, NTL organiserer primært alle typer statsansatte + mer eller mindre privatiserte arbeidsplasser som har (hatt) statlig tilknytning. Og altså enkelte redaktører. Du føler deg visst motarbeida og tråkka på av TB/ NTL og ber om å få slippe å få bladet tilsendt. Du skriver at du tror på fagorganisering, og ved å slippe å få TB i posten kan du forhåpentligvis beholde litt av denne troen. La meg prøve å utvide bil- den same artikkelen, med nøyaktig det same innhaldet, på både bokmål og nynorsk. Nynorsk er dessutan like mykje den offi sielle målforma i Noreg som bokmål. Språkrådet har ikkje sagt at journalistar skal tvingast til å skrive på nynorsk. Det fl eirtalet i Språkrådet har sagt, er at aviser som tvin- det litt. Vi to er begge medlemmer av Mållaget og Tjenestemannslaget. Jeg er også medlem av Norges diabetesforbund. Inspirert av ditt utspill kunne jeg jo be om å få slippe Norsk Tidend fordi det i de siste utgavene ikke har stått en eneste artikkel om insulinpumper. Eller jeg kunne melde meg ut av Mållaget fordi uravstemninga om den nye hovedtariff avtalen i staten ikke har fått særlig oppmerksomhet i NT. Det skurrer kanskje litt? Jeg har sjøl alltid hatt nynorsk som hovedmål. Men jeg synes sidemålet er et verdifullt norsk fenomen. VG diskriminerer nynorskbrukarar Landsmøtet i Noregs Mållag i 2008 i Stavanger vedtok eit punkt i arbeidsprogrammet om å markera Aasen-året 2013. Eg ser ikkje at dette er nemnt i den siste årsmeldinga. Kan styret gjera greie for kva som er gjort med denne saka? Vedtaket står under kapittel 4.5 «Landsdekkjande tiltak» og lyder: gar alle sine journalistar til å skrive på bokmål bør miste momsfritaket. Nynorsken må få ein mykje større plass i media. Det er dessutan viktig at avisene ikkje omset lesarinnlegg som opphavleg har vorte skrivne på nynorsk til bokmål. VG krenkjer ytringsfridomen. VG fortel alle nynorsk- «4.5.1 Aasenminne og målreising Noregs Mållag skal så snart som råd setja ned ei nemnd som skal førebu 200årsminnet for Ivar Aasen i 2013. Det må vera eit mål å nytta jubileet til å fremja den norske målreisinga over heile landet. Til dømes kan ein leggja til rette for lokale markeringar og minnesmerke på dei stadene Ivar Jeg har aldri hatt problem med å skrive nynorsk som tillitsvalgt i ulike LO-forbund. NTL har aldri vært og kommer aldri til å bli noen språkpolitisk organisasjon i særlig grad. Og det gjelder uansett om du er medlem, Kjartan. Men takhøyden er stor, jeg kjenner meg trygg på at journalister og redaktører får skrive på sitt naturlige skriftspråk i LOs fagblad. Og det er jo akkurat det som er Mållagets krav til Dagbladet og VG, ikke sant? Beste hilsen Ivar Stokkeland, Tromsø brukarane i Noreg at dei er mindre verdt enn bokmålbrukarane. Ytringsfridomen hadde vorte styrkt om alle journalistane i Noreg fekk velje sjølve om dei skal skrive artiklane på nynorsk eller bokmål. Anders Hamre Sveen, leiar av Raudt Akershus Aasen-året 2013 nærmar seg Aasen vitja på samlarferdene sine, og samarbeida med skuleverk, kommunar og fylke på desse stadene. Gjennom grundige prosessar over fl eire år kan ein få festa kunnskap og forståing for Aasen sitt arbeid i breie lag av folket, og slik frå fram korleis målreisingsverket gjeld heile Noreg.» Øystein Skjæveland, Kvinnherad NORSK TIDEND NR. 2 – 2009
På Snøfugl forlag er diktsamlinga Min løynde blom nyleg utgjeven. Forfattaren er Kristian Halsa frå Mosjøen. Han har i alle år vore ein aktiv mann i kulturlivet i Vefsn og Mosjøen; i tillegg til lærargjerninga har han i lang tid vore kordirigent og songar i koret i byen; han har vore føredragshaldar og prologdiktar til jubileums- og festsamankomer; han var vararepresentant til Stortinget frå 1969, han møtte òg ei tid som fast representant. Halse seier sjølv at han heilt frå smågutedagane har levd med lyrikk. I 2001 gav han ut ei samling prologar saman med ei rekkje lyriske dikt, Levande tid. Tittelen til den nye diktsamlinga Min løynde blom viser til ein useieleg venleik utanom den kvardagslege røynsla. Mange av dikta er skrivne til ei kvinne som bøker Storveges Goethe-omsetjing Det var Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) som i si tid fann opp omgrepet «verdslitteratur.» Og bak dette låg tanken om at dei einskilde nasjonane skulle medverke til ein felles europeisk litteratur, kor sjølve berebjelken var vissa om å høyre saman i ein vidfemnande kulturelt fellesskap. I vår globaliserte verd høyrest nok dette for mange svært så eurosentrisk ut. Men eurosentrisme eller ikkje: Skal eit slikt program kunne verkeleggjerast, treng ein i alle høve gode omsetjingar av litteraturane frå dei einskilde landa. Dette har Jostein Fet skjøna, og difor har han sete seg føre å gje ei rekkje av dikta til Goethe norsk språkdrakt. Dette storfelde arbeidet kan me nå nyte i boka Natur og Eros – utvalde dikt, kor Jostein Fet har gjendikta 33 dikt etter Goethe. Utvalet er tematisk avgrensa langs aksen «natur og «eros», og Goethe var utan tvil ein stor erotikar, og samstundes ein stor naturdiktar. Dei tallause kvinnehistoriene hans er velkjende, og ut av kvart forhold kom det ei rekkje dikt, og skulle ein vere interessert i slikt, er det ikkje noko problem å fi nne ut kven dikta er stila til. Det fi nst nok heile bibliotek med bøker av litteraturforskarar som berre har vigd seg til denne oppgåva. Goethe nøgde seg ikkje med å berre skrive om naturen; gjennom sine vitskaplege naturstudiar freista han å avdekkje dei ibuande løyndomane til naturen. Hans verknad på europeisk kultursoge kan knapt vurderast høgt nok. Faust-dramaet har vorte ein del av vårt kollektive medvit, og dikta hans vert framleis lese og høgakta. Og fargelæra hans står som eit særmerkt bidrag til vitskapen om fargane. Som gjendiktar av Goethe plasserer Jostein Fet seg i eit gjævt sel- Johann Wolfgang vvon Goethe Natur og Eros – utvalde dikt av Jostein Fet Høgskulen i Volda dikt skap. Ein kan berre tenkje på namn som André Bjerke, Hartvig Kiran, Sigmund Skard, Åse-Marie Nesse og Johannes Gjerdåker. Og Fet gjer ikkje skam på nokon av dei. Utgåva er tospråkleg, med den tyske og norske versjonen plasserte attmed kvarandre. Dette er eit forvitneleg grep, sidan det gjer det lett å samanlikne gjendikting og original. Og ein merkar raskt at ein er i trygge hender. Det fi nst ikkje mykje å setje fi ngeren på når det gjeld gjendiktingane. Fet har gått samvitsfull til verks, og har freista å halde på opphavleg metrikk og rimmønster. Nokre av vala kan sjølvsagt diskuterast, og sjølv er eg ikkje alltid like glad for mengda av dialektord, eller dialektale vendingar, som Fet gjer bruk av i boka. Einskilde plassar fungerer det etter mi meining berre uestetisk, slik som til dømes her, i femte strofe av «Der Zauberlehrling» («Trollmannens læregut»): «Kjem han enno fykand’! / Sjå kor vatnet vell / frå kvar ein trøm! Kor rykand’ fort det veks og svell.» Formene «fykand» og «rykand» vert nytta for å få rimmønsteret til å gå opp, men det spørs om det fi nst noko grunnlag i originalteksten som rettferdiggjer lever ein annan stad, men likevel er nær diktaren, i takksemda hans og i minnet. Ein bolk i samlinga er knytt til landskapet i Vefsn, i endå større mon til fj ellheimen ein slik bruk av dialektord. Elles har Fet gjort godt greie for prinsippa sine for gjendikting i teksten «Å gjendikte Goethes lyrikk.» Forvitneleg er også den biografi ske skissa av Goethes liv som innleier boka, samt dei fi ne kommentarane som er gjorde til kvart dikt. Sjølvsagt inneheld utvalet også klassikaren «Über allen Gipfeln» («Over alle tindar») – sjølve prøvesteinen for alle ambisiøse Goethe-gjendiktarar. Dette diktet har Rolf Vige omtala som eit dikt «som i særlig grad omgir seg med en aura av gåtefull klarhet.» Slik syng diktet i si opphavlege språkdrakt, og under fi nn me utgåva til Jostein Fet: Über allen Gipfeln Über allen Gipfeln Ist Ruh, In allen Wipfeln Spürest du Kaum einen Hauch; Die Vögelein schweigen im Walde. Warte nur, balde Ruhest du auch Over alle tindar Over alle tindar er ro. Om alle rindar stilnar no nattvindens fl òg. Og fuglane tagnar i lundar. Vente – snart blundar ditt auga òg. Dette er ei vellukka utgåve, men sjølv er eg svak for Hartvig Kirans tolking. Kiran femner om dei små nyansane, noko som vert særleg merksamt i dei tre siste versa, sjølv om fl eirtalsforma «småfuglane» («Die Vögelein») ikkje kjem med: «Små fuglen blundar så varleg. / Vente no! Snarleg / kviler du òg.» Ny diktsamling av Kristian Halse Kristian Halse Min løynde blom Snøfugl forlag dikt Godt år for Skald Skald forlag omsette for 7,1 mill. kroner i 2008, ein auke på nesten 18 prosent frå 2007. Overskotet vart på ca. 350.000 kr før skatt. – Vi hadde ingen store bestseljarar siste året, men er likevel godt nøgde med salet av dei fl este av fj orårets 14 bøker. Vi har dessutan ei god backlist der fl eire eldre titlar selde over Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832). Oljemåleri av Josef Stieler, 1828. Foto: Wikimedia Vel, alle har sine favorittar, og sjølv om eg ved dette høve likar Kiran betre, er det ikkje noko tvil om at Jostein Fet har gjort ein storveges innsats med denne innanfor; eit anna utsyn vender mot sjøen og øyar utanfor. I «Framtid med fj ell» seier diktet: Den som med fryd har på fj ellet fare, veit at den ferda all framtida vare. I eit av dei andre fj elldikta seier diktaren: ... sjå over land frå det granittgråe, langt ut og inni det lengselsblåe, kjenne ei solstund at livet har venger, fare i framsynet høgare, lenger! Serskilde helsingar frå Øyfj ellet i dikt på dikt; for mosjøværingen har dette fj ellet meire å seie enn andre fj ell. To kjende menn i norsk dikting og musikk voks opp i Mosjøen, det var diktaren Andreas Haukland og musikaren og komponisten David Monrad Johansen. Dei to heidrar Kristian 2000 eksemplar, seier dagleg leiar Lars Nes. 2008 gav mange prisar til Skald, mellom anna sølv til boka Sogndal, i Grafi lls «Årets Vakreste Bøker», Noregs Mållags «Nynorsk barnelitteraturpris» for Godnattboka og «Gourmand world cookbook awards 2008» for Fru Ingrid på Røisheim. I tillegg fekk forlaget Språkrådet sin diplom for godt namnevett for forlagsnamnet Skald. boka. Ho vert nok eit standardverk for både litteraturstudentar og det ålment litteraturinteresserte publikum. Kjetil Berthelsen Halse i prologen «Møte med grenselandet» som han heldt i Vefsn Museum i 1980. I ein merknad opplyser Halse at endå om David saman med mor si fl ytte frå Mosjøen for godt då han var 15 år gamal, hadde han heile livet Mosjøen og Vefsn i hjarta sitt, det var Øyfj ellet han tenkte på, då han komponerte «Mot fedrenes fj ell» i klaversuiten Nordlandsbilleder. Eit anna dikt som gjev mykje til spennvidda i Min løynde blom, er den praktfulle og kulturhistoriske verdfulle prologen «Bjørnsmarknaden», skriven og framboren i 2002 til minne om dei tradisjonelle og gjennom hundretals år årvisse marknadsdagane på Dønna. Dette er eit stort, strofi sk dikt, som kan framførast som konsert, når det får tone. Johannes Gjerdåker NORSK TIDEND NR. 2 – 2009 23
Page 1 and 2: Framhald av Fedraheimen og Den 17de
Page 3 and 4: intervjuet - NTB er bra for NPK Det
Page 5 and 6: Song for barnet i magen I Gjemnes b
Page 7 and 8: Foto: Samlaget orskland Emil Lewe,
Page 9 and 10: høyre tekstar på minst 14 språk
Page 11 and 12: Suksess for godnattbok Barneboka Go
Page 13 and 14: Atlas over truga språk Unesco har
Page 15 and 16: det skulle ha teke seg ut om han ha
Page 17 and 18: NORSK TIDEND NR. 2 - 2009 17
Page 19 and 20: Inger Lise Stulien har gjeve ut ei
Page 21: ORTINGET enn det arbeidet som blir
Page 25 and 26: Får hjelp til å lesa bøker Mange
Page 27 and 28: sagt sidan sist Når Jung Tjønn sk

Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?