Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

20 Midt i det som verkar som ein evig straum av presseutspel, partimøte, skandalar og meingsmålingar, har Morten Søberg skrive bok om kva som hender på Stortinget. «Ei prøvande tilråding om korleis politikk både bør utforskast og utøvast» som det står i føreordet. Det inkluderer nynorsk politikk. Nei, det kokar ikkje akkurat i kantina på Stortinget. Det er ikkje her dei politiske slaga utspelar seg. s I alle fall ikkje i den kantina eg møter m Morten Søberg. Dei einaste andre a er Per Olaf Lundteigen og ein kjenning k som vil gje han nokre tips. Senatet S som aldri vart er ei samling l essay som tidlegare har stått på trykk t i Dag og Tid. Boka er eit ynskje om o at ein løfter blikket og eventuelt snur s seg og ser bakover. Kvifor fungerer g Stortinget slik det gjer, og kva kunne k ha vore annleis. Kvifor er det ikkje større stemning i kantina me set i? Boka handlar om tre ting; politiske aktørar, politiske fenomen og politiske spelereglar. Søberg skriv om politiske aktørar, eller spelarar som han kallar dei. Han ser på kva som kjenneteiknar gode politiske spelarar med mot, djervskap og integritet. Så syner han fram korleis politiske fenomen som t.d. dissens i regjeringar, statsrådsfall og talekultur i parlamentet kan, og bør, undersøkjast. Han meiner at ein bør trekkje historiske linjer og ein bør samanlikne på tvers av landegrenser. Til slutt skriv han om dei politiske spelereglane, om korleis han tykkjer grunnlova bør reformerast, og om korleis ein bør få reglar og lover som MORTEN SØBERG ◆ Aktuell med boka Senatet som aldri vart. Essay frå Stortinget ◆ Arbeider som politisk rådgjevar ◆ Tidlegare styremedlem i Noregs Mållag høver betre til dei politiske aktørane som han skildrar i starten av boka. Nynorsk politisk metode Undervegs fortel han om nynorsk som parlamentarisk og politisk språk, om det han kallar ein nynorsk politisk metode. – Den går ut på at eit språkleg, politisk eller geografi sk mindretal greier å skaff e seg rettar ved hjelp av eit fl eirtalsvedtak. Til dømes greier 10 prosent nynorsktilhengjarar å skaff e seg 50,1 av røystene for å sikre seg 25 prosent nynorsk i NRK. Den nynorske metoden er som eit spegelbilete av ideen bak eit konstitu- BAKSIDA AV S sjonelt folkestyre. Eit folkestyre er eit fl eirtalstyre med respekt for eit mindretal. Eg prøver med dette å bere fram tankar om kva det nynorske prosjektet kan og bør bli framstilt som. Eg tykkjer at den nynorske politiske metoden er uttrykk for noko djupt sivilisert og sjølve berebjelken i folkestyret vårt, seier Søberg. Nynorsk som parlamentarisk språk Han har sjølv fyrsthandskjennskap til stoda for nynorsk som parlamentarisk språk. Då han vart politisk rådgjevar ville han ha rådgjevar med je og a på døra si. Fyrst vart det nei, men slutt kom det opp. Sjølv om døra var igjen, så høyrde han montøren mumle på utsida: «– Kva blir det neste? – Kinesisk?» Det er denne historieløysa Søberg vil til livs. – Framveksten av nynorsk som parlamentarisk språk er ei fasinerande historie som det ikkje har vore skrive skikkeleg om før. Ho er ikkje skriven heilt ut i mi bok heller, for det er eit enormt tema. Dette er ei historie om sterke menn som har fått gjennomslag for ein hard grammatikk på eit mjukt vis. Dessutan handlar ikkje dette berre om lover, men òg om sedvane. Lista for ekspli- sitte lovevedtak heng tidvis ganske høgt, men det å få etablert ein sedvane, ein skikk og bruk, gjere noko normalt kan jo skje utan lover og forskrifter. Berre ein så elementær ting som at tingemenn kan velje å bli sitert i Stortinget på nynorsk, skjedde ved at Lasse Trædal frå Ytre Sogn valkrins byrja å skrive om referata av han sjølv til landsmål. Det heldt han på med i år etter år, heilt til Stortinget fann ut at ein ordna det på ein annan måte. Difor har det no blitt ein sedvane at folk sjølve kan velje kva språk dei vil bli siterte på. Hovudpoenget er at ein må vere pragmatisk. I utgangspunktet er det beste å få lover som sikrar nynorske rettar og interesser. Men det soga syner, og det som eg freistar å skildre, er at trass i at krava og prinsippa er harde, så må ein vere pragmatisk. Ein må slå seg til ro med det nest beste, ein må kunne leve med uskrivne reglar, sedvane og skikk og bruk. Ein må vere open og på jakt etter alliansar, og ingenting må vere heilagt. Det einaste som må vere heilagt er det ein står for og kjempar for. Ei lov er ingen garanti – Du har jo vore oppteken av nynorsken som kjem ut av Stortinget, og kjempa for det når du sat som styremedlem i Mållaget. Er det viktigare NORSK TIDEND NR. 2 – 2009
ORTINGET enn det arbeidet som blir gjort for at den lokale bensinstasjonen skal bruke meir nynorsk? – Begge delar er like viktig. Men det har jo vore meir naturleg for meg å arbeide opp mot Stortinget sidan eg arbeider der. Eg har vore oppteken av å sikre posisjonen til nynorsk i lokalsamfunn der det er fl eirtal for det, gjere han sterk og synleg. Samstundes kan ein sjå på soga at det har vore eit vellukka fokus på nasjonale styresmakter, på maktsentrum, eit fokus inn mot lovgjevande og løyvande statsmakter. Heilt i starten var jo dette overtydeleg sidan det sat stortingsmenn i dei styrande organa i målrørsla. Så eg trur det må vere ei viktig oppgåve å arbeide inn i mot styresmaktene for å halde på rettar og for å skaff e seg fl eire rettar. – Men lærebokkaoset, som fyrst dei seinare åra har gått mot ei løysing, syner jo at sjølv ikkje ei lov sikrar rettane til nynorskbrukarane automatisk. – Ja, det er eit paradoks. Diverre er det jo av og til slik at intensjonane med ei lov ikkje alltid når fram. Ein ser jo det same t.d. innan narkotikalovgjevinga. Du treng berre ta deg ein tur nedst i Karl Johansgate før du ser at ho ikkje blir fylgt opp i praksis. Det kokar ned til er at me har hatt politikarar og talspersonar som til dei grader har hatt dette som si sak. Skal ein få gjennomslag for ei sak, så treng ein heilhuga ein-sakspersonar. Det er ingenting som rører seg av seg sjølv. Dette er ein tydeleg lærdom som ein ser gong på gong. Er det ein politikarar som har ei klår sak som ho eller han brenn sterkt for, så aukar sjansen for at den saka går i gjennom dramatisk. Det nyttar ikkje å tru på at det skal ordne seg med ein slik generell halvhjarta velvilje hjå politikarane. Dei store sigrane til målrørsla syner at ein treng slike sterke personar, og trur det er ein fordel å ha statsrådar som har hatt nynorsk som hovudmål. Slike sterke personar må identifi serast, støttast og dyrkast. Må dyrke eldsjelene – Har du fått auge på mange slike eldsjeler, om ein då ser vekk i frå dei openberre, t.d. ministrane? – Det er ikkje lett å få auge på skogen sidan det er så få tre. Det har sjølvsagt ein samanheng at det ikkje er ei like viktig sak no som det var for hundre år sidan. Ho har mist noko av sprengkrafta, ein har mist dei klåre konfl iktlinjene og ein har mist grobotnen for nynorsk som eit sosialt, kulturelt og nasjonal prosjekt. Ein må jo innrømme at noko av lufta har gått ut av ballongen. Difor blir det viktigare å sjå dei trea som fi nst. – Det er jo ein balansegang. På den eine sida er ein glad for at nynorsk er vorten avideologisert, det har blitt mindre farleg å ta i og ein kan seie at alle kan bruke han når som helst og kvar som helst. På den andre sida må ein jo argumentere for nynorsk ideologisk, det kan ikkje berre vere ein grammatisk variant av norsk. – Men slik har det jo alltid vore. Desse føregangspersonane har jo som oftast vore meir opptekne av saka, enn mange av dei som har røysta på dei ved val. Så eg trur det alltid har vore ulike meiningar om korleis ein skal tolke det nynorsk prosjektet. Det er ein styrke at det er såpass heterogent og mangfaldig at nokon kan meine at nynorsk høver best til å selje bensin medan andre meiner at han høver best til fi losofi . Lite forsking på nynorsk – Kunne du ha skrive dette som noko anna enn essay? Du streifar jo innom som kunne ha passa betre i ei politisk memoarbok eller ei større avhandling. – Eg streifar nok innom emne som kunne ha blitt til noko meir, til dømes kunne det ha vore mogleg å i alle fall konstruert ein generasjon nynorskpionerar og sett nærare på MÅ IDENTIFISERAST: -Dei store sigrane til målrørsla syner at ein treng slike sterke personar. Slike sterke personar må identifi serast, støttast og dyrkast, seier Morten Søberg. Foto: Trude Heggheim Nilsen dei. Eg tenkjer på t.d. Kjetil Skogen som var aktor under den siste riksrettsaka og som var den fyrste som tok eksamen i juss på landsmål, fylkesmann Schei som med si store kommunereform endra både kart og terreng, og du har Lasse og Nils Trædal som innførde nynorsk sedvane både her og der. Ein kunne ha sett nærare på ei samling personar som kopla nynorsk til den politiske, sosiale og kulturell soga. Det hadde vore spennande å skrive dei saman og ut til noko meir. Det har slått meg at det nynorsk prosjektet er lite forska på med tanke på kor mykje det har hatt å seie for samfunnsutviklinga. Den forskinga som er gjort, har vore dominert av fi lologar og ikkje samfunnsvitarar. Det har vore mykje data og fakta, og nynorsk har vel vore sett på som eit fi lologisk prosjekt og ikkje så mykje eit sosialt prosjekt. Eg tykkjer det er slåande at Viljen til språk av Ottar Grepstad fyrst kom for nokre få år sidan, og eg tykkjer det rart at det ikkje er fl eire bøker som har samla fi gurar, bilete, vedtak, personar for å gje eit bilete av kva nynorsk har vore, kva det er no og kva det kan bli. Eg trur det kunne fått litt helium inn i ballongen slik at me lettar og skaff ar oss nye blikk. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no NORSK TIDEND NR. 2 – 2009 21
Page 1 and 2: Framhald av Fedraheimen og Den 17de
Page 3 and 4: intervjuet - NTB er bra for NPK Det
Page 5 and 6: Song for barnet i magen I Gjemnes b
Page 7 and 8: Foto: Samlaget orskland Emil Lewe,
Page 9 and 10: høyre tekstar på minst 14 språk
Page 11 and 12: Suksess for godnattbok Barneboka Go
Page 13 and 14: Atlas over truga språk Unesco har
Page 15 and 16: det skulle ha teke seg ut om han ha
Page 17 and 18: NORSK TIDEND NR. 2 - 2009 17
Page 19: Inger Lise Stulien har gjeve ut ei
Page 23 and 24: På Snøfugl forlag er diktsamlinga
Page 25 and 26: Får hjelp til å lesa bøker Mange
Page 27 and 28: sagt sidan sist Når Jung Tjønn sk

Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?