Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

18 nmu Jens Kihl Ingen slepp unna språkpolitikken Det går langt betre med nynorsken enn kva føresetnadene skulle tilseie: Jamvel om Senterpartiet og SV sit i regjering, bur vi altså i eit land utan ein kraftfull distriktspolitikk, der distrikts-Noreg blir sett på som ulønsamt og ein klamp om foten. Då Stjernø-utvalet la fram innstillinga si om korleis dei ville høgskulane og universiteta i Noreg skulle sjå ut i framtida, var planen deira å rasere høgskulane i distrikts-Noreg. I Noreg har staten ordna seg slik at alle fl yplassane blir eigde av selskapet Avinor, som igjen er eigd av staten. På grunn av fi nanskrisa tilrår Avinor no å fryse investeringar, og eventuelt å leggje ned trafi kken på ein del av dei minste fl yplassane. Korleis blir framtida for Sogndal, Florø, Førde, Sandane eller Ørsta og Volda om dei mistar fl yplassane sine? Norsk Målungdom har ikkje vedtak for eller imot fl yverksemd i Noreg. Men eg trur vi kan vere samde om at kortbanenettet – altså småfl yplassane i Noreg – har vore eit viktig distriktspolitisk verkemiddel. Vi må altså utvide horisonten, både hjå oss sjølve og hjå samfunnet elles. Det fi nst ingen felt i politikken som ikkje involverer språkpolitikk. Norsk Målungdom kan ikkje stå og sjå på at vedtak blir fatta utan at omsynet til nynorsk er med: Når folk spør meg kvifor Norsk Målungdom er mot EU, bryr seg om tenestedirektivet eller engasjerer seg i distriktspolitikk, har eg mest lyst til å berre sjå dumt på dei. Dette handlar rett og slett om at språket vårt – nynorsken og dialektane – fi nst i eit samfunn, ikkje i eit vakuum. Når grunnen under føtene våre blir riven bort, forsvinn òg fundamentet for målsaka. I vinter kom det ein ny statistikk som syner at det har blitt 1880 færre nynorskelevar på eitt år. Dette er dramatisk, men ikkje verre enn at vi kan leve med det. Poenget er likevel kvifor pila går feil veg: Då journalistane ringde meg var dei veldig opptekne av at bokmålet til og med et seg innpå nynorsken i Sogn og Fjordane. Men faktum er at det i trivselsfylket blei 227 færre nynorskelevar og 23 færre bokmålselevar. Nynorsken taper meir enn bokmålet. Men det er jo ikkje språklege årsaker til at dette skjer! Vi veit framleis for lite på dette området, men min hypotese er at det handlar om fl yttemønsteret i Noreg. Nynorskkommunar er distriktskommunar. Skal det vere ei framtid for nynorsken må det vere ei framtid for distrikta, i tillegg til at vi sjølvsagt skal kjempe med nebb og klør for meir nynorsk i byane. Gjennom heile historia vår har vi engasjert oss i det samfunnet vi er ein del av, av di «alt heng saman med alt», som landsmora Gro ville sagt det. Språket er ein del av samfunnet og samfunnet er ein del av språket. Anten det handla om kampen for sjølvstende i 1905, kampen mot EEC i 1972 eller mot EU i 1994 – målungdomane var viktige for resultatet. I dag trengst kanskje denne breie orienteringa meir enn nokon gong: For det er ikkje målrørsla som øydelegg for nynorsken, slik Unge Høgre likar å påstå. Det er heller det at vi har måla oss inn i eit hjørne, og innskrenka området for språkpolitikk. Dette hindrar oss i å bli tekne på alvor når vi ytrar oss i andre ordskifte enn dei som har ordet «nynorsk» i overskrifta. Dei sigrane vi har vunne dei siste åra, har vore viktige for nynorsken. Eg meiner vi har lagt inn innsatsen på dei rette stadene og valt dei viktigaste kampane. Men dersom rommet for nynorsk skal auke skikkeleg i dei neste åra, trur eg vi treng å setje målsak på dagsorden på ein heilt annan måte. «Okke to» Plata har 12 melodiar i ulike sjangrar, alt frå roleg visepop til ein og annan bluesprega låt og fengjande songar med svingande rytmar. Sams for alle tekstane er at dei er på nynorsk og/eller dialekt. Tittelen avslører temaet for plata; Okke to gjev klåre assosiasjonar til kjærleik. – Er det kjærleik som er hovudtemaet? – Ja, men òg store og små ting i kvardagen, om gleda, saknet og sorga, om nytt liv og døden, kort sagt dei nære ting, forklarer Inger Lise Stulien. – Men ja, Okke to er absolutt ein hyllest til den store kjærleiken. – Du har vore med på å gje ut plater før («Steikeplatå»), men dette er den fyrste soloplata; korleis kjennest det? Ny Stavangerfi lm I vinter har fi lmen Jernanger synt at ein kan bruke dialekt som meir enn eksotisk krydder. Til hausten kjem Rottenetter, ein fi lm som prøver på noko av det same. Ikkje overraskande blir han laga i Stavanger. Det er ikkje så veldig lenge sidan at det vart opna for dialekt i norske spelefi lmar, men no ser ein fi lmskaparar som tek i bruk dialekt som verkemiddel. Jernanger av Pål Jackmann handlar om ein kar frå Nord-Noreg som har blitt sitjande fast med båten sin Stavanger. Og her har han sete lenge. No byrjar både helsa og båten å skrante og karen skjønar at om det nokon gong skal bli ein tur heim, så må det skje no. Hovudrolla blir spelt av Bjørn Sundkvist og han snakkar sin eigen dialekt. Dette syner at han er på bortebane i høve Inger Lise Stulien frå Byremo i Vest-Agder har gjeve ut si fyrste soloplate med sjølvskrivne tekstar. – Det kjennest godt, eg har jobba fi re år med dette prosjektet og har fått lov å føde barn i mellomtida, noko som vert spegla att i teksten. Lukka er ikkje eit mål i livet, men ein måte å vandre på. Det har vore ein del kompromissar på vegen i høve til t.d. tekstane, slik at eg har teke nokre rundar med meg sjølv – men no er den jobbinga ferdig og eg kan på ein måte skumme fl øyten av all jobbinga. No kjem det som eg tykkjer er veldig moro: Å vitje ulike stader i Noreg og møte publikum. – Er det ikkje samstundes skræmande, det å gje ut ei plate heilt på eiga hand? – Jau, det er klart; ein gjer seg sjølv sårbar med å stå fram slik med eigne tekstar og eiga røyst. Men det gjev òg utruleg mykje energi. Hugs no på at eg har fått god til dei andre som er med i forteljinga. Bortsett frå den gamle venen som nett har vore heime i Nord-Noreg og bed karen reise heim ein tur før det er for seint. Denne venen legg til alt overmål inn nokre samiske gloser. Arild Rein Til hausten kjem Rottenetter, den tredje langfi lmen til Arild Østin Osmundsen. Han er mannen bak den banebrytande Mongoland og den ikkje fullt så banebrytande Monstertorsdag. Mongoland var nyskapande på fl eire måtar. Han ikkje var laga på Austlandet og var fi lma med eit mikroskopisk budsjett. Dette gjorde at han vart sett på noko anna, noko som var i opposisjon til den etablerte fi lmindustrien. Dette var eit stempel som Østin Osmundsen har slite med sidan. – Det har teke meg mange år å bli kvitt ryktet om at eg hatar austlendingar, seier han. – Eg gjer ikkje det. Filmen Rottenetter har hjelp frå musikarane, lydteknikarane og plateselskapet MTG. På plata er det tre melodiar frå andre kjende artistar, resten av melodiane er det Kim Roger Larsen som har laga, så han har ein stor del av heideren for at plata er vorten så godt motteken med fl eire fyrsteplassar på Sørlandstoppen. – Korleis går det å kombinere lærarjobb, familie og konsertar? – Å jobbe med barn og unge i utvikling er eit privilegium, dét vil eg ikkje slutte med. Eg kjenner eit sterkt formidlarbehov – som syner att i yrkesvalet mitt, for i både læraryrket og musikaryrket står formidlarbehovet sentralt, men på ulike måtar. Eg vert rett og slett rastlaus om eg ikkje får sunge. Å kombinere dei to yrka og familien går heilt fi nt, når ein Arild Østin Osmundsen gjorde stor suksess med fi lmen den banebrytande fi lmen Mongoland. Foto frå fi lmen han skrive i lag med Arild Rein. Rein har gjeve ut ein serie røff e sosialrealistiske bøker på Samlaget, og det er ikkje berre hyggjelege folk me treff er i fi lmen heller. Den handlar om ei verd der pengar og status er alt, men nokon må til slutt sitje igjen med svarteper. Pussig nok er dei største skurkane spelte med skodespelarar med austlandsdialekt. Dialekten eit poeng – Skodespelar Fridtjov Såheim kommenterte jo dette, han tykte det var litt stigmatiserande. Det er eit poeng at dei har ein annan dialekt. Jonny Kristiansen som blir spela av Christian Rubeck har budd i Stavanger før, han fl ytta til Oslo då han var berre legg til rette for det. – Må me vente fi re år før det kjem ei ny plate frå deg? – Eg kan ikkje seie kor lang tid det tek; men eg har alt byrja å skrive på nye songar, smiler Stulien, som gjerne vil takke Audnedal kommune, Evje Utvikling, Setesdal Regionråd, Marnar Mållag, Mållaget i Kristiansand, Landvik Mållag og Vest-Agder fylkeskommune for god støtte. BORGHILD LØVER seks. På eit tidspunkt kritiserer han bror sin for ikkje å ha kome meir på vitjing. Det har ikkje berre vore lett å vekse opp og bli banka av di ein har Stavanger-dialekt. Han kunne hatt bruk for litt hjelp. I slutten av mars synte Osmundsen nokre klypp frå fi lmen i Oslo. – Det var ein fyr som kom opp til meg og sa at han hadde noko å utsetje på ein av skodespelarane. Han trudde ikkje noko på dialekten til han som hadde sete i vindaugskarmen. Den var ikkje truverdig. Skodespelaren var Espen Hana, som snakkar den klåraste Stavangerdialekten av oss alle! KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no NORSK TIDEND NR. 2 – 2009
Inger Lise Stulien har gjeve ut ei nydeleg soloplate med namnet «Okke to». Foto frå fi lmen Rottenetter, som får premiere til hausten. Foto: Anne Lise Norheim NORSK TIDEND NR. 2 – 2009 Klepp sa nei til medlemskap i LNK Kommunestyret i Klepp har sagt nei til å melde seg inn i LNK. - Vi tapte dessverre med 14 mot 17 stemmer, seier forslagsstillar Torbjørn Hovland (Krf). Det var Klepp Mållag som oppmoda kommunen om å melde seg inn i LNK, og Hovland seier til LNK.no at han ser mange gode argument for å bli medlem i interesseorganisasjonen. – Klepp er ein nynorskkommune med ein dialekt som ligg mykje nærare nynorsk enn bokmål. Skulane våre har nynorsk som hovudmål. Å vere med i LNK er ein naturleg følgje av det. Hovland peiker dessutan på at Klepp er ein kommune som trekkjer folk frå dei kringliggjande bokmålskommunane Sandnes og Stavanger, og at det i ein slik samanheng blir viktig å ta vare på språket. – Språk har med identitet og kultur å gjere, seier varaordførar Hovland. Han ser ikkje bort frå at saka om medlemsskap i LNK kan kome opp att ved eit seinare høve. (LNK-Nytt) Hugs landsmøtet Noregs Mållag skipar til sitt 93. landsmøte i Oslo 24. –26. april. Sjå heimesida www.nm.no for meir informasjon. Landsmøte med tid til ordskifte Korleis skal regjeringa greia å følgja opp den målpolitikken som stortingsmeldinga Mål og meining legg opp til? Det får du kanskje greie på på landsmøtet i Noregs Mållag 24.–26. april. Då skal nemleg statssekretær i Kulturdepartementet, Wegard Harsvik tala om dette emnet. I tillegg til dei vanlege landsmøtesakene er altså den off entlege målpolitikken eit emne møtet skal drøfta. Andre sentrale tema er nynorsk i lærarutdanninga og nynorsk i barnehagen. – Dette er elles eit møte utan dei store vedtaka, det gjev oss høve til å setja av tid til å diskutera slike sentrale emne, seier leiar Hege Myklebust. Landsmøtet vert i år halde i Oslo, nærare på Quality Hotell 33 på Økern. Hit kjem Ole Danbolt Mjøs for å motta diplomet frå målblomen han fekk i samband med den siste utdelinga av Nobels fredspris, og vinnaren av Målprisen 2009 skal off entleggjerast. Dei to årlege arbeidsstipenda som Mållaget fekk i jubileumsgåve frå Kulturdepartementet skal òg delast ut. Fredagskvelden er det kulturquiz, med Ragnar Hovland som quizmeister, og landsmøtemiddagen skal vera på Det norske teatret, der blir det dans til levande musikk etter bordsetet. – Eg gler meg til å møta utsendingane frå alle lokallaga igjen – det er alltid inspirerande og kjekt å møta organisasjonen på landsmøtet, seier avtroppande leiar Hege Myklebust. MAGNUS BERNHARDSEN magnus.bernhardsen@nm.no Nynorskpris for journalistar 2009 Kven fortener Kulturdepartementet sin nynorskpris for journalistar i år ? Det er fjerde året Kulturog kyrkjedepartementet skal dele ut denne prisen, som er på 50.000 kroner og eit norsk kunstverk. 1. mai er fristen for å kome med framlegg til prisvinnar. Alle framlegg må ha ei skriftleg grunngjeving. Vinnaren vert peika ut av ein ubunden jury, som på fritt grunnlag vel kven som får prisen. Nynorskprisen skal fremje bruk av nynorsk i media, og årleg ære ein dyktig journalist som er eit føredøme for andre. Prisen går til ein journalist som har utmerka seg med bruk av levande og god nynorsk i media, og som gjennom arbeidet sitt har gjeve nynorsken status og innpass på nye område. Prisen vert delt ut under Dei Nynorske Festspela i Ørsta 25. juni 2009. Spørsmål kan stillast til leiar for juryen, Gry Molvær, telefon 73 88 12 00, eller skrivar Magni Øvrebotten, telefon 57 72 42 30. Merk forslaga “Nynorskprisen 09”, og send dei til: Nynorsk mediesenter, boks 100, 6801 Førde, eller på e-post : nynorskmediesenter@nrk.no www.gasta.no 19
Page 1 and 2: Framhald av Fedraheimen og Den 17de
Page 3 and 4: intervjuet - NTB er bra for NPK Det
Page 5 and 6: Song for barnet i magen I Gjemnes b
Page 7 and 8: Foto: Samlaget orskland Emil Lewe,
Page 9 and 10: høyre tekstar på minst 14 språk
Page 11 and 12: Suksess for godnattbok Barneboka Go
Page 13 and 14: Atlas over truga språk Unesco har
Page 15 and 16: det skulle ha teke seg ut om han ha
Page 17: NORSK TIDEND NR. 2 - 2009 17
Page 21 and 22: ORTINGET enn det arbeidet som blir
Page 23 and 24: På Snøfugl forlag er diktsamlinga
Page 25 and 26: Får hjelp til å lesa bøker Mange
Page 27 and 28: sagt sidan sist Når Jung Tjønn sk

Norsk Tidend 2-09 - Noregs Mållag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?