bønsnes kirkes orgel rapport etter restaurering - Br. Torkildsen ...

Recommendations

Info

"Agerbrug og er pottemager ved blaafarveværket". 24 I så fall var han ein smålåten mann, som ikkje tar kreditt for at han nettopp har ferdigstilt og selt eit (og kanskje fleire) kyrkjeorgel. Det er naturleg å gå ut frå at han har noe av orgelbyggarutdanninga si frå den dyktige Mads Henriksen Hassel, som bygde orgel til Heggen kirke i Modum i 1795/1796, men Christophersen må også ha vore spelekyndig, da han som nemnt blei organist i Gjerpen kirke i 1809. 1.3 ANDERS GULBRANDSEN GOMNÆS' ARBEID Etter brannen i Hole kirke i 1943 kan vi lese følgande i Aftenposten: 25 Orgelet, som også strøk med, var fra 1883, bygd av Olsen-‐Jørgensen i Oslo. Det avløste et eldre orgel fra ca. 1840, bygd av Anders Gomnæs i Hole, som også var organist. Hos Anna Lindhjem ein del år tidlegare finn vi dette: 26 Hole hdk. hadde omkr. 1840 et litet orgel, bygget av Gomnæs. Dette blev 1883 ombyttet med nyt fra Olsen-‐Jørgensen. Kjelda for avismeldinga kan vere den vanlegvis ganske pålitelege Anna Lindhjem, eller avisa og Lindhjem kan ha ei felles lokal kjelde, for begge oppgir nøyaktig dei same feila. Hole kirke sitt nye orgel var bygd ikkje bygd 1883, men i 1888, og namnet på firmaet var på dette tidspunktet ennå ikkje Olsen & Jørgensen, men stadig vekk August Nilsen etter firmaets grunnleggar. Dette er av ei viss betydning, for det kan innebere at heller ikkje opplysningane om det første orglet er heilt korrekte. Anders Gulbrandsen Gomnæs var fødd 3. oktober 1821 som son av organist Gulbrand Nilsen og hustru Mette Marie Gomnæs. 27 Ved folketellinga i 1865 blir næringsvegen hans oppgitt å vere "Gaardbr Selveier Bygger Orgel & musikalske Instrument". 28 Han ser med andre ord ved dette høvet på seg sjølv som ein etablert kunsthandverkar. Gomnæs døde 7. januar 1885. Da blir han bare titulert som "Gaardmand". 29 Anna Lindhjem opplyser at han var organist i Hole fram til 1889, noe som representerer enda eit eksempel på feilinformasjon frå hennar side -‐ eller rettare: frå den lokale informanten som ho har basert opplysningane sine på. For Anders G. Gomnæs var aldri organist i Hole. Det var det derimot broren Nils Gulbrandsen som var. 30 I 1840 var Anders Gulbrandsen Gomnæs bare omkring 20 år gammal og neppe noen rutinert snikkar og heilt sikkert ingen fullbefaren instrumentmakar. Spørsmålet er difor om årstalet er korrekt, eller om det er for tidleg. Det er i denne samanhengen nyttig å lese omtalen av Gomnæs' orgel frå 1862 til Hønefoss kirke, for dette skal vere 24 Digitalarkivet. 1801-‐teljing for 0623 Modum. 25 Aftenposten, aftennummeret 25. mai 1943. 26 Anna Lindhjem: Norges orgler og organister til og med 1914. Skien 1916, s. 130. 27 Digitalarkivet. Hole prestegjeld. Ministerialbok nr. I 4 1814-‐1833. Statsarkivet i Kongsberg. 28 Digitalarkivet. 1865-‐teljing for 0612 Hole. 29 Digitalarkivet. Hole prestegjeld. Ministerialbok I 8 1878-‐1891. Statsarkivet i Kongsberg. 30 Sjå for øvrig Thure Lund: Gomnæs-‐miljøet. Musikere og komponister. I: Ringerike 1980 s. 39-‐43 og 1981 s. 50-‐56. PDF compression, OCR, web optimization using a watermarked evaluation copy of CVISION PDFCompressor DT 6
det første Arbeide af dette Slags af en fuldstændig selvlært Kunstner med et i denne Retning ganske mærkværdigt Talent, som Ringeriget har den Glæde at eie. 31 Prisen var 300 spd. 32 På eit utklipp frå ein trykksak som er kleba opp innafor døra inn til Bønsnes-‐orglets overskap på nordsida finn vi ei ganske tilsvarande opplysning: Til orgel ble der bevilget 300 spd. Dette ble bygget av A. Gomnæs og sies å være det første i sitt slag av en kunstner som var fullstendig selvlært, men som hadde et merkverdig talent i den retning. Men dette utklippet handlar altså ikkje om Bønsnes-‐orglet, slik ein elles lett skulle komme til å tru, men om Hønefoss-‐orglet (nå oppstilt i Hole kirkes gravkapell). Før 1862 hadde Anders Gomnæs altså ennå ikkje bygd noe nytt orgel. Anna Lindhjem og den lokale tradisjonen som vil ha Bønsnes-‐orglet til å bli eit Gomnæs-‐arbeid, tar altså feil. Ei eventuell tilknytning mellom Bønsnes-‐orglet og Anders G. Gomnæs må med andre ord dreie seg om noe anna og langt mindre pretensiøst enn ein nyleveranse. Men som vi skal sjå nedanfor, kan Gomnæs sin rolle i Bønsnes-‐orglets historie komme til å bli redusert enda meir. 1.4 EI ORGELARKEOLOGISK TILNÆRMING Bønsnes-‐orglet er eit skaporgel av karakteristisk 1700-‐talstype. Dette er todelt og har underskap med belgar og overskap med pipeverk. Klaviaturet kviler på kanten framfor overskapet, som har dører. Opprinneleg har desse instrumenta stått oppstilt inntil ein vegg, og organisten har opna dørene når han skulle spele, for at lyden skulle kunne komme ut. Mot slutten av 1700-‐talet blei desse instrumenta vanlegvis snudd. Om overskapet hadde ei ryggplate, blei denne fjerna, og baksida blei i staden forsynt med ein fasade, som heretter kom til å utgjere den nye fronten ut mot kyrkjerommet, slik vi også ser det i Bønsnes-‐orglet. Men ulikt alle andre orgel av same type i Norge hadde Bønsnes-‐orglets fasade klingande piper frå ein Principal 4'. Alle andre instrument fekk bare stumme kulissefasadar. Fasaden i Bønsnes er forsynt med rokokkoornamentikk, som gjekk ut av bruk på 1790-‐talet. Manualklaviaturet har omfang frå C og heilt opp til f 3 , noe som slår gjennom på 1790-‐talet, og klaviaturmåla passar også godt med ei slik datering. Pedalklaviatur var ikkje vanleg i det heile i slike orgel, for organisten spelte ståande. Unntaket var orgel i større bykyrkjer, men da hadde pedalet større omfang enn her. Bønsnes-‐orglet er elles av høg materialmessig og handverksmessig kvalitet, noe som vitnar om ein dyktig opphavsmann som kjende skaporgelstilen godt. Men fasadearrangementet utgjer eit pussig unntak. Orgelbyggaren har her vore på usikker grunn både i forhold til estetikken og i forhold til dei orgelfaglege utfordringane som den klingande fasaden stilte han overfor. Difor manglar fasaden visuelt sett berande element: 31 Andreas Ropeid: Hønefoss. Tredje bind. Kirke og skole -‐ sentrum og service 1800-‐1963. Utgitt av Ringerike kommune 1968, s. 3. 32 Hønefoss. Byens historie. Utgit av Hønefoss kommune. Kristiania 1915, s. 121; Andreas Ropeid: Hønefoss. Tredje bind. Kirke og skole -‐ sentrum og service 1800-‐1963. Utgitt av Ringerike kommune 1968, s. 3. PDF compression, OCR, web optimization using a watermarked evaluation copy of CVISION PDFCompressor DT 7
Page 1 and 2: BØNSNES KIRKES ORGEL RAPPORT ETTER
Page 3 and 4: 1. HISTORIKK Av Stein Johannes Koln
Page 5: tronge pneumatikkrør. Tremulanten
Page 9 and 10: Noen endringar har også komme til
Page 11 and 12: 2. RESTAURERINGSRAPPORT av Jann-Mag
Page 13 and 14: Vindladen sett forfra før restaure
Page 15 and 16: 2.3 Spillemekanikk med anhangspedal
Page 17 and 18: 2.4 Registermekanikk med tremulant
Page 19 and 20: 2.5 Belgene med betjening Utskiftin
Page 21 and 22: Belgbetjeningen til Hoff-orgelet p
Page 23 and 24: 2.7 Pipeverket 2.7.1 Labialpipene a
Page 25 and 26: Bildet viser de fem opprinnelige bl
Page 27 and 28: f’’ 7,5 12 14 20,3 6,5 fs’’
Page 29 and 30: 2.7.3 Tungestemmen, analyse På bak
Page 31 and 32: 2.7.3.2 Laging av munnstykker Spuns
Page 33 and 34: utkondukterte basspipene i gedakten
Page 35 and 36: 4. Vedlegg 4.1 Mensurdiagram for ny
Page 37 and 38: 4.2 Mensurer nye metallpiper 4.2.1
Page 39 and 40: 4.2.3 Sedecima 1’ utvendig kropp
Page 41 and 42: 4.2.4 Mixtur 2’ utvendig kropp =
Page 43 and 44: gs’ 4,6 7,4 8,6 8,2 7,4 5 a’ 4,
Page 45 and 46: 4.2.9 Krumhorn 8', redigert etter i

bønsnes kirkes orgel rapport etter restaurering - Br. Torkildsen ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?