Ein av få - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Utgjeven av Noregs Mållag Tilskrift: Postboks 474 Sentrum 0105 OSLO Redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32, faks 23 00 29 31 I redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt Heimeside: www.nm.no Abonnement: 250 kroner per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no Språkpolitikk i kvardagen Eit val er avslørande for dei politiske partia. Dei blir tvinga til å svare for seg. Ofte blir dei konfronterte med noko dei lova i førre valkamp, eller valkampen før det. Det blir sett opp rekneskap over løftebrot og innfridde lovnader, og partileiarane lover at neste gong skal reknestykket gå i pluss. Lokalpolitikarar har avgrensa høve til å påverke den nasjonale språkpolitikken. Likevel køyrer Høgre og FrP ein valkamp der dei lover at kommunen skal søkje om fritak frå skriftleg nynorsk i skulen. Det har kome søknader frå heile landet om akkurat dette. Dette kunne ha vore valflesk. Det er det ikkje. Det er gjort slike språkpolitiske vedtak i mange kommunestyre dei siste åra. Ungdomsparti på høgresida har hatt dette som valkampsak i ei årrekkje og ved å få det opp på eit slikt nivå, gjer dei det enklare å stille opp på skulevalet ved neste val. Realistisk eller ei, det sankar røyster. For å demme opp mot dette, må språkpolitikk bli eit emne i kommunane. I staden for å bry seg om opplæringslova som ein uansett ikkje har råderett over, så bør kommunane gjere vedtak i saker som ligg innafor det politiske verkefeltet for lokalpolitikarar, t.d. kommunale språkbruksplanar, utlysingar av kommunale stillingar, språkopplæring i barnehagane og samanslåing av skular. Det kjem ein kvardag etter valet, og det er i den me skal arbeide. Ei oppgåve blir å fortelje nye og gamle lokalpolitikarar at nynorsk er viktig. Det bør helst skje før nokon legg fram ei sak i kommunestyret som seier det motsette. 2 Kjartan Helleve, redaktør leiarteigen Fredag 22. juli sit eg i bil på veg rundt Öland i Sverige. Eg får ei tekstmelding frå bror min kvart på fire. Han spør om alt er bra med meg. Det betyr at noko er gale. Eg ringjer bror min, og får vite om bomba i regjeringskvartalet. Når vi når sørspissen av øya er utsikta nydeleg og stemninga trykka. Frå Twitter plukkar vi opp meldingar om Utøya. Tilbake på nordspissen av øya slår vi på fjernsynet, ringer venner, opplever straumbrot og ser på lyn. Vi legg oss tidleg. På laurdagen køyrer vi heim etter å ha vakna til nyhende om over 80 drepne. Det er vanskeleg å gå på kontoret vekene etterpå. Målarbeid vert nedprioritert. Artikkel på artikkel i aviser og på nett vert lese. Er med på rosetog i Oslo. Står i menneskehavet utanfor rådhuset og klemmer bror min og grin. Ser hundretusenvis av blomar verte strekte mot sky. Freistar forklare ein journalist frå BBC kvifor roser er svaret på terrorisme. Vi kjem alle til å hugse kva vi gjorde fredag 22. juli. Korleis vi ei tid var i eit vakuum, før vi klarte vende tilbake til kvardagen. Terroråtaka i Oslo og på Utøya råka oss alle. Nokre har mist ein familiemedlem eller ein nær ven. Nokre har mist ein kjenning eller kollega. Alle desse har igjen familie og vennekrins som vert påverka av å få død og meiningsløyse så nær innpå seg. Men kjensla av å vere råka stoggar ikkje der. Sorg og uro, fortviling og sjokk er noko som vert delt av alle. Vi kjende oss alle angripne den 22. juli. Vi er alle råka. Livet har teke til Han har fått ei verd Å kjempe mot Eller ta imot Håvard B. Øvregård, leiar Det meste kan verke meiningslaust etter terrorhendinga. Men det er berre til vi har fått tid og ro til å la det søkke litt i oss. Når vi tenkjer etter ser vi at framhald med vårt daglege virke er nett det riktige tilsvaret, saman med å møte gjerningsmannen sitt hat med kjærleik – møte hans framandfrykt og sjåvinisme med meir verdsetjing av mangfald. Det er ein annan valkamp i år enn vi er vane med. Ikkje berre har han byrja mykje seinare, men han er òg mykje rolegare. Åtaket 22. juli har sett politikken i eit perspektiv som gjer det lettare å avsløre det uviktige og smålege. Eg trur ikkje det er tilfeldig at eg så langt i valkampen, når eg skriv dette, knapt har sett døme på sidemålshets. I ein «normal» valkamp hadde eg for lenge sidan vorte oppgitt av måten politikarar og ungdomsparti prøver fiske røyster på sjåvinistisk sidemålshat. Men ikkje i år. Eg trur den spesielle ramma rundt valkampen i år gjer at sidemålshets ikkje vert sett på som ei passande «salsvare». Lat oss håpe at dette er noko som held fram. For målstrid har ikkje vorte mindre viktig etter 22. juli. Sjølv om det var vanskeleg å tenkje på målsak og sidemålsargumentasjon midt i all død og sorg, så kjenner Helge Torvund, Avstanden er eit vipeskrik Teikning: Kjartan Helleve Oslo – Utøya – valkamp –målstrid eg no at dette er snudd til større engasjement. Målstriden er ein av fleire kampar for mangfald i samfunnet som berre har vorte viktigare etter terroråtaka. Respekt for mangfald, fleirspråksverdi og respekt for sidemål er for meg eitt og same. Målstrid er også ein måte å heidre minna til dei som ikkje er mellom oss lenger. Fleire av dei som døydde, var eller hadde vore aktive i målrørsla. Mellom dei som miste livet i Regjeringskvartalet var ein tillitsvald i eit av yrkesmållaga. I AUF og Arbeidarpartiet sine minneord over dei som miste livet på Utøya er dette nemnd om fleire, med omtalar som «sterkt engasjert for nynorsk» og «ordsmed av rang og stolt nynorskbruker». Ein annan av dei som miste livet på Utøya var i midten av juni ute i media med eit sterkt forsvar av sidemål og nynorsk i Oslo-skulen. Vi skal halde fram med det arbeidet som desse var ein del av. Og vi skal freiste halde fast i det gode fellesskapet som vi kjende i rosetoga og andre markeringar landet rundt. Vi skal gje kvarandre ein klem oftare. Vi skal vere litt romslegare. Vi skal møte både meiningsfellar og meiningsmotstandarar med openheit og respekt. Om dei tragiske hendingane 22. juli skal endre oss, så skal det vere til det betre. Håvard B. Øvregård Noregs Mållag Norsk TideNd Nr. 4 – 2011
For fyrste gong på lenge skal Samlaget få ein forfattar i direktørstolen. Edmund Austigard har lenge vaka som ein kandidat til direktørstolen i Det Norske Samlaget. Denne gongen var tida rett, og han har sjølv sagt at dette var eit tilbod ein ikkje kunne seie nei til. Men det har vore enklare tider å ta over forlaget i, med uro både internt og offentleg. Stephen Walton har sagt at han ikkje kan skjøne at Austigard vil seg sjølv så vondt. Ein kan mest få inntrykk av at Samlaget har blitt det nye NAV. Sjølv ser Austigard ikkje fullt så tungt på det. – Ei av utfordringane mine vil nok bli å snu det inntrykket. Eg er likevel sikker på at det skal gå bra. Uansett kva som har hendt dei siste åra, så er det trekk ved forlaget som sit fast, i alle fall slik eg kjenner forlaget som forfattar. For det fyrste har dei som arbeider der ei brennande interesse for litteratur. For det andre er stemninga folkeleg, og enno prega av dugnadsånd. Denne kulturen sit jo i veggene og lever i beste velgåande sjølv om nokon går ut døra. Eg kjenner meg difor trygg på at det dette vil gå seg til med nokre forsiktige steg. Dessutan syner jo oppslaga i media at folk faktisk bryr seg om kva som hender med forlaget. Det er eit godt teikn. På den andre sida vil eg nok ikkje kalle inn til pressekonferanse fyrste dagen på jobb og seie at no er alt i orden. Det er det resultata våre som skal seie. To språk – betre litteratur – Korleis vil du definere Samlaget sitt oppdrag? – Her må eg ta atterhald om at eg berre kjenner forlaget som forfattar. Det kan likevel ikkje vere tvil om forlaget skal kjempe for nynorsk litteratur. Spørsmålet blir meir på kva måte ein skal gjere dette. Skal ein velje ein smal, tydeleg og definert posisjon og stå på barrikadane? Eller skal ein meir ta nynorsk som det mest naturlege i verda, og glede seg over at me har to språk her til lands? Truleg må ein ha to tankar i hovudet samstundes. – Som forfattar har eg sjølvsagt tru på litteraturen. God litteratur vinn fram over alt. Det viser Øklands dikt, Ravatns essay og Parr sine barnebøker. Det at me har to skriftspråk, har gjort at me har fått to litterære tradisjonar som påverkar kvarandre, bryner seg på kvarandre og stundom kryssar kvarandre. Det har gjort norsk litteratur godt. Her har Samlaget vore og skal vere Norsk TideNd Nr.4 – 2011 viktig. Denne trua på litteratur tek eg sjølvsagt med meg som forlagssjef. – På same måte som Pax og Oktober så har jo Samlaget eit unikt utgangspunkt? – Ein kan jo spørje seg om det er noko typisk for innhaldet i den litteraturen som Samlaget gjev ut? Som nynorskbrukar og ryfylking kjenner eg det jo som å kome heim. Eg kjenner att forteljingane og humoren i bøkene, eg kjenner att måten å arbeide i lag på. Så det er jo noko der, noko anna. Men litteraturen frå Samlaget må famne vidt. Samlaget var i utgangspunktet radikalt og provoserande, og det er jo framleis folk som blir provoserte av å lese litteratur på nynorsk. Dette gjev ei kjensle av å ha ein heimebane og ein bortebane, der heimebanen er klart definert. – Men eg er usikker på om kor mykje omsyn ein skal ta til denne heimebanen. Det kan fort bli eit hinder, samstundes som det er viktig. Eg har i grunnen ikkje noko svar på dette no. Men uansett har jo forlaget eit ansvar for breidda, for å sikre at me har lyrikk og essaysamlingar med blikk frå Årdal og Førde. Det er viktig i både forlags- og medieverda at me ikkje alle ser med same linse. – Ein av tinga som gjer at eg gler meg til å byrje, er at det går ein raud tråd frå forfattarane, gjennom dei som arbeider i forla- Bjørnsonstipendet til Leikvoll Bjørnsonstipendet 2011 gjekk til Jan Roar Leikvoll. Stipendet på 15 000 kroner vart delt ut av Litterært råd, Norsk Bokhandlerforening og Bjørnsonfestivalen. Tidlegare vinnarar av stipendet er Karl Ove Knausgård, Carl Frode Tiller og Sigmund Løvåsen. intervjuet folk Vil sjå med eigne auge LittErAtur som brEkkstong: – God litteratur vinn fram overalt, seier Edmund Austigard som snart tek over som direktør i Det Norsk Samlaget. Foto: Kjartan Helleve Foto: Silje Holte Edmund AustigArd ◆ fødd 1964, frå Årdal i Ryfylke ◆ tek til som ny direktør i Det Norske Samlaget ◆ kjem frå stillinga som direktør i Den Norske Bokdatabasen ◆ utdanna diplomøkonom ◆ har gitt ut to romanar, den tredje kjem i haust get og til dei som sit i styret. Det er ligg ei større sak bak, noko som er viktig for den einskilde, også personleg. – Men no må eg seie at dette ikkje er ting eg har grunna på lenge, men eg kjenner det er godt at du spør. Eg har jo ikkje noko skulering frå Mållaget, eller erfaring frå eit langt liv i Samlaget. Eg har berre mine oppfatningar, og eg ser fram til å sjå på dette med eigne auge. Naturleg val – Du har sagt at dei som skriv på nynorsk skal søkje seg til Samlaget. Samstundes har ein dei siste åra sett at det dukkar opp nynorske debutantar på andre forlag. – Det er bra at dei andre forlaga også gjev ut nynorske skjønnlitterære bøker, både av etablerte og uetablerte forfattarar. Men målet mitt er at Samlaget skal vere av ein slik klasse at det blir det naturlege valet for dei som skriv på nynorsk. Forlaget skal ha så gode redaktørar, så gode marknadsfolk og eit så godt omdøme at forfattarane har lyst til å vere der. Til tross for det biletet som blir teikna i media, så er forlaget langt på veg allereie der. Det gjeld berre å syne det fram. – Så de vil i framtida ha nynorskkurs for boksmålsforfattar som ynskjer å vere hjå dykk? – Nja, eg tviler på det. Samstundes skal me vere klåre over at det finst store utfordringar for alle som gjev ut bøker og skal leve av det. Det einaste me i bokbransjen kan love kvarandre er at det kjem til å bli tøft i åra som kjem. Dei gode åra er definitivt over, og det vil bli hardt å få noko tilsvarande attende. Det betyr at det må bli teke tøffe val. Kulturansvaret som me og dei store forlaga tek kostar. Me tek det moglegvis i dobbelt mon. Det krev jo at me må vere effektive, gjerne med mindre midlar enn andre. Det er eg overtydd om at me skal kunne greie fint. Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no Foto: Aschehoug Foto: Hege Lothe Foto: Aasentunet Bjørn Sortland heidra med Aschehougprisen Forfattaren Bjørn Sortland er tildelt Aschehougprisen på 100 000 kroner. Sortland har skrive rundt 40 bøker for barn og ungdom i ulike sjangrar. Mange av bøkene hans er omsette til andre språk og komne ut i nærmare tjue land. Sortland har tidlegare motteke ei rekkje prisar for forfattarskapen sin i inn- og utland. (NPK) God haust for Torvund Lyrikaren og forfattaren Helge Torvund er tildelt kulturprisen til Stavanger Aftenblad for 2011. Vinnaren er stemt fram av lesarane til avisa. Samstundes feirer Samlaget at Torvund rundar 60 år med eit litterært arrangement på Litteraturhuset i Oslo og boka Diktkammeret som Torvund og Maria Børja er redaktørar for. Øvereng dagleg leiar i Aasen-tunet Gaute Øvereng (41) er tilsett i den nyoppretta stillinga som dagleg leiar i Ivar Aasen-tunet i Ørsta. Øvereng har vore informasjonsleiar i Ivar Aasen-tunet sidan 2004, dei siste månadene også administrasjonssjef. Den nye daglege leiaren tek over etter Ottar Grepstad, som frå i haust skal konsentrere seg meir om den samla verksemda til Nynorsk kultursentrum. (NPK) 3
Page 1: Foto: Kjartan Helleve Framhald av F
Page 5 and 6: - gode tilbakemeldingar Skogstad Sp
Page 7 and 8: nynorsk versjon av Digipost så sna
Page 9 and 10: RøysTing: Det var jamt tilsig av s
Page 11 and 12: Barn med forsinka språkutvikling k
Page 13 and 14: MEd SaL SoM yRKE: (Bilete nr. 2 øv
Page 15 and 16: jekk meir på om det var rett å ti
Page 17 and 18: NORSK TIDEND NR. 4 - 2011 EUROPARÅ
Page 19 and 20: DryG kAmp: Kampen for nynorsk lære
Page 21 and 22: Kvinnesterkt frå Samlaget Kvinnene
Page 23 and 24: Samlar Wikipedia i ein portal Kunns
Page 25 and 26: Gåvene som aukar gleda ved Medlems
Page 27 and 28: sagt sidan sist Noen av oss har lev

Ein av få - Noregs Mållag

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?