Ein av få - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

18 Norsk MåluNgdoM ◆ Noregs Student- og Elevmållag (NSEM) vart skipa 3. august 1961. ◆ Student- og elevmållaga hadde tidlegare vore vanlege lokallag i Noregs Mållag, men no fekk NSEM status som eit fylkeslag i NM. ◆ Eirik Aksel Larsen var den fyrste formannen for samskipnaden. Med merket høgt i 50 år Sidan NMU vart skipa for femti år sidan, har leiarane kome og gått. Norsk Tidend har spurt nokre av dei om å dela minna med oss. Tor Gabrielsen (leiar 1965–1966) 1 Kva er ditt beste minne frå tida i NMU? – Det må vera då eg heldt føredrag for elevmållaget på Firda Gymnas på Sandane, og brukte nynorsk munnleg for fyrste gong. Eg er trass alt oppvaksen på Stabekk i Bærum og målet hennar mor er dessutan talemålet frå Oscars gate bak Slottet i Oslo slik det var på 1920-talet. Det gjekk bra, trur eg. Det er ikkje vanskeleg å snakka nynorsk standardmål, berre ein ikkje gjer seg til. Ein må halda på den heilt vanlege bærumsintonasjonen. Då let ein om lag som om ein skulle vera frå Seljord. 2 Var det noko som ikkje var så bra? – Søkjer ein på «Tor Gabrielsen» i det digitale arkivet til Verdens Gang, vil ein for datoen 3. august 1966 kunne lese mellom anna dette, i eit referat frå årsmøtet til Noregs Student- og Elevmållag: «Tor Gabrielsen beklager at det er mangel på lærebøker på nynorsk og at man ved flere fakulteter og høyskoler ikke kan få eksamensoppgaver på nynorsk.» Her var det mykje som ikkje var bra, og slik har det vel i høg grad halde fram i dei 45 åra som er gått. 3 Kva er den viktigaste sigeren for NMU? – Lokalt frå bygdelivet i Bærum: Av me fekk skipa elevmållag på gymnaset på Stabekk, med 25 medlemer. Berre ein hadde dialektbakgrunnen i orden, frå Vinje i Telemark. På landsplan: Då eg var formann i NSEM (det heitte formann, slik det framleis gjer i Danmark, der er alle dei kvinnelege partileiarane formenn): At medlemstalet auka frå 1250 til 1550 på eitt år. Generelt for heile femtiårsperioden: At organisasjonen finst og har vore aktiv i ordskiftet heile tida. Utan å kritisera forgjengarane: Eg er spesielt begeistra for den måten dei opptrer på offentleg, dei som har vore leiarar dei aller siste åra, inkludert den noverande leiaren. Ola E. Bø (leiar 1972–1973 saman med Arve Elvik) 1 Kva er ditt beste minne frå tida i NMU? – Det tar til å nærma seg 40 år sidan eg var leiar i det som i mi tid skifta namn frå Noregs student- og elevmållag (NSEM) til Norsk Målungdom, så eg ber om orsaking for at detaljar, år og tal kan flyta litt fritt. – Med stor glede hugsar eg mitt fyrste studentmållagsseminar utanfor Bergen, på Landbrukshøgskulen på Ås i 1970. Me kom fram midt på natta, etter åtte timar i ein Volvo Amazon, eg overnatta under ei trapp i inngangen til eit av internata og vart vekt nokre få timar seinare av tunge støvlar på veg til fjøsstellet. Flott å møta andre nynorskidealistar og den karismatiske reiseskrivaren i Noregs Mållag, Edvard Hoem. Elles har eg eit levande minne av årsmøtet i Det Norske Samlaget i 1972, med EEC-debatt der alle dei gamle høvdingane og dronningane deltok. Ungdomen vart dyrka og naut det. – Det som sit best att frå det målpolitiske arbeidet, er utan tvil dei store, landsomfattande læremiddelaksjonane på 70-talet med fleire titals tusen deltakarar. Oppslutninga fekk nok hjelp frå den allmenne radikaliseringa på den tida, så eg er redd for at noko liknande ikkje er mogleg i dag. 2 Var det noko som ikkje var så bra? – Når eg ser attende på ein del av politiseringa av målstriden, særleg på 70-talet, trur eg ikkje oppsplittinga i særstandpunkt på venstresida, med klare partibyggande motiv, gagna saka. Det skarpe skiljet mellom ein såkalla sosial og ein nasjonal argumentasjon var og er eit blindspor. Ulike vektleggjingar i det som formar eit standpunkt er heilt naturleg og nødvendig i ei brei folkerørsle. Her kan eg godt vera med på ein sjølvkritikk. 3 Kva er den viktigaste sigeren for NMU? – Den viktigaste framgangen for målungdomsrørsla er etter mi meining, og utan tvil, det at ein trass i usemja fekk knytt argumentasjonen for nynorsk til talemålet. Det utskjelte slagordet «Snakk dialekt, skriv nynorsk», står seg godt. – Dialektane er nynorskens mest normale talemål, i tillegg har me nynorsk normaltalemål som òg kan dyrkast. Normeringsgrunnlaget er det viktigaste skiljet mellom nynorsk og bokmål. Det krev også ulike strategiar for både skriftfesten og taleflaumen. Brita Helleland (leiar 1974–1976) 1 Kva er ditt beste minne frå tida i NMU? – Læremiddelaksjonen i Volda i 1972, då me aksjonerte for nynorske lærebøker og mot utdanningsminister Bjartmar Gjerde som var på vitjing. Det kom fleire i demonstrasjonen enn talet på studentar og elevar i både Volda og Ørsta og resultatet av mobiliseringa var overveldande for Bjartmar så vel som meg. Kva det kom til å tyda for Bjartmar veit eg ikkje, men det var denne hendinga som gjorde meg til målaktivist, og med det skapte livet mitt i lang tid framover. I denne samanhangen må eg nesten nemna eit anna godt minne: Eg var leiar i NMU og sentralstyremedlem i perioden Norsk TideNd Nr. 4 – 2011
DryG kAmp: Kampen for nynorsk lærebøker er langt på veg vunnen. Kampen mot rasjonaliseringa i skulen derimot, har enno eit stykke igjen. Foto: NMU 1974-76. Som målaktivist/sentralstyremedlem i NMU gjekk all fritid, og store deler av studietida, med til målarbeid og det var ikkje tid til å finna seg kjærastar utanfor miljøet. Så vidt eg minnest var resultatet sambuarskap/ekteskap innan sentralstyret i perioden. Ein av dei var meg, eg forelska meg grundig i ein av sentralstyremedlemene i NMU og er framleis gift meg med han. 2 Var det noko som ikkje var så bra? – Det eg minnest med ulyst er striden mellom Studentmållaget i Oslo og Sentralstyret/ Studentmållaget i Bergen, som resulterte i at sentralstyret var flytta frå Bergen til Oslo i 1976. Striden var fyrst og fremst målpolitisk, men gjekk tidvis over i rein persontrakassering. 3 Kva er den viktigaste sigeren for NMU? – Eg tykkjer det er vanskeleg å snakka om sigrar. Eitt steg fram vert ofte følgd av to steg attende, målarbeid er ein vedvarande prosess. Men eg vil trekkja fram ei sak frå tida eg var aktiv i NMU som eg meiner vart viktig for styrkinga av målarbeid i tiår seinare, skiftet til ei aktivistline i arbeidet. I skulemålsarbeidet snakka me om «løyndarlina», målfolket gjekk på denne tida stilt i dørene og trudde ei ville berga nynorsken om ein unngjekk strid og open debatt om skulemålet. NMU, Norsk TideNd Nr. 4 – 2011 og også mange i NM, valde å gå offensivt ut i open debatt, valde å mobilisera folk for nynorsken ved å snakka om diskriminering og om språklege rettar, og vann fram med det. Læremiddelaksjonen er det beste dømet på dette, og han førde til betre tilgang på nynorske læremiddel, mange nye målaktivistar, og støtte til krava frå bokmålsbrukarar. Dialektaksjonen NMU køyrde midt på syttitalet er eit anna døme; gjennom denne aksjonen nådde NMU ut til nye målgrupper og gjorde det greitt å bruka dialekt i alle samanhangar. Kaizers Orchestra ville truleg ikkje vore liv laga tidleg på syttitalet. magnhild Bruheim (leiar 1978–1979) 1 Kva er ditt beste minne frå tida i NMU? – Dei beste minna frå tida i NMU er knytte til fellesskapet, som kunne vera sterkt sjølv om me hadde harde interne stridar. Særleg kom det fram på målleirane, som var ei årleg samling knytte til årsmøta i Noregs Mållag. Der fekk me utfalda oss på mange måtar, kreativt ved å laga kulturinnslag og arrangera kulturkveldar, målpolitisk ved å ha skulemålsaksjonar lokalt eller andre tiltak. Det styrkte vennskapen, også mellom dei som var ueinige målpolitisk. 2 Var det noko som ikkje var så bra? – Eg synest ikkje det er så moro å tenkja på dei steile frontane. Enda mindre artig var det nok for dei som ikkje kjende seg heime i nokon av leirane, og som fyrst og fremst ville driva målarbeid. 3 Kva er den viktigaste sigeren for NMU? – Den viktigaste målpolitiske sigeren for NMU i 70-åra var læremiddelaksjonane. Dei sette fokus på rettferd for nynorskelevar, dei engasjerte og samla elevar både med bokmål- og nynorskbakgrunn til store aksjonar på mange skular, og førte til klare retningsliner for læremiddel til same tid og pris. Aksjonane gjorde nynorsken og målsaka synleg, aktuell og populær blant store ungdomsgrupper. Synnøve myking (leiar 2005–2007) 1 Kva er ditt beste minne frå tida i NMU? – Våren 2005, då eg var påtroppande leiar i målungdomen, sette Noregs Mållag i gang kampanjen Slepp nynorsken til, med mål om å få oppheva nynorskforbodet i Dagbladet og VG. Målfolk i alle aldrar reiste rundt eller hadde aksjon på heimstaden for å samla underskrifter til stønad for kampanjen. Det var ein glød og eit pågangsmot i rørsla som det var herleg å få oppleva. I NMU fekk me mange nye aktivistar og lokallag det året; me sette medlemsrekord og kjende for fyrste gong på lenge at me var i ferd med å få hovudet over vatnet etter pengemangel og juksesak. 2 Var det noko som ikkje var så bra? – Medlemsjuksavsløringane frå 2002 og rettssaka i ettertid fekk konsekvensar for arbeidet til oss som kom inn i sentralstyret i tida etterpå: mindre pengar, mindre kontorplass, mindre tillit. Det leiaste var kanskje likevel å sjå korleis tidlegare aktivistar, folk som hadde stått på og gjort sitt beste for nynorsken, vart dømde nord og ned av mange som aldri hadde vore i noko liknande dilemma sjølve. Juks skal ikkje tolererast, men det er organisasjonen sitt ansvar å syta for at lova vert fylgd, og at einskildpersonar ikkje hamnar i knipe mellom staten på eine sida og saka på den andre. Sjølv anar eg ikkje kva eg hadde gjort i ein slik situasjon. 3 Kva er den viktigaste sigeren for NMU? – Å driva ein aktiv nynorskorganisasjon for og med ungdom gjennom femti år, tidvis utan pengar eller ressursar, er ein ganske viktig siger i seg sjølv, synest eg. Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no nmu Janne Nygård (leiar 2010–) Ein litt annleis haust Hausten plar vere den tida på året då avisene vaknar frå agurknyttdvalen, den tida på året då elevar og studentar vender seg til kvardagen att. Det er tid for aksjonar og politisk arbeid, og valkampen denne hausten skulle gjere hausten ekstra spanande. Medlemer i Norsk Målungdom kjem og går, slik det plar vere i ungdomsorganisasjonar. Men denne sommaren mista vi to medlemer på ein grufull og uverkeleg måte. Det var medlemer som var umistelege. Angrepet på Utøya var ikkje berre eit angrep på AUF, men på alle engasjerte ungdomar i Noreg. Før sommaren vitja Norsk Målungdom Oslo AUF for å hjelpe dei med å argumentere godt for nynorsk i valkampen på deira eige initiativ. Det er forferdeleg at vener ikkje er her lenger. Men vi skal fortsetje. Ikkje som før, men med auka styrke. Denne hausten har Norsk Målungdom byrja sterkt, med skulestartaksjonar over heile landet, fleire nye medlemer og lokallag. Vi skal engasjere ungdom i striden for dei verdiane vi står for; demokrati og grunnleggjande respekt for det som er annleis. Vi er klare for å ta i eit ekstra tak i hausten som kjem, og gler oss over kvar nye ungdom som ser verdien i det å engasjere seg i viktige saker. Vi seier oss einige i det ein av leiarane i eit politisk ungdomsparti sa etter 22. juli: Måten vi skal heidre ofra etter Utøya på er ikkje med eitt minutts stille, men eit heilt liv i kamp. 19
Page 1 and 2: Foto: Kjartan Helleve Framhald av F
Page 3 and 4: For fyrste gong på lenge skal Saml
Page 5 and 6: - gode tilbakemeldingar Skogstad Sp
Page 7 and 8: nynorsk versjon av Digipost så sna
Page 9 and 10: RøysTing: Det var jamt tilsig av s
Page 11 and 12: Barn med forsinka språkutvikling k
Page 13 and 14: MEd SaL SoM yRKE: (Bilete nr. 2 øv
Page 15 and 16: jekk meir på om det var rett å ti
Page 17: NORSK TIDEND NR. 4 - 2011 EUROPARÅ
Page 21 and 22: Kvinnesterkt frå Samlaget Kvinnene
Page 23 and 24: Samlar Wikipedia i ein portal Kunns
Page 25 and 26: Gåvene som aukar gleda ved Medlems
Page 27 and 28: sagt sidan sist Noen av oss har lev

Ein av få - Noregs Mållag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?