March 2011 for web.indd - OVK

Inhoud • Contents
BELANGRIK • IMPORTANT
Hierdie .pdf is interaktief opgestel om navigasie
daarvan te vergemaklik. Klik op die bladsy nommer
in die inhoudsopgawe, op bladsy 2, om by die artikel
uit te kom. Om terug te keer na die inhoudsopgawe
klik op die woorde (in rooi) ‘Inhoud • Contents’. Die
sleutel ‘Page Up’ of ‘Page down’ word gebruik om
van een blad na ’n ander te wissel. Druk die ‘Esc’
sleutel om skerm te herset.
This is an interactive .pdf document. Click on a
page number in the contents list, on page 2, to
jump to that article, to return to the contents page,
simply click on the words ‘Inhoud • Contents’ (in
red). Use the Page Up or Page Down keys to move
from page to page. Press the Esc key to reset the
computer screen.
Artikels wat eksklusief vir OVK geskryf is, kan
aan die redakteur voorgelê word. Voorkeur
sal gegee word aan aktuele artikels. English
material welcome.
Menings wat in artikels uitgespreek word, verteenwoordig
nie noodwendig die mening van
die maatskappy nie.
1
VOORBLAD • COVER
MAART / MARCH 2011
Blomme is een van die mooi dinge in die lewe wat die vermoë het
om enige mens se gemoed te verbeter. ’n Sonneblom straal lig,
warmte en lewenslus uit.
One of the beautiful things in life that has the potential to lift
anyone’s spirits, is fl owers. A bright yellow sunfl ower radiates
light, warmth and vitality.
Uitgewers • Publishers
OVK Bedryf Bpk, Posbus / P.O. Box 96 Ladybrand 9745
19 Dan Pienaar Street /-straat 19, Ladybrand
Redakteur • Editor
CHRIS JOOSTE
Posbus / P.O Box 96, Ladybrand 9745,Tel: (051) 923 4500
Faks/Fax: (051) 923 4736 • Sel/Cell: 083 460 3749
e-pos/e-mail: chrisj@ovk.co.za

FROM THE WORD 3
REDAKSIONEEL 4
STROPERS VIR DIE SA-MARK 5
HENRY BEWAAR EN BEVORDER SY GROND 7
OORSESE BELEGGERS WIL PLASE KOOP 10
CRADOCK HET ’N NUWE SILO 11
OVK IN GRAAFF-REINET ’N LANDMARK 11
CMW NOU DEEL VAN OVK 12
RAMPRYSE HET GESTYG 12
ELLIOT NTSOMBO 13
VEILINGUITSLAE 13
BESTUUR RISIKO’S REG 14
SLAGLAMKOMPETISIE SE WENNERS 16
NOORD-STREEK SE 2009/2010-SOMERGRAAN-OES 16
THE RECLAMATION OF SALINE AND ALKALI SOILS 18
ASTER SÊ... VERSE JUBEL OOR DIE LANDBOU 19
INHOUD • CONTENTS
2
HOT CROSS BUNS 21
HOE OM RESPEK TE KRY 22
MINERALS ARE NECESSARY 24
VROUE HOU OOS-VRYSTAAT SE NAAM HOOG 25
THE CORRECT FUEL WHEN EXERCISING 28
CHERRY CAPITAL IN OVK’S REGION 30
GRENS BLY ’N PROBLEEM 34
KULTIVARS HELP MET BEPLANNING 34
FATTENING OF STEERS ON NATURAL PASTURES 38
JACOBSDAL-EKSPO GAAN UITBREI 41
BOERE EN DIE BRANDWET 42
OORGANGSLEK HELP TEEN LAER VELDKWALITEIT 44
HOW TO CONTROL JOHNE’S 46
DIE MOETS EN MOENIES VAN KUILVOER 47

FROM THE WORD
RESURRECTION...
The resurrection of Jesus is important for seve ral
reasons. First, it witnesses to the im mense power of
God Himself. To believe in the resurrection is to believe
in God. If God exists, and if He created the universe
and has power over it, He has power to raise the dead.
If He does not have such power, He is not a God
worthy of our faith and worship.
Only He who created life can resurrect it after death,
only He can reverse the hideous ness that is death
itself, and only He can remove the sting that is death
and the victory that is the grave’s (1 Corin thians 15:54-
55). In resur recting Jesus from the grave, God re minds
us of His absolute sovereignty over life and death.
Second, the resurrection of Jesus is a testi mony to
the resurrection of human beings, which is a basic
tenet of the Christian faith. Un like all other reli gions,
Christianity alone pos sesses a founder who transcends
death and who promises that His followers
will do the same. All other religions were founded by
men and prophets whose end was the grave.
As Christians, we take comfort in the fact that our God
became man, died for our sins, and was resurrected
the third day. The grave could not hold Him. He lives,
3
and He sits today at the right hand of God the Fa ther
in heaven.
In 1 Corinthians 15, Paul explains in detail the importance
of the resurrection of Christ. Some in Corinth
did not believe in the re sur rection of the dead, and in
this chap ter Paul gives six disastrous consequences
if there were no resurrection: preaching Christ would
be sense less (v. 14); faith in Christ would be useless
(v. 14); all the wit nes ses and preachers of the resurrection
would be liars (v. 15); no one would be redeemed
from sin (v. 17); all former believers would
have perished (v.18); Christians would be the most
pitiable people on the earth (v. 19). But Christ indeed
has risen from the dead and “has become the firstfruits
of those who have fallen asleep” (v. 20), assuring
that we will follow Him in resurrection.
The inspired Word of God guarantees the believer’s
resurrection at the coming of Jesus Christ for His Body
(the Church) at the Rap ture. Such hope and assurance
re sults in a great song of triumph as Paul writes in 1
Corinthians 15:55, “Where, O death, is your victory?
Where, O death, is your sting?”
Contents
How do these concluding verses relate to the impor- •
tance of the resurrection? Paul ans wers, “...you
know that your labor in the Lord is not in vain” (v.
58). He reminds us that because we know we will Inhoud

e resur rected to new life, we can suffer persecution
and danger for Christ’s sake (vv. 29-31), just as He
did. We can follow the example of the thousands of
martyrs through history who gladly traded their earthly
lives for ever lasting life via the resurrection.
The resurrection is the triumphant and glo rious victory
for every believer. Jesus Christ died, was buried, and
rose the third day ac cording to the Scripture. And, He
is coming again! The dead in Christ will be raised up,
and those who remain and are alive at His coming
will be changed and receive new, glorified bodies (1
Thessalonians 4:13-18).
Why is the resurrection of Jesus Christ im por tant to
salvation? It demonstrated that God ac cepted Jesus’
sacrifice on our be half. It proves that God has the
power to raise us from the dead. It guarantees that
those who believe in Christ will not remain dead, but
will be resurrected unto eternal life. That is our blessed
hope!
– CHARLES R. SWINDOLL
Misverstande is in baie gevalle die gevolg daar van dat
REDAKSIONEEL
’n mens nie na mekaar luister nie. Jy luister nie goed Contents •
genoeg nie en op dié manier hoor jy wat jý wil hoor, of
LUISTER EN HOOR
gedink het jy hoor. Dit is dikwels nie wat die ander mens
In ’n wêreld van praat, internet, kommunikasie word
dit al hoe meer ’n kuns om te luister – en veral te hoor. Inhoud
4
Hoeveel van ons luister werklik na wat ander mense sê?
Is ons nie dalk so besig met ons eie mening en sienings
dat ons nie na ander wíl luister nie? Is ons dalk bang om
te moet besef dat ons verkeerd is?
Om te luister is ’n kuns wat ons daag liks moet oefen,
want luisterspiere word lui en doof vir die werklike
woorde wat ons behoort te hoor. Om met oorgawe te
luister, beteken dat ek van myself en die baie woorde in
my kop sal vergeet, en ingestel sal wees op die een (die
Een) wat met my praat.
Soveel mense se lewens kan heel te mal anders wees
as iemand net be reid was om na hulle te luister –
te hóór wat hulle sê. Luister wanneer jou kind met jou
praat. Deur te luister, kan jy dalk keer dat hy/sy op die
verkeerde pad loop.
Moet ook nie net luister wat hy sê nie, luister fyn na wat
hy NIE sê nie – hoor as sy woorde dalk ’n noodkreet is.
Dit kan hom dalk van dwelms af weghou of uit die tronk
hou. Of, al is dit nie so drasties nie, kan dit dalk de pressie
of ander ongelukkigheid keer.
gesê het nie en die gevolg is onnodige wry wing. In die
meeste gevegte is dit die een probleem wat alles laat

skeeftrek – omdat jy nie hoor wat die ander mens sê
nie.
Dikwels gebeur dit dat jou ore en mond nie ordentlik
saamwerk nie. Jy hoor net die helfte van wat iemand sê
en voor jy dink, praat jy. Om regtig met deernis te luister,
is ’n kuns wat nie elkeen kan bemeester nie. Die kuns
om te luister, beteken in die heel eerste plek om moeite
te doen om reg te hoor wat iemand sê. Om te luister, te
hoor en te dink voordat jy iets sê, is die optrede van ’n
wyse mens.
Dit gaan verder. Omdat ons nie meer luister nie, hoor
ons dikwels nie meer mekaar se hart nie, mis ons die
emosies agter ander se woorde en het ons doof geword
vir die stil fluistering van God se stem.
Dink net hoe ’n verskil sal ons in hier die wêreld kan
maak as ons soos Jesus met deernis na die mense om
ons luister – hul be hoeftes raaksien. Ons moet toe laat
dat die liefde van God, wat in ons harte is, ons ore van
deernis oop maak.
Wat kos dit jou om net te hoor wat die ander een sê?
Luister met jou ore en laat dit met jou verstand en met
jou hart praat sodat jy reg tig hoor. Vra hom of haar om te
her haal om seker te maak dat jy hoor en verstaan.
Wanneer ons oefen om stil te bly, te luister en te hoor
sodat ons geselsmaat se woorde vir ons werklik sin
maak, gebeur iets. Die be langrikste is dat jy eers jou
5
eie hart se stem hoor voordat jy effektief na jou maat
s’n kan luister. Dan word twee harte een. Dan word ons
siels genote.
Nóg belangriker – wanneer dit ons opregte be geerte is
om die Stem van ons Vader te hoor, sal ons aanvanklik
sukkel met die baie ge raas in ons. Dis wanneer die leegmaak
proses moet begin waarin ons ons gedagtes een
vir een aflê, neersit, laat los, totdat ons stil genoeg is
om die Woord wat God vir ons het, te hóór, werklik in te
neem en ons eie te maak. Jy hoor die Here as jy luister.
Die kuns wat ons moet bemeester, is om só fyn te
luister dat ons kan hoor en kan leer wat ter woorde is in
ooreenstemming met die Woord van God.
Kom ons beoefen die kuns om werklik te luister. Ons kan
dalk net verras wees oor wat ons – dalk die eerste keer
– hoor. – CHRIS
STROPERS VIR DIE SA-MARK
New Holland SA het die regte reeks stropers vir Suid-
Afrika se hoë eise, sê Roelf Stofberg. Vir die boer of kontrakteur
wat ’n konvensionele stroper verkies, is daar die
CS660-model wat uit Brasilië ingevoer word, terwyl die
CR9060 dubbelrotor-stro per, wat in België of in die VSA Contents
•
ver vaar dig word, die vraag na rotor stropers kan bevredig.
Die konvensionele CS660-stroper is een van die groter
modelle wat in Suid-Afrika beskikbaar is. Dit is toegerus Inhoud

met ’n 8,3 l Cummins-enjin met ’n kraglewering van 207
kW. Verder het dit ’n “rotary separator”-skeidingseenheid,
ses strooiskoppe en ’n voorskoonmaker vir die siwwe.
Die sifkas spog met ’n skoonmaak-oppervlak van 4,8 m 2 .
Wanneer fyn graan gestroop word, is die stroper uiters
geskik vir die persoon wat die strooi wil baal, danksy
die “opti-thres” konkaaf in die dorseenheid. Dié konkaaf
se agter ste gedeelte bestaan uit ’n los, skarnierbare
segment en kan afson derlik van die res van die kon kaaf
verstel word om goeie gehalte strooi te verseker.
Die inskakeling van die dorseenheid, skuinshyser en
tafel asook die inska keling van die ontlaai-meganisme
geskied, anders as op ander stro pers waar dit meestal
elektro-hidroulies geskied, op die CS660 elektro-pneumaties.
’n Kom pressor wat deur die enjin aangedryf
word, verskaf die saam geperste lug wat in die stroper se
voor as geberg word.
Die CS660 is ook uiters geskik vir gebruik met optellers,
aangesien die koringtafel se invoervlerke hidroulies aangedryf
word. Dieselfde stelsel word ook gebruik vir die
aandrywing van optellers.
Standaardtoerusting sluit ’n mielie-toestel, lugversorger
en passasier sitplek in.
Opsionele toerusting soos ’n strooi kapper en GPS is ook
beskikbaar.
6
Die CR9060-dubbelrotorstroper is ’n hoogs gespesialiseerde
stroper – deel van die CR-stroperreeks – en word
na Suid-Afrika ingevoer.
Die CR9060 word in die VSA en Europa vervaardig, maar
New Hol land SA voer hoofsaaklik sy stropers van België
af in.
Dit is toegerus met ’n sessilinder 9,0 l Iveco Curser-enjin
met “com mon rail” en ’n kraglewering van 260 kW. Die
graantenk-inhoud is 10 500 l. Fyn graan-tafels van 9 m
en twaalfry-mielietafels word met gemak ge hanteer.
Voordele van die dubbelrotor-kon sep is dat die ma teri
aal mat wat deur die stroper beweeg, baie egalig
ver sprei word deur die hele dors-, skeiding- en skoonmaak
stelsels. Dit verseker min vermorsing en ’n goeie
graanmonster.
Die CR-reeks het ook ’n uiters doel treffende klipbesker
mingstoestel. Klanksensors voor in die strooihyser
neem klippe waar en stuur dan ’n sein na die stelsel wat
die deksel onder aan die hyser beheer. Sodra ’n sein
ontvang word, word die invoerketting se aandrywing
Contents
gestop, die deur gaan outomaties oop en die klip val •
uit. Die operateur het slegs nodig om die tafel weer heeltemal
op te tel vir die deur om weer toe te maak en die
stroopproses kan voortgaan. Inhoud

Contents • Inhoud
Alle CR-stropers is volledig toegerus met ’n presisie boer- grootgeword met tra di sio nele bewerking, wat die vier
dery-stelsel (GPS). Data wat deur hierdie stel sel versa- “vyande van koolstof en mikrobes”, bewerking, che miese
mel word, word op ’n geheue kaart geberg en kan na ’n kuns mis, chemiese onkruiddoders en gifstowwe, insluit.
skoot rekenaar of persoonlike rekenaar oorgedra word vir Sy suksesverhaal het dertig jaar gelede begin toe hy
kartering van opbrengste per land.
sy boerdery van tradisionele verbouings metodes in ’n
Aangesien die omskakeling van die CR-stropers so mak-
laekoste-bedryf verander het waar plante en mikrobes
lik en eenvoudig is, word hierdie stropers met baie groot
sukses in alle stroopbare ge wasse in Suid-Afrika en
saamwerk om vrye ener gie (atmos feriese koolstof en
stikstof) te oes en beskik baar te stel.
elders ter wêreld aangewend.
Henry het 470 ha landerye waar voer vir sy melk kudde
HENRY BEWAAR EN BEVORDER
SY GROND
verbou word. Daarvan is 160 ha mie lies, 100 ha groenvoer,
35 ha tef en sorg hum en 40 ha onder besproeide
raaigras/klawer-weiding. Dié aanplantings, wat as kuil-
’n Boer erf nie ’n plaas nie, hy leen dit van sy nage slag
in die veronderstelling dat ’n mens dit wat jy leen, in ’n
voer en hooi aan sy melkkudde gevoer word, vol doen
aan alle voerbehoeftes van die diere.
beter toestand teruggee. Dít maak dat hy so na aan die
natuur as moontlik boer om sy grond te bewaar en te
bevorder, sê een van OVK se boere in die Oos-Vrystaat.
Daarby het hy ook gemengde droëland-weidings van
lu sern/smutsvinger, lusern/era grostis of lu sern/cocksfoot/
smutsvinger en ’n aantal her winde vleie met ’n mengsel
van lusern, geel blom-lusern, rooi klawer, wit klawer en
Hoe nader ’n mens aan die balans in die natuur boer, verskil lende grassoorte.
hoe gesonder is plante, diere en mense. Met sy prak tyke
Sy kudde bestaan uit 240 koeie in laktasie en 440 jong
halveer hy die produk siekoste van sy mielie-aan plantings verse en osse wat melk- of markgereed gemaak word.
én hy het goeie weiding vir sy melkkoeie en die kalwers Hy bemark ook 20-40 vleis ras-kalwers wat jaarliks
wat hy afrond vir bemarking.
ge koop en op die seradella/mieliereste afge rond word.
Henry du Preez van die plaas Jakhalsfontein, Ficks - Henry se produksiekoste vir mielies kos by benadering
burg, sê op universiteit het niemand hom ver tel hoe 60 % van dié van tradisionele bewerkings prak tyke. Sy
belang rik is humus en mikrobes vir die grond nie. Hy het stikstof-bemesting vir mielie-verbouing is reeds so min
7

as 10,5 kg/ha. Sy mikpunt is ’n op brengs van 4 t/ha,
maar sy ge mid deld oor die afgelope paar jaar oortref
dit met 4,7 t/ha.
Hy gebruik die beginsel van in situ-kompostering, waar
’n kombinasie van grasse en peulgewasse op die land
kompos maak deur mikro biese aktiwiteit te stimuleer.
Die afgelope 15 jaar plant hy al mielies teen 24 000
plante/ha in treinspoorrye van 2,4 by 0,9 meter. Die
mineraalbalans in sy lande word die afgelope vyf jaar
volgens die Albrecht-stelsel, wat die balans in die
grond herstel, reggestel.
Tussen die mielierye word sera della, ’n eenjarige
peul gewas, geplant. Elke plantseisoen wissel die rye
mielies en seradella, sodat mielies geplant word waar
die sera della was en andersom. Grond monsters word
elke vier tot vyf jaar geneem om volgens die Albrechtstelsel
die elemente wat deur sy gewasse onttrek is,
aan te vul.
Die verrottende seradella-wortel massa van die vorige
seisoen is dus die diepbewerkingspraktyk vir die huidige
seisoen. Saam met die korrekte kalsium-vlakke in
die grond wat verkry word deur die Albrecht-grond regstellings,
skakel dit ploegbanke permanent uit.
Verder word Henry se mielie-aan plantings ná ’n aantal
jare met sy peulgewas/grasweidings afgewissel as ’n
8
benadering om met bio lo giese diversiteit die siek te druk
te ver laag en om die humusvlakke in sy grond op te bou.
’n Normale glifosaat-onkruidbeheer program word
tydens plant gevolg waartydens lente-opslag van on -
kruid en oorstaan-peulgewasse van die vorige seisoen
uitgeskakel word. Snywurms word net beheer wan neer
dit nodig is. Hierdie prak tyk volg hy al vyftien jaar met
baie groot sukses.
Chemiese onkruidbeheer word slegs op die mieliery
van 0,9 m gedoen, asook stamboorder-beheer, indien
nodig. Die baan van 2,4 m word meganies deur die
seisoen geskoffel totdat dit tyd is om die seradella
te plant. Sera della word in Februarie son der enige
bemesting as ’n weidingspeulgewas ingeplant.
Met hierdie dubbelgewas-beginsel is mielies op lande
geplant wat die afgelope vyf jaar ook ingevolge die
Albrecht-stelsel reggestel is. Sekere eksperi mentele
mie lie rye het geen bemesting ont vang nie en het ’n
op brengs van 4,7 t/ha opgelewer. Dit ver skil nie noemens
waardig van die blokke wat sy bestaande be mestingsprogram
ontvang het nie.
Nog ’n voordeel van die stelsel is dat die seradella by
die 4,7 t/ha se mielie reste ook nog 2 t/ha winter groen
staande hooi lewer – ’n by komende inkomste van Inhoud • Contents

sowat R2 000 t/ha per jaar uit sy vee op die mieliereste/seradella-hooi.
Henry beoog om sy stelsel uit te brei na ’n mengsel
van 3 tot 4 verskillende hardskalige weidings peulgewasse
wat hul self elke jaar saai en vanself in Februarie
tussen die mielies opkom. Enige lente-opslag of
oorwinterde plante van hier die peulgewasse gaan ook
tydens planttyd met die huidige onkruid beheerprogram
beheer word om die vestiging van sy mie lies ’n kans te
gee. Gewasse sluit in weiwieke, geel seradella, margarieta-serra
della, biserrula en medics. Deur hierdie kultivars
in te bring, word die biologiese diver siteit in sy
stelsel uitgebrei terwyl die jaar likse vestigings koste van
sy hui dige serradella-kulti var wat nie hardskalig is nie,
uitge skakel word.
Die praktyk van geenbewerking ver laag ook die afloop
van water dramaties – wat bydra tot sy suk ses. In
proewe by die Land bou kollege Cedara, waar 63 mm
reën toegedien is, is bevind dat die afloop op tra disio
neel be werkte grond 90 % was weens die grond
wat toeslaan teenoor 6 % by geen bewerking. Die
verlies aan grond is ook 28,5 t/ha teenoor 1 t/ha by
geenbewerking.
Wat weiding vir sy vee betref, het Henry besef deur
gras en peul gewasse te meng, kry hy ’n vol hou bare
9
weidingproduksie. Sy oudste aanplanting van lusern
en smuts vinger is nou twintig jaar oud. Daar van het
hy die afgelope vyf tien jaar produksie verkry sonder
’n enkele korrel kunsmis. Mono kul tuur-gewasse
kan nie op hul eie volhoubaar langer as vier tot ses
jaar produseer voordat die grond uit geput raak en
produksie afneem nie.
Voordat weidings gevestig word, stel hy die balans
in die grond reg met kalk, fosfaat, kalsium, mag nesium
en kalium nadat grond ontledings gedoen is.
Met die reg stelling bevorder hy mikrobes, wat baie
voedingselemente beskik baar maak. Dit bring die korrekte
ver houding van voeding stowwe in die grond en
outomaties die korrekte pH.
Hy plant lusern volgens die trekker wiel-metode in rye
1,5 m uit mekaar. Tussenin word die gras dan op dieselfde
manier geplant.
Die gras oes gratis energie of kool stof uit die
atmosfeer en stel dit in die vorm van C3- en C4-suiker
in die grond vry as energie vir die grondmikrobes. Op
sy beurt oes die lusern gratis stikstof uit die atmosfeer
en stel dit in die vorm van proteïen aan die grond mikrobes
beskikbaar. Dié mikrobes maak weer minerale vir
die plant uit die grond beskikbaar wat die siklus vol tooi
vir ’n stelsel in ’n volhoubare energiebalans.
Inhoud • Contents

Hiermee saam gee die lusern/smutsvinger-hooimengsel
wat hy vir sy melkbeeste oes, ook die korrekte
verhouding van koolstof tot stikstof (C:N-verhouding)
vir sy beeste se rumen-mikrobes. Omdat hy die grond
“gesond” hou, is die plante en diere wat hy daarop
produseer se gesondheid ook op ’n ander vlak. Hy
gebruik die afgelope drie jaar geen kon ven sionele
program vir in- en uit wendige parasietbeheer op sy
vee nie. Met sy benadering benut Henry natuurlike
energiestelsels opti maal en bestee die minimum koste
aan rantsoene of “ingekoopte energie” vir sy melkery.
Op ou vleie op die plaas volg Hen ry ’n praktyk waar
weidings van ver skeie plantspesies gevestig word. Die
normale grasse in die vleie is nie geskik as weiding
nie. Daar om spuit hy dit dood met glifo saat en plant
dan op ’n geenbewerking-metode ’n mengsel van
lusern, geelblom-lusern, rooi klawer, wit klawer en
grassoorte soos kropaar, swenkgras en meerjarige
raaigras. Dit gee uitstekende weiding op dele van die
plaas wat voorheen onbeweibaar was.
In die lig van die suksesse wat hy met sy praktyke
be haal, glo Henry dit is die enigste manier waarop
vol hou baar geboer en grond bewaar en bevorder kan
word.
Vir meer inligting: Bel Henry en Elzabe du Preez,
Jakhalsfontein, Ficksburg 083 717 6196.
10
OORSESE BELEGGERS WIL PLASE KOOP
Boerdery in Suid-Afrika is baie winsgewend en boere
beleef ’n bloeitydperk. Daarom is beleggers van Amerika,
Europa en selfs China gretig om in die Suid-Afrikaanse
land bou te belê.
Die wêreld soek beleggingsgeleenthede en die landbou
is so ’n geleentheid, het Ernst Janovsky, hoof van ABSA
se Agri-besigheid, op Vrystaat Landbou (VL) se landboubestuursdag
by Bloemfontein gesê.
Buitelandse beleggers is bereid om plase te koop, die
boer as bestuurder aan te stel en hom ’n goeie salaris
betaal. Dit word reeds in Australië gedoen.
Ernst was een van die sprekers op die dag, wat oor finansiering
in ’n nuwe landbou-omgewing gehandel het. Die
ander sprekers was Kobus Laubscher, hoofbe stuurder
van Graan SA en Adriaan Snyman, besturende direkteur
van Vrystaat Mielies.
FAITH IS THE LIGHT
THAT GUIDES YOU
THROUGH THE
DARKNESS.
Inhoud • Contents

OVK NUUS
CRADOCK HET ’N NUWE SILO
OVK het die jaar goed afge skop met die opening van ’n
blink nuwe silo in Cra dock om in die behoeftes van die
omge wing se boere te voorsien. Die kompleks is amptelik
deur Manie Botha, voorsitter van die direksie geopen.
Die Cradock-silo bestaan uit twee buise van 1 000 ton
elk, ’n weegbrug van 24 m lank en 3 m wyd met ’n uitlaaihoogte
van 3 m. Die kapasiteit van inname is 60 ton/uur.
Uitsak-geriewe word ook ingerig om in die behoeftes van
die Oos-Kaap te voorsien.
Die silo is redelik sentraal geleë om aan OVK se handelstakke
se mielie-behoeftes te voldoen, saam met ander
markte wat geteiken kan word.
Ig Pretorius is OVK se graanbemarker wat bemarkingsgeleenthede
in dié omgewing gaan skep.
OVK IN GRAAFF-REINET
’N LANDMARK
Met sy nuwe Landmark-winkel wat pas geopen het, het
OVK nou nog meer een van die landmerke in Graaff-
Reinet geword. Die nuwe winkel in die hoofstraat is op
16 Februarie amptelik geopen met die lint wat deur die
besturende direkteur, Hardie van Niekerk, ge knip is.
11
Die winkel het op Vrydag 18 en Sater dag 19 Februarie
amptelik as Land mark begin handel dryf. OVK het reeds
’n lang en goeie verbintenis met die boeregemeenskap
van Graaff-Reinet wat met die nuwe winkel verder
versterk word.
Marita van Heerden, bestuurder, sê die Landmark-konsessie
gee OVK die geleentheid om ’n groter verskeidenheid
produk reekse te bied. “As ’n klant byvoorbeeld verf werk
wil doen, sal ons aan die totale behoefte van die projek
voldoen met kwaste, rollers, panne en gehalte-verf om die
projek mee af te rond. Verder kry ons personeel intensiewe
opleiding wat dus die beste diens en advies aan elke klant
sal bied.” Izak Marais, bestuurder suid-streek, sê die wye
reeks produk te skep ’n bemarkingsgeleentheid vir ’n nuwe
verbrui kersmark in die omgewing. “Die Landmark-konsep
bied ’n inkopie-ervaring wat die hele dorp en gemeenskap
gaan ophef.”
Die sukses van die Landmark-winkels het bewys dat dit
’n geslaagde sakemodel is. OVK in Graaff-Reinet word
nou verwelkom in die Landmark-familie waarvan reeds 53
winkels landwyd is. “Om deel te wees van ’n nasionale
groep beteken dat ervarings en suksesse onderling
ge deel kan word en gesien word as die markleier in landbou-kleinhandel.
“Met die bou van die nuwe handelstak in Graaff-Reinet
benut OVK die geleentheid om sy diens en produkreeks
Inhoud • Contents

aan die dorp en sy boeregemeenskap uit te brei. Met sy
nuwe baadjie behoort die winkel steeds aan OVK en sy
aandeelhouers.”
CMW NOU DEEL VAN OVK
Met die onlangse regteuitgifte deur CMW Opera tions
het OVK die volle uitgifte ter waarde van R40 miljoen
opgeneem en besit nou 80,1 % van die uit gereikte
aandele in CMW. SA Mohair Bro kers, wat die beherende
aandeelhouer in die ver lede was, besit die balans van
19,9 %, sê Hardie van Niekerk, besturende direkteur.
OVK Bedryf Beperk het egter ook die 19,9 % aan dele
van SA Mo hair Brokers in CMW Operations reeds in 2010
ge koop ná goedkeuring deur SA Mohair Brokers se aan -
deel houers. ’n Paar SA Mohair Brokers-aandeelhouers en
BKB het egter ’n hofaansoek gebring om die tran saksie
te stop. Die saak is tans onder appèl. As die appèluitspraak
ten gun ste van SA Mohair Brokers is, sal OVK
die volle 100 % aandele in CMW bekom. As die uitspraak
nie ten gunste van SA Mohair Brokers is nie, sal die
huidige situasie geld waar OVK 80,1 % van die aandele
in CMW Operations hou en SA Mohair Brokers 19,9 %.
Die belegging van R40 miljoen wat OVK in CMW
Operations gemaak het, weerspieël die vertroue wat
OVK se direksie in die wol-, sybokhaar- en lewen dehawe-mark
het. Die belegging sal OVK in staat stel om
12
’n nog beter en omvattender diens aan sy vesel- en
lewendehawe-produsente te bied.
Met bogenoemde permanente kapitaalinspuiting is
CMW Operations nou ’n kapitaalkragtige onder neming
wat sekuriteit vir sy kliënte en personeel kan bied.
Boere word genooi om hul plaaslike CMW-ver teen -
woordiger te kontak vir diens van die hoog ste gehalte.
CMW se kontakbesonderhede is:
Hoofkantoor: Posbus 3314, Noord Einde, Port Elizabeth
6056. Burmanweg 123, Deal Party, Port Elizabeth. Tel: 041
406-7500, Faks: 041 486-1325, E-pos: info@cmw.co.za
CMW NUUS
RAMPRYSE HET GESTYG
’n Styging van 20 % in die prys van Angoraramme is die
afgelope amptelike verkoopseisoen (2010/2011) ervaar.
Dit maak dit ’n baie geslaagde seisoen, sê Pierre van
der Vyver, hoofbestuurder sybokhaar van CMW.
Ná die daling in die markprys van sybokhaar verlede
seisoen, gepaardgaande met die huidige, wydverspreide
rampdroogte, is dit uiters bemoedigend vir die bedryf
dat boere die ramveilings so goed ondersteun.
Op die amptelike veilings van die Angora-stoettelersvereniging
is 278 ramme verkoop teen ’n gemiddelde prys
Inhoud • Contents

van R4 369. Private veilings onder die beskerming van
die telersgenootskap het ook goeie pryse opgelewer. Die
hoogste pryse op elke veiling was:
• Graaff-Reinet: R16 000 - die koper, Martin & Hein Truter,
Oudtshoorn en die verkoper, Ray & Gary Hob son
van die Thorn Berg Angora Stud, Baroe.
• Somerset-Oos: R23 000 - die koper, Gay van Hasselt
van die Clive van Hasselt-stoetery, Prins Albert en die
ver koper, Jan Lategan van Aberdeen.
• Jansenville-veldramveiling: R23 000 - die kopers,
Prieur en Carel du Plessis van Cradock/Somerset-Oos
en die ver koper, Gay van Hasselt van Prins Albert.
• Graaff-Reinet-veldramveiling: R32 000 - die koper,
Wil lem Retief van Hanover en die verkoper, Gay van
Hasselt van Prins Albert.
Die private veiling op Willowmore van Gay van Hasselt,
Billy en Fred Colborne, Denys Hobson en Deon Bark huizen
was ook hoogs suksesvol. Die hoogste prys van R30
000 vir ’n ram van Denys Hobson van Malmesbury is deur
Rothner Bekker en Barries Snijman van Rietbron betaal.
ELLIOT NTSOMBO
CMW salueer Elliot Ntsom bo. Danksy Elliot (53) kan CMW
en Suid-Afrika internasionaal met skaap skeerdery spog.
13
Dié CMW-skeerder van Leso tho het op die onlangse
wêreld-skaapskeer toernooi as die wenner in die handskeer-afdeling
weggestap.
Die Lesotho-skeerders is ware vakmanne wat die kuns
by hul voorouers ge leer het en onder die wêreld se
voor ste skeer ders tel.
Skaap skeer word deur die Nasio nale Olimpiese Komitee
van Suid-Afrika (Noksa) as ’n amptelike nasionale
sportsoort erken en Elliot was die eerste skeerder wat
sy nasionale kleure daarin verwerf het.
Hy was wêreldkampioen in 1994, 1996, 2003, 2005
en weer 2010.
VEILINGUITSLAE
Dohnemerino-ramme
’n Hoogste prys van R72 000 is op die nasionale Dohnemerino-ramveiling
behaal vir dié ram van die Pleasant
View-stoetery van Clarke Rattray, naaslinks, van Swartberg.
Die koper was Wikus Bekker van Edenburg, wat
deel is van die Crux-groep. Rattray het ook die tweede
hoog ste prys van R62 000 behaal. die gemiddelde prys
op die veiling was R19 000.
Boerbokke
Uitstaande pryse is behaal op die eerste gesamentlike
Boerbok-produksie veiling van die Soetdoring-stoetery van
Inhoud • Contents

Hoopstad- en die Nico Botha-stoetery van Britstown, wat
by die Afri-dome by Parys gehou is.
Van die 32 ramme wat aangebied is, is 31 teen ’n gemiddelde
prys van R11 632 verkoop. Die 86 ooie is teen ge -
middeld R13 970 verkoop. Die duurste drie ramme het
onderskeidelik R70 000, R52 000 en R42 000 behaal.
Die duurste ram van die Nico Botha-boerbokstoetery is
deur Johan van Jaarsveld van Potchefstroom gekoop. Die
tweede hoogste prys is ook vir ’n ram uit dié stoet betaal.
Die kopers was Peter en Lesley Faber van Parys. Die derde
duurste ram, dié van die Soetdorings-boerbok stoetery, is
aan Johan Burger en Fanie Nel van Parys verkoop.
Die duurste ooi, een van die Nico Botha-stoetery, is vir
R44 000 aan Peter en Lesley Faber van Parys ver koop. Die
twee de en derde duurste ooie was ook van dié stoetery.
Die koper, Johan van Jaarsveld van Potch ef stroom, het
R36 000 en R32 000 vir die twee ooie betaal.
BESTUUR RISIKO’S REG
ARTIKEL | Dr. Philip Theunis sen, Computusbestuursburo
Risiko’s in ’n boerdery is waarskyn lik groter as vir ’n
gewone onderne ming omdat klimaat ’n wesen like invloed
op die finansiële resultate het. Die verskil tussen sukses
en mis luk king kan dus op die einde aan risiko bestuur
toegeskryf word.
14
Risikobestuur is die proses van iden tifisering, meting
en bestuur van onse kere gebeurtenisse. Die basiese
uitgangspunt is dus dat jy met ’n begroting vir die doelwitte
wat jy in die nabye toekoms wil bereik, voor siening
maak. So ’n begroting is dus ’n aanduiding van wat
bereik kan word as toestande normaal ver loop. Die volgende
stap is om dan te bepaal wat alles verkeerd kan
loop wat die boerdery sal verhoed om sy doelwitte te kan
bereik. Daarna moet die risiko’s bestuur word.
Die bepaling van risiko behels drie stappe. Eerstens moet
die verskil lende risiko’s geïdentifiseer word. Daarna moet
die impak van elke risiko in finansiële terme ge meet word.
Laastens moet die risiko’s in ’n volgorde van prioriteit
ge rangskik word.
Wanneer die risiko’s gekwantifiseer is, moet besluit word
hoe dit bestuur gaan word. Die boer het drie keuses hoe
hy die risiko’s kan bestuur. Eer stens kan hy ’n bepaalde
risiko ver my deur sy doelwitte te verander sodat die risiko
uitgeskakel word. Twee dens kan hy die risiko aanvaar en
dit dan dienooreenkomstig be stuur. Derdens kan hy die
risiko deel of verplaas deur homself met versekering daarteen
te beskerm.
Versekering kan verskeie vorms aan neem. Dit kan direk by
’n verse keraar verseker word, die boer kan sy risiko met
’n mede-boer deel deur byvoorbeeld bates gesament lik te
koop of hy kan prysrisiko byvoor beeld op SAFEX verskans.
Inhoud • Contents

Hoe om te begin:
• Sit eers die omvang van die ont leding uiteen. Besluit
of die boer dery as geheel, slegs een vertakking of
slegs een proses binne ’n vertakking ontleed moet
word.
• Identifiseer die riskante gebeur tenisse wat moontlik
’n negatie we uitwerking op die boerdery as geheel,
of dan die spesifieke ge deelte van die boerdery, se
vermoë kan hê.
• Bepaal die risiko op grond van die waarskynlikheid
dat dit kan voor kom en ook die impak wat dit op die
boerdery kan hê.
• Rangskik die risiko’s volgens hul relatiewe belangrikheid
vir die boer dery en besluit of elke risiko
aanvaarbaar is of nie.
• Ontwikkel bestuurstrategieë wat óf die moontlike voorkoms
van ’n risiko óf die impak daarvan kan verminder.
• Herhaal die hele oefening nadat die bestuurstrategieë
ontwikkel is om opnuut die boerdery se blootstelling
aan risiko te bepaal en om te bepaal of die strategieë
wat in plek is, aanvaarbaar is.
Bepaal jou bestuursvermoë ten op sigte van goeie
bestuurspraktyke deur ja of nee op die volgende vrae te
antwoord. Soos met enige self evaluering-oefening sal
die resul taat slegs van nut wees as jy eerlik, realisties en
15
reguit op die vrae ant woord. Die uitslag is dus so goed
soos wat jy dit self gaan maak.
• Jy glo nie aan versekering nie en dink nie dat
onvoorsiene skade ’n groot finansiële impak op die
boer dery sal hê nie.
• Jy neem berekende, maar nie on ver skillige risiko’s nie.
• Jou boerdery is in verskillende ver takkings
gediversifiseer.
• Jy erken dat dit soms nodig is om kanse se waag.
• Jy verskans goeie pryse eerder as om vir die hoogste
prys te gaan.
• Jy hou altyd ’n “nooduitgang” ge reed as sekere planne
sou skeef loop.
• Jy oorweeg verskeie positiewe en negatiewe opsies
tydens besluit neming.
• Jy monitor die boerdery se aktiwi teite om probleme
betyds te iden tifiseer.
• Jy weet hoeveel risiko jou boer dery kan dra
(kontantvloei, skuld, oes verlies, lewensverlies).
• Jy het gebeurlikheidsplanne gereed.
Vir meer inligting kontak Philip by 058 303 9640 of
computus@computus.co.za
Inhoud • Contents

SLAGLAMKOMPETISIE SE WENNERS
OVK se Gariep-abattoir by Stryden burg was betrok ke
by ’n geslaagde slaglamkompetisie wat as deel van die
Hopetown-skou aangebied is. Altesaam 112 lam mers
is ingeskryf en goeie gemiddelde punte is behaal. Die
beoordelaar op die hoef was Leon van Heerden van CMW.
Ná die beoordeling is die lammers by die Gariep-abattoir
geslag en die volgende dag deur Dirk Zand berg, streekbestuurder
van Samic, beoor deel. Die wenlam aan die haak
het ’n punt van 97,58 behaal.
Die borge van die geleentheid was OVK Lewen de Hawe,
die Landbank van Beaufort-Wes en Samic.
NOORD-STREEK
SE 2009/2010-SOMERGRAAN-OES
Artikel: JP Maritz.
Die 2009/2010 somergraan-oes in die noord-streek
(Twee spruit tot Fouries burg) het net soos die vorige twee
seisoene gebaat by ’n baie goeie sei soen. Die El Niñoverskynsel
wat voorspel is, het toe nooit gerealiseer nie
en een van die natste somers in jare is beleef. Die reën
was baie goed vir die gewasse en het goeie opbrengste
opgelewer.
16
SOMEROES
Die 2009/2010 mielie-inname was 18 % meer as die
2008/2009-oes. Die wit mielie-oes was 59 % groter as
in die 2008/2009-seisoen en het grootliks byge dra
tot die skerp styging in die hoeveelheid mielies wat
gehanteer is. Geel mie lies se styging was slegs 4,5 %.
Hoewel sowat 15 % minder hektare geplant is, lyk
die komende seisoen belowend en word weer goeie
opbrengste ver wag. Baie nat weer en min sonskyn
het plek-plek probleme veroorsaak, maar die uitkoms
behoort steeds baie goed te wees met vroeë mielies
wat goed presteer onder voldoende reën.
Aan die sonneblom-front is verlede seisoen 36 %
minder sonneblom gehan teer in vergelyking met
die 2008/2009-seisoen, hoofsaaklik weens minder
aanplant ings as gevolg van swak Safex-pryse na
die produsente. Die Tweespruit-, West minster en
Marseilles-silo het, met sowat 75 % van die totaal, die
grootste deel van die oes gehanteer.
Lande in die Ficksburg- en Clocolan-gebiede wat
gewoonlik met sonneblom beplant word, is met soja-
Contents
bone vervang. Die komende seisoen lyk baie meer •
roos kleurig met gunstige Safex-pryse. Aanplantings het
gevolglik sterk toege neem. Die verwag ting is dat sowat
40 % meer hektare sonneblom geplant is in OVK se Inhoud

gebied, maar uiter matige reën het produsente veral in
Desember en Janu arie nie toegelaat om klaar te plant
nie. Vroeë sonneblom behoort mooi te wees, maar die
oeskwaliteit sal alles van die reënpatrone afhang.
Die vorige seisoen is die meeste sojabone, sowat 85
%, in die Clocolan- en Ficks burg-gebied gehanteer.
In dié gebied is ook 40 % meer sojabone vir die
komende seisoen geplant. Produsente het in die Marseilles-
en Tweespruit-gebied ook heel wat meer sojabone
aangeplant.
Die Safex-pryse is goed en produsente kan goeie
pryse behaal vir hul sojabone met die voordeel dat die
nodige stikstof in die grond geplaas word vir mielieaanplantings
later vanjaar. Weens die verhoogde sojaboon-produksie
is besluit dat OVK in die komende
seisoen sojabone by al die silo’s in die Oos-Vrystaat
sal hanteer.
ALGEMENE NUUS
Die Nasionale Oesskattingskomitee (NOK) het in sy
Janu arie-verslag die aanplantings in Suid-Afrika vir die
komende seisoen geraam op witmielies 1,481 mil joen
ha, ’n daling van 13,86 %, en geelmielies 1,034 miljoen
hek taar, ’n styging van 1,15 %.
Gunstige pryse op geelmielies wat teen ’n premie
verhandel op witmielies, het meer produsente aan ge-
17
moedig om geelmielies te plant. In totaal word die
aan plant ings van mielies op 2,515 mil joen hektaar
geraam. Dit is ’n daling van 8,26 % teenoor die
2008/2009- seisoen.
As die gemiddelde opbrengs van die afgelope twee
seisoene gebruik word, kan ons weer eens ’n oes van
nagenoeg 11,5 miljoen ton verwag en kan verdere
druk op reeds groot oordragvoorrade ge plaas word.
Die uitvoer van spe sifiek geelmielies is positief vir
graan pryse met markte in veral die Midde-Ooste
wat geteiken word. Die uit voer van witmielies, wat in
die verlede hoofsaaklik na Afrika-lande gegaan het,
het nie sulke goeie vooruitsigte nie, maar moontlike
alternatiewe inter nasionale markte word ondersoek.
Pryse op Safex vir Julie 2011-lewering het die afgelope
ruk mooi ge styg weens ’n stygende Brent ru-olie prys,
’n verswakkende rand teenoor Amerikaanse dollar-wissel
koers weens beleggers wat hul geld uit Suid-Afrika
ont trek het en die mielie-voorraad in die VSA wat onder
druk is. China raak ’n al hoe groter rolspeler in die
wêreld se graan mark en sy bydrae tot veral sojaboonen
mielie-verbruik kan nie misgekyk word nie.
Contents
Produsente kan huidiglik goeie pry se vir hul mielies •
behaal, veral in die lig van Safex-vlakke van R1 200/ton
vier maande gelede. Die pryse van sonneblom en sojabone
vir Mei-lewering het ook baie mooi gestyg en die Inhoud

Safex-prys bied goeie ge leent heid vir die ver skansing
van die gewasse. Pro du sente kan ge rus hul naaste
graan kantoor in Lady brand en Hopetown skakel om
die jong ste strategieë te benut vir optimale bemarking
van hul graan.
THE RECLAMATION OF SALINE AND
ALKALI SOILS
ARTICLE: Dirk Gunter
Alkali soils have a very low water infiltration rate when
it is wet and both alkali and saline-alkali soils tend to
form a surface crust (soil capping) when it is dry. This
trait makes it difficult for irrigation water to infiltrate and
it tends to run off. By adding gypsum to irrigation water,
the hydraulic conductivity is increased. This increases the
infiltration rate of the irrigation water.
To know which saline and alkali soils can be reclaimed
using gypsum, one must remember that saline and alkali
soils can be separated into three groups, namely:
Saline soils: These soils have a high salt content and
water infiltration and can be reclaimed by leaching of the
soluble salts.
Alkali soils: These soils have a high percentage of ex -
change able sodium, a low soluble salt content, a pH
higher than 8,5 and a low water infiltration rate. They
18
can be reclaimed by the application of gypsum and subsequent
leaching of the sodium salts.
Saline-alkali soils: These soils are a combination of
the first two i.e. they have high levels of soluble salts, a
high percentage of exchangeable sodium, a pH lower
than 8,5 and a low water infiltration rate. They can be
reclaimed by the addition of gypsum and subsequent
leaching of the sodium and soluble salts.
Saline-alkali soils are detrimental to plant growth be cause
of the presence of high salt concentrations that induce high
osmotic pressures, the high pH, toxicity of anions such
as borates and bicarbonates and the detrimental effect of
sodium on plant nutrition and the physical con dition of the
soil. Crop production on saline alkali soils are problematic
and needs extremely good manage ment practices.
Saline alkali soils can be reclaimed by leaching of the
soluble salts and by replacing the sodium caption on
the clay colloids by calcium. Drainage of the soil is a
prerequisite followed by a predetermined planned overirrigation
programme.
Saline soils need only to be drained to be able to leach
the excess soluble salts present. In the case of alkali or Contents
saline-alkali soils the exchangeable sodium percentage •
must be reduced to less than 15 % through the addition
of gypsum, followed by leaching of the replaced sodium
and other salts. Inhoud

The amount of gypsum to replace the sodium on the clay
particles are between 3,6 and 4,2 tons for each 1 cmol
exchangeable sodium per hectare per 25 cm soil depth.
The gypsum must be broadcasted and ploughed in. The
better the mixing and the deeper it is incorporated the
better and quicker the reaction will be.
This must be followed by a planned leaching programme.
An irrigation of 1 000 mm of water is capable of solubilising
10 to 13 tonnes of gypsum per hectare. Acidifying
pro ducts to reclaim saline-alkali and alkali soils can only
be used if enough insoluble calcium salts are present in
the soil or it can be applied with gypsum.
Advantages of gypsum:
• It improves soil structure.
• Prevents soil capping.
• Lowers aluminium in acid soils.
• Supplies calcium and sulphur as nutrients.
When applying these practices accurate calculations are
necessary and a technical advisor should be consulted.
Vroue: ASTER SÊ
VERSE JUBEL OOR DIE LANDBOU
En so sleep Oubaas my toe saam na ’n boere-funksie
waar Mohammed Karaan die spreker was. Prof. Karaan
– die groot, donker laventel boer en landbou-akademikus
19
van Stellenbosch wat Afrikaans liefhet en koester. Hy praat
die taal met soveel oorgawe, emosie en genade dat dit ’n
mens ver stom laat. Hy waarsku in Afrikaans, hy moedig aan
en hy raps mense oor die vingers in die taal van sy hart.
Op die mooie môre in die Oos-Vry staat haal hy aan uit
Vroegherfs van NP van Wyk Louw om ons te waarsku teen
die gevare van oor dadigheid, van finansiële onverant woordelikheid:
“O Heer, laat hierdie dae heilig word:
Laat alles val wat pronk en sieraad was.”
Ons kan nie meer uitspattigheid be kos tig soos om sushi
van naakte lywe af te eet nie, sê hy. Die wêreld is besig
om ’n armer plek te word en kos al hoe skaarser. Nie
omdat daar te min is nie, maar omdat dit te duur gaan
word. Daarom is dit tyd dat ons alles laat val wat “pronk”
en “sieraad” is. Ek dink onwillekeurig aan die Suid- Afrikaanse
Jeugkommissie wat R100 miljoen op ’n mislukte
internasionale jeug-kongres gemors het. “O Here, wees ons
genadig,” kramp my hart. Ek is seker Karaan s’n ook.
Toe verander hy van rat en lees Lina Spies se Paternoster
vir Suid-Afrika vir ons.
“Here, laat die name geheilig word
Contents
•
van al die kinders van die land –
van hulle wat modderkoekies gebak het uit sy aarde,
dassies skrikgemaak het in sy klowe,
wol getrap het in sy krale.” Inhoud

Karaan is bekommerd oor onse jong mense wat die land
verlaat. Nie net vir politieke redes, sê hy, en nie net wittes
nie. Die slimme man waarsku dat ons nie dieselfde pad
as Nieu-Seeland moet loop nie. Dit gaan ekonomies nie
goed met die land nie omdat sy jongmense tussen 25 en
35 die land so 30 jaar gelede in groot getalle verlaat het om
groener weivelde te soek. Ons moet ons kin ders hier hou
as fondasie vir die toekoms. Hy het dit nie gesê nie, maar
ek dink in sy hart wil hy ook hê hulle moet hier bly bloot
omdat ons vir hulle lief is.
Hy waarsku dat dringend aandag gegee moet word aan
die opleiding en opvoeding van “die kinders”, soos hy hulle
noem. Die wêreld verander so vinnig dat dit waarvoor hulle
vandag opgelei word, môre nie meer van toepassing sal
wees nie. Landbou-opleiding, in besonder, is besig om
uitgedien te raak. Die bedryf moet opleiding herbeplan en
herontdek om aan die eise van môre te voldoen.
Karaan is bekommerd oor wat ons aan die aarde gedoen
het – die mense het te veel uitgehaal en te min terug gesit.
Boerdery sal in die toe koms ekologie-gedrewe wees en nie
meer deur tegnologie nie. “Ja, prof Karaan, stem ek in my
enigheid saam. Ek dink onse Skepper is hartseer oor die
verwaarlosing en vernietiging van Sy skepping. As ons nie
die skip omgedraai kry nie, wonder ek hoe lank die kinders
van die land nog modder koekies sal kan bak uit sy aarde
– om Lina Spies aan te haal: “Hoe lank nog sal ons die
Contents •
name heilig van die lands-kinders?” sonder allerhande illusies – van al die waan ge stroop.
Inhoud
20
En nou slaan ek oor in Ingels. Die man het dit so mooi
gestel dat ek bang is om afbreuk daaraan te doen deur dit
vertaal.
The South African platteland is de cay ing. The former
home lands have be come traps for the poor. People have
for gotten the role of agri culture. Its primary role is not to
make money but as the incubator of values. (Dis waar, né?
Ons moet groot asse blief nie die heel belangrikste rol laat
oor neem deur Mammon nie.) Agri culture and its role always
make me think of Uys Krige’s poem Plaashek.
Na al die jare maak ek weer
’n plaashek oop.
Waar het my paaie
tog nie geloop
Om my hier by ’n hek te bring
van al my waan gestroop,
maar met my denke helder
en in my hart die hoop?
We as farmers will not be budged. We are not going to flee
from South Africa. They might steal our animals, they might
revile us – but we have opened the farm gate with clear
thoughts and hope in our hearts. Ons moet vas staan, sê
Mohammed Karaan – die man met ’n visie vir land bou wat
ek nog by bitter min ander landbou-me ningsvormers raakgeloop
het. Hou hoop in die hart maar met helder denke en

HOT CROSS BUNS
Ingredients
4 cups plain flour
2 x 7 g sachets dried yeast
1/4 cup castor sugar
1 1/2 teaspoons mixed spice
pinch of salt
1 1/2 cups currants
40 g butter
300 ml milk
2 eggs, lightly beaten
Flour paste
1/2 cup plain flour
4 to 5 tablespoons water
Glaze
1/3 cup water
2 tablespoons castor sugar
Method: 1. Combine flour, yeast, sugar, mixed spice,
salt and currants in a large bowl. Melt butter in a small
sauce pan over medium heat. Add milk. Heat for 1
minute, or until lukewarm. Add warm milk mixture and
eggs to currant mixture. Use a flat-bladed knife to mix
until dough almost comes together. Use clean hands
to finish mixing to form a soft dough.
21
2. Turn dough out onto a floured surface. Knead for 10
min utes, or until dough is smooth. Place into a lightly
oiled bowl. Cover with plastic wrap. Set aside in a
warm, draught-free place for 1 to 1 1/2 hours, or until
dough doubles in size.
3. Line a large baking tray with non-stick baking paper.
Punch dough down to its original size. Knead on a
lightly floured surface until smooth. Divide into 12 even
portions. Shape each portion into a ball. Place balls
onto lined tray, about 1 cm apart. Cover with plastic
wrap. Set aside in a warm, draught-free place for 30
minutes, or until buns double in size. Preheat oven to
190°C.
4. Make flour paste: Mix flour and water together in a
small bowl until smooth, adding a little more water if
paste is too thick. Spoon into a small snap-lock bag.
Snip off 1 corner of bag. Pipe flour paste over tops of
buns to form crosses. Bake for 20 to 25 minutes, or
until buns are cooked through.
5. Make glaze: Place water and sugar into a small
saucepan over low heat. Stir until sugar dissolves.
Bring to the boil. Boil for 5 minutes. Brush warm glaze
over warm hot cross buns. Serve warm or at room
temperature.
NOTES: These buns are best eaten on the day they
are made. Other wise, freeze for up to 7 days. To
Inhoud • Contents

defrost in microwave, place 1 hot cross bun onto a
sheet of paper towel. Heat, uncovered, for 45 to 50
seconds on medium-low (defrost) (30 %) power.
Stand for 1 minute.
HOE OM RESPEK TE KRY
Elkeen het een of ander tyd respek van ander nodig.
Dit kan wees dat jy ’n ouer is en respek van jou kinders
wil hê. Of jy voel as kind dat jou ouers jou moet respekteer
vir wie jy is. Ons ver lang respek in ons huwelike,
werk plek, by vriende en noem maar op. Respek is
’n besondere deel van menswees en moet mooi
opgepas word.
Tien maniere / wenke wat jou sal help, is:
► Jou voorkoms en postuur
Ongeag wat jy glo, tel jou voor koms punte wanneer
jy respek wil verdien. As jy my nie glo nie, probeer
die volgende: daag by jou volgende werksonderhoud
(as jy ’n man is) op ongeskeer en met deurmekaar
hare, gekreukelde paar jeans, ’n verbleikte T-hemp,
tande nie geborsel nie en met ’n paar hippie-plakkies
en kyk of jy respek (en ’n aanstelling) gaan kry by die
firma. Toets ook jou eie reaksie en oordeel teenoor
mense se voorkoms in jou elke dag se doen en
late. Jou indruk en siening van ’n persoon wat jy die
Contents •
eerste keer ontmoet, word in ’n groot mate bepaal moet jy dink watter optrede van jou respek sal verdien.
Inhoud
22
deur die persoon se voorkoms. As jy genooi word
om as ’n spreker op te tree en jy wil graag respek
van die toehoorders ontvang, sorg dan noukeurig vir
jou voorkoms. Let wel, ek sê nie dat jy altyd met ’n
spoggerige pak klere moet rondloop nie, maar dat,
wanneer jy onmid dellike respek in ’n situasie wil verkry,
sorg dat jy toepaslik respektabel lyk (interessant dat
“respektabel” die woord respek bevat). Jou pos tuur
speel ook ’n belangrike rol, byvoor beeld in die manier
waarop jy staan, hoe jy sit, wat jy met jou hande doen,
hoe jy ’n persoon groet. Kortom: voorkoms en postuur
is belangrik.
► Moenie jou soos ’n idioot gedra nie
Dis gewaarborg: as jy respek wil verloor, gedra jou
soos ’n idioot. Jy kan nie alles van alles weet nie.
Wanneer jy nie weet nie, moenie jou probeer slim
hou nie, want iemand kan dalk net agterkom jy praat
onsin en jou daarop wys. Spaar jou die verne dering
en bly stil. Of probeer eerder met intelligente vrae aan
die gesprek deelneem. Hierdeur sal jy respek verkry.
Moenie te veel drink en onnosel dinge aanvang en
sê nie. Moenie jou lyf Tarzan hou wanneer jy te oud is
vir aller hande toertjies nie. Jy mag dalk meen jou vuil
grappe is oulik, maar vulgariteit gee ’n bepaalde beeld
van die mens wie jy is. Wanneer jy respek wil verwerf,

Hiermee sê ek nie dat jy nie spontaan moet wees en
dat jy nie soms laf kan wees nie, maar analiseer die
situasie en bepaal wat toepaslik sal wees.
► Daag betyds op
’n Mens wat in die gewoonte is om voortdurend laat
op te daag, verkry nie daardeur respek nie, maar maak
ander mense die hoenders in. Toets dit. Daag vir die
volgende ses maande vir al jou afsprake ’n halfuur laat
op en kyk of mense gaan oorloop van respek vir jou.
Gereelde laatkommers by die werk raak gou bekend as
slap siele en onbetroubaar. Wil jy respek ver dien? Hou
dan jou horlosie dop en respekteer ander mense se tyd.
► Jou optrede teenoor ander mense
Daar is mense wat dink dit is hul goeie reg om te sê
en doen wat hulle wil. Hulle reken dat hul baklei-styl
en kwetsende opmerkings sal maak dat mense meer
respek vir hulle het. Mense sal dalk vir jou bang wees,
maar hulle sal nie respek vir jou hê nie. Ek kan nie ver -
staan hoe iemand in die huwelik (en ons mans is baie
keer skuldig) met woede-uitbarstings reageer en dan
verwag jou eggenoot en kinders moet vir jou respek hê
nie. Mense verwar dikwels om vrees in te boesem met
respek. Ek het ’n nare onderwyser gehad vir wie ek as
kind bang was, maar tot vandag het ek geen ooghare
en respek vir daardie man nie. Wanneer jy nie respek
23
het vir iemand anders se godsdiens en politiek en
stand punte nie, moenie verwag dat daardie persoon
gaan oorloop met respek vir jou sieninge in lewe nie.
Wil jy respek verdien? Moet dan nie mense verneder
en beledig nie. Tree met respek op, wees diskreet, tel
jou woorde en laat jou optrede eerbaar wees. Moenie
’n ander per soon se respek wegvat nie, maar doen
aan ander wat jy aan jouself gedoen wil hê.
► Goeie maniere
Swak maniere, ongepoetste op merk ings, selfsugtige
optrede en afstoot like taalgebruik maak dat mense hul
respek vir jou verloor. Punt. Dis dit.
► Arrogansie
’n Mens verloor vinnig respek vir iemand wat arrogant
en beterweterig is. Dit stoot mense af. Wees eerder
meer beskeie (sonder om lamlendig te wees). Gee
ander mense erkenning vir hul menswees en pre stasies,
want dit sal maak dat hulle jou ook erkenning sal
gee en respekteer.
► Wees konstant
Wanneer jy op en af is en vandag is jy so, môre is jy
weer anders, en jou gemoedstemming val rond soos
lotto-nommers, verloor jy een voudig die respek van
ander mense. Die punt is jy kan nie op so ’n mens
staatmaak nie, jy weet nie in watter bui die mens gaan
Inhoud • Contents

wees nie, jy weet nie wat om te verwag nie. So ’n
on stabiele tipe persoon likheid verkry nie respek van
ander nie.
► Wees eerlik
Moenie leuens vertel nie. Moenie die waarheid rek nie.
Moenie stories vertel om jou in ’n beter lig te stel nie.
As jy nie weet nie, vra. Eerlike mense verdien respek.
► Staan vir jouself op
Moenie ongemanierde en aanvallende mense toelaat
om oor jou te loop nie. Staan op teen jou eggenoot,
werkers en bestuurders wat op jou skel en skree
en onrespekvol optree. Ek weet dit is moeilik, so
baie moeilik, maar as jy nie vir jouself gaan opstaan
nie, sal mense oor jou loop. Hulle sal jou nie met
respek behandel nie. Jy moet abso luut weier om
onaanvaarbare gedrag goed te keur. Jy moet grense
stel. Dit is hoe jy respek sal verdien. Bobby Richardson
het gesê: “Enige mens sal respek afdwing as hy ’n
standpunt inneem en dit met sy lewe ondersteun.”
► Selfvertroue
Iemand wat selfvertroue uitstraal, gee ’n boodskap
van “jy kan my ver trou” of “jy kan respekteer wat ek
sê”. Selfvertroue met ’n skeut goeie beskeidenheid sal
maak dat mense jou respekteer. Moet egter nie selfvertroue
verwar met arrogansie nie. Bou selfvertroue
24
op deur jou te bekwaam in sekere lewensaspekte en
vaardighede. Wanneer jy met selfvertroue kan optree
en praat, sal mense jou begin respekteer. Dit werk so
in hierdie lewe. Gaan vir berading, kry opleiding, skerp
jou vaardighede op, leer om voor mense te praat,
maar begin om werk te maak om jou selfvertroue op ’n
vaste fondament te kry.
Kortom: jy is die een persoon wat verantwoordelik is
vir die respek wat jy sal kry. Die goeie nuus is jy kan
iets daaraan doen. Ek het vir jou tien riglyne aangedui
wat prakties en realisties is en dit werk. Jy moet net die
keuse maak en dit doen. – ST Potgieter
’N SPRANKIE SIELKUNDE VIR DIE DAG
Gedra jou net so sindelik onder jou eie mense
as by vreemdes. Jy het hul respek langer nodig.
– CJ Langenhoven
MINERALS ARE NECESSARY
Unlike vitamins, which are organic substances
(containing the element carbon), minerals are inor ganic
and are found in rocks and soil. Vegetables absorb
minerals as they grow, while animals digest it through
their diet. Like vitamins, mine rals can be divided into
two groups – those needed in larger quan tities (major
mine rals) and those only re quired in tiny amounts
(trace elements).
Inhoud • Contents

Minerals needed daily include calcium, magnesium,
phos phorus, potassium and sodium. These minerals
are present in virtually all cells of the body, ensuring
our internal systems function efficiently. Acute
im balances of these mine rals can be potentially fatal.
Such cases are rarely caused by a poor diet, but
usually the result of an illness or other unusual factor.
Without minerals, the body would be unable to:
♦ build new tissues
♦ contract muscles
♦ process nerve reactions
♦ clot your blood
♦ keep your body pH neutral
♦ regulate body processes
♦ release energy from food.
VROUE HOU OOS-VRYSTAAT
SE NAAM HOOG
Met hul prestasies in die skouring het twee jong
vroueboere van Clocolan die Oos-Vrystaat, OVKgebied,
se naam hoog gehou. Minder as tien jaar
nadat hulle hul Ile de France-stoet begin het, het
hulle die bestes in die land op die ras se nasionale
kampioenskap met een van hul eie ramme geklop.
Vinnig op pad om van die gerekende telers van Ile de
France-skape te word, is by Elzette van Rooyen en
25
Maria Smit van die Elzé-stoetery op die plaas Makarabi,
Clo colan, geen tekort aan geesdrif nie. Daar by
leer hulle vinnig, kon sen treer op die be lang rike eienskappe
van hul ras en is pas sie vol oor die Here, die
skape en hul boer dery.
Die sukses waaroor hulle baie op ge wonde is, is dat
een van hul ram me op die tweede skou waar aan hulle
deelgeneem het, as die op perste kam pioen in die
interras-kampioen skap aan gewys is.
Die twee vroue het hul stoetery in 2002 begin as deel
van ’n familieboerdery. Ander vertakkings is ’n melkery
met Holsteins, ’n Bonsmarakudde en saaiboerdery. Die
ander mense wat by die St Leo’s-groep betrokke is, is
pa Lood, ma Lizette en broer Andries van Rooyen.
Hulle het aanvanklik Ile de France-ramme in kruisteling
met SA Vleismerino-ooie gebruik, wat vir hulle die voordeel
van die basterkrag van dié ramme in ’n kruis teelprogram
gewys het deur die besondere groeitempo
van die lammers. Ná ’n besoek aan Nampo is besluit
Ile de France is die ras vir hulle.
Die stoet is met 12 ooie begin wat hulle in 2002 van
Chris Lowe van KwaZulu-Natal gekoop het. Van die
begin af volg hulle ’n bestuursprogram waarin ooie drie
keer in twee jaar lam. Met min ooie is die program maklik
om te bestuur en die kudde het vinnig gegroei tot
Inhoud • Contents

die huidige 240 ooie en 60 jong bemarkbare ram me.
Net vier van dié ooie het hulle nie self geteel nie. Die
ras se vrug baar heid, wat meebring dat meer linge die
norm is, het ook daartoe bygedra.
In dié teelprogram lam die ooie in Julie, Maart en
Novem ber. Met normale dek king was die lam per sen -
tasie die afge lope agt jaar 160. Met lapa ros kopie, wat
in 2008 gebruik is, is dit tot 180 verhoog. Die speen -
persentasie met gewo ne dek king is 155. Die pro gram
ver eis goeie bestuur en ’n goeie voer vloei pro gram.
Daarom glo die twee vroue daaraan om kun diges
soos drr. Jasper Coetzee van Voer mol en Dave Mitchley
van Pfizer se raad in te win.
As jong telers in die genootskap luis ter hulle ook
graag na Mark Gietz mann, die voor sitter van die rasgenootskap,
se moti ve ring en goeie raad.
Omdat hulle in kleinerige kampe loop, om die veld te
laat rus en om die ooie se kondisie te behou, kry die
ooie ’n volvoer-rant soen met kuilvoer en Maxiwol teen
4 % van hul liggaamsmassa nadat hulle gelam het. Die
ooie word ’n maand voordat hulle lam, op die rant soen
aangepas wat hulle ná lam gaan ontvang. Lammers
kry ad lib-kruip voer. Hulle speen hul lammers tussen
100 en 120 dae op gemiddeld 35 kg.
Voeding is baie belangrik. Buiten dat dit die ooie in
goeie kondisie hou, help dit met uiervorming en opti-
26
male melk produksie (geen taai bies). Dit is ook nodig
om dat die ooie reeds twee maande ná lamming weer
gedek word vir die volgende teelseisoen. Omdat die
ooie mees tal meerlinge gee, is dit nodig om goed vir
hulle te sorg. Daardeur speen sy ordentlike lammers
en die konsepsiesyfer ly nie daaronder nie.
Nog ’n praktyk is om die ooie een maand en die ramme
twee maande voor dekking met Multimin en vitamien
A en E te spuit. ’n Maand voordat hulle lam, word
die ooie met Multivac P gespuit. Voor dektyd word die
ramme fiks gemaak deur met hulle te stap.
In die Elzé-kudde word streng klem gelê op seleksie
vir die Ile de France-raseienskappe kenmerkend van
die vleisras – ramme en ooie waarvan die bouvorm
wys hulle dra vleis. Kenmerkende eienskappe,
onder andere ’n sterk, breë bek, sterk bene, goeie
bespie ring, goeie diepte en lengte en gebalanseerde
liggaamsbou, het hulle net nog verder gemotiveer
vir die ras. Die ooie het goeie moedereienskappe en
genoeg melk om hul meerlinge groot te kry.
Dit is die eienskappe van ’n ram wat hulle by die
Lean doux-stoetery van Coena le Roux van Delareyville
gekoop het. Die ram het die ooie geteel wat hulle
graag wil hê – met die regte hoogte en lengte van lyf.
Op dié ooie is ramme van Mark Gietzmann van Fochville
se De Bonaire-stoet en die Davel-stoet van David
Inhoud • Contents

Victor van Cullinan gebruik, wat ook goed gebalanseerde
ramme en ooie geteel het.
Maria, wat een van die telersgenootskap se junior
keur ders en raadslid is, sê omdat Ile de France-ramme
’n sterk erfdwang het, is dit belangrik om die
regte tipe ram te selekteer vir die teel-rigting wat jy
wil inslaan. In hul seleksie van ramme is die visuele
en prestasie toetsing ewe belangrik – beginsels wat
ook in hul eie kudde toegepas word. Die bewyse kan
gesien word deurdat Elzette al wenner (2007) en finalis
(2010) van Stamboek se voortreflikheidstoekenning vir
kleinvee was.
Die lammers word met geboorte, op 42 en 100 dae
ná geboorte geweeg. Die data word dan deur die
LNR verwerk om ’n aanduiding van die lam en sy ma
se prestasievermoë te kry. Die indekse hieruit verkry,
saam met fisieke eienskapbeoordeling, word gebruik
by die seleksie van teelramme.
Hulle streef daarna om eendag die ideale ram en ooi
te teel deur elke seisoen strenger seleksie toe te pas
op hul aanteeldiere. Dié praktyk lewer goeie resultate
deurdat hulle van hul self geteelde ramme as hul
stoetvaars gebruik.
Hulle verkoop aanteel-diere aan ander telers, maar
glo daaraan om nie jong ramme te verkoop nie. Die
27
ram moet eers uitgegroei wees, verkieslik ouer as 16
maande en moes reeds gewissel het.
Die bewys van dié sukses is dat een van hul eie ram me
in 2010 op die Royal-skou in Pietermaritzburg as die
op per ste kampioen in die interras-kompetisie aangewys
is. Nog twee ramme in hul stoet is onder skeidelik derde
en sesde op die LNR se vaar-ranglys. Hul raad
aan voor nemende kopers is om seker te maak hulle
koop ’n goed gebalanseerde ram wat deur inspekteurs
goed gekeur is. In enige boerdery word die gehalte van
lammers deur die gehalte van die ram bepaal.
In hul kudde is die gemiddelde gewig van die ooie 80
kg en dié van ramme 120 kg. Goeie vleisgehalte, een
van die eienskappe van die ras, lei tot ’n goeie uitslagpersentasie
van tot 52 %.
In November 2008 is ’n Fase D2-toets gedoen op 59
ramme wat uit laparoskopie gebore is. Die gemiddelde
daaglikse toename (GDT) was 460,45 g/dag met die
beste 643,8 g/dag (beginmassa 34,8 kg en eindmassa
76 kg oor 64 dae). Die top 20 % van die ramme het
542,4 g/dag gegroei.
Die Elzé-stoet gaan weer vanjaar aan die Royal-skou
deelneem. Hulle sien deelname aan ’n skou as pro mo sie
en om hul eie diere met dié van ander telers op die skou
te vergelyk. Hulle is opgewonde om weer die geleentheid
te kan hê om saam met hul medetelers te kan kuier
Inhoud • Contents

en meer te leer. Hul prestasies in 2010, toe hulle met vyf
ramme gaan skou het, sluit in:
• Ramme 12 - 15 maande: ’n tweede, derde en vier de
plek;
• Ramme 18 - 24 maande: eerste plek;
• Ramme 24 - 36 maande: eerste plek.
• Die ram EL 08 - 94 is as senior en reserwe grootkampioen
Ile de France-ram vir 2010 gekroon.
• In die groepklasse was hulle tweede in die groep van
drie ramme deur ’n teler geteel en ’n derde plek in
die groep van drie nageslag van ’n ram.
• In die interras-kompetisie het die stoetery ’n derde
plek met ’n ram onder 15 maande behaal en ’n eerste
plek met ’n ram 15 maande en ouer.
• Die ram EL 08 - 94 is in die interras-kompetisie
ge kroon as die opperste kampioen vir 2010.
Die twee jong vroue glo onwrikbaar in hul persoonlike
leu se: “As jou hart in jou boerdery is, jy hou van die ras
waar mee jy boer en die Here jou boerdery bestuur, kan
jy nie an ders as om van die boerdery ’n sukses te
maak nie.”
Bel ELZETTE of MARIA by 083 388 7534 of
051 943 7009 of e-pos by vanrooyen@ntelecom.
co.za vir meer inligting. Inhoud • Contents
28
THE CORRECT FUEL WHEN EXERCISING
Many individuals exercise at dif fer ent levels. Recommendations
for com petitive sport are very spe cialised
but individuals who are ‘exer cising’ rather than training
regularly can get all the nutrients they need from
following a balanced diet.
As well as carbohydrate for energy and some protein
for muscles, vita mins and minerals play an im portant
role in helping your body to function properly. For
example, a lack of cal cium and magnesium may lead
to muscle cramps. A good iron status is important
to prevent exercise-induced anaemia. A varied, wellbalanced
diet that includes all the major food groups
will normally ensure an adequate intake of vita mins
and minerals.
ENERGY
Depending on the duration and intensity of the exercise
you do, your body needs some extra energy. The
amount of additional calories required will also vary
greatly, de pending on your body size, age, gen der
and ex ternal factors such as climate, ground or air
resistance. For example, male Tour de France cyclists
may need up to 7,000 calo ries a day. However, an
average man weighing 70 kg would only need about
350 calories when jogging for 30 minutes or 400
calories for swimming (3 km/h) for 30 minutes.

WHICH NUTRIENTS ARE BEST FOR PRO VIDING
ENERGY?
Muscles use two main fuels – carbo hydrate and fat.
Carbohy drates pro vide rapidly available energy and
are therefore the most important energy source for
short, intense exercise like sprinting. When exer cising
at full capacity, the energy requirement is so great
and needed so quickly, that only carbohydrates can
pro duce energy fast enough. The body stores limited
amounts of car bo hydrates – enough for ap proxi mately
20 to 30 minutes of moderate exercise. After this, if
fat can’t be converted to energy during high intensity
exercise, the body becomes fatigued.
The body can use fat for supplying energy during
longer periods of exer cise at a more moderate pace.
For those people exercising to help lose weight, it’s
best to exercise for longer periods at a moderate level
to burn fat, ie walking or jogging for longer than 30
minutes.
Whatever the intensity of the exer cise, some carbohydrates
are always used, and it’s important to replenish
stores before the next session. It’s best to top up carbo
hydrates straight after exercising by eating bananas
or drinking high-energy fruit juice, water mixes or sport
drinks.
29
‘CARBO-LOADING’
Athletes preparing for competition sometimes follow
a ‘carbo-loading’ diet, which increases carbohydrate
stores and their availability during an event. This
can improve sports performance for these athletes
and delay the onset of fatigue. Exercise time can be
increased by 50 per cent following carbo-loading,
which is extremely important for endu rance athletes.
However, these extreme diets are only suitable for
serious athletes and should only be used with advice
from a qualified coach or sports nutritionist.
FLUID INTAKE
Fluid intake is extremely important for exercise to
prevent dehydration and to compensate for the loss
in minerals and carbohydrates. Fluids should be
consumed before and during long periods of exercise,
so choose a drink that you like and that satisfies your
needs.
Water is not the best choice. Salts will be lost during
sweating and it’s im portant to replace these. The
ad di tion of carbohydrate also pro vides fuel for the
muscles, although too many carbo hydrates are not
good either.
Isotonic drinks can be used for refuel ling as they
contain an ideal amount of carbohydrates. For rehy-
Inhoud • Contents

drating, hypo tonic drinks are ideal as they also provide
the body with a lot of fluid. Plan ahead what you
will drink during exer cise and drink small amounts
regularly.
Alcohol should be avoided when exe r cising and in the
days leading up to a period of prolonged exer cise as
these beverages may lead to dehy dration.
TOP TIPS
•Carefully plan the amount of food and fluids, the
number of meals, and the timing of meals (before,
during and after exercise) to get the most out of your
performance.
•The intensity, duration, mode of exer cise, level
of conditioning, and how efficiently you move all
influence how many calories you’ll need.
•Start re-fuelling as soon as you can after training as
the muscles’ capa city to refuel is greatest over the first
hour after training.
•If you have high energy needs don’t restrict yourself
to traditional meal times – eat smaller but more frequent
meals, plus several snacks.
•Take a positive interest in food. Take care in planning
meals and choosing and preparing food. Enjoy your
food!
Article: The MRC Human Nutrition Research
30
CHERRY CAPITAL IN OVK’S REGION
Founded as part of an attempt to discourage Basotho
from the then Basotholand to enter the Orange
Free State, Ficks burg has developed into a town
based mainly on agriculture. The town, which also
is im portant in OVK’s region, is synonymous with
the an nual Cherry Festival, the oldest crop festival in
South Africa.
In one of the most beautiful parts of the Eastern Free
State lies Ficksburg between the foot of the Imperani
Moun tain and the banks of the Cale don River, which
forms the bor der with Lesotho.
The town, which was named after gene ral Jan Fick,
commander-gene ral of the old Orange Free State
Re public, was founded on 12 June 1867. It was general
Fick’s responsi bility to protect the border be tween the
then Basotholand and the Orange Free State.
To discourage the Basotho from crossing the border,
burning farms and stealing cattle, the govern ment
encouraged settlers by offer ing them land, horses,
guns and ammu nition in return for set tling along the
border of the new territory.
Contents
•
Today Ficksburg is the gateway to Lesotho and the
Katse Dam with an economy which is based main ly on
mixed agriculture, corn, wheat, cher ries and deciduous Inhoud

fruit. Aspa ra gus once was one of the main crops and
many farmers are planting apple trees.
The town and district is renowned for the sand stone
forma tions. Many of the older buildings in and around
town were built with sandstone.
Some of the country’s most important buildings,
including the Union Buildings in Pretoria, were built from
sandstone originating in Ficksburg and surrounding
areas. From the early 1800s sandstone has been hewn
from quarries to be used for building.
Famous architects, including Sir Herbert Baker, even
planned buildings around sandstone. Al though the number
of craftsmen who are able to work in sandstone is
dwindling rapidly, there remain a few people who still
practise this craft.
The tallest sandstone structure in the world, an old mill
which is no longer in use, was built at Gumtree, a small
settlement just outside Ficks burg. In 1885 sandstone
was used architectu rally for the first time in a bay window
which can still be seen at what is now known as
McBride’s House.
Three outstanding examples of sandstone architecture,
the town hall, the old magistrates’ court and the old
post office – all national monu ments – are situated on
the town square.
31
The town hall was built in 1887, the old magi strates’
court in 1899 and the old post office in 1907. The town
hall was used by the British during the Anglo Boer War
as a church and after that as a hos pital during the
deadly flu epidemic of 1918.
In front of the town hall general and Mrs. Fick’s remains
are buried at the foot of a monument commemorating
the man after whom Ficksburg is named.
The Setsoto municipality’s offices are situated in a building
on the western side of the town square which was
built in the early 1970’s as the head office for the hail and
crop insurance com pany, Sentra oes Co-operative (Pty)
Ltd (later known as Agri Risk Spe cialists and located in
Bloemfontein).
Some time after ARS relocated, the municipality purchased
the com plex, which is a piece of Ficksburg history
and a building which can hold its own with any impressive
office block in any city.
One of the most impressive buil dings in Ficksburg is
the historic Ne derduits Gereformeerde Kerk, which was
consecrated on 12 April 1907. Shortly after the arrival of
Rev. J.D. Kestell, who had served as chaplain to gen. C.
J. de Wet during the Anglo-Boer War, it was decided to
build a church as a monument honouring the Boers who
had died during the war. The plans and spe ci fica tions for
the church were drawn up by an architect, Mr. W. Donald-
Inhoud • Contents

son, in consultation with Rev. Kestell, whose idea it was
to build a Romanesque-style church.
The building was completed in less than three years,
despite the fact that, in order to reach bedrock for the
foundations for the church spire, workers had to dig
down almost four metres.
All Saints’ Church, Ficksburg, is known for the beautiful
coloured glass windows created by a talented local artist,
Helen Dick son. Her theme for the ten windows is the wild
flo wers which grow around town, choosing the flowers for
each win dow to fit the personalities of people com memora
ted by them.
Ficksburg also is the custodian of a valuable and unique
inheritance. The S.H. Pellissier gallery, originally built as
a school hall, is now home to murals by Pierneef, one of
South Africa’s “old masters”, and also a com prehensive
collection of pain tings by top South African artists.
The sandstone hall was built in 1921 for the Ficksburg
School at the instigation of the then head of the Orange
Free State public works department, Reenen J. van
Reenen. He and a friend, Samuel Henri Pel lissier, headmaster
of the school at the time, often visited rock painting
sites in caves in the Ficksburg district and these
images had such a lasting effect on Van Reenen that in
1921 he told Mr. Todd, who was then building the new
Contents
Both British and Boer combatants were buried in the •
Memorial Ceme tary during the Anglo Boer War. The
sandstone school hall, to change his plans to incorporate Inhoud
32
recessed wall panels measuring an average 1,2 m by 2,9
m, as well as a continuous frieze, into the interior of the
new hall.
The following year, Van Reenen ar ranged for J.H. Pierneef,
then a pro mising artist and lecturer at the Pre toria
and Heidelberg Teaching Col leges, to paint the murals in
the panels and on the frieze with his inter pretation of San
rock paintings.
When C.R. Swart, who later became the first State President
of the Re pu blic of South Africa, was only 19 years
old he became a school teach er in Ficksburg. During
the 1914 Rebellion, Swart sided with the Boer rebels
against the Smuts government and was arrested and
imprisoned after taking a photo graph of the town guard
– 48 mounted and armed Boers.
Mr. Mitchell, the Provost Marshall, threatened to shoot
Swart, but after he had spent three nights in jail, sent
him back to his classroom under house arrest. The
tiny sand stone building in which he was incar cerated
– which consists of only two cells – is now a national
monu ment. The prison building is located in Brand
Street, opposite the present Post Office.
remains of three French men who volun teered to fight for
the Boers were also interred here.

The cemetery holds two notorious graves. The first is
that of G.B. Mous ley, a well known “smous” (trader)
in the area. The second grave is that of Arthur Pond,
whose history remains a grey area in the history of
Ficksburg. What is noticeable about his grave, is that it
faces the wrong way – west instead of east.
The Cherry Festival, with which Ficks burg has become
synonymous, is the oldest crop festival in South Afri ca
and is held an nually during the third week in November.
The first successful cherry trees were planted in South
Africa in 1905 on the farm Platkop in the Clocolan dis trict
after Harry Pickston had con tacted German mis sionaries
in South Africa with questions about growing cherries.
Some of the origi nal cherry trees can still be seen on the
farm today.
It is estimated that there are 500 hectares of cherry trees
in the East ern Free State concentrated mainly in the Ficks -
burg, Clocolan and Fouriesburg area.
The first Cherry Festival was held in Ficksburg, the so
called cherry capital of the world, in 1968, launch ed by
the local Jaycees with a street parade through town, a
cherry ball and the crowning of a cherry queen.
Through the years the Cherry Festi val has grown in stature,
and has become one of the ‘events’ in South Africa,
33
with thousands of visitors visi ting the Eastern Free State
during cherry time. Part of the festival are a concert with
well known artists and events like a mara thon and mountain
bike race.
Pinedene Small Arms Museum is an accredited pri vate
mu seum, privately funded and located on the farm Kromdraai
in the Ficksburg district. It came into exist ence in
1992 when it was registered as an Institutional Member
of the South African Museums Association. The focus
of the museum is on military firearms and militaria, but
also included and separately displayed, is a sizeable
collection of sporting weapons.
The military display consists of infantry weapons from
the various conflicts in which South Africa has been
in volved, including weapons from the opposing forces.
They date from those used in the Eastern Cape frontier
wars, the Basotho wars, the Zulu wars, the Lesotho gun
war, the Anglo-Boer War, World War I and World War II,
as well those used in the South African Liberation Forces’
struggle for democracy.
Two enterprising Ficksburgers, Sandra Netherlands and
Ansie Fourie, started a small recycling business focused
on turning scrap metal, old enamel and old steel ceilings
into art and décor articles. This enabled them to generate
an income for themselves and for unemployed job seek-
Inhoud • Contents

ers who now collect scrap metal and other articles and
who assist them in their workshop. The Blikplek Art Yard
employs ten men in the junk workshop.
They have a passion to help those who are destitute
to experience a sense of achievement, to develop a
posi tive self-esteem and to earn a living. Some of the
un skilled workers they employed have become skilled
welders, other unemployed people are commissioned to
create unique articles that are sold through the Blik plek
and they are starting to train young women in business
skills, catering, hospitality and management. Small entrepreneurs
are given monthly opportunities through a Saturday
Market to sell their own wares.
They also run a restaurant, a coffee shop, a con ference/
function venue as well as personalised tours in Ficksburg
and surrounds.
GRENS BLY ’N PROBLEEM
Die grens tussen Suid-Afrika en Lesotho bly ’n pro bleem,
ondanks deurbrake wat Vrystaat Landbou ge maak
het met die hofsaak oor die veiligheid van die grens
en probleme wat Suid-Afrikaanse boere aan die grens
ondervind.
Nóg ’n regsgeding oor die Oos-Vrystaatse grensgebied
met Lesotho dreig. Vrystaat Landbou gaan teen die
Rege ring optree omdat die staat na bewering nie sy
34
plig te ingevolge die skikkingsooreenkoms met Vrystaat
Landbou nakom om die landelike gemeenskappe aan die
Lesotho-grens te beskerm nie.
Hennie Swanepoel van Clocolan, ’n polisiereservis wat
naby die Lesotho-grens boer, sê een van die oplossings
in die ooreenkoms vir die grensprobleem is dat ’n
grensheining gebou moet word om oorlopery tussen die
twee lande te verhinder. Dit is egter on prakties.
In dele van die grens, soos tussen Wepener en Zas tron,
is dit moontlik omdat die Caledonrivier nie die grens is
nie. Daar is ’n pad teen die grens en dit is moontlik om ’n
heining te bou.
Rondom Clocolan is dit eenvoudig te bergagtig. In die
verlede was daar ’n grensheining, maar omdat dit nie in
die middel van die rivier gespan kan word nie, bly dit ’n
geskil oor aan watter kant van die rivier die heining moet
wees. Die belangrikste in dié geval is om die pad langs
die grens te herstel sodat dit vir patrollies gebruik kan
word. Dit het egter oor baie jare so agteruitgegaan dat dit
feitlik onherstelbaar is en sodra dit reën, spoel herstelwerk
weer weg.
KULTIVARS HELP MET BEPLANNING
ARTIKEL | Jan Lodewyckx
Ingeligte besluite oor koringkultivars is vir enige saaiboer
baie belangrik om te sorg dat hy die heel beste
Inhoud • Contents

Kultivar
PAN 3120
Matlabas
SST 347
SST 387
SST 356
Komati
PAN 3144
PAN 3188
Elands
Caledon
Betta-DN
PAN 3379
Gariep
PAN 3368
PAN 3161
Limpopo
PAN 3355
Sentraal-Vrystaat
Opbrengs (ton/ha)
2,13
2,09
2,08
1,90
1,66
1,52
1,42
1,41
1,38
1,32
1,18
1,13
1,13
1,07
1,06
0,90
0,85
Inkomste (R/ha)
7 233,48
7 097,64
7 063,68
6 452,40
5 637,36
5 161,92
4 822,32
4 788,36
4 686,48
4 482,72
4 007,28
3 837,48
3 837,48
3 633,72
3 599,76
3 056,40
2 886,60
op brengs en gehalte van koring kry. Daarom is proewe
wat instansies soos die LNR Kleingraaninstituut in samewerking
met saadmaatskappye doen, ’n baie goeie
hulp middel in enige boer se beplanning vir die volgende
koring seisoen.
35
Kultivar
PAN 3120
SST 387
SST 347
PAN 3118
Matlabas
PAN 3161
PAN 3379
Komati
SST 356
PAN 3144
Elands
PAN 3355
PAN 3368
Caledon
Gariep
Betta-DN
Limpopo
Noordwes-Vrystaat
Opbrengs (ton/ha)
2,64
2,63
2,57
2,57
2,57
2,55
2,44
2,12
2,11
2,08
2,08
2,00
1,92
1,82
1,80
1,72
1,55
Inkomste (R/ha)
8 965,44
8 931,48
8 727,72
8 727,72
8 727,72
8 659,80
8 286,24
7 199,52
7 165,56
7 063,68
7 063,68
6 792,00
6 520,32
6 180,72
6 122,80
5 841,12
5 263,80
Inligting oor die opbrengs en verskeie ander eienskappe
wat deur die bedryf vereis word, is vir ’n wye reeks kultivars
beskikbaar.
Inhoud • Contents

Besproeiingskoring
Kultivarproewe is by verskeie lokaliteite in OVK se be -
dien ings gebiede in die warm noordelike besproei ingsgebied
en die oostelike hoëveld uitgevoer. Op brengs -
data van hierdie proewe is gebruik om die kulti vars
met die beste netto inkomste (voordat inset kostes en
vervoerdifferensiaal afgetrek is) te identifiseer. As die
boer hierdie tabelle as riglyn wil gebruik, moet hy egter
sy eie produksiekoste en vervoerdifferensiaal van die
inkom stekolom aftrek omdat dit van plek tot plek verskil.
Buitengewone nat toestande wat geheers het, het egter
die graad van koring baie benadeel. Koring van boere
wat voor die baie reën gestroop het, se graad is nie
beïn vloed nie en hulle kon B1 - B2 stroop. Die inkomste
wat in die volgende tabelle bereken is, is gebaseer op
die heer sende SAFEX prys van R3 396/ton soos op 10
Februarie 2011 bekend gemaak.
Droëland-koring
Die afgelope koringseisoen was een van uiterstes wat
klimaatstoestande betref. Met die aanvang van die
plantseisoen het die boere staatgemaak op oordrag-
grondvog om te plant. Die koring het mooi gekiem
en goed gegroei. Vog in die wortelsone het toe begin
opraak en die koring moes droogtetoestande deur staan.
Reën het aan die einde van Oktober verligting gebring
36
en het baie boere se oeste gered.
Suidwes-Vrystaat
Kultivar
PAN 3120
PAN 3118
PAN 3379
SST 347
PAN 3161
Matlabas
SST 387
Komati
PAN 3368
Caledon
Elands
Betta-DN
PAN 3355
Gariep
PAN 3144
Limpopo
Opbrengs (ton/ha)
1,92
1,88
1,84
1,83
1,79
1,77
1,73
1,70
1,69
1,68
1,68
1,64
1,63
1,60
1,59
1,53
Inkomste (R/ha)
6 520,32
6 384,48
6 248,64
6 214,68
6 078,84
6 010,92
5 875,08
5 773,20
5 739,24
5 705,28
5 705,28
5 569,44
5 535,48
5 433,60
5 399,64
5 195,88
Die skade wat op droëland-koring voorgekom het, was
as gevolg van hael en die feit dat die koring nie betyds
gestroop kon word nie. Omdat dit nie betyds gestroop
kon word nie, is die graad van die koring ook nadelig
beïnvloed.
Inhoud • Contents

Koeler besproeiingsgebiede
Kultivar
SST 806
CRN 826
SST 875
SST 835
PAN 3471
SST 878
SST 866
SST 876
SST 877
PAN 3478
SST 867
Krokodil
PAN 3434
Olifants
Steenbras
SST 822
Sabi
Duzi
Kariega
Baviaans
SST 843
Buffels
Opbrengs (ton/ha)
9,06
8,95
8,93
8,88
8,71
8,71
8,68
8,56
8,55
8,53
8,4
8,31
8,29
8,29
8,16
8,05
8,02
7,98
7,94
7,92
7,77
7,51
Inkomste (R/ha)
30 767,76
30 394,20
30 326,28
30 156,48
29 579,16
29 579,16
29 477,28
29 069,76
29 035,80
28 967,88
28 526,40
28 220,76
28 152,84
28 152,84
27 711,36
27 377,80
27 235,92
27 100,08
26 964,24
26 896,32
26 386,92
25 503,96
37
Kultivar
PAN 3478
PAN 3471
SST 835
CRN 826
SST 806
SST 867
SST 878
PAN 3434
Olifants
Sabi
SST 876
SST 866
SST 877
Krokodil
SST 822
Duzi
Kariega
Baviaans
SST 875
Steenbras
SST 843
Buffels
Oostelike Hoëveld
Opbrengs (ton/ha)
6,41
6,15
5,97
5,90
5,81
5,79
5,61
5,60
5,57
5,49
5,48
5,47
5,39
5,38
5,31
5,29
5,24
5,23
5,21
5,17
5,14
4,93
Inkomste (R/ha)
21 768,36
20 885,40
20 274,12
20 036,40
19 730,76
19 662,84
19 051,56
19 017,60
18 915,72
18 644,04
18 610,08
18 576,12
18 304,44
18 270,48
18 032,76
17 964,84
17 795,04
17 761,08
17 693,16
17 557,32
17 455,44
16 742,28
Inhoud • Contents

Kultivar
PAN 3120
SST 387
SST 356
Matlabas
PAN 3161
SST 347
PAN 3118
Caledon
Komati
Gariep
PAN 3368
Elands
PAN 3379
Betta-DN
PAN 3144
Limpopo
PAN 3355
Oos-Vrystaat
Opbrengs (ton/ha)
3,22
3,14
3,09
2,99
2,99
2,98
2,62
2,53
2,53
2,50
2,35
2,34
2,30
2,19
2,17
2,10
2,07
Inkomste (R/ha)
10 935,12
10 663,44
10 493,64
10 154,04
10 154,04
10 120,08
8 897,52
8 591,88
8 591,88
8 490,00
7 980,60
7 946,64
7 810,80
7 437,24
7 369,32
7 131,60
7 029,72
Bronnelys:
LNR - Kleingraaninstituut: Report on the National
Wheat Cultivar Evaluation pro gramme under dryland
conditions in the summer rainfall region - 2010.
LNR - Kleingraaninstituut: Report on the National Wheat
Cultivar Evaluation pro gramme under irrigation - 2010.
38
FATTENING OF STEERS ON NATURAL
PASTURES
ARTICLE: Lubbe Jacobs: Technical manager, Lubern Feeds
The market for naturally produced meat is grow ing
fast and to supply in the demand the farmer must
position himself and his feeding regime to im prove his
production to the maximum.
To fatten steers from natural pastures, it is very important
to remember that there are a lot of variables. The
largest is the quality of the pasture or veld that the
steers utilize. The problem with natural pastures is that
the nutri tional value differs vastly within a season. For
example the protein content can vary between 5 % and
14 %. The same applies for energy values.
Table 1: The differences in nutritional value
between natural pastures and rye grass:
Natural
Pasture
(veldgrass)
5 - 15
7,5 - 10,4
50 - 70
0,04 - 0,18
Nutritional
Values
Prot
MJ/kg
TDN
% P
Rye Grass
Pastures
20
9,5
64
0,23
Inhoud • Contents

Between 65 % and 90 % of the protein content of
pastures is rumen degradable protein (RDP) and in
itself poses a problem for especially younger animals.
A younger animal needs more undegradable protein
(UDP) or as it is commonly known, natural protein.
To get the best results on pasture, the quantity and
quality must be good and that poses a problem,
be cause either the quality, as shown in the previous
para graph, or the quantity is lacking.
In summer or on rye grass pasture the moisture content
is so high that the steer cannot take in enough
dry matter. This will result in lower than expected
per formances. This occur more on natural pastures
and there fore the performance is better on irrigated
pastures. The performance on natural pastures in -
creases from east to west in South Africa.
If a farmer decides to fatten off the pastures, it is very
important to select the best animal, as this will influence
the outcome dramatically. Early maturing animals do
bet ter than late maturing animals. The weight of the
animal at the start of the feeding period is of utmost
im portance, because if the steer is too small at the
be ginning it will not fatten in the appropriate time. The
best weight to start feeding a steer is shown in table 2.
Table 2: Ideal starting weights for steers on
na tural pastures.
39
Type of animal Starting weight
Small frame animal
Medium frame animal
Large frame animal
240 kg
265 kg
290 kg
It is also important to remember that crossbred animals
do better because of the effect of hybrid vigor. Well selected
purebred animals do as well. The use of long weaners
also improves the performance because of the lack of
weaning shock and the effect of compensatory growth.
There is also a difference in performance between
heifers, steers and bulls. Heifers tend to fatten faster,
but their growth rate is lower and they therefore have
a lower carcass mass. Bull calves do grow a lot better
than steers and heifers but they tend to fatten slower
and most of the time they need to be fed in a feedlot to
fat ten them properly.
Another problem arises when steers and heifers are fed
within the same group, because the heifer come into
estrus and this leads to the steers chasing them around
and a lot of growth goes a begging. The best way is to Contents •
separate the herd into gender and if possible frame size.
To improve performance further, it is also important to
manage the pastures to the optimum. High density Inhoud

grazing systems will yield better performances than a
conventional system. It is better to keep animals in a
small camp for a day than to let them graze as they like.
Pastures must not be grazed before the regrowth is 20 cm.
The animals have to move from the camp when the
average length of the pastures is 10 cm. This will insure
that the pastures are utilized properly and not under- or
over grazed.
As described earlier the pastures cannot supply in the
total nutritional demand of the animal. Therefore the
farmer must supply some supplemental feed to ensure
the best performance possible. The aim must be just to
supplement and not to substitute the pastures.
It is important to ensure that the supplemental feed
constitute not more than 15 to 20 % of the daily intake
of the animals. Because of the high rumen degradable
protein content of the pastures the aim must be to
supply more undegradable protein.
Undegradable protein sources are cotton, soy and sunflower
oilcake. It is also better to have a combination
of natural protein sources rather than one source. The
reason is the different sources have different amino
acid content and to get the best mix of amino acids for
maximum performance they must be mixed together.
The energy content of pastures is very low and therefore
the farmer must supply energy. The starch in the energy
40
sources are also a problem when feeding animals on
pastures. The reason is that when the starch content is
too high, it triggers the brain to tell the animal to stop
eating grass because it feels its stomach is full, thus the
intake of grass drops and also the performance.
The more energy sources a farmer can use the better,
because this will ensure a better utilization of the energy
and will ensure a better performance. It is of utmost
importance that the supplement contains all the necessary
minerals and vitamins. It also must contain an
ionophore to enhance the digestion of starch.
To improve performance and lower cost, a feeding pro -
gram must be followed. This is to ensure that the farmer
does not under- or oversupply nutrients. The steers
must grow at a rate of at least 500 g/day before the supple
ment can be made available. Before this they must
only get a normal phosphorus lick.
When they grow faster than 500 g/day, the supplement
must be available at 1 500 g/day/animal. The supplement
must be available for at least 120 days to ensure
a good growth and fat deposits. If the animal’s fat de -
posits is not up to standard, then extra energy (chop)
Contents
can be mixed with the supplement to ensure the right •
grading (A2 or A3) at slaughtering.
Any system has pros and cons. The pros of veld fat ten ing
are numerous, like more natural meat to the con sumer, no Inhoud

antibiotics, no feedlot, less capital needed and a lot more.
Veld fattening has a few cons and the most important is
the greater feed conversion (10.6:1 to feedlot 6:1). This
means a lot more feed is needed to fatten a steer.
The other big concern is the price the producer gets
for the carcass. According to a recent study the veld
fattening carcass must get a premium of R6,25/kg to
compete with the feedlot carcass. Some of the abattoirs
also discriminate against yellow fat that is more visible
in a veld fattened carcass than a feedlot carcass. This
also lowers the profit margin for the veld fatteners.
If everything is taken into consideration it is still an
econo mical option to fatten steers from the veld. The
most im portant is to stick to the guidelines and also
to get the help of a professional to help you with the
pastures and the supplements you need.
The market is growing for this type of meat and it is of
utmost importance that the producers stick together
and ensure that they can supply constantly and the
same must apply for the quality of the meat.
JACOBSDAL-EKSPO GAAN UITBREI
Die Rietrivier-landbou-ekspo wat in 2010 die eerste keer
by die T.L.-boer dery by Jacobsdal gehou is, gaan uit-
41
gebrei en ’n jaarlikse in stel ling word, sê Tjaart Erasmus,
een van die organiseerders.
Dit was verlede jaar reeds ’n groot sukses, maar van jaar
word ’n groter geleentheid beplan met ’n vee veiling, die
ekspo en ’n slaglamkompetisie. Wild- en veeboere van
die omgewing gaan ook by die dag betrek word. Die
demonstrasies gaan uit gebrei word.
Vanjaar se ekspo gaan oor twee dae aangebied word op
28 en 29 Oktober.
Dippie Dippenaar, OVK se direkteur korporatief, sê dit is
vir OVK ’n voorreg om as een van die hoof borge betrokke
te wees. Hy was onder andere ook deel van die span
wat OVK se uitstalling van onder andere landboukundige
dienste en meganisasie beman het. Van die beste
landboutoerusting en nuwe tegnologie is op die ekspo
uitgestal.
Van die besprekings by die geleentheid was oor ’n wye
reeks bedrywe in die landbou, soos aar tap pels, koring,
lusern, katoen, wingerd en voer krale. Belangstellendes
het die jongste inligting van kenners oor kultivars,
bemesting, spuit pro gramme, waterbehoeftes, siektes, Contents
•
onkruid doders, veemedisyne en toerusting gekry.
Goeie demonstrasies van landbou-toerusting op die lande
het baie aandag getrek. Inhoud

BOERE EN DIE BRANDWET
ARTIKEL | Andries Wiese
Met die goeie reën wat oor groot dele geval het, gaan
dit nodig wees dat boere voor siening maak vir die
moontlikheid van veldbrande weens die oorvloed
brand bare materiaal wat die winter op die veld gaan
wees. Verskeie aspekte moet in gedagte gehou word.
Elke grondeienaar, oftewel boer, moet aan vereistes,
soos uiteengesit in die Nasionale Wet op Veld- en
Bos brande Nr.101 van 1998 (soos gewysig), voldoen.
Op die oog af klink dit eenvoudig, maar wan neer ’n
mens na die detail van die vereistes kyk, besef jy dat
dit werklik verreikend is. Dit kan ’n boer onverhoeds
betrap as hy nie daaraan voldoen nie.
Dit is nodig om kortliks na ’n hele paar fasette te
verwys wat deur die wetgewing geraak word. Die
eer ste is natuur lik dat dit vir alle grondeienaars geld.
Stedelinge is voor waardelik vrygestel en dus is die
fokus hoofsaaklik op die buite stedelike gebiede.
Hierdie mense moet dan onder andere aan
die volgende voldoen:
• brandbane op die grens van die eiendom;
• personeel wat opgelei is om brande te bestry;
• te alle tye iemand op die perseel wat verantwoor delik-
42
heid neem vir bekamping van brande;
• die nodige toerusting om brande te bestry;
• die inwerkingstelling van reëls en regulasies rondom
die maak van vure op die perseel.
Die wet stel verder die bestaan van brandbestrydings verenig
ings (BBV) in die vooruitsig en dat grondeienaars
daarby sal aansluit, hoewel dit nie verpligtend is nie.
Dit maak egter sin om by ’n BBV aan te sluit, aangesien
dit onmid dellik beteken dat jy ingelig sal wees, toegang
tot hulpmiddele sal hê en wanneer dit by versekering
kom, kan jy verspreiding van brand dekking bekom of
selfs ’n afslag op jou premie beding.
Die enkele grootste voordeel van lidmaatskap van so ’n
BBV is dat dit jou lewe vergemaklik as daar wel skade
plaasvind. Normaalweg bepaal die wet dat, as ’n brand
van jou perseel na ’n buurman ver sprei, jy jou onskuld
moet bewys. As jy egter lid is van ’n BBV moet die
an der party jou skuld bewys. Dit maak ’n groot verskil
in eni ge hofgeding.
’n FAIS-geakkrediteerde verse kerings makelaar sal jou
kan advi seer oor die meeste van die belangrike aspekte,
maar dit is belangrik om spesifiek na die be pa lings Contents
•
(en oplossings) rondom brandbane te verwys.
Die wet vereis bane rondom elke eiendom wat “lank
en breed genoeg is om redelikerwys die verspreiding Inhoud

van ’n brand te keer”. Die meeste versekeraars vereis
dan ook vol doening aan die vereiste as jy dek king wil
hê teen die verspreiding van brand. Dit is duidelik dat
dit moeilik is om die presiese omvang daarvan voor te
skryf, want topo gra fie, prak tiese oorwegings en “natuurlike”
brandbane kan ’n invloed daarop uitoefen.
Dit is ’n probleem. As elkeen wat in die Vrystaat voorgeskrewe
brandbane moet maak, dit doen, sal dit beteken
dat sowat 220 000 km se brandbane gemaak moet word.
’n Professionele span kan so 8 km per dag maak. Aangesien
net sowat 20-22 dae in die jaar geskik is daarvoor,
is die logistieke uitdaging voor die hand liggend.
Mutual en Federal Agri is die enigste versekeraar wat
die probleem onder soek het deur in samespreking en
samewerking met die georgani seerde landbou te kyk
na ’n prak tiese oplossing. Dit rus op twee bene – dit is
onhaalbaar om al die voorgeskrewe brandbane te maak
en die tweede is dat ’n boer self sy plaas beter ken as
enigiemand anders.
Daarom sal die boer nie gepena liseer of dekking ge -
weier word as die afwesigheid van ’n brandbaan geen
invloed op die verspreiding van die brand sou gehad het
nie. In die praktyk beteken dit as die brand van oos na
wes oor die plaas beweeg en daar is nie ’n brandbaan
op die noordelike grens nie, sal die eis steeds gehanteer
word.
43
Dit is ook algemene kennis dat ’n stormsterk wind vlam -
me oor enige brandbaan kan druk. Net so kan die afwesigheid
van ’n brandbaan mos geen impak hê nie. As
die plaas se grens ’n rivier is, maak dit geen sin om nog
’n brandbaan ook daar te vestig nie.
Die polis maak ook voorsiening daarvoor dat kostes wat
aangegaan word om die verspreiding na ’n buur man se
plaas te keer (dis nou nog voor die vuur op sy grond is)
ook gedek kan word. Dit is radikaal en ’n eerste in die
versekeringsbedryf. So help ons om die skade in die
eer ste plek te verhoed plaas van net betrokke te raak by
die hofsake nadat die spreekwoordelike perd reeds die
stal verlaat het.
’n Paar praktiese idees wat ’n mens op die
plaas moet onthou, is:
• Houtstrukture is besonder vlambaar – tref goeie
voorsorg.
• Maak seker dat gebiede rondom plekke waar oop
vure is, skoon is van alle rommel en brandbare materiaal
– dis veral vullisgate wat belangrik is.
• Moenie lang gras en bome te naby aan strukture laat Contents
•
groei nie.
• Elektrisiteit is veiliger as kerse en olielampe – veral by
arbeidershuise waar kinders speel. Inhoud

• Brande is feller teen steil hellings – as jy daar bly,
wees bedag daarop.
• Kyk dat alle elektriese bedrading beveilig is – moenie
kragproppe oorlaai nie.
Ná die baie reën die afgelope tyd is dit duidelik dat daar
hierdie winter besonder baie brandbare materiaal in die
veld gaan wees. Brande gaan dus ’n groot risiko wees,
selfs meer as in die verlede. Boere moet aktief beplan
aan die brandseisoen.
Deur aan te sluit by jou plaaslike BBV, self ’n paar eenvou
dige voorsorgmaatreëls te tref en te sorg dat jou
ver seke ringspolis deeglik deur ’n kundige hersien is om
voor siening te maak vir brandverspreiding op ’n sinvolle
en praktiese wyse, kan jy met ’n meer geruste hart die
winter inwag.
OORGANGSLEK HELP TEEN
LAER VELDKWALITEIT
Artikel • Hendrik van Pletzen • Voermol Voere
Met die oorvloedige reën die afgelope tyd in die somer reënval
gebied het die situasie nou ontstaan waar die ou gesegde
lang gras, maer skape vanjaar van toepassing is. Met ’n
goeie oorgangslek kan diere se kondisie behou word.
Omdat die meeste gebiede in die somerreënvalgebied
hierdie seisoen geweldig baie reën gehad het, is veld-
44
produksie vér bo normaal en die veld is sedert die einde
van Desember in volle saad.
Die kwaliteit van die veld daal vinnig, veral in die suurveld
gebiede. Die verwagting is dat die kwaliteit en voedings
waarde van soetveldgebiede ook laer as normaal
sal daal weens die oormaat reën.
In sulke omstandighede met lang en uitgegroeide veld
met ’n laer voedingswaarde is die vrywillige inname van
vleisbeeslekke in die winter gewoonlik hoër as in jare
met meer normale reën en veldproduksie.
Al hoe meer inligting dui op die noodsaaklikheid dat
’n oorgangslek (ook bekend as ’n herfslek) met die
oor gang van groen gras (waartydens hoofsaaklik fosfor
en spoorminerale aangevul word) na die droë gras
(waartydens hoofsaaklik proteïen aangevul word) voorsien
moet word.
Oorgangslekke word normaalweg gegee wanneer die
voedingswaarde van suurgrasveld begin daal soos wat
dit aan die einde van Februarie is. Oorgangslekke word
vir ’n tydperk van sowat ses weke gegee en dan met ’n
proteïenlek vervang sodra dit begin ryp of wanneer die
voedingswaarde van die veld verder daal.
Contents
•
Boere is dit eens dat ’n oorgangslek nodig is om optimale
diereprestasie te verseker. ’n Oorgangslek, wat
’n lae ureuminhoud het, verminder ook die gevaar van Inhoud

ureum vergifting omdat diere reeds aangepas is op
ureum wanneer hulle later hoë ureumbevattende onderhoudslekke
ontvang.
Verskeie produsente is van mening dat diere wat aanvanklik
’n oorgangslek ontvang het, hulle nie oor vreet
aan winterlekke wanneer dit vir die eerste keer uitge sit
word nie en sodoende ook die gevaar van ureumvergifting
beperk.
Beeste, veral koeie met kalwers, kan in hierdie oorgangstadium
van groen na droë weiding sowat 50 tot 80 g
45
proteïen en sowat 7 tot 12 g fosfor per bees per dag
gevoer word.
Enige van Voermol se proteïenlekkonsentrate kan
gebruik word om ’n oorgangslek te meng. Die tabel
ver skaf voorbeelde van oorgangslekke wat sal verseker
dat die diere onnodig massa en kondisie verloor met
die oorgang van fosfor- na proteïenlekke en behoort
sodoende ’n positiewe invloed op produksie en reproduk
sie te hê.
GRONDSTOWWE LEK 1 (kg) LEK 2 (kg) LEK 3 (kg)
VOERMOL Dundee Lekkonsentraat 50 – –
VOERMOL Premix 450 – 200 –
VOERMOL Hoëveldlek 200
VOERMOL Rumevite 12P 50 100 100
Sout 50 150 150
TOTAAL 150 450 450
Aanbevole inname (g/bees/dag) 200-300 250-400 250-400
Tabel:
Voorbeelde van oorgangslekke vir vleisbeeste vir die oorgang van groen- na droë grasweiding.
Inhoud • Contents

HOW TO CONTROL JOHNE’S
One of the diseases in livestock farming that is really hard
to diagnose, but can cause heavy losses in livestock if
it infects a herd, is Paratuberculosis or Johne’s disease.
Here are some guidelines in identifying and controlling
the disease in a herd.
Johne’s disease affects cattle, sheep, goats and certain
wild animal species. The disease is of long duration and
may cause diarrhoea and loss of mass in older (from 2
years on) animals. The diarrhoea cannot be treated.
Young animals are more susceptible and usually become
infected after taking in food or water contaminated with
the faeces of infected animals. Repeated exposure is
ne cessary before the organisms can establish themselves
in the intestinal tract.
Most of the infected animals continue to shed bacteria
intermittently in their faeces throughout their lifetime. The
disease usually spreads slowly in an infected herd.
Most animals do not show symptoms and it may be years
before the disease is eventually diagnosed in a herd (subclinical
infection).
► Clinical symptoms
The time before the disease becomes apparent in a herd
varies from less than 6 months to several years (even
46
15 years). A very small percentage of the animals show
clinical signs. Affected animals develop a diarrhoea of
long duration and lose condition (emaciation).
► Diff erential diagnosis
Johne’s disease should not be confused with other conditions
which also cause a loss of condition, including
worm infestation, coccidiosis or malnutrition. In cattle the
disease can be confused with chronic fascioliasis and
paramphistomiasis.
► Control
Control of Johne’s disease in a flock is based on the
following procedures:
• The elimination of infected animals (emaciated animals)
by slaughtering.
• Strict hygiene to prevent the spread of the infection
(espe cially feed and water troughs).
• Only buy animals from farms which have been tested
negative.
• Ensure that boundary fences are in a good condition.
• Stud flocks must be tested.
Contents
•
• Try to keep the flock as young as possible.
• Lambing should take place on clean pastures.
• Vaccination may in some cases be of value. Inhoud

Paratuberculosis is difficult to control because:
• A long period may pass before the disease becomes
apparent in a herd.
• There are no clinical signs in the early stages of the
disease.
• It is difficult to make a diagnosis in a live animal.
• Affected animals cannot be treated successfully.
► Remember the following
Ruminants should not be kept on the farm or premises for
at least two years before restocking takes place. All cases
of loss of condition (emaciation) and diarrhoea should be
investigated. Contact your nearest state veterinarian for
further information.
DIE MOETS EN MOENIES VAN KUILVOER
Artikel: Chris Goussard
Dit raak weer die tyd van die jaar om kuilvoer te maak.
Dit is egter nie so ’n eenvoudige pro ses nie. Boere het ’n
paar moets en moenies om voor op te let.
Om goeie kuilvoer te maak, is in werklik heid ’n kuns en
proses wat noukeurig gevolg moet word om sukses te
behaal.
Vir kuilvoer moet plantmateriaal gekerf en gekompakteer
word. In dié proses word lug (suurstof) uit die materiaal
47
uitgepers en giste en swamme sal nie kan groei nie.
Verder is dit belangrik om water en suurstof uit te hou.
Daarom moet die bunker goed geseël word. Die melksuur
wat tydens die proses van inkuiling gevorm word,
verlaag die pH en dit is baie belangrik vir die behoud
van die voer.
Plante bevat suikers (koolhidrate) wat deur melksuurbakterieë
gebruik word om melksuur te produseer.
Melksuur laat die pH tot in die omgewing van 4 daal en
die mikro-organismiese lewe kom dan tot ’n stilstand.
Sulke kuilvoer kan dan lank stabiel bly solank suurstof
of water nie die bunker binnedring nie. As plante in ’n
verkeerde stadium (veral te laat) ingekuil word, het dit
nie vol doende natuurlike suiker nie. In so ’n geval kan
dit gebeur dat die pH nie laag genoeg daal of lank ge -
noeg hierdie toestand handhaaf nie. Die kuilvoer gaan
dan agteruit as gevolg van botter suur wat gevorm word
en swak diereprestasie is jou voorland.
Bottersuur is eintlik niks anders as ’n soort vrot
toestand van jou kuilvoer nie. As kuilvoer galsterig ruik,
bevat dit bottersuur. Die reuk van botter suur was ook
nie maklik van jou hande af nie.
Contents
•
■ SEËL
Probeer om die bunker so vinnig as moontlik
vol te maak en te seël. Die kompaksie moet 600 Inhoud

- 700 kg/m³ wees. As jy dit hoër kan kry, is dit ’n
groot pluspunt. By nie-suikerryke gewasse kan
melksuurbakterieë-inokulant gevoeg word – gewoonlik
tydens die kerfproses. Die seël van die bun ker kan nie
oorbeklemtoon word nie. Gebruik ’n wit plastiek wat jy
toepak met motorbande. Swart plas tiek werk ook goed,
maar dit is beter om die swart plastiek met ’n lagie
grond te bedek.
Die gekerfde materiaal moet liefs in lae uitgestrooi en
vasgetrap word. Moenie gekerfde materiaal op hope
uitgooi en so vastrap nie.
Enige reuk wat vir die mens sleg ruik, dui op swak
gehalte kuilvoer. Kuilvoer behoort ’n liggeel tot lig groen
kleur met ’n effens suur reuk te hê. Dit moet oor ’n vrugtige
geur beskik.
Bottersuur word gevorm van Clos tridia-spore in die
gekerf de mate riaal. Clostridia sal nie ont wik kel as die
pH laag genoeg is nie. Ander bak terieë stel asynsuur
vry as die pH nie in die omgewing van 4 gehou word
nie, wat ook tot die agter uitgang van die kuilvoer aanleiding
gee.
Bottersuur kan aanleiding gee tot groot verliese ten
opsigte van droë materiaal en energie.
As kuilvoer nie op standaard is nie weens ’n hoë
botter suur-inhoud, moet sulke voer nie aan koeie
48
of ver se wat vars in die melk is, gevoer word nie. ’n
Siektetoestand, ketose, kan intree wat tot die dier se
dood kan lei. Botter suur-inname mag ook nie meer as
50 g/dag per bees wees nie. Die ketose-inhoud van
diere kan met strokies bepaal word.
Wanneer kuilvoer van buite na die binnekant van
’n gebou gebring word, ruik ’n mens gewoonlik die
bottersuur duideliker.
Kuilvoer is relatief goedkoop en as jy ’n melkery of voerkraal
het, behoort jy kuilvoer te maak. Dit is beskikbaar
as jy dit nodig het en dit is die geskikste ruvoer. Om
plan te in te kuil, kry jy meer voe dingstowwe per hektaar
as wat plante gelos sou word as staande hooi. Die
gevare van brand en dief stal is beperk.
Kuil in as die droëmateriaal-inhoud tussen 28 % en
38 % is. Die 50 % -melklyn op die mieliepit is ’n aanduiding,
maar dit is die beste om ’n vogtoets te doen.
■ VOGTOETS
Neem ’n verteenwoordigende mon ster en weeg
presies 1 kg af. Plaas in ’n mikrogolfoond en verhit dit
Contents
vir 30 sekon des op hoog. Haal uit en weeg. Roer die •
monster en plaas terug. Hou aan met die proses totdat
daar geen ver an dering in massa meer is nie. Die
massa dui die droë materiaal aan. Inhoud

Die droëmateriaal-inhoud van kuil voer bepaal die
uiteindelike pH van die ingekuilde materiaal. Daar is
vasgestel dat by ’n droë materiaal-inhoud van 30 % by
mielies ’n pH van minstens 4,4 gehandhaaf moet word
om Clos tridia (bottersuur) in toom te hou.
As te nat ingekuil word, is dit raad saam om dit ná
aktiewe fermen tasie dadelik te begin voer. Aktiewe fermen
tasie neem af ná ’n staantyd van sowat 2 weke.
Die grootste verliese word gely in die tydsverloop van
die kompaksie-proses tot die seël van die bunker en
tydens die uithaal-aksie.
■ ALTERNATIEWE
GEWASSE
Feitlik enige gewas kan ingekuil word. As plante te nat
is, kan dit eers gesny en gelos word om ef fens af te
droog, of droë voer kan byge voeg word.
Onthou dat die proses van inkuiling net dit bewaar wat
ingekuil word. Geen verbetering in voedingstowwe vind
plaas nie. Daarom behoort die gewasse met die beste
waarde inge kuil word.
Peulplante
LUSERN: Teen 10 % blom of wan neer her groei begin
plaasvind.
49
SOJA: Middel tot volblom-stadium.
AKKERBONE: Wanneer peule goed gevul is.
Grasagtige gewasse
VOERSORGHUM: Sagte deeg stadium.
KLEINGRANE EN MIELIES: Harde deegstadium.
GRAANSORGHUM: Wanneer eerste saad in die harde
deeg sta dium kom.
Sonneblom
In 10 - 50 % blomstadium. Son ne blom is egter stok kerig
en hard en diere hou nie altyd daar van nie.
Waar gewasse met min natuurlike suiker ingekuil word,
is dit goed om die suiker aan te vul om die fermentasieproses
aan te help en die pH in toom te hou.
Suiker kan aangevul word deur melassestroop of -
poeier of deur mieliemeel te gebruik.
Aanvullings vir grassoorte is 2 % melas se of 4,5 %
mieliemeel en vir peulplante 4 % melasse of 9 %
mieliemeel.
■ SAMEVATTING
• Kuilvoer wat op die regte tyd gesny en goed verseël Contents
•
is, kan baie jare goed hou.
• Gebruik kerwers met skerp lemme – gepluisde materiaal
trap nie goed vas nie. Inhoud

• Sny 8 - 12 mm stukkies. Moet nie langer as 20 mm
sny nie. Probleme kan met kompaksie en bottervetinhoud
van melk verkry word as dit nie reg is nie.
• Trap met enkelwiel-trekkers vas.
• Seël ’n bunker binne een week.
• Voeg melksuur-bakterieë by. Gebruik lactobacillus
plantarum vir die beste resultate. Moet liefs nie enterococcus-
en pediococcus-bakterieë gebuik nie.
• Strooi 2 - 3 kg/m² sout in die bolaag voordat jy die
kuilvoer verseël.
Kuilvoer is ’n baie goeie bron van voer op die plaas en
kan maklik in ’n voervloeiprogram ingeskakel word.
50
Inhoud • Contents