Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Inhoud • Contents<br />
BELANGRIK • IMPORTANT<br />
Hierdie .pdf is interaktief opgestel om navigasie<br />
daarvan te vergemaklik. Klik op die bladsy nommer<br />
in die inhoudsopgawe, op bladsy 2, om by die artikel<br />
uit te kom. Om terug te keer na die inhoudsopgawe<br />
klik op die woorde (in rooi) ‘Inhoud • Contents’. Die<br />
sleutel ‘Page Up’ of ‘Page down’ word gebruik om<br />
van een blad na ’n ander te wissel. Druk die ‘Esc’<br />
sleutel om skerm te herset.<br />
This is an interactive .pdf document. Click on a<br />
page number in the contents list, on page 2, to<br />
jump to that article, to return to the contents page,<br />
simply click on the words ‘Inhoud • Contents’ (in<br />
red). Use the Page Up or Page Down keys to move<br />
from page to page. Press the Esc key to reset the<br />
computer screen.<br />
Artikels wat eksklusief vir <strong>OVK</strong> geskryf is, kan<br />
aan die redakteur voorgelê word. Voorkeur<br />
sal gegee word aan aktuele artikels. English<br />
material welcome.<br />
Menings wat in artikels uitgespreek word, verteenwoordig<br />
nie noodwendig die mening van<br />
die maatskappy nie.<br />
1<br />
VOORBLAD • COVER<br />
MAART / MARCH <strong>2011</strong><br />
Blomme is een van die mooi dinge in die lewe wat die vermoë het<br />
om enige mens se gemoed te verbeter. ’n Sonneblom straal lig,<br />
warmte en lewenslus uit.<br />
One of the beautiful things in life that has the potential to lift<br />
anyone’s spirits, is fl owers. A bright yellow sunfl ower radiates<br />
light, warmth and vitality.<br />
Uitgewers • Publishers<br />
<strong>OVK</strong> Bedryf Bpk, Posbus / P.O. Box 96 Ladybrand 9745<br />
19 Dan Pienaar Street /-straat 19, Ladybrand<br />
Redakteur • Editor<br />
CHRIS JOOSTE<br />
Posbus / P.O Box 96, Ladybrand 9745,Tel: (051) 923 4500<br />
Faks/Fax: (051) 923 4736 • Sel/Cell: 083 460 3749<br />
e-pos/e-mail: chrisj@ovk.co.za
FROM THE WORD 3<br />
REDAKSIONEEL 4<br />
STROPERS VIR DIE SA-MARK 5<br />
HENRY BEWAAR EN BEVORDER SY GROND 7<br />
OORSESE BELEGGERS WIL PLASE KOOP 10<br />
CRADOCK HET ’N NUWE SILO 11<br />
<strong>OVK</strong> IN GRAAFF-REINET ’N LANDMARK 11<br />
CMW NOU DEEL VAN <strong>OVK</strong> 12<br />
RAMPRYSE HET GESTYG 12<br />
ELLIOT NTSOMBO 13<br />
VEILINGUITSLAE 13<br />
BESTUUR RISIKO’S REG 14<br />
SLAGLAMKOMPETISIE SE WENNERS 16<br />
NOORD-STREEK SE 2009/2010-SOMERGRAAN-OES 16<br />
THE RECLAMATION OF SALINE AND ALKALI SOILS 18<br />
ASTER SÊ... VERSE JUBEL OOR DIE LANDBOU 19<br />
INHOUD • CONTENTS<br />
2<br />
HOT CROSS BUNS 21<br />
HOE OM RESPEK TE KRY 22<br />
MINERALS ARE NECESSARY 24<br />
VROUE HOU OOS-VRYSTAAT SE NAAM HOOG 25<br />
THE CORRECT FUEL WHEN EXERCISING 28<br />
CHERRY CAPITAL IN <strong>OVK</strong>’S REGION 30<br />
GRENS BLY ’N PROBLEEM 34<br />
KULTIVARS HELP MET BEPLANNING 34<br />
FATTENING OF STEERS ON NATURAL PASTURES 38<br />
JACOBSDAL-EKSPO GAAN UITBREI 41<br />
BOERE EN DIE BRANDWET 42<br />
OORGANGSLEK HELP TEEN LAER VELDKWALITEIT 44<br />
HOW TO CONTROL JOHNE’S 46<br />
DIE MOETS EN MOENIES VAN KUILVOER 47
FROM THE WORD<br />
RESURRECTION...<br />
The resurrection of Jesus is important <strong>for</strong> seve ral<br />
reasons. First, it witnesses to the im mense power of<br />
God Himself. To believe in the resurrection is to believe<br />
in God. If God exists, and if He created the universe<br />
and has power over it, He has power to raise the dead.<br />
If He does not have such power, He is not a God<br />
worthy of our faith and worship.<br />
Only He who created life can resurrect it after death,<br />
only He can reverse the hideous ness that is death<br />
itself, and only He can remove the sting that is death<br />
and the victory that is the grave’s (1 Corin thians 15:54-<br />
55). In resur recting Jesus from the grave, God re minds<br />
us of His absolute sovereignty over life and death.<br />
Second, the resurrection of Jesus is a testi mony to<br />
the resurrection of human beings, which is a basic<br />
tenet of the Christian faith. Un like all other reli gions,<br />
Christianity alone pos sesses a founder who transcends<br />
death and who promises that His followers<br />
will do the same. All other religions were founded by<br />
men and prophets whose end was the grave.<br />
As Christians, we take com<strong>for</strong>t in the fact that our God<br />
became man, died <strong>for</strong> our sins, and was resurrected<br />
the third day. The grave could not hold Him. He lives,<br />
3<br />
and He sits today at the right hand of God the Fa ther<br />
in heaven.<br />
In 1 Corinthians 15, Paul explains in detail the importance<br />
of the resurrection of Christ. Some in Corinth<br />
did not believe in the re sur rection of the dead, and in<br />
this chap ter Paul gives six disastrous consequences<br />
if there were no resurrection: preaching Christ would<br />
be sense less (v. 14); faith in Christ would be useless<br />
(v. 14); all the wit nes ses and preachers of the resurrection<br />
would be liars (v. 15); no one would be redeemed<br />
from sin (v. 17); all <strong>for</strong>mer believers would<br />
have perished (v.18); Christians would be the most<br />
pitiable people on the earth (v. 19). But Christ indeed<br />
has risen from the dead and “has become the firstfruits<br />
of those who have fallen asleep” (v. 20), assuring<br />
that we will follow Him in resurrection.<br />
The inspired Word of God guarantees the believer’s<br />
resurrection at the coming of Jesus Christ <strong>for</strong> His Body<br />
(the Church) at the Rap ture. Such hope and assurance<br />
re sults in a great song of triumph as Paul writes in 1<br />
Corinthians 15:55, “Where, O death, is your victory?<br />
Where, O death, is your sting?”<br />
Contents<br />
How do these concluding verses relate to the impor- •<br />
tance of the resurrection? Paul ans wers, “...you<br />
know that your labor in the Lord is not in vain” (v.<br />
58). He reminds us that because we know we will Inhoud
e resur rected to new life, we can suffer persecution<br />
and danger <strong>for</strong> Christ’s sake (vv. 29-31), just as He<br />
did. We can follow the example of the thousands of<br />
martyrs through history who gladly traded their earthly<br />
lives <strong>for</strong> ever lasting life via the resurrection.<br />
The resurrection is the triumphant and glo rious victory<br />
<strong>for</strong> every believer. Jesus Christ died, was buried, and<br />
rose the third day ac cording to the Scripture. And, He<br />
is coming again! The dead in Christ will be raised up,<br />
and those who remain and are alive at His coming<br />
will be changed and receive new, glorified bodies (1<br />
Thessalonians 4:13-18).<br />
Why is the resurrection of Jesus Christ im por tant to<br />
salvation? It demonstrated that God ac cepted Jesus’<br />
sacrifice on our be half. It proves that God has the<br />
power to raise us from the dead. It guarantees that<br />
those who believe in Christ will not remain dead, but<br />
will be resurrected unto eternal life. That is our blessed<br />
hope!<br />
– CHARLES R. SWINDOLL<br />
Misverstande is in baie gevalle die gevolg daar van dat<br />
REDAKSIONEEL<br />
’n mens nie na mekaar luister nie. Jy luister nie goed Contents •<br />
genoeg nie en op dié manier hoor jy wat jý wil hoor, of<br />
LUISTER EN HOOR<br />
gedink het jy hoor. Dit is dikwels nie wat die ander mens<br />
In ’n wêreld van praat, internet, kommunikasie word<br />
dit al hoe meer ’n kuns om te luister – en veral te hoor. Inhoud<br />
4<br />
Hoeveel van ons luister werklik na wat ander mense sê?<br />
Is ons nie dalk so besig met ons eie mening en sienings<br />
dat ons nie na ander wíl luister nie? Is ons dalk bang om<br />
te moet besef dat ons verkeerd is?<br />
Om te luister is ’n kuns wat ons daag liks moet oefen,<br />
want luisterspiere word lui en doof vir die werklike<br />
woorde wat ons behoort te hoor. Om met oorgawe te<br />
luister, beteken dat ek van myself en die baie woorde in<br />
my kop sal vergeet, en ingestel sal wees op die een (die<br />
Een) wat met my praat.<br />
Soveel mense se lewens kan heel te mal anders wees<br />
as iemand net be reid was om na hulle te luister –<br />
te hóór wat hulle sê. Luister wanneer jou kind met jou<br />
praat. Deur te luister, kan jy dalk keer dat hy/sy op die<br />
verkeerde pad loop.<br />
Moet ook nie net luister wat hy sê nie, luister fyn na wat<br />
hy NIE sê nie – hoor as sy woorde dalk ’n noodkreet is.<br />
Dit kan hom dalk van dwelms af weghou of uit die tronk<br />
hou. Of, al is dit nie so drasties nie, kan dit dalk de pressie<br />
of ander ongelukkigheid keer.<br />
gesê het nie en die gevolg is onnodige wry wing. In die<br />
meeste gevegte is dit die een probleem wat alles laat
skeeftrek – omdat jy nie hoor wat die ander mens sê<br />
nie.<br />
Dikwels gebeur dit dat jou ore en mond nie ordentlik<br />
saamwerk nie. Jy hoor net die helfte van wat iemand sê<br />
en voor jy dink, praat jy. Om regtig met deernis te luister,<br />
is ’n kuns wat nie elkeen kan bemeester nie. Die kuns<br />
om te luister, beteken in die heel eerste plek om moeite<br />
te doen om reg te hoor wat iemand sê. Om te luister, te<br />
hoor en te dink voordat jy iets sê, is die optrede van ’n<br />
wyse mens.<br />
Dit gaan verder. Omdat ons nie meer luister nie, hoor<br />
ons dikwels nie meer mekaar se hart nie, mis ons die<br />
emosies agter ander se woorde en het ons doof geword<br />
vir die stil fluistering van God se stem.<br />
Dink net hoe ’n verskil sal ons in hier die wêreld kan<br />
maak as ons soos Jesus met deernis na die mense om<br />
ons luister – hul be hoeftes raaksien. Ons moet toe laat<br />
dat die liefde van God, wat in ons harte is, ons ore van<br />
deernis oop maak.<br />
Wat kos dit jou om net te hoor wat die ander een sê?<br />
Luister met jou ore en laat dit met jou verstand en met<br />
jou hart praat sodat jy reg tig hoor. Vra hom of haar om te<br />
her haal om seker te maak dat jy hoor en verstaan.<br />
Wanneer ons oefen om stil te bly, te luister en te hoor<br />
sodat ons geselsmaat se woorde vir ons werklik sin<br />
maak, gebeur iets. Die be langrikste is dat jy eers jou<br />
5<br />
eie hart se stem hoor voordat jy effektief na jou maat<br />
s’n kan luister. Dan word twee harte een. Dan word ons<br />
siels genote.<br />
Nóg belangriker – wanneer dit ons opregte be geerte is<br />
om die Stem van ons Vader te hoor, sal ons aanvanklik<br />
sukkel met die baie ge raas in ons. Dis wanneer die leegmaak<br />
proses moet begin waarin ons ons gedagtes een<br />
vir een aflê, neersit, laat los, totdat ons stil genoeg is<br />
om die Woord wat God vir ons het, te hóór, werklik in te<br />
neem en ons eie te maak. Jy hoor die Here as jy luister.<br />
Die kuns wat ons moet bemeester, is om só fyn te<br />
luister dat ons kan hoor en kan leer wat ter woorde is in<br />
ooreenstemming met die Woord van God.<br />
Kom ons beoefen die kuns om werklik te luister. Ons kan<br />
dalk net verras wees oor wat ons – dalk die eerste keer<br />
– hoor. – CHRIS<br />
STROPERS VIR DIE SA-MARK<br />
New Holland SA het die regte reeks stropers vir Suid-<br />
Afrika se hoë eise, sê Roelf Stofberg. Vir die boer of kontrakteur<br />
wat ’n konvensionele stroper verkies, is daar die<br />
CS660-model wat uit Brasilië ingevoer word, terwyl die<br />
CR9060 dubbelrotor-stro per, wat in België of in die VSA Contents<br />
•<br />
ver vaar dig word, die vraag na rotor stropers kan bevredig.<br />
Die konvensionele CS660-stroper is een van die groter<br />
modelle wat in Suid-Afrika beskikbaar is. Dit is toegerus Inhoud
met ’n 8,3 l Cummins-enjin met ’n kraglewering van 207<br />
kW. Verder het dit ’n “rotary separator”-skeidingseenheid,<br />
ses strooiskoppe en ’n voorskoonmaker vir die siwwe.<br />
Die sifkas spog met ’n skoonmaak-oppervlak van 4,8 m 2 .<br />
Wanneer fyn graan gestroop word, is die stroper uiters<br />
geskik vir die persoon wat die strooi wil baal, danksy<br />
die “opti-thres” konkaaf in die dorseenheid. Dié konkaaf<br />
se agter ste gedeelte bestaan uit ’n los, skarnierbare<br />
segment en kan afson derlik van die res van die kon kaaf<br />
verstel word om goeie gehalte strooi te verseker.<br />
Die inskakeling van die dorseenheid, skuinshyser en<br />
tafel asook die inska keling van die ontlaai-meganisme<br />
geskied, anders as op ander stro pers waar dit meestal<br />
elektro-hidroulies geskied, op die CS660 elektro-pneumaties.<br />
’n Kom pressor wat deur die enjin aangedryf<br />
word, verskaf die saam geperste lug wat in die stroper se<br />
voor as geberg word.<br />
Die CS660 is ook uiters geskik vir gebruik met optellers,<br />
aangesien die koringtafel se invoervlerke hidroulies aangedryf<br />
word. Dieselfde stelsel word ook gebruik vir die<br />
aandrywing van optellers.<br />
Standaardtoerusting sluit ’n mielie-toestel, lugversorger<br />
en passasier sitplek in.<br />
Opsionele toerusting soos ’n strooi kapper en GPS is ook<br />
beskikbaar.<br />
6<br />
Die CR9060-dubbelrotorstroper is ’n hoogs gespesialiseerde<br />
stroper – deel van die CR-stroperreeks – en word<br />
na Suid-Afrika ingevoer.<br />
Die CR9060 word in die VSA en Europa vervaardig, maar<br />
New Hol land SA voer hoofsaaklik sy stropers van België<br />
af in.<br />
Dit is toegerus met ’n sessilinder 9,0 l Iveco Curser-enjin<br />
met “com mon rail” en ’n kraglewering van 260 kW. Die<br />
graantenk-inhoud is 10 500 l. Fyn graan-tafels van 9 m<br />
en twaalfry-mielietafels word met gemak ge hanteer.<br />
Voordele van die dubbelrotor-kon sep is dat die ma teri<br />
aal mat wat deur die stroper beweeg, baie egalig<br />
ver sprei word deur die hele dors-, skeiding- en skoonmaak<br />
stelsels. Dit verseker min vermorsing en ’n goeie<br />
graanmonster.<br />
Die CR-reeks het ook ’n uiters doel treffende klipbesker<br />
mingstoestel. Klanksensors voor in die strooihyser<br />
neem klippe waar en stuur dan ’n sein na die stelsel wat<br />
die deksel onder aan die hyser beheer. Sodra ’n sein<br />
ontvang word, word die invoerketting se aandrywing<br />
Contents<br />
gestop, die deur gaan outomaties oop en die klip val •<br />
uit. Die operateur het slegs nodig om die tafel weer heeltemal<br />
op te tel vir die deur om weer toe te maak en die<br />
stroopproses kan voortgaan. Inhoud
Contents • Inhoud<br />
Alle CR-stropers is volledig toegerus met ’n presisie boer- grootgeword met tra di sio nele bewerking, wat die vier<br />
dery-stelsel (GPS). Data wat deur hierdie stel sel versa- “vyande van koolstof en mikrobes”, bewerking, che miese<br />
mel word, word op ’n geheue kaart geberg en kan na ’n kuns mis, chemiese onkruiddoders en gifstowwe, insluit.<br />
skoot rekenaar of persoonlike rekenaar oorgedra word vir Sy suksesverhaal het dertig jaar gelede begin toe hy<br />
kartering van opbrengste per land.<br />
sy boerdery van tradisionele verbouings metodes in ’n<br />
Aangesien die omskakeling van die CR-stropers so mak-<br />
laekoste-bedryf verander het waar plante en mikrobes<br />
lik en eenvoudig is, word hierdie stropers met baie groot<br />
sukses in alle stroopbare ge wasse in Suid-Afrika en<br />
saamwerk om vrye ener gie (atmos feriese koolstof en<br />
stikstof) te oes en beskik baar te stel.<br />
elders ter wêreld aangewend.<br />
Henry het 470 ha landerye waar voer vir sy melk kudde<br />
HENRY BEWAAR EN BEVORDER<br />
SY GROND<br />
verbou word. Daarvan is 160 ha mie lies, 100 ha groenvoer,<br />
35 ha tef en sorg hum en 40 ha onder besproeide<br />
raaigras/klawer-weiding. Dié aanplantings, wat as kuil-<br />
’n Boer erf nie ’n plaas nie, hy leen dit van sy nage slag<br />
in die veronderstelling dat ’n mens dit wat jy leen, in ’n<br />
voer en hooi aan sy melkkudde gevoer word, vol doen<br />
aan alle voerbehoeftes van die diere.<br />
beter toestand teruggee. Dít maak dat hy so na aan die<br />
natuur as moontlik boer om sy grond te bewaar en te<br />
bevorder, sê een van <strong>OVK</strong> se boere in die Oos-Vrystaat.<br />
Daarby het hy ook gemengde droëland-weidings van<br />
lu sern/smutsvinger, lusern/era grostis of lu sern/cocksfoot/<br />
smutsvinger en ’n aantal her winde vleie met ’n mengsel<br />
van lusern, geel blom-lusern, rooi klawer, wit klawer en<br />
Hoe nader ’n mens aan die balans in die natuur boer, verskil lende grassoorte.<br />
hoe gesonder is plante, diere en mense. Met sy prak tyke<br />
Sy kudde bestaan uit 240 koeie in laktasie en 440 jong<br />
halveer hy die produk siekoste van sy mielie-aan plantings verse en osse wat melk- of markgereed gemaak word.<br />
én hy het goeie weiding vir sy melkkoeie en die kalwers Hy bemark ook 20-40 vleis ras-kalwers wat jaarliks<br />
wat hy afrond vir bemarking.<br />
ge koop en op die seradella/mieliereste afge rond word.<br />
Henry du Preez van die plaas Jakhalsfontein, Ficks - Henry se produksiekoste vir mielies kos by benadering<br />
burg, sê op universiteit het niemand hom ver tel hoe 60 % van dié van tradisionele bewerkings prak tyke. Sy<br />
belang rik is humus en mikrobes vir die grond nie. Hy het stikstof-bemesting vir mielie-verbouing is reeds so min<br />
7
as 10,5 kg/ha. Sy mikpunt is ’n op brengs van 4 t/ha,<br />
maar sy ge mid deld oor die afgelope paar jaar oortref<br />
dit met 4,7 t/ha.<br />
Hy gebruik die beginsel van in situ-kompostering, waar<br />
’n kombinasie van grasse en peulgewasse op die land<br />
kompos maak deur mikro biese aktiwiteit te stimuleer.<br />
Die afgelope 15 jaar plant hy al mielies teen 24 000<br />
plante/ha in treinspoorrye van 2,4 by 0,9 meter. Die<br />
mineraalbalans in sy lande word die afgelope vyf jaar<br />
volgens die Albrecht-stelsel, wat die balans in die<br />
grond herstel, reggestel.<br />
Tussen die mielierye word sera della, ’n eenjarige<br />
peul gewas, geplant. Elke plantseisoen wissel die rye<br />
mielies en seradella, sodat mielies geplant word waar<br />
die sera della was en andersom. Grond monsters word<br />
elke vier tot vyf jaar geneem om volgens die Albrechtstelsel<br />
die elemente wat deur sy gewasse onttrek is,<br />
aan te vul.<br />
Die verrottende seradella-wortel massa van die vorige<br />
seisoen is dus die diepbewerkingspraktyk vir die huidige<br />
seisoen. Saam met die korrekte kalsium-vlakke in<br />
die grond wat verkry word deur die Albrecht-grond regstellings,<br />
skakel dit ploegbanke permanent uit.<br />
Verder word Henry se mielie-aan plantings ná ’n aantal<br />
jare met sy peulgewas/grasweidings afgewissel as ’n<br />
8<br />
benadering om met bio lo giese diversiteit die siek te druk<br />
te ver laag en om die humusvlakke in sy grond op te bou.<br />
’n Normale glifosaat-onkruidbeheer program word<br />
tydens plant gevolg waartydens lente-opslag van on -<br />
kruid en oorstaan-peulgewasse van die vorige seisoen<br />
uitgeskakel word. Snywurms word net beheer wan neer<br />
dit nodig is. Hierdie prak tyk volg hy al vyftien jaar met<br />
baie groot sukses.<br />
Chemiese onkruidbeheer word slegs op die mieliery<br />
van 0,9 m gedoen, asook stamboorder-beheer, indien<br />
nodig. Die baan van 2,4 m word meganies deur die<br />
seisoen geskoffel totdat dit tyd is om die seradella<br />
te plant. Sera della word in Februarie son der enige<br />
bemesting as ’n weidingspeulgewas ingeplant.<br />
Met hierdie dubbelgewas-beginsel is mielies op lande<br />
geplant wat die afgelope vyf jaar ook ingevolge die<br />
Albrecht-stelsel reggestel is. Sekere eksperi mentele<br />
mie lie rye het geen bemesting ont vang nie en het ’n<br />
op brengs van 4,7 t/ha opgelewer. Dit ver skil nie noemens<br />
waardig van die blokke wat sy bestaande be mestingsprogram<br />
ontvang het nie.<br />
Nog ’n voordeel van die stelsel is dat die seradella by<br />
die 4,7 t/ha se mielie reste ook nog 2 t/ha winter groen<br />
staande hooi lewer – ’n by komende inkomste van Inhoud • Contents
sowat R2 000 t/ha per jaar uit sy vee op die mieliereste/seradella-hooi.<br />
Henry beoog om sy stelsel uit te brei na ’n mengsel<br />
van 3 tot 4 verskillende hardskalige weidings peulgewasse<br />
wat hul self elke jaar saai en vanself in Februarie<br />
tussen die mielies opkom. Enige lente-opslag of<br />
oorwinterde plante van hier die peulgewasse gaan ook<br />
tydens planttyd met die huidige onkruid beheerprogram<br />
beheer word om die vestiging van sy mie lies ’n kans te<br />
gee. Gewasse sluit in weiwieke, geel seradella, margarieta-serra<br />
della, biserrula en medics. Deur hierdie kultivars<br />
in te bring, word die biologiese diver siteit in sy<br />
stelsel uitgebrei terwyl die jaar likse vestigings koste van<br />
sy hui dige serradella-kulti var wat nie hardskalig is nie,<br />
uitge skakel word.<br />
Die praktyk van geenbewerking ver laag ook die afloop<br />
van water dramaties – wat bydra tot sy suk ses. In<br />
proewe by die Land bou kollege Cedara, waar 63 mm<br />
reën toegedien is, is bevind dat die afloop op tra disio<br />
neel be werkte grond 90 % was weens die grond<br />
wat toeslaan teenoor 6 % by geen bewerking. Die<br />
verlies aan grond is ook 28,5 t/ha teenoor 1 t/ha by<br />
geenbewerking.<br />
Wat weiding vir sy vee betref, het Henry besef deur<br />
gras en peul gewasse te meng, kry hy ’n vol hou bare<br />
9<br />
weidingproduksie. Sy oudste aanplanting van lusern<br />
en smuts vinger is nou twintig jaar oud. Daar van het<br />
hy die afgelope vyf tien jaar produksie verkry sonder<br />
’n enkele korrel kunsmis. Mono kul tuur-gewasse<br />
kan nie op hul eie volhoubaar langer as vier tot ses<br />
jaar produseer voordat die grond uit geput raak en<br />
produksie afneem nie.<br />
Voordat weidings gevestig word, stel hy die balans<br />
in die grond reg met kalk, fosfaat, kalsium, mag nesium<br />
en kalium nadat grond ontledings gedoen is.<br />
Met die reg stelling bevorder hy mikrobes, wat baie<br />
voedingselemente beskik baar maak. Dit bring die korrekte<br />
ver houding van voeding stowwe in die grond en<br />
outomaties die korrekte pH.<br />
Hy plant lusern volgens die trekker wiel-metode in rye<br />
1,5 m uit mekaar. Tussenin word die gras dan op dieselfde<br />
manier geplant.<br />
Die gras oes gratis energie of kool stof uit die<br />
atmosfeer en stel dit in die vorm van C3- en C4-suiker<br />
in die grond vry as energie vir die grondmikrobes. Op<br />
sy beurt oes die lusern gratis stikstof uit die atmosfeer<br />
en stel dit in die vorm van proteïen aan die grond mikrobes<br />
beskikbaar. Dié mikrobes maak weer minerale vir<br />
die plant uit die grond beskikbaar wat die siklus vol tooi<br />
vir ’n stelsel in ’n volhoubare energiebalans.<br />
Inhoud • Contents
Hiermee saam gee die lusern/smutsvinger-hooimengsel<br />
wat hy vir sy melkbeeste oes, ook die korrekte<br />
verhouding van koolstof tot stikstof (C:N-verhouding)<br />
vir sy beeste se rumen-mikrobes. Omdat hy die grond<br />
“gesond” hou, is die plante en diere wat hy daarop<br />
produseer se gesondheid ook op ’n ander vlak. Hy<br />
gebruik die afgelope drie jaar geen kon ven sionele<br />
program vir in- en uit wendige parasietbeheer op sy<br />
vee nie. Met sy benadering benut Henry natuurlike<br />
energiestelsels opti maal en bestee die minimum koste<br />
aan rantsoene of “ingekoopte energie” vir sy melkery.<br />
Op ou vleie op die plaas volg Hen ry ’n praktyk waar<br />
weidings van ver skeie plantspesies gevestig word. Die<br />
normale grasse in die vleie is nie geskik as weiding<br />
nie. Daar om spuit hy dit dood met glifo saat en plant<br />
dan op ’n geenbewerking-metode ’n mengsel van<br />
lusern, geelblom-lusern, rooi klawer, wit klawer en<br />
grassoorte soos kropaar, swenkgras en meerjarige<br />
raaigras. Dit gee uitstekende weiding op dele van die<br />
plaas wat voorheen onbeweibaar was.<br />
In die lig van die suksesse wat hy met sy praktyke<br />
be haal, glo Henry dit is die enigste manier waarop<br />
vol hou baar geboer en grond bewaar en bevorder kan<br />
word.<br />
Vir meer inligting: Bel Henry en Elzabe du Preez,<br />
Jakhalsfontein, Ficksburg 083 717 6196.<br />
10<br />
OORSESE BELEGGERS WIL PLASE KOOP<br />
Boerdery in Suid-Afrika is baie winsgewend en boere<br />
beleef ’n bloeitydperk. Daarom is beleggers van Amerika,<br />
Europa en selfs China gretig om in die Suid-Afrikaanse<br />
land bou te belê.<br />
Die wêreld soek beleggingsgeleenthede en die landbou<br />
is so ’n geleentheid, het Ernst Janovsky, hoof van ABSA<br />
se Agri-besigheid, op Vrystaat Landbou (VL) se landboubestuursdag<br />
by Bloemfontein gesê.<br />
Buitelandse beleggers is bereid om plase te koop, die<br />
boer as bestuurder aan te stel en hom ’n goeie salaris<br />
betaal. Dit word reeds in Australië gedoen.<br />
Ernst was een van die sprekers op die dag, wat oor finansiering<br />
in ’n nuwe landbou-omgewing gehandel het. Die<br />
ander sprekers was Kobus Laubscher, hoofbe stuurder<br />
van Graan SA en Adriaan Snyman, besturende direkteur<br />
van Vrystaat Mielies.<br />
FAITH IS THE LIGHT<br />
THAT GUIDES YOU<br />
THROUGH THE<br />
DARKNESS.<br />
Inhoud • Contents
<strong>OVK</strong> NUUS<br />
CRADOCK HET ’N NUWE SILO<br />
<strong>OVK</strong> het die jaar goed afge skop met die opening van ’n<br />
blink nuwe silo in Cra dock om in die behoeftes van die<br />
omge wing se boere te voorsien. Die kompleks is amptelik<br />
deur Manie Botha, voorsitter van die direksie geopen.<br />
Die Cradock-silo bestaan uit twee buise van 1 000 ton<br />
elk, ’n weegbrug van 24 m lank en 3 m wyd met ’n uitlaaihoogte<br />
van 3 m. Die kapasiteit van inname is 60 ton/uur.<br />
Uitsak-geriewe word ook ingerig om in die behoeftes van<br />
die Oos-Kaap te voorsien.<br />
Die silo is redelik sentraal geleë om aan <strong>OVK</strong> se handelstakke<br />
se mielie-behoeftes te voldoen, saam met ander<br />
markte wat geteiken kan word.<br />
Ig Pretorius is <strong>OVK</strong> se graanbemarker wat bemarkingsgeleenthede<br />
in dié omgewing gaan skep.<br />
<strong>OVK</strong> IN GRAAFF-REINET<br />
’N LANDMARK<br />
Met sy nuwe Landmark-winkel wat pas geopen het, het<br />
<strong>OVK</strong> nou nog meer een van die landmerke in Graaff-<br />
Reinet geword. Die nuwe winkel in die hoofstraat is op<br />
16 Februarie amptelik geopen met die lint wat deur die<br />
besturende direkteur, Hardie van Niekerk, ge knip is.<br />
11<br />
Die winkel het op Vrydag 18 en Sater dag 19 Februarie<br />
amptelik as Land mark begin handel dryf. <strong>OVK</strong> het reeds<br />
’n lang en goeie verbintenis met die boeregemeenskap<br />
van Graaff-Reinet wat met die nuwe winkel verder<br />
versterk word.<br />
Marita van Heerden, bestuurder, sê die Landmark-konsessie<br />
gee <strong>OVK</strong> die geleentheid om ’n groter verskeidenheid<br />
produk reekse te bied. “As ’n klant byvoorbeeld verf werk<br />
wil doen, sal ons aan die totale behoefte van die projek<br />
voldoen met kwaste, rollers, panne en gehalte-verf om die<br />
projek mee af te rond. Verder kry ons personeel intensiewe<br />
opleiding wat dus die beste diens en advies aan elke klant<br />
sal bied.” Izak Marais, bestuurder suid-streek, sê die wye<br />
reeks produk te skep ’n bemarkingsgeleentheid vir ’n nuwe<br />
verbrui kersmark in die omgewing. “Die Landmark-konsep<br />
bied ’n inkopie-ervaring wat die hele dorp en gemeenskap<br />
gaan ophef.”<br />
Die sukses van die Landmark-winkels het bewys dat dit<br />
’n geslaagde sakemodel is. <strong>OVK</strong> in Graaff-Reinet word<br />
nou verwelkom in die Landmark-familie waarvan reeds 53<br />
winkels landwyd is. “Om deel te wees van ’n nasionale<br />
groep beteken dat ervarings en suksesse onderling<br />
ge deel kan word en gesien word as die markleier in landbou-kleinhandel.<br />
“Met die bou van die nuwe handelstak in Graaff-Reinet<br />
benut <strong>OVK</strong> die geleentheid om sy diens en produkreeks<br />
Inhoud • Contents
aan die dorp en sy boeregemeenskap uit te brei. Met sy<br />
nuwe baadjie behoort die winkel steeds aan <strong>OVK</strong> en sy<br />
aandeelhouers.”<br />
CMW NOU DEEL VAN <strong>OVK</strong><br />
Met die onlangse regteuitgifte deur CMW Opera tions<br />
het <strong>OVK</strong> die volle uitgifte ter waarde van R40 miljoen<br />
opgeneem en besit nou 80,1 % van die uit gereikte<br />
aandele in CMW. SA Mohair Bro kers, wat die beherende<br />
aandeelhouer in die ver lede was, besit die balans van<br />
19,9 %, sê Hardie van Niekerk, besturende direkteur.<br />
<strong>OVK</strong> Bedryf Beperk het egter ook die 19,9 % aan dele<br />
van SA Mo hair Brokers in CMW Operations reeds in 2010<br />
ge koop ná goedkeuring deur SA Mohair Brokers se aan -<br />
deel houers. ’n Paar SA Mohair Brokers-aandeelhouers en<br />
BKB het egter ’n hofaansoek gebring om die tran saksie<br />
te stop. Die saak is tans onder appèl. As die appèluitspraak<br />
ten gun ste van SA Mohair Brokers is, sal <strong>OVK</strong><br />
die volle 100 % aandele in CMW bekom. As die uitspraak<br />
nie ten gunste van SA Mohair Brokers is nie, sal die<br />
huidige situasie geld waar <strong>OVK</strong> 80,1 % van die aandele<br />
in CMW Operations hou en SA Mohair Brokers 19,9 %.<br />
Die belegging van R40 miljoen wat <strong>OVK</strong> in CMW<br />
Operations gemaak het, weerspieël die vertroue wat<br />
<strong>OVK</strong> se direksie in die wol-, sybokhaar- en lewen dehawe-mark<br />
het. Die belegging sal <strong>OVK</strong> in staat stel om<br />
12<br />
’n nog beter en omvattender diens aan sy vesel- en<br />
lewendehawe-produsente te bied.<br />
Met bogenoemde permanente kapitaalinspuiting is<br />
CMW Operations nou ’n kapitaalkragtige onder neming<br />
wat sekuriteit vir sy kliënte en personeel kan bied.<br />
Boere word genooi om hul plaaslike CMW-ver teen -<br />
woordiger te kontak vir diens van die hoog ste gehalte.<br />
CMW se kontakbesonderhede is:<br />
Hoofkantoor: Posbus 3314, Noord Einde, Port Elizabeth<br />
6056. Burmanweg 123, Deal Party, Port Elizabeth. Tel: 041<br />
406-7500, Faks: 041 486-1325, E-pos: info@cmw.co.za<br />
CMW NUUS<br />
RAMPRYSE HET GESTYG<br />
’n Styging van 20 % in die prys van Angoraramme is die<br />
afgelope amptelike verkoopseisoen (2010/<strong>2011</strong>) ervaar.<br />
Dit maak dit ’n baie geslaagde seisoen, sê Pierre van<br />
der Vyver, hoofbestuurder sybokhaar van CMW.<br />
Ná die daling in die markprys van sybokhaar verlede<br />
seisoen, gepaardgaande met die huidige, wydverspreide<br />
rampdroogte, is dit uiters bemoedigend vir die bedryf<br />
dat boere die ramveilings so goed ondersteun.<br />
Op die amptelike veilings van die Angora-stoettelersvereniging<br />
is 278 ramme verkoop teen ’n gemiddelde prys<br />
Inhoud • Contents
van R4 369. Private veilings onder die beskerming van<br />
die telersgenootskap het ook goeie pryse opgelewer. Die<br />
hoogste pryse op elke veiling was:<br />
• Graaff-Reinet: R16 000 - die koper, Martin & Hein Truter,<br />
Oudtshoorn en die verkoper, Ray & Gary Hob son<br />
van die Thorn Berg Angora Stud, Baroe.<br />
• Somerset-Oos: R23 000 - die koper, Gay van Hasselt<br />
van die Clive van Hasselt-stoetery, Prins Albert en die<br />
ver koper, Jan Lategan van Aberdeen.<br />
• Jansenville-veldramveiling: R23 000 - die kopers,<br />
Prieur en Carel du Plessis van Cradock/Somerset-Oos<br />
en die ver koper, Gay van Hasselt van Prins Albert.<br />
• Graaff-Reinet-veldramveiling: R32 000 - die koper,<br />
Wil lem Retief van Hanover en die verkoper, Gay van<br />
Hasselt van Prins Albert.<br />
Die private veiling op Willowmore van Gay van Hasselt,<br />
Billy en Fred Colborne, Denys Hobson en Deon Bark huizen<br />
was ook hoogs suksesvol. Die hoogste prys van R30<br />
000 vir ’n ram van Denys Hobson van Malmesbury is deur<br />
Rothner Bekker en Barries Snijman van Rietbron betaal.<br />
ELLIOT NTSOMBO<br />
CMW salueer Elliot Ntsom bo. Danksy Elliot (53) kan CMW<br />
en Suid-Afrika internasionaal met skaap skeerdery spog.<br />
13<br />
Dié CMW-skeerder van Leso tho het op die onlangse<br />
wêreld-skaapskeer toernooi as die wenner in die handskeer-afdeling<br />
weggestap.<br />
Die Lesotho-skeerders is ware vakmanne wat die kuns<br />
by hul voorouers ge leer het en onder die wêreld se<br />
voor ste skeer ders tel.<br />
Skaap skeer word deur die Nasio nale Olimpiese Komitee<br />
van Suid-Afrika (Noksa) as ’n amptelike nasionale<br />
sportsoort erken en Elliot was die eerste skeerder wat<br />
sy nasionale kleure daarin verwerf het.<br />
Hy was wêreldkampioen in 1994, 1996, 2003, 2005<br />
en weer 2010.<br />
VEILINGUITSLAE<br />
Dohnemerino-ramme<br />
’n Hoogste prys van R72 000 is op die nasionale Dohnemerino-ramveiling<br />
behaal vir dié ram van die Pleasant<br />
View-stoetery van Clarke Rattray, naaslinks, van Swartberg.<br />
Die koper was Wikus Bekker van Edenburg, wat<br />
deel is van die Crux-groep. Rattray het ook die tweede<br />
hoog ste prys van R62 000 behaal. die gemiddelde prys<br />
op die veiling was R19 000.<br />
Boerbokke<br />
Uitstaande pryse is behaal op die eerste gesamentlike<br />
Boerbok-produksie veiling van die Soetdoring-stoetery van<br />
Inhoud • Contents
Hoopstad- en die Nico Botha-stoetery van Britstown, wat<br />
by die Afri-dome by Parys gehou is.<br />
Van die 32 ramme wat aangebied is, is 31 teen ’n gemiddelde<br />
prys van R11 632 verkoop. Die 86 ooie is teen ge -<br />
middeld R13 970 verkoop. Die duurste drie ramme het<br />
onderskeidelik R70 000, R52 000 en R42 000 behaal.<br />
Die duurste ram van die Nico Botha-boerbokstoetery is<br />
deur Johan van Jaarsveld van Potchefstroom gekoop. Die<br />
tweede hoogste prys is ook vir ’n ram uit dié stoet betaal.<br />
Die kopers was Peter en Lesley Faber van Parys. Die derde<br />
duurste ram, dié van die Soetdorings-boerbok stoetery, is<br />
aan Johan Burger en Fanie Nel van Parys verkoop.<br />
Die duurste ooi, een van die Nico Botha-stoetery, is vir<br />
R44 000 aan Peter en Lesley Faber van Parys ver koop. Die<br />
twee de en derde duurste ooie was ook van dié stoetery.<br />
Die koper, Johan van Jaarsveld van Potch ef stroom, het<br />
R36 000 en R32 000 vir die twee ooie betaal.<br />
BESTUUR RISIKO’S REG<br />
ARTIKEL | Dr. Philip Theunis sen, Computusbestuursburo<br />
Risiko’s in ’n boerdery is waarskyn lik groter as vir ’n<br />
gewone onderne ming omdat klimaat ’n wesen like invloed<br />
op die finansiële resultate het. Die verskil tussen sukses<br />
en mis luk king kan dus op die einde aan risiko bestuur<br />
toegeskryf word.<br />
14<br />
Risikobestuur is die proses van iden tifisering, meting<br />
en bestuur van onse kere gebeurtenisse. Die basiese<br />
uitgangspunt is dus dat jy met ’n begroting vir die doelwitte<br />
wat jy in die nabye toekoms wil bereik, voor siening<br />
maak. So ’n begroting is dus ’n aanduiding van wat<br />
bereik kan word as toestande normaal ver loop. Die volgende<br />
stap is om dan te bepaal wat alles verkeerd kan<br />
loop wat die boerdery sal verhoed om sy doelwitte te kan<br />
bereik. Daarna moet die risiko’s bestuur word.<br />
Die bepaling van risiko behels drie stappe. Eerstens moet<br />
die verskil lende risiko’s geïdentifiseer word. Daarna moet<br />
die impak van elke risiko in finansiële terme ge meet word.<br />
Laastens moet die risiko’s in ’n volgorde van prioriteit<br />
ge rangskik word.<br />
Wanneer die risiko’s gekwantifiseer is, moet besluit word<br />
hoe dit bestuur gaan word. Die boer het drie keuses hoe<br />
hy die risiko’s kan bestuur. Eer stens kan hy ’n bepaalde<br />
risiko ver my deur sy doelwitte te verander sodat die risiko<br />
uitgeskakel word. Twee dens kan hy die risiko aanvaar en<br />
dit dan dienooreenkomstig be stuur. Derdens kan hy die<br />
risiko deel of verplaas deur homself met versekering daarteen<br />
te beskerm.<br />
Versekering kan verskeie vorms aan neem. Dit kan direk by<br />
’n verse keraar verseker word, die boer kan sy risiko met<br />
’n mede-boer deel deur byvoorbeeld bates gesament lik te<br />
koop of hy kan prysrisiko byvoor beeld op SAFEX verskans.<br />
Inhoud • Contents
Hoe om te begin:<br />
• Sit eers die omvang van die ont leding uiteen. Besluit<br />
of die boer dery as geheel, slegs een vertakking of<br />
slegs een proses binne ’n vertakking ontleed moet<br />
word.<br />
• Identifiseer die riskante gebeur tenisse wat moontlik<br />
’n negatie we uitwerking op die boerdery as geheel,<br />
of dan die spesifieke ge deelte van die boerdery, se<br />
vermoë kan hê.<br />
• Bepaal die risiko op grond van die waarskynlikheid<br />
dat dit kan voor kom en ook die impak wat dit op die<br />
boerdery kan hê.<br />
• Rangskik die risiko’s volgens hul relatiewe belangrikheid<br />
vir die boer dery en besluit of elke risiko<br />
aanvaarbaar is of nie.<br />
• Ontwikkel bestuurstrategieë wat óf die moontlike voorkoms<br />
van ’n risiko óf die impak daarvan kan verminder.<br />
• Herhaal die hele oefening nadat die bestuurstrategieë<br />
ontwikkel is om opnuut die boerdery se blootstelling<br />
aan risiko te bepaal en om te bepaal of die strategieë<br />
wat in plek is, aanvaarbaar is.<br />
Bepaal jou bestuursvermoë ten op sigte van goeie<br />
bestuurspraktyke deur ja of nee op die volgende vrae te<br />
antwoord. Soos met enige self evaluering-oefening sal<br />
die resul taat slegs van nut wees as jy eerlik, realisties en<br />
15<br />
reguit op die vrae ant woord. Die uitslag is dus so goed<br />
soos wat jy dit self gaan maak.<br />
• Jy glo nie aan versekering nie en dink nie dat<br />
onvoorsiene skade ’n groot finansiële impak op die<br />
boer dery sal hê nie.<br />
• Jy neem berekende, maar nie on ver skillige risiko’s nie.<br />
• Jou boerdery is in verskillende ver takkings<br />
gediversifiseer.<br />
• Jy erken dat dit soms nodig is om kanse se waag.<br />
• Jy verskans goeie pryse eerder as om vir die hoogste<br />
prys te gaan.<br />
• Jy hou altyd ’n “nooduitgang” ge reed as sekere planne<br />
sou skeef loop.<br />
• Jy oorweeg verskeie positiewe en negatiewe opsies<br />
tydens besluit neming.<br />
• Jy monitor die boerdery se aktiwi teite om probleme<br />
betyds te iden tifiseer.<br />
• Jy weet hoeveel risiko jou boer dery kan dra<br />
(kontantvloei, skuld, oes verlies, lewensverlies).<br />
• Jy het gebeurlikheidsplanne gereed.<br />
Vir meer inligting kontak Philip by 058 303 9640 of<br />
computus@computus.co.za<br />
Inhoud • Contents
SLAGLAMKOMPETISIE SE WENNERS<br />
<strong>OVK</strong> se Gariep-abattoir by Stryden burg was betrok ke<br />
by ’n geslaagde slaglamkompetisie wat as deel van die<br />
Hopetown-skou aangebied is. Altesaam 112 lam mers<br />
is ingeskryf en goeie gemiddelde punte is behaal. Die<br />
beoordelaar op die hoef was Leon van Heerden van CMW.<br />
Ná die beoordeling is die lammers by die Gariep-abattoir<br />
geslag en die volgende dag deur Dirk Zand berg, streekbestuurder<br />
van Samic, beoor deel. Die wenlam aan die haak<br />
het ’n punt van 97,58 behaal.<br />
Die borge van die geleentheid was <strong>OVK</strong> Lewen de Hawe,<br />
die Landbank van Beau<strong>for</strong>t-Wes en Samic.<br />
NOORD-STREEK<br />
SE 2009/2010-SOMERGRAAN-OES<br />
Artikel: JP Maritz.<br />
Die 2009/2010 somergraan-oes in die noord-streek<br />
(Twee spruit tot Fouries burg) het net soos die vorige twee<br />
seisoene gebaat by ’n baie goeie sei soen. Die El Niñoverskynsel<br />
wat voorspel is, het toe nooit gerealiseer nie<br />
en een van die natste somers in jare is beleef. Die reën<br />
was baie goed vir die gewasse en het goeie opbrengste<br />
opgelewer.<br />
16<br />
SOMEROES<br />
Die 2009/2010 mielie-inname was 18 % meer as die<br />
2008/2009-oes. Die wit mielie-oes was 59 % groter as<br />
in die 2008/2009-seisoen en het grootliks byge dra<br />
tot die skerp styging in die hoeveelheid mielies wat<br />
gehanteer is. Geel mie lies se styging was slegs 4,5 %.<br />
Hoewel sowat 15 % minder hektare geplant is, lyk<br />
die komende seisoen belowend en word weer goeie<br />
opbrengste ver wag. Baie nat weer en min sonskyn<br />
het plek-plek probleme veroorsaak, maar die uitkoms<br />
behoort steeds baie goed te wees met vroeë mielies<br />
wat goed presteer onder voldoende reën.<br />
Aan die sonneblom-front is verlede seisoen 36 %<br />
minder sonneblom gehan teer in vergelyking met<br />
die 2008/2009-seisoen, hoofsaaklik weens minder<br />
aanplant ings as gevolg van swak Safex-pryse na<br />
die produsente. Die Tweespruit-, West minster en<br />
Marseilles-silo het, met sowat 75 % van die totaal, die<br />
grootste deel van die oes gehanteer.<br />
Lande in die Ficksburg- en Clocolan-gebiede wat<br />
gewoonlik met sonneblom beplant word, is met soja-<br />
Contents<br />
bone vervang. Die komende seisoen lyk baie meer •<br />
roos kleurig met gunstige Safex-pryse. Aanplantings het<br />
gevolglik sterk toege neem. Die verwag ting is dat sowat<br />
40 % meer hektare sonneblom geplant is in <strong>OVK</strong> se Inhoud
gebied, maar uiter matige reën het produsente veral in<br />
Desember en Janu arie nie toegelaat om klaar te plant<br />
nie. Vroeë sonneblom behoort mooi te wees, maar die<br />
oeskwaliteit sal alles van die reënpatrone afhang.<br />
Die vorige seisoen is die meeste sojabone, sowat 85<br />
%, in die Clocolan- en Ficks burg-gebied gehanteer.<br />
In dié gebied is ook 40 % meer sojabone vir die<br />
komende seisoen geplant. Produsente het in die Marseilles-<br />
en Tweespruit-gebied ook heel wat meer sojabone<br />
aangeplant.<br />
Die Safex-pryse is goed en produsente kan goeie<br />
pryse behaal vir hul sojabone met die voordeel dat die<br />
nodige stikstof in die grond geplaas word vir mielieaanplantings<br />
later vanjaar. Weens die verhoogde sojaboon-produksie<br />
is besluit dat <strong>OVK</strong> in die komende<br />
seisoen sojabone by al die silo’s in die Oos-Vrystaat<br />
sal hanteer.<br />
ALGEMENE NUUS<br />
Die Nasionale Oesskattingskomitee (NOK) het in sy<br />
Janu arie-verslag die aanplantings in Suid-Afrika vir die<br />
komende seisoen geraam op witmielies 1,481 mil joen<br />
ha, ’n daling van 13,86 %, en geelmielies 1,034 miljoen<br />
hek taar, ’n styging van 1,15 %.<br />
Gunstige pryse op geelmielies wat teen ’n premie<br />
verhandel op witmielies, het meer produsente aan ge-<br />
17<br />
moedig om geelmielies te plant. In totaal word die<br />
aan plant ings van mielies op 2,515 mil joen hektaar<br />
geraam. Dit is ’n daling van 8,26 % teenoor die<br />
2008/2009- seisoen.<br />
As die gemiddelde opbrengs van die afgelope twee<br />
seisoene gebruik word, kan ons weer eens ’n oes van<br />
nagenoeg 11,5 miljoen ton verwag en kan verdere<br />
druk op reeds groot oordragvoorrade ge plaas word.<br />
Die uitvoer van spe sifiek geelmielies is positief vir<br />
graan pryse met markte in veral die Midde-Ooste<br />
wat geteiken word. Die uit voer van witmielies, wat in<br />
die verlede hoofsaaklik na Afrika-lande gegaan het,<br />
het nie sulke goeie vooruitsigte nie, maar moontlike<br />
alternatiewe inter nasionale markte word ondersoek.<br />
Pryse op Safex vir Julie <strong>2011</strong>-lewering het die afgelope<br />
ruk mooi ge styg weens ’n stygende Brent ru-olie prys,<br />
’n verswakkende rand teenoor Amerikaanse dollar-wissel<br />
koers weens beleggers wat hul geld uit Suid-Afrika<br />
ont trek het en die mielie-voorraad in die VSA wat onder<br />
druk is. China raak ’n al hoe groter rolspeler in die<br />
wêreld se graan mark en sy bydrae tot veral sojaboonen<br />
mielie-verbruik kan nie misgekyk word nie.<br />
Contents<br />
Produsente kan huidiglik goeie pry se vir hul mielies •<br />
behaal, veral in die lig van Safex-vlakke van R1 200/ton<br />
vier maande gelede. Die pryse van sonneblom en sojabone<br />
vir Mei-lewering het ook baie mooi gestyg en die Inhoud
Safex-prys bied goeie ge leent heid vir die ver skansing<br />
van die gewasse. Pro du sente kan ge rus hul naaste<br />
graan kantoor in Lady brand en Hopetown skakel om<br />
die jong ste strategieë te benut vir optimale bemarking<br />
van hul graan.<br />
THE RECLAMATION OF SALINE AND<br />
ALKALI SOILS<br />
ARTICLE: Dirk Gunter<br />
Alkali soils have a very low water infiltration rate when<br />
it is wet and both alkali and saline-alkali soils tend to<br />
<strong>for</strong>m a surface crust (soil capping) when it is dry. This<br />
trait makes it difficult <strong>for</strong> irrigation water to infiltrate and<br />
it tends to run off. By adding gypsum to irrigation water,<br />
the hydraulic conductivity is increased. This increases the<br />
infiltration rate of the irrigation water.<br />
To know which saline and alkali soils can be reclaimed<br />
using gypsum, one must remember that saline and alkali<br />
soils can be separated into three groups, namely:<br />
Saline soils: These soils have a high salt content and<br />
water infiltration and can be reclaimed by leaching of the<br />
soluble salts.<br />
Alkali soils: These soils have a high percentage of ex -<br />
change able sodium, a low soluble salt content, a pH<br />
higher than 8,5 and a low water infiltration rate. They<br />
18<br />
can be reclaimed by the application of gypsum and subsequent<br />
leaching of the sodium salts.<br />
Saline-alkali soils: These soils are a combination of<br />
the first two i.e. they have high levels of soluble salts, a<br />
high percentage of exchangeable sodium, a pH lower<br />
than 8,5 and a low water infiltration rate. They can be<br />
reclaimed by the addition of gypsum and subsequent<br />
leaching of the sodium and soluble salts.<br />
Saline-alkali soils are detrimental to plant growth be cause<br />
of the presence of high salt concentrations that induce high<br />
osmotic pressures, the high pH, toxicity of anions such<br />
as borates and bicarbonates and the detrimental effect of<br />
sodium on plant nutrition and the physical con dition of the<br />
soil. Crop production on saline alkali soils are problematic<br />
and needs extremely good manage ment practices.<br />
Saline alkali soils can be reclaimed by leaching of the<br />
soluble salts and by replacing the sodium caption on<br />
the clay colloids by calcium. Drainage of the soil is a<br />
prerequisite followed by a predetermined planned overirrigation<br />
programme.<br />
Saline soils need only to be drained to be able to leach<br />
the excess soluble salts present. In the case of alkali or Contents<br />
saline-alkali soils the exchangeable sodium percentage •<br />
must be reduced to less than 15 % through the addition<br />
of gypsum, followed by leaching of the replaced sodium<br />
and other salts. Inhoud
The amount of gypsum to replace the sodium on the clay<br />
particles are between 3,6 and 4,2 tons <strong>for</strong> each 1 cmol<br />
exchangeable sodium per hectare per 25 cm soil depth.<br />
The gypsum must be broadcasted and ploughed in. The<br />
better the mixing and the deeper it is incorporated the<br />
better and quicker the reaction will be.<br />
This must be followed by a planned leaching programme.<br />
An irrigation of 1 000 mm of water is capable of solubilising<br />
10 to 13 tonnes of gypsum per hectare. Acidifying<br />
pro ducts to reclaim saline-alkali and alkali soils can only<br />
be used if enough insoluble calcium salts are present in<br />
the soil or it can be applied with gypsum.<br />
Advantages of gypsum:<br />
• It improves soil structure.<br />
• Prevents soil capping.<br />
• Lowers aluminium in acid soils.<br />
• Supplies calcium and sulphur as nutrients.<br />
When applying these practices accurate calculations are<br />
necessary and a technical advisor should be consulted.<br />
Vroue: ASTER SÊ<br />
VERSE JUBEL OOR DIE LANDBOU<br />
En so sleep Oubaas my toe saam na ’n boere-funksie<br />
waar Mohammed Karaan die spreker was. Prof. Karaan<br />
– die groot, donker laventel boer en landbou-akademikus<br />
19<br />
van Stellenbosch wat Afrikaans liefhet en koester. Hy praat<br />
die taal met soveel oorgawe, emosie en genade dat dit ’n<br />
mens ver stom laat. Hy waarsku in Afrikaans, hy moedig aan<br />
en hy raps mense oor die vingers in die taal van sy hart.<br />
Op die mooie môre in die Oos-Vry staat haal hy aan uit<br />
Vroegherfs van NP van Wyk Louw om ons te waarsku teen<br />
die gevare van oor dadigheid, van finansiële onverant woordelikheid:<br />
“O Heer, laat hierdie dae heilig word:<br />
Laat alles val wat pronk en sieraad was.”<br />
Ons kan nie meer uitspattigheid be kos tig soos om sushi<br />
van naakte lywe af te eet nie, sê hy. Die wêreld is besig<br />
om ’n armer plek te word en kos al hoe skaarser. Nie<br />
omdat daar te min is nie, maar omdat dit te duur gaan<br />
word. Daarom is dit tyd dat ons alles laat val wat “pronk”<br />
en “sieraad” is. Ek dink onwillekeurig aan die Suid- Afrikaanse<br />
Jeugkommissie wat R100 miljoen op ’n mislukte<br />
internasionale jeug-kongres gemors het. “O Here, wees ons<br />
genadig,” kramp my hart. Ek is seker Karaan s’n ook.<br />
Toe verander hy van rat en lees Lina Spies se Paternoster<br />
vir Suid-Afrika vir ons.<br />
“Here, laat die name geheilig word<br />
Contents<br />
•<br />
van al die kinders van die land –<br />
van hulle wat modderkoekies gebak het uit sy aarde,<br />
dassies skrikgemaak het in sy klowe,<br />
wol getrap het in sy krale.” Inhoud
Karaan is bekommerd oor onse jong mense wat die land<br />
verlaat. Nie net vir politieke redes, sê hy, en nie net wittes<br />
nie. Die slimme man waarsku dat ons nie dieselfde pad<br />
as Nieu-Seeland moet loop nie. Dit gaan ekonomies nie<br />
goed met die land nie omdat sy jongmense tussen 25 en<br />
35 die land so 30 jaar gelede in groot getalle verlaat het om<br />
groener weivelde te soek. Ons moet ons kin ders hier hou<br />
as fondasie vir die toekoms. Hy het dit nie gesê nie, maar<br />
ek dink in sy hart wil hy ook hê hulle moet hier bly bloot<br />
omdat ons vir hulle lief is.<br />
Hy waarsku dat dringend aandag gegee moet word aan<br />
die opleiding en opvoeding van “die kinders”, soos hy hulle<br />
noem. Die wêreld verander so vinnig dat dit waarvoor hulle<br />
vandag opgelei word, môre nie meer van toepassing sal<br />
wees nie. Landbou-opleiding, in besonder, is besig om<br />
uitgedien te raak. Die bedryf moet opleiding herbeplan en<br />
herontdek om aan die eise van môre te voldoen.<br />
Karaan is bekommerd oor wat ons aan die aarde gedoen<br />
het – die mense het te veel uitgehaal en te min terug gesit.<br />
Boerdery sal in die toe koms ekologie-gedrewe wees en nie<br />
meer deur tegnologie nie. “Ja, prof Karaan, stem ek in my<br />
enigheid saam. Ek dink onse Skepper is hartseer oor die<br />
verwaarlosing en vernietiging van Sy skepping. As ons nie<br />
die skip omgedraai kry nie, wonder ek hoe lank die kinders<br />
van die land nog modder koekies sal kan bak uit sy aarde<br />
– om Lina Spies aan te haal: “Hoe lank nog sal ons die<br />
Contents •<br />
name heilig van die lands-kinders?” sonder allerhande illusies – van al die waan ge stroop.<br />
Inhoud<br />
20<br />
En nou slaan ek oor in Ingels. Die man het dit so mooi<br />
gestel dat ek bang is om afbreuk daaraan te doen deur dit<br />
vertaal.<br />
The South African platteland is de cay ing. The <strong>for</strong>mer<br />
home lands have be come traps <strong>for</strong> the poor. People have<br />
<strong>for</strong> gotten the role of agri culture. Its primary role is not to<br />
make money but as the incubator of values. (Dis waar, né?<br />
Ons moet groot asse blief nie die heel belangrikste rol laat<br />
oor neem deur Mammon nie.) Agri culture and its role always<br />
make me think of Uys Krige’s poem Plaashek.<br />
Na al die jare maak ek weer<br />
’n plaashek oop.<br />
Waar het my paaie<br />
tog nie geloop<br />
Om my hier by ’n hek te bring<br />
van al my waan gestroop,<br />
maar met my denke helder<br />
en in my hart die hoop?<br />
We as farmers will not be budged. We are not going to flee<br />
from South Africa. They might steal our animals, they might<br />
revile us – but we have opened the farm gate with clear<br />
thoughts and hope in our hearts. Ons moet vas staan, sê<br />
Mohammed Karaan – die man met ’n visie vir land bou wat<br />
ek nog by bitter min ander landbou-me ningsvormers raakgeloop<br />
het. Hou hoop in die hart maar met helder denke en
HOT CROSS BUNS<br />
Ingredients<br />
4 cups plain flour<br />
2 x 7 g sachets dried yeast<br />
1/4 cup castor sugar<br />
1 1/2 teaspoons mixed spice<br />
pinch of salt<br />
1 1/2 cups currants<br />
40 g butter<br />
300 ml milk<br />
2 eggs, lightly beaten<br />
Flour paste<br />
1/2 cup plain flour<br />
4 to 5 tablespoons water<br />
Glaze<br />
1/3 cup water<br />
2 tablespoons castor sugar<br />
Method: 1. Combine flour, yeast, sugar, mixed spice,<br />
salt and currants in a large bowl. Melt butter in a small<br />
sauce pan over medium heat. Add milk. Heat <strong>for</strong> 1<br />
minute, or until lukewarm. Add warm milk mixture and<br />
eggs to currant mixture. Use a flat-bladed knife to mix<br />
until dough almost comes together. Use clean hands<br />
to finish mixing to <strong>for</strong>m a soft dough.<br />
21<br />
2. Turn dough out onto a floured surface. Knead <strong>for</strong> 10<br />
min utes, or until dough is smooth. Place into a lightly<br />
oiled bowl. Cover with plastic wrap. Set aside in a<br />
warm, draught-free place <strong>for</strong> 1 to 1 1/2 hours, or until<br />
dough doubles in size.<br />
3. Line a large baking tray with non-stick baking paper.<br />
Punch dough down to its original size. Knead on a<br />
lightly floured surface until smooth. Divide into 12 even<br />
portions. Shape each portion into a ball. Place balls<br />
onto lined tray, about 1 cm apart. Cover with plastic<br />
wrap. Set aside in a warm, draught-free place <strong>for</strong> 30<br />
minutes, or until buns double in size. Preheat oven to<br />
190°C.<br />
4. Make flour paste: Mix flour and water together in a<br />
small bowl until smooth, adding a little more water if<br />
paste is too thick. Spoon into a small snap-lock bag.<br />
Snip off 1 corner of bag. Pipe flour paste over tops of<br />
buns to <strong>for</strong>m crosses. Bake <strong>for</strong> 20 to 25 minutes, or<br />
until buns are cooked through.<br />
5. Make glaze: Place water and sugar into a small<br />
saucepan over low heat. Stir until sugar dissolves.<br />
Bring to the boil. Boil <strong>for</strong> 5 minutes. Brush warm glaze<br />
over warm hot cross buns. Serve warm or at room<br />
temperature.<br />
NOTES: These buns are best eaten on the day they<br />
are made. Other wise, freeze <strong>for</strong> up to 7 days. To<br />
Inhoud • Contents
defrost in microwave, place 1 hot cross bun onto a<br />
sheet of paper towel. Heat, uncovered, <strong>for</strong> 45 to 50<br />
seconds on medium-low (defrost) (30 %) power.<br />
Stand <strong>for</strong> 1 minute.<br />
HOE OM RESPEK TE KRY<br />
Elkeen het een of ander tyd respek van ander nodig.<br />
Dit kan wees dat jy ’n ouer is en respek van jou kinders<br />
wil hê. Of jy voel as kind dat jou ouers jou moet respekteer<br />
vir wie jy is. Ons ver lang respek in ons huwelike,<br />
werk plek, by vriende en noem maar op. Respek is<br />
’n besondere deel van menswees en moet mooi<br />
opgepas word.<br />
Tien maniere / wenke wat jou sal help, is:<br />
► Jou voorkoms en postuur<br />
Ongeag wat jy glo, tel jou voor koms punte wanneer<br />
jy respek wil verdien. As jy my nie glo nie, probeer<br />
die volgende: daag by jou volgende werksonderhoud<br />
(as jy ’n man is) op ongeskeer en met deurmekaar<br />
hare, gekreukelde paar jeans, ’n verbleikte T-hemp,<br />
tande nie geborsel nie en met ’n paar hippie-plakkies<br />
en kyk of jy respek (en ’n aanstelling) gaan kry by die<br />
firma. Toets ook jou eie reaksie en oordeel teenoor<br />
mense se voorkoms in jou elke dag se doen en<br />
late. Jou indruk en siening van ’n persoon wat jy die<br />
Contents •<br />
eerste keer ontmoet, word in ’n groot mate bepaal moet jy dink watter optrede van jou respek sal verdien.<br />
Inhoud<br />
22<br />
deur die persoon se voorkoms. As jy genooi word<br />
om as ’n spreker op te tree en jy wil graag respek<br />
van die toehoorders ontvang, sorg dan noukeurig vir<br />
jou voorkoms. Let wel, ek sê nie dat jy altyd met ’n<br />
spoggerige pak klere moet rondloop nie, maar dat,<br />
wanneer jy onmid dellike respek in ’n situasie wil verkry,<br />
sorg dat jy toepaslik respektabel lyk (interessant dat<br />
“respektabel” die woord respek bevat). Jou pos tuur<br />
speel ook ’n belangrike rol, byvoor beeld in die manier<br />
waarop jy staan, hoe jy sit, wat jy met jou hande doen,<br />
hoe jy ’n persoon groet. Kortom: voorkoms en postuur<br />
is belangrik.<br />
► Moenie jou soos ’n idioot gedra nie<br />
Dis gewaarborg: as jy respek wil verloor, gedra jou<br />
soos ’n idioot. Jy kan nie alles van alles weet nie.<br />
Wanneer jy nie weet nie, moenie jou probeer slim<br />
hou nie, want iemand kan dalk net agterkom jy praat<br />
onsin en jou daarop wys. Spaar jou die verne dering<br />
en bly stil. Of probeer eerder met intelligente vrae aan<br />
die gesprek deelneem. Hierdeur sal jy respek verkry.<br />
Moenie te veel drink en onnosel dinge aanvang en<br />
sê nie. Moenie jou lyf Tarzan hou wanneer jy te oud is<br />
vir aller hande toertjies nie. Jy mag dalk meen jou vuil<br />
grappe is oulik, maar vulgariteit gee ’n bepaalde beeld<br />
van die mens wie jy is. Wanneer jy respek wil verwerf,
Hiermee sê ek nie dat jy nie spontaan moet wees en<br />
dat jy nie soms laf kan wees nie, maar analiseer die<br />
situasie en bepaal wat toepaslik sal wees.<br />
► Daag betyds op<br />
’n Mens wat in die gewoonte is om voortdurend laat<br />
op te daag, verkry nie daardeur respek nie, maar maak<br />
ander mense die hoenders in. Toets dit. Daag vir die<br />
volgende ses maande vir al jou afsprake ’n halfuur laat<br />
op en kyk of mense gaan oorloop van respek vir jou.<br />
Gereelde laatkommers by die werk raak gou bekend as<br />
slap siele en onbetroubaar. Wil jy respek ver dien? Hou<br />
dan jou horlosie dop en respekteer ander mense se tyd.<br />
► Jou optrede teenoor ander mense<br />
Daar is mense wat dink dit is hul goeie reg om te sê<br />
en doen wat hulle wil. Hulle reken dat hul baklei-styl<br />
en kwetsende opmerkings sal maak dat mense meer<br />
respek vir hulle het. Mense sal dalk vir jou bang wees,<br />
maar hulle sal nie respek vir jou hê nie. Ek kan nie ver -<br />
staan hoe iemand in die huwelik (en ons mans is baie<br />
keer skuldig) met woede-uitbarstings reageer en dan<br />
verwag jou eggenoot en kinders moet vir jou respek hê<br />
nie. Mense verwar dikwels om vrees in te boesem met<br />
respek. Ek het ’n nare onderwyser gehad vir wie ek as<br />
kind bang was, maar tot vandag het ek geen ooghare<br />
en respek vir daardie man nie. Wanneer jy nie respek<br />
23<br />
het vir iemand anders se godsdiens en politiek en<br />
stand punte nie, moenie verwag dat daardie persoon<br />
gaan oorloop met respek vir jou sieninge in lewe nie.<br />
Wil jy respek verdien? Moet dan nie mense verneder<br />
en beledig nie. Tree met respek op, wees diskreet, tel<br />
jou woorde en laat jou optrede eerbaar wees. Moenie<br />
’n ander per soon se respek wegvat nie, maar doen<br />
aan ander wat jy aan jouself gedoen wil hê.<br />
► Goeie maniere<br />
Swak maniere, ongepoetste op merk ings, selfsugtige<br />
optrede en afstoot like taalgebruik maak dat mense hul<br />
respek vir jou verloor. Punt. Dis dit.<br />
► Arrogansie<br />
’n Mens verloor vinnig respek vir iemand wat arrogant<br />
en beterweterig is. Dit stoot mense af. Wees eerder<br />
meer beskeie (sonder om lamlendig te wees). Gee<br />
ander mense erkenning vir hul menswees en pre stasies,<br />
want dit sal maak dat hulle jou ook erkenning sal<br />
gee en respekteer.<br />
► Wees konstant<br />
Wanneer jy op en af is en vandag is jy so, môre is jy<br />
weer anders, en jou gemoedstemming val rond soos<br />
lotto-nommers, verloor jy een voudig die respek van<br />
ander mense. Die punt is jy kan nie op so ’n mens<br />
staatmaak nie, jy weet nie in watter bui die mens gaan<br />
Inhoud • Contents
wees nie, jy weet nie wat om te verwag nie. So ’n<br />
on stabiele tipe persoon likheid verkry nie respek van<br />
ander nie.<br />
► Wees eerlik<br />
Moenie leuens vertel nie. Moenie die waarheid rek nie.<br />
Moenie stories vertel om jou in ’n beter lig te stel nie.<br />
As jy nie weet nie, vra. Eerlike mense verdien respek.<br />
► Staan vir jouself op<br />
Moenie ongemanierde en aanvallende mense toelaat<br />
om oor jou te loop nie. Staan op teen jou eggenoot,<br />
werkers en bestuurders wat op jou skel en skree<br />
en onrespekvol optree. Ek weet dit is moeilik, so<br />
baie moeilik, maar as jy nie vir jouself gaan opstaan<br />
nie, sal mense oor jou loop. Hulle sal jou nie met<br />
respek behandel nie. Jy moet abso luut weier om<br />
onaanvaarbare gedrag goed te keur. Jy moet grense<br />
stel. Dit is hoe jy respek sal verdien. Bobby Richardson<br />
het gesê: “Enige mens sal respek afdwing as hy ’n<br />
standpunt inneem en dit met sy lewe ondersteun.”<br />
► Selfvertroue<br />
Iemand wat selfvertroue uitstraal, gee ’n boodskap<br />
van “jy kan my ver trou” of “jy kan respekteer wat ek<br />
sê”. Selfvertroue met ’n skeut goeie beskeidenheid sal<br />
maak dat mense jou respekteer. Moet egter nie selfvertroue<br />
verwar met arrogansie nie. Bou selfvertroue<br />
24<br />
op deur jou te bekwaam in sekere lewensaspekte en<br />
vaardighede. Wanneer jy met selfvertroue kan optree<br />
en praat, sal mense jou begin respekteer. Dit werk so<br />
in hierdie lewe. Gaan vir berading, kry opleiding, skerp<br />
jou vaardighede op, leer om voor mense te praat,<br />
maar begin om werk te maak om jou selfvertroue op ’n<br />
vaste fondament te kry.<br />
Kortom: jy is die een persoon wat verantwoordelik is<br />
vir die respek wat jy sal kry. Die goeie nuus is jy kan<br />
iets daaraan doen. Ek het vir jou tien riglyne aangedui<br />
wat prakties en realisties is en dit werk. Jy moet net die<br />
keuse maak en dit doen. – ST Potgieter<br />
’N SPRANKIE SIELKUNDE VIR DIE DAG<br />
Gedra jou net so sindelik onder jou eie mense<br />
as by vreemdes. Jy het hul respek langer nodig.<br />
– CJ Langenhoven<br />
MINERALS ARE NECESSARY<br />
Unlike vitamins, which are organic substances<br />
(containing the element carbon), minerals are inor ganic<br />
and are found in rocks and soil. Vegetables absorb<br />
minerals as they grow, while animals digest it through<br />
their diet. Like vitamins, mine rals can be divided into<br />
two groups – those needed in larger quan tities (major<br />
mine rals) and those only re quired in tiny amounts<br />
(trace elements).<br />
Inhoud • Contents
Minerals needed daily include calcium, magnesium,<br />
phos phorus, potassium and sodium. These minerals<br />
are present in virtually all cells of the body, ensuring<br />
our internal systems function efficiently. Acute<br />
im balances of these mine rals can be potentially fatal.<br />
Such cases are rarely caused by a poor diet, but<br />
usually the result of an illness or other unusual factor.<br />
Without minerals, the body would be unable to:<br />
♦ build new tissues<br />
♦ contract muscles<br />
♦ process nerve reactions<br />
♦ clot your blood<br />
♦ keep your body pH neutral<br />
♦ regulate body processes<br />
♦ release energy from food.<br />
VROUE HOU OOS-VRYSTAAT<br />
SE NAAM HOOG<br />
Met hul prestasies in die skouring het twee jong<br />
vroueboere van Clocolan die Oos-Vrystaat, <strong>OVK</strong>gebied,<br />
se naam hoog gehou. Minder as tien jaar<br />
nadat hulle hul Ile de France-stoet begin het, het<br />
hulle die bestes in die land op die ras se nasionale<br />
kampioenskap met een van hul eie ramme geklop.<br />
Vinnig op pad om van die gerekende telers van Ile de<br />
France-skape te word, is by Elzette van Rooyen en<br />
25<br />
Maria Smit van die Elzé-stoetery op die plaas Makarabi,<br />
Clo colan, geen tekort aan geesdrif nie. Daar by<br />
leer hulle vinnig, kon sen treer op die be lang rike eienskappe<br />
van hul ras en is pas sie vol oor die Here, die<br />
skape en hul boer dery.<br />
Die sukses waaroor hulle baie op ge wonde is, is dat<br />
een van hul ram me op die tweede skou waar aan hulle<br />
deelgeneem het, as die op perste kam pioen in die<br />
interras-kampioen skap aan gewys is.<br />
Die twee vroue het hul stoetery in 2002 begin as deel<br />
van ’n familieboerdery. Ander vertakkings is ’n melkery<br />
met Holsteins, ’n Bonsmarakudde en saaiboerdery. Die<br />
ander mense wat by die St Leo’s-groep betrokke is, is<br />
pa Lood, ma Lizette en broer Andries van Rooyen.<br />
Hulle het aanvanklik Ile de France-ramme in kruisteling<br />
met SA Vleismerino-ooie gebruik, wat vir hulle die voordeel<br />
van die basterkrag van dié ramme in ’n kruis teelprogram<br />
gewys het deur die besondere groeitempo<br />
van die lammers. Ná ’n besoek aan Nampo is besluit<br />
Ile de France is die ras vir hulle.<br />
Die stoet is met 12 ooie begin wat hulle in 2002 van<br />
Chris Lowe van KwaZulu-Natal gekoop het. Van die<br />
begin af volg hulle ’n bestuursprogram waarin ooie drie<br />
keer in twee jaar lam. Met min ooie is die program maklik<br />
om te bestuur en die kudde het vinnig gegroei tot<br />
Inhoud • Contents
die huidige 240 ooie en 60 jong bemarkbare ram me.<br />
Net vier van dié ooie het hulle nie self geteel nie. Die<br />
ras se vrug baar heid, wat meebring dat meer linge die<br />
norm is, het ook daartoe bygedra.<br />
In dié teelprogram lam die ooie in Julie, Maart en<br />
Novem ber. Met normale dek king was die lam per sen -<br />
tasie die afge lope agt jaar 160. Met lapa ros kopie, wat<br />
in 2008 gebruik is, is dit tot 180 verhoog. Die speen -<br />
persentasie met gewo ne dek king is 155. Die pro gram<br />
ver eis goeie bestuur en ’n goeie voer vloei pro gram.<br />
Daarom glo die twee vroue daaraan om kun diges<br />
soos drr. Jasper Coetzee van Voer mol en Dave Mitchley<br />
van Pfizer se raad in te win.<br />
As jong telers in die genootskap luis ter hulle ook<br />
graag na Mark Gietz mann, die voor sitter van die rasgenootskap,<br />
se moti ve ring en goeie raad.<br />
Omdat hulle in kleinerige kampe loop, om die veld te<br />
laat rus en om die ooie se kondisie te behou, kry die<br />
ooie ’n volvoer-rant soen met kuilvoer en Maxiwol teen<br />
4 % van hul liggaamsmassa nadat hulle gelam het. Die<br />
ooie word ’n maand voordat hulle lam, op die rant soen<br />
aangepas wat hulle ná lam gaan ontvang. Lammers<br />
kry ad lib-kruip voer. Hulle speen hul lammers tussen<br />
100 en 120 dae op gemiddeld 35 kg.<br />
Voeding is baie belangrik. Buiten dat dit die ooie in<br />
goeie kondisie hou, help dit met uiervorming en opti-<br />
26<br />
male melk produksie (geen taai bies). Dit is ook nodig<br />
om dat die ooie reeds twee maande ná lamming weer<br />
gedek word vir die volgende teelseisoen. Omdat die<br />
ooie mees tal meerlinge gee, is dit nodig om goed vir<br />
hulle te sorg. Daardeur speen sy ordentlike lammers<br />
en die konsepsiesyfer ly nie daaronder nie.<br />
Nog ’n praktyk is om die ooie een maand en die ramme<br />
twee maande voor dekking met Multimin en vitamien<br />
A en E te spuit. ’n Maand voordat hulle lam, word<br />
die ooie met Multivac P gespuit. Voor dektyd word die<br />
ramme fiks gemaak deur met hulle te stap.<br />
In die Elzé-kudde word streng klem gelê op seleksie<br />
vir die Ile de France-raseienskappe kenmerkend van<br />
die vleisras – ramme en ooie waarvan die bouvorm<br />
wys hulle dra vleis. Kenmerkende eienskappe,<br />
onder andere ’n sterk, breë bek, sterk bene, goeie<br />
bespie ring, goeie diepte en lengte en gebalanseerde<br />
liggaamsbou, het hulle net nog verder gemotiveer<br />
vir die ras. Die ooie het goeie moedereienskappe en<br />
genoeg melk om hul meerlinge groot te kry.<br />
Dit is die eienskappe van ’n ram wat hulle by die<br />
Lean doux-stoetery van Coena le Roux van Delareyville<br />
gekoop het. Die ram het die ooie geteel wat hulle<br />
graag wil hê – met die regte hoogte en lengte van lyf.<br />
Op dié ooie is ramme van Mark Gietzmann van Fochville<br />
se De Bonaire-stoet en die Davel-stoet van David<br />
Inhoud • Contents
Victor van Cullinan gebruik, wat ook goed gebalanseerde<br />
ramme en ooie geteel het.<br />
Maria, wat een van die telersgenootskap se junior<br />
keur ders en raadslid is, sê omdat Ile de France-ramme<br />
’n sterk erfdwang het, is dit belangrik om die<br />
regte tipe ram te selekteer vir die teel-rigting wat jy<br />
wil inslaan. In hul seleksie van ramme is die visuele<br />
en prestasie toetsing ewe belangrik – beginsels wat<br />
ook in hul eie kudde toegepas word. Die bewyse kan<br />
gesien word deurdat Elzette al wenner (2007) en finalis<br />
(2010) van Stamboek se voortreflikheidstoekenning vir<br />
kleinvee was.<br />
Die lammers word met geboorte, op 42 en 100 dae<br />
ná geboorte geweeg. Die data word dan deur die<br />
LNR verwerk om ’n aanduiding van die lam en sy ma<br />
se prestasievermoë te kry. Die indekse hieruit verkry,<br />
saam met fisieke eienskapbeoordeling, word gebruik<br />
by die seleksie van teelramme.<br />
Hulle streef daarna om eendag die ideale ram en ooi<br />
te teel deur elke seisoen strenger seleksie toe te pas<br />
op hul aanteeldiere. Dié praktyk lewer goeie resultate<br />
deurdat hulle van hul self geteelde ramme as hul<br />
stoetvaars gebruik.<br />
Hulle verkoop aanteel-diere aan ander telers, maar<br />
glo daaraan om nie jong ramme te verkoop nie. Die<br />
27<br />
ram moet eers uitgegroei wees, verkieslik ouer as 16<br />
maande en moes reeds gewissel het.<br />
Die bewys van dié sukses is dat een van hul eie ram me<br />
in 2010 op die Royal-skou in Pietermaritzburg as die<br />
op per ste kampioen in die interras-kompetisie aangewys<br />
is. Nog twee ramme in hul stoet is onder skeidelik derde<br />
en sesde op die LNR se vaar-ranglys. Hul raad<br />
aan voor nemende kopers is om seker te maak hulle<br />
koop ’n goed gebalanseerde ram wat deur inspekteurs<br />
goed gekeur is. In enige boerdery word die gehalte van<br />
lammers deur die gehalte van die ram bepaal.<br />
In hul kudde is die gemiddelde gewig van die ooie 80<br />
kg en dié van ramme 120 kg. Goeie vleisgehalte, een<br />
van die eienskappe van die ras, lei tot ’n goeie uitslagpersentasie<br />
van tot 52 %.<br />
In November 2008 is ’n Fase D2-toets gedoen op 59<br />
ramme wat uit laparoskopie gebore is. Die gemiddelde<br />
daaglikse toename (GDT) was 460,45 g/dag met die<br />
beste 643,8 g/dag (beginmassa 34,8 kg en eindmassa<br />
76 kg oor 64 dae). Die top 20 % van die ramme het<br />
542,4 g/dag gegroei.<br />
Die Elzé-stoet gaan weer vanjaar aan die Royal-skou<br />
deelneem. Hulle sien deelname aan ’n skou as pro mo sie<br />
en om hul eie diere met dié van ander telers op die skou<br />
te vergelyk. Hulle is opgewonde om weer die geleentheid<br />
te kan hê om saam met hul medetelers te kan kuier<br />
Inhoud • Contents
en meer te leer. Hul prestasies in 2010, toe hulle met vyf<br />
ramme gaan skou het, sluit in:<br />
• Ramme 12 - 15 maande: ’n tweede, derde en vier de<br />
plek;<br />
• Ramme 18 - 24 maande: eerste plek;<br />
• Ramme 24 - 36 maande: eerste plek.<br />
• Die ram EL 08 - 94 is as senior en reserwe grootkampioen<br />
Ile de France-ram vir 2010 gekroon.<br />
• In die groepklasse was hulle tweede in die groep van<br />
drie ramme deur ’n teler geteel en ’n derde plek in<br />
die groep van drie nageslag van ’n ram.<br />
• In die interras-kompetisie het die stoetery ’n derde<br />
plek met ’n ram onder 15 maande behaal en ’n eerste<br />
plek met ’n ram 15 maande en ouer.<br />
• Die ram EL 08 - 94 is in die interras-kompetisie<br />
ge kroon as die opperste kampioen vir 2010.<br />
Die twee jong vroue glo onwrikbaar in hul persoonlike<br />
leu se: “As jou hart in jou boerdery is, jy hou van die ras<br />
waar mee jy boer en die Here jou boerdery bestuur, kan<br />
jy nie an ders as om van die boerdery ’n sukses te<br />
maak nie.”<br />
Bel ELZETTE of MARIA by 083 388 7534 of<br />
051 943 7009 of e-pos by vanrooyen@ntelecom.<br />
co.za vir meer inligting. Inhoud • Contents<br />
28<br />
THE CORRECT FUEL WHEN EXERCISING<br />
Many individuals exercise at dif fer ent levels. Recommendations<br />
<strong>for</strong> com petitive sport are very spe cialised<br />
but individuals who are ‘exer cising’ rather than training<br />
regularly can get all the nutrients they need from<br />
following a balanced diet.<br />
As well as carbohydrate <strong>for</strong> energy and some protein<br />
<strong>for</strong> muscles, vita mins and minerals play an im portant<br />
role in helping your body to function properly. For<br />
example, a lack of cal cium and magnesium may lead<br />
to muscle cramps. A good iron status is important<br />
to prevent exercise-induced anaemia. A varied, wellbalanced<br />
diet that includes all the major food groups<br />
will normally ensure an adequate intake of vita mins<br />
and minerals.<br />
ENERGY<br />
Depending on the duration and intensity of the exercise<br />
you do, your body needs some extra energy. The<br />
amount of additional calories required will also vary<br />
greatly, de pending on your body size, age, gen der<br />
and ex ternal factors such as climate, ground or air<br />
resistance. For example, male Tour de France cyclists<br />
may need up to 7,000 calo ries a day. However, an<br />
average man weighing 70 kg would only need about<br />
350 calories when jogging <strong>for</strong> 30 minutes or 400<br />
calories <strong>for</strong> swimming (3 km/h) <strong>for</strong> 30 minutes.
WHICH NUTRIENTS ARE BEST FOR PRO VIDING<br />
ENERGY?<br />
Muscles use two main fuels – carbo hydrate and fat.<br />
Carbohy drates pro vide rapidly available energy and<br />
are there<strong>for</strong>e the most important energy source <strong>for</strong><br />
short, intense exercise like sprinting. When exer cising<br />
at full capacity, the energy requirement is so great<br />
and needed so quickly, that only carbohydrates can<br />
pro duce energy fast enough. The body stores limited<br />
amounts of car bo hydrates – enough <strong>for</strong> ap proxi mately<br />
20 to 30 minutes of moderate exercise. After this, if<br />
fat can’t be converted to energy during high intensity<br />
exercise, the body becomes fatigued.<br />
The body can use fat <strong>for</strong> supplying energy during<br />
longer periods of exer cise at a more moderate pace.<br />
For those people exercising to help lose weight, it’s<br />
best to exercise <strong>for</strong> longer periods at a moderate level<br />
to burn fat, ie walking or jogging <strong>for</strong> longer than 30<br />
minutes.<br />
Whatever the intensity of the exer cise, some carbohydrates<br />
are always used, and it’s important to replenish<br />
stores be<strong>for</strong>e the next session. It’s best to top up carbo<br />
hydrates straight after exercising by eating bananas<br />
or drinking high-energy fruit juice, water mixes or sport<br />
drinks.<br />
29<br />
‘CARBO-LOADING’<br />
Athletes preparing <strong>for</strong> competition sometimes follow<br />
a ‘carbo-loading’ diet, which increases carbohydrate<br />
stores and their availability during an event. This<br />
can improve sports per<strong>for</strong>mance <strong>for</strong> these athletes<br />
and delay the onset of fatigue. Exercise time can be<br />
increased by 50 per cent following carbo-loading,<br />
which is extremely important <strong>for</strong> endu rance athletes.<br />
However, these extreme diets are only suitable <strong>for</strong><br />
serious athletes and should only be used with advice<br />
from a qualified coach or sports nutritionist.<br />
FLUID INTAKE<br />
Fluid intake is extremely important <strong>for</strong> exercise to<br />
prevent dehydration and to compensate <strong>for</strong> the loss<br />
in minerals and carbohydrates. Fluids should be<br />
consumed be<strong>for</strong>e and during long periods of exercise,<br />
so choose a drink that you like and that satisfies your<br />
needs.<br />
Water is not the best choice. Salts will be lost during<br />
sweating and it’s im portant to replace these. The<br />
ad di tion of carbohydrate also pro vides fuel <strong>for</strong> the<br />
muscles, although too many carbo hydrates are not<br />
good either.<br />
Isotonic drinks can be used <strong>for</strong> refuel ling as they<br />
contain an ideal amount of carbohydrates. For rehy-<br />
Inhoud • Contents
drating, hypo tonic drinks are ideal as they also provide<br />
the body with a lot of fluid. Plan ahead what you<br />
will drink during exer cise and drink small amounts<br />
regularly.<br />
Alcohol should be avoided when exe r cising and in the<br />
days leading up to a period of prolonged exer cise as<br />
these beverages may lead to dehy dration.<br />
TOP TIPS<br />
•Carefully plan the amount of food and fluids, the<br />
number of meals, and the timing of meals (be<strong>for</strong>e,<br />
during and after exercise) to get the most out of your<br />
per<strong>for</strong>mance.<br />
•The intensity, duration, mode of exer cise, level<br />
of conditioning, and how efficiently you move all<br />
influence how many calories you’ll need.<br />
•Start re-fuelling as soon as you can after training as<br />
the muscles’ capa city to refuel is greatest over the first<br />
hour after training.<br />
•If you have high energy needs don’t restrict yourself<br />
to traditional meal times – eat smaller but more frequent<br />
meals, plus several snacks.<br />
•Take a positive interest in food. Take care in planning<br />
meals and choosing and preparing food. Enjoy your<br />
food!<br />
Article: The MRC Human Nutrition Research<br />
30<br />
CHERRY CAPITAL IN <strong>OVK</strong>’S REGION<br />
Founded as part of an attempt to discourage Basotho<br />
from the then Basotholand to enter the Orange<br />
Free State, Ficks burg has developed into a town<br />
based mainly on agriculture. The town, which also<br />
is im portant in <strong>OVK</strong>’s region, is synonymous with<br />
the an nual Cherry Festival, the oldest crop festival in<br />
South Africa.<br />
In one of the most beautiful parts of the Eastern Free<br />
State lies Ficksburg between the foot of the Imperani<br />
Moun tain and the banks of the Cale don River, which<br />
<strong>for</strong>ms the bor der with Lesotho.<br />
The town, which was named after gene ral Jan Fick,<br />
commander-gene ral of the old Orange Free State<br />
Re public, was founded on 12 June 1867. It was general<br />
Fick’s responsi bility to protect the border be tween the<br />
then Basotholand and the Orange Free State.<br />
To discourage the Basotho from crossing the border,<br />
burning farms and stealing cattle, the govern ment<br />
encouraged settlers by offer ing them land, horses,<br />
guns and ammu nition in return <strong>for</strong> set tling along the<br />
border of the new territory.<br />
Contents<br />
•<br />
Today Ficksburg is the gateway to Lesotho and the<br />
Katse Dam with an economy which is based main ly on<br />
mixed agriculture, corn, wheat, cher ries and deciduous Inhoud
fruit. Aspa ra gus once was one of the main crops and<br />
many farmers are planting apple trees.<br />
The town and district is renowned <strong>for</strong> the sand stone<br />
<strong>for</strong>ma tions. Many of the older buildings in and around<br />
town were built with sandstone.<br />
Some of the country’s most important buildings,<br />
including the Union Buildings in Pretoria, were built from<br />
sandstone originating in Ficksburg and surrounding<br />
areas. From the early 1800s sandstone has been hewn<br />
from quarries to be used <strong>for</strong> building.<br />
Famous architects, including Sir Herbert Baker, even<br />
planned buildings around sandstone. Al though the number<br />
of craftsmen who are able to work in sandstone is<br />
dwindling rapidly, there remain a few people who still<br />
practise this craft.<br />
The tallest sandstone structure in the world, an old mill<br />
which is no longer in use, was built at Gumtree, a small<br />
settlement just outside Ficks burg. In 1885 sandstone<br />
was used architectu rally <strong>for</strong> the first time in a bay window<br />
which can still be seen at what is now known as<br />
McBride’s House.<br />
Three outstanding examples of sandstone architecture,<br />
the town hall, the old magistrates’ court and the old<br />
post office – all national monu ments – are situated on<br />
the town square.<br />
31<br />
The town hall was built in 1887, the old magi strates’<br />
court in 1899 and the old post office in 1907. The town<br />
hall was used by the British during the Anglo Boer War<br />
as a church and after that as a hos pital during the<br />
deadly flu epidemic of 1918.<br />
In front of the town hall general and Mrs. Fick’s remains<br />
are buried at the foot of a monument commemorating<br />
the man after whom Ficksburg is named.<br />
The Setsoto municipality’s offices are situated in a building<br />
on the western side of the town square which was<br />
built in the early 1970’s as the head office <strong>for</strong> the hail and<br />
crop insurance com pany, Sentra oes Co-operative (Pty)<br />
Ltd (later known as Agri Risk Spe cialists and located in<br />
Bloemfontein).<br />
Some time after ARS relocated, the municipality purchased<br />
the com plex, which is a piece of Ficksburg history<br />
and a building which can hold its own with any impressive<br />
office block in any city.<br />
One of the most impressive buil dings in Ficksburg is<br />
the historic Ne derduits Gere<strong>for</strong>meerde Kerk, which was<br />
consecrated on 12 April 1907. Shortly after the arrival of<br />
Rev. J.D. Kestell, who had served as chaplain to gen. C.<br />
J. de Wet during the Anglo-Boer War, it was decided to<br />
build a church as a monument honouring the Boers who<br />
had died during the war. The plans and spe ci fica tions <strong>for</strong><br />
the church were drawn up by an architect, Mr. W. Donald-<br />
Inhoud • Contents
son, in consultation with Rev. Kestell, whose idea it was<br />
to build a Romanesque-style church.<br />
The building was completed in less than three years,<br />
despite the fact that, in order to reach bedrock <strong>for</strong> the<br />
foundations <strong>for</strong> the church spire, workers had to dig<br />
down almost four metres.<br />
All Saints’ Church, Ficksburg, is known <strong>for</strong> the beautiful<br />
coloured glass windows created by a talented local artist,<br />
Helen Dick son. Her theme <strong>for</strong> the ten windows is the wild<br />
flo wers which grow around town, choosing the flowers <strong>for</strong><br />
each win dow to fit the personalities of people com memora<br />
ted by them.<br />
Ficksburg also is the custodian of a valuable and unique<br />
inheritance. The S.H. Pellissier gallery, originally built as<br />
a school hall, is now home to murals by Pierneef, one of<br />
South Africa’s “old masters”, and also a com prehensive<br />
collection of pain tings by top South African artists.<br />
The sandstone hall was built in 1921 <strong>for</strong> the Ficksburg<br />
School at the instigation of the then head of the Orange<br />
Free State public works department, Reenen J. van<br />
Reenen. He and a friend, Samuel Henri Pel lissier, headmaster<br />
of the school at the time, often visited rock painting<br />
sites in caves in the Ficksburg district and these<br />
images had such a lasting effect on Van Reenen that in<br />
1921 he told Mr. Todd, who was then building the new<br />
Contents<br />
Both British and Boer combatants were buried in the •<br />
Memorial Ceme tary during the Anglo Boer War. The<br />
sandstone school hall, to change his plans to incorporate Inhoud<br />
32<br />
recessed wall panels measuring an average 1,2 m by 2,9<br />
m, as well as a continuous frieze, into the interior of the<br />
new hall.<br />
The following year, Van Reenen ar ranged <strong>for</strong> J.H. Pierneef,<br />
then a pro mising artist and lecturer at the Pre toria<br />
and Heidelberg Teaching Col leges, to paint the murals in<br />
the panels and on the frieze with his inter pretation of San<br />
rock paintings.<br />
When C.R. Swart, who later became the first State President<br />
of the Re pu blic of South Africa, was only 19 years<br />
old he became a school teach er in Ficksburg. During<br />
the 1914 Rebellion, Swart sided with the Boer rebels<br />
against the Smuts government and was arrested and<br />
imprisoned after taking a photo graph of the town guard<br />
– 48 mounted and armed Boers.<br />
Mr. Mitchell, the Provost Marshall, threatened to shoot<br />
Swart, but after he had spent three nights in jail, sent<br />
him back to his classroom under house arrest. The<br />
tiny sand stone building in which he was incar cerated<br />
– which consists of only two cells – is now a national<br />
monu ment. The prison building is located in Brand<br />
Street, opposite the present Post Office.<br />
remains of three French men who volun teered to fight <strong>for</strong><br />
the Boers were also interred here.
The cemetery holds two notorious graves. The first is<br />
that of G.B. Mous ley, a well known “smous” (trader)<br />
in the area. The second grave is that of Arthur Pond,<br />
whose history remains a grey area in the history of<br />
Ficksburg. What is noticeable about his grave, is that it<br />
faces the wrong way – west instead of east.<br />
The Cherry Festival, with which Ficks burg has become<br />
synonymous, is the oldest crop festival in South Afri ca<br />
and is held an nually during the third week in November.<br />
The first successful cherry trees were planted in South<br />
Africa in 1905 on the farm Platkop in the Clocolan dis trict<br />
after Harry Pickston had con tacted German mis sionaries<br />
in South Africa with questions about growing cherries.<br />
Some of the origi nal cherry trees can still be seen on the<br />
farm today.<br />
It is estimated that there are 500 hectares of cherry trees<br />
in the East ern Free State concentrated mainly in the Ficks -<br />
burg, Clocolan and Fouriesburg area.<br />
The first Cherry Festival was held in Ficksburg, the so<br />
called cherry capital of the world, in 1968, launch ed by<br />
the local Jaycees with a street parade through town, a<br />
cherry ball and the crowning of a cherry queen.<br />
Through the years the Cherry Festi val has grown in stature,<br />
and has become one of the ‘events’ in South Africa,<br />
33<br />
with thousands of visitors visi ting the Eastern Free State<br />
during cherry time. Part of the festival are a concert with<br />
well known artists and events like a mara thon and mountain<br />
bike race.<br />
Pinedene Small Arms Museum is an accredited pri vate<br />
mu seum, privately funded and located on the farm Kromdraai<br />
in the Ficksburg district. It came into exist ence in<br />
1992 when it was registered as an Institutional Member<br />
of the South African Museums Association. The focus<br />
of the museum is on military firearms and militaria, but<br />
also included and separately displayed, is a sizeable<br />
collection of sporting weapons.<br />
The military display consists of infantry weapons from<br />
the various conflicts in which South Africa has been<br />
in volved, including weapons from the opposing <strong>for</strong>ces.<br />
They date from those used in the Eastern Cape frontier<br />
wars, the Basotho wars, the Zulu wars, the Lesotho gun<br />
war, the Anglo-Boer War, World War I and World War II,<br />
as well those used in the South African Liberation Forces’<br />
struggle <strong>for</strong> democracy.<br />
Two enterprising Ficksburgers, Sandra Netherlands and<br />
Ansie Fourie, started a small recycling business focused<br />
on turning scrap metal, old enamel and old steel ceilings<br />
into art and décor articles. This enabled them to generate<br />
an income <strong>for</strong> themselves and <strong>for</strong> unemployed job seek-<br />
Inhoud • Contents
ers who now collect scrap metal and other articles and<br />
who assist them in their workshop. The Blikplek Art Yard<br />
employs ten men in the junk workshop.<br />
They have a passion to help those who are destitute<br />
to experience a sense of achievement, to develop a<br />
posi tive self-esteem and to earn a living. Some of the<br />
un skilled workers they employed have become skilled<br />
welders, other unemployed people are commissioned to<br />
create unique articles that are sold through the Blik plek<br />
and they are starting to train young women in business<br />
skills, catering, hospitality and management. Small entrepreneurs<br />
are given monthly opportunities through a Saturday<br />
Market to sell their own wares.<br />
They also run a restaurant, a coffee shop, a con ference/<br />
function venue as well as personalised tours in Ficksburg<br />
and surrounds.<br />
GRENS BLY ’N PROBLEEM<br />
Die grens tussen Suid-Afrika en Lesotho bly ’n pro bleem,<br />
ondanks deurbrake wat Vrystaat Landbou ge maak<br />
het met die hofsaak oor die veiligheid van die grens<br />
en probleme wat Suid-Afrikaanse boere aan die grens<br />
ondervind.<br />
Nóg ’n regsgeding oor die Oos-Vrystaatse grensgebied<br />
met Lesotho dreig. Vrystaat Landbou gaan teen die<br />
Rege ring optree omdat die staat na bewering nie sy<br />
34<br />
plig te ingevolge die skikkingsooreenkoms met Vrystaat<br />
Landbou nakom om die landelike gemeenskappe aan die<br />
Lesotho-grens te beskerm nie.<br />
Hennie Swanepoel van Clocolan, ’n polisiereservis wat<br />
naby die Lesotho-grens boer, sê een van die oplossings<br />
in die ooreenkoms vir die grensprobleem is dat ’n<br />
grensheining gebou moet word om oorlopery tussen die<br />
twee lande te verhinder. Dit is egter on prakties.<br />
In dele van die grens, soos tussen Wepener en Zas tron,<br />
is dit moontlik omdat die Caledonrivier nie die grens is<br />
nie. Daar is ’n pad teen die grens en dit is moontlik om ’n<br />
heining te bou.<br />
Rondom Clocolan is dit eenvoudig te bergagtig. In die<br />
verlede was daar ’n grensheining, maar omdat dit nie in<br />
die middel van die rivier gespan kan word nie, bly dit ’n<br />
geskil oor aan watter kant van die rivier die heining moet<br />
wees. Die belangrikste in dié geval is om die pad langs<br />
die grens te herstel sodat dit vir patrollies gebruik kan<br />
word. Dit het egter oor baie jare so agteruitgegaan dat dit<br />
feitlik onherstelbaar is en sodra dit reën, spoel herstelwerk<br />
weer weg.<br />
KULTIVARS HELP MET BEPLANNING<br />
ARTIKEL | Jan Lodewyckx<br />
Ingeligte besluite oor koringkultivars is vir enige saaiboer<br />
baie belangrik om te sorg dat hy die heel beste<br />
Inhoud • Contents
Kultivar<br />
PAN 3120<br />
Matlabas<br />
SST 347<br />
SST 387<br />
SST 356<br />
Komati<br />
PAN 3144<br />
PAN 3188<br />
Elands<br />
Caledon<br />
Betta-DN<br />
PAN 3379<br />
Gariep<br />
PAN 3368<br />
PAN 3161<br />
Limpopo<br />
PAN 3355<br />
Sentraal-Vrystaat<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
2,13<br />
2,09<br />
2,08<br />
1,90<br />
1,66<br />
1,52<br />
1,42<br />
1,41<br />
1,38<br />
1,32<br />
1,18<br />
1,13<br />
1,13<br />
1,07<br />
1,06<br />
0,90<br />
0,85<br />
Inkomste (R/ha)<br />
7 233,48<br />
7 097,64<br />
7 063,68<br />
6 452,40<br />
5 637,36<br />
5 161,92<br />
4 822,32<br />
4 788,36<br />
4 686,48<br />
4 482,72<br />
4 007,28<br />
3 837,48<br />
3 837,48<br />
3 633,72<br />
3 599,76<br />
3 056,40<br />
2 886,60<br />
op brengs en gehalte van koring kry. Daarom is proewe<br />
wat instansies soos die LNR Kleingraaninstituut in samewerking<br />
met saadmaatskappye doen, ’n baie goeie<br />
hulp middel in enige boer se beplanning vir die volgende<br />
koring seisoen.<br />
35<br />
Kultivar<br />
PAN 3120<br />
SST 387<br />
SST 347<br />
PAN 3118<br />
Matlabas<br />
PAN 3161<br />
PAN 3379<br />
Komati<br />
SST 356<br />
PAN 3144<br />
Elands<br />
PAN 3355<br />
PAN 3368<br />
Caledon<br />
Gariep<br />
Betta-DN<br />
Limpopo<br />
Noordwes-Vrystaat<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
2,64<br />
2,63<br />
2,57<br />
2,57<br />
2,57<br />
2,55<br />
2,44<br />
2,12<br />
2,11<br />
2,08<br />
2,08<br />
2,00<br />
1,92<br />
1,82<br />
1,80<br />
1,72<br />
1,55<br />
Inkomste (R/ha)<br />
8 965,44<br />
8 931,48<br />
8 727,72<br />
8 727,72<br />
8 727,72<br />
8 659,80<br />
8 286,24<br />
7 199,52<br />
7 165,56<br />
7 063,68<br />
7 063,68<br />
6 792,00<br />
6 520,32<br />
6 180,72<br />
6 122,80<br />
5 841,12<br />
5 263,80<br />
Inligting oor die opbrengs en verskeie ander eienskappe<br />
wat deur die bedryf vereis word, is vir ’n wye reeks kultivars<br />
beskikbaar.<br />
Inhoud • Contents
Besproeiingskoring<br />
Kultivarproewe is by verskeie lokaliteite in <strong>OVK</strong> se be -<br />
dien ings gebiede in die warm noordelike besproei ingsgebied<br />
en die oostelike hoëveld uitgevoer. Op brengs -<br />
data van hierdie proewe is gebruik om die kulti vars<br />
met die beste netto inkomste (voordat inset kostes en<br />
vervoerdifferensiaal afgetrek is) te identifiseer. As die<br />
boer hierdie tabelle as riglyn wil gebruik, moet hy egter<br />
sy eie produksiekoste en vervoerdifferensiaal van die<br />
inkom stekolom aftrek omdat dit van plek tot plek verskil.<br />
Buitengewone nat toestande wat geheers het, het egter<br />
die graad van koring baie benadeel. Koring van boere<br />
wat voor die baie reën gestroop het, se graad is nie<br />
beïn vloed nie en hulle kon B1 - B2 stroop. Die inkomste<br />
wat in die volgende tabelle bereken is, is gebaseer op<br />
die heer sende SAFEX prys van R3 396/ton soos op 10<br />
Februarie <strong>2011</strong> bekend gemaak.<br />
Droëland-koring<br />
Die afgelope koringseisoen was een van uiterstes wat<br />
klimaatstoestande betref. Met die aanvang van die<br />
plantseisoen het die boere staatgemaak op oordrag-<br />
grondvog om te plant. Die koring het mooi gekiem<br />
en goed gegroei. Vog in die wortelsone het toe begin<br />
opraak en die koring moes droogtetoestande deur staan.<br />
Reën het aan die einde van Oktober verligting gebring<br />
36<br />
en het baie boere se oeste gered.<br />
Suidwes-Vrystaat<br />
Kultivar<br />
PAN 3120<br />
PAN 3118<br />
PAN 3379<br />
SST 347<br />
PAN 3161<br />
Matlabas<br />
SST 387<br />
Komati<br />
PAN 3368<br />
Caledon<br />
Elands<br />
Betta-DN<br />
PAN 3355<br />
Gariep<br />
PAN 3144<br />
Limpopo<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
1,92<br />
1,88<br />
1,84<br />
1,83<br />
1,79<br />
1,77<br />
1,73<br />
1,70<br />
1,69<br />
1,68<br />
1,68<br />
1,64<br />
1,63<br />
1,60<br />
1,59<br />
1,53<br />
Inkomste (R/ha)<br />
6 520,32<br />
6 384,48<br />
6 248,64<br />
6 214,68<br />
6 078,84<br />
6 010,92<br />
5 875,08<br />
5 773,20<br />
5 739,24<br />
5 705,28<br />
5 705,28<br />
5 569,44<br />
5 535,48<br />
5 433,60<br />
5 399,64<br />
5 195,88<br />
Die skade wat op droëland-koring voorgekom het, was<br />
as gevolg van hael en die feit dat die koring nie betyds<br />
gestroop kon word nie. Omdat dit nie betyds gestroop<br />
kon word nie, is die graad van die koring ook nadelig<br />
beïnvloed.<br />
Inhoud • Contents
Koeler besproeiingsgebiede<br />
Kultivar<br />
SST 806<br />
CRN 826<br />
SST 875<br />
SST 835<br />
PAN 3471<br />
SST 878<br />
SST 866<br />
SST 876<br />
SST 877<br />
PAN 3478<br />
SST 867<br />
Krokodil<br />
PAN 3434<br />
Olifants<br />
Steenbras<br />
SST 822<br />
Sabi<br />
Duzi<br />
Kariega<br />
Baviaans<br />
SST 843<br />
Buffels<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
9,06<br />
8,95<br />
8,93<br />
8,88<br />
8,71<br />
8,71<br />
8,68<br />
8,56<br />
8,55<br />
8,53<br />
8,4<br />
8,31<br />
8,29<br />
8,29<br />
8,16<br />
8,05<br />
8,02<br />
7,98<br />
7,94<br />
7,92<br />
7,77<br />
7,51<br />
Inkomste (R/ha)<br />
30 767,76<br />
30 394,20<br />
30 326,28<br />
30 156,48<br />
29 579,16<br />
29 579,16<br />
29 477,28<br />
29 069,76<br />
29 035,80<br />
28 967,88<br />
28 526,40<br />
28 220,76<br />
28 152,84<br />
28 152,84<br />
27 711,36<br />
27 377,80<br />
27 235,92<br />
27 100,08<br />
26 964,24<br />
26 896,32<br />
26 386,92<br />
25 503,96<br />
37<br />
Kultivar<br />
PAN 3478<br />
PAN 3471<br />
SST 835<br />
CRN 826<br />
SST 806<br />
SST 867<br />
SST 878<br />
PAN 3434<br />
Olifants<br />
Sabi<br />
SST 876<br />
SST 866<br />
SST 877<br />
Krokodil<br />
SST 822<br />
Duzi<br />
Kariega<br />
Baviaans<br />
SST 875<br />
Steenbras<br />
SST 843<br />
Buffels<br />
Oostelike Hoëveld<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
6,41<br />
6,15<br />
5,97<br />
5,90<br />
5,81<br />
5,79<br />
5,61<br />
5,60<br />
5,57<br />
5,49<br />
5,48<br />
5,47<br />
5,39<br />
5,38<br />
5,31<br />
5,29<br />
5,24<br />
5,23<br />
5,21<br />
5,17<br />
5,14<br />
4,93<br />
Inkomste (R/ha)<br />
21 768,36<br />
20 885,40<br />
20 274,12<br />
20 036,40<br />
19 730,76<br />
19 662,84<br />
19 051,56<br />
19 017,60<br />
18 915,72<br />
18 644,04<br />
18 610,08<br />
18 576,12<br />
18 304,44<br />
18 270,48<br />
18 032,76<br />
17 964,84<br />
17 795,04<br />
17 761,08<br />
17 693,16<br />
17 557,32<br />
17 455,44<br />
16 742,28<br />
Inhoud • Contents
Kultivar<br />
PAN 3120<br />
SST 387<br />
SST 356<br />
Matlabas<br />
PAN 3161<br />
SST 347<br />
PAN 3118<br />
Caledon<br />
Komati<br />
Gariep<br />
PAN 3368<br />
Elands<br />
PAN 3379<br />
Betta-DN<br />
PAN 3144<br />
Limpopo<br />
PAN 3355<br />
Oos-Vrystaat<br />
Opbrengs (ton/ha)<br />
3,22<br />
3,14<br />
3,09<br />
2,99<br />
2,99<br />
2,98<br />
2,62<br />
2,53<br />
2,53<br />
2,50<br />
2,35<br />
2,34<br />
2,30<br />
2,19<br />
2,17<br />
2,10<br />
2,07<br />
Inkomste (R/ha)<br />
10 935,12<br />
10 663,44<br />
10 493,64<br />
10 154,04<br />
10 154,04<br />
10 120,08<br />
8 897,52<br />
8 591,88<br />
8 591,88<br />
8 490,00<br />
7 980,60<br />
7 946,64<br />
7 810,80<br />
7 437,24<br />
7 369,32<br />
7 131,60<br />
7 029,72<br />
Bronnelys:<br />
LNR - Kleingraaninstituut: Report on the National<br />
Wheat Cultivar Evaluation pro gramme under dryland<br />
conditions in the summer rainfall region - 2010.<br />
LNR - Kleingraaninstituut: Report on the National Wheat<br />
Cultivar Evaluation pro gramme under irrigation - 2010.<br />
38<br />
FATTENING OF STEERS ON NATURAL<br />
PASTURES<br />
ARTICLE: Lubbe Jacobs: Technical manager, Lubern Feeds<br />
The market <strong>for</strong> naturally produced meat is grow ing<br />
fast and to supply in the demand the farmer must<br />
position himself and his feeding regime to im prove his<br />
production to the maximum.<br />
To fatten steers from natural pastures, it is very important<br />
to remember that there are a lot of variables. The<br />
largest is the quality of the pasture or veld that the<br />
steers utilize. The problem with natural pastures is that<br />
the nutri tional value differs vastly within a season. For<br />
example the protein content can vary between 5 % and<br />
14 %. The same applies <strong>for</strong> energy values.<br />
Table 1: The differences in nutritional value<br />
between natural pastures and rye grass:<br />
Natural<br />
Pasture<br />
(veldgrass)<br />
5 - 15<br />
7,5 - 10,4<br />
50 - 70<br />
0,04 - 0,18<br />
Nutritional<br />
Values<br />
Prot<br />
MJ/kg<br />
TDN<br />
% P<br />
Rye Grass<br />
Pastures<br />
20<br />
9,5<br />
64<br />
0,23<br />
Inhoud • Contents
Between 65 % and 90 % of the protein content of<br />
pastures is rumen degradable protein (RDP) and in<br />
itself poses a problem <strong>for</strong> especially younger animals.<br />
A younger animal needs more undegradable protein<br />
(UDP) or as it is commonly known, natural protein.<br />
To get the best results on pasture, the quantity and<br />
quality must be good and that poses a problem,<br />
be cause either the quality, as shown in the previous<br />
para graph, or the quantity is lacking.<br />
In summer or on rye grass pasture the moisture content<br />
is so high that the steer cannot take in enough<br />
dry matter. This will result in lower than expected<br />
per <strong>for</strong>mances. This occur more on natural pastures<br />
and there <strong>for</strong>e the per<strong>for</strong>mance is better on irrigated<br />
pastures. The per<strong>for</strong>mance on natural pastures in -<br />
creases from east to west in South Africa.<br />
If a farmer decides to fatten off the pastures, it is very<br />
important to select the best animal, as this will influence<br />
the outcome dramatically. Early maturing animals do<br />
bet ter than late maturing animals. The weight of the<br />
animal at the start of the feeding period is of utmost<br />
im portance, because if the steer is too small at the<br />
be ginning it will not fatten in the appropriate time. The<br />
best weight to start feeding a steer is shown in table 2.<br />
Table 2: Ideal starting weights <strong>for</strong> steers on<br />
na tural pastures.<br />
39<br />
Type of animal Starting weight<br />
Small frame animal<br />
Medium frame animal<br />
Large frame animal<br />
240 kg<br />
265 kg<br />
290 kg<br />
It is also important to remember that crossbred animals<br />
do better because of the effect of hybrid vigor. Well selected<br />
purebred animals do as well. The use of long weaners<br />
also improves the per<strong>for</strong>mance because of the lack of<br />
weaning shock and the effect of compensatory growth.<br />
There is also a difference in per<strong>for</strong>mance between<br />
heifers, steers and bulls. Heifers tend to fatten faster,<br />
but their growth rate is lower and they there<strong>for</strong>e have<br />
a lower carcass mass. Bull calves do grow a lot better<br />
than steers and heifers but they tend to fatten slower<br />
and most of the time they need to be fed in a feedlot to<br />
fat ten them properly.<br />
Another problem arises when steers and heifers are fed<br />
within the same group, because the heifer come into<br />
estrus and this leads to the steers chasing them around<br />
and a lot of growth goes a begging. The best way is to Contents •<br />
separate the herd into gender and if possible frame size.<br />
To improve per<strong>for</strong>mance further, it is also important to<br />
manage the pastures to the optimum. High density Inhoud
grazing systems will yield better per<strong>for</strong>mances than a<br />
conventional system. It is better to keep animals in a<br />
small camp <strong>for</strong> a day than to let them graze as they like.<br />
Pastures must not be grazed be<strong>for</strong>e the regrowth is 20 cm.<br />
The animals have to move from the camp when the<br />
average length of the pastures is 10 cm. This will insure<br />
that the pastures are utilized properly and not under- or<br />
over grazed.<br />
As described earlier the pastures cannot supply in the<br />
total nutritional demand of the animal. There<strong>for</strong>e the<br />
farmer must supply some supplemental feed to ensure<br />
the best per<strong>for</strong>mance possible. The aim must be just to<br />
supplement and not to substitute the pastures.<br />
It is important to ensure that the supplemental feed<br />
constitute not more than 15 to 20 % of the daily intake<br />
of the animals. Because of the high rumen degradable<br />
protein content of the pastures the aim must be to<br />
supply more undegradable protein.<br />
Undegradable protein sources are cotton, soy and sunflower<br />
oilcake. It is also better to have a combination<br />
of natural protein sources rather than one source. The<br />
reason is the different sources have different amino<br />
acid content and to get the best mix of amino acids <strong>for</strong><br />
maximum per<strong>for</strong>mance they must be mixed together.<br />
The energy content of pastures is very low and there<strong>for</strong>e<br />
the farmer must supply energy. The starch in the energy<br />
40<br />
sources are also a problem when feeding animals on<br />
pastures. The reason is that when the starch content is<br />
too high, it triggers the brain to tell the animal to stop<br />
eating grass because it feels its stomach is full, thus the<br />
intake of grass drops and also the per<strong>for</strong>mance.<br />
The more energy sources a farmer can use the better,<br />
because this will ensure a better utilization of the energy<br />
and will ensure a better per<strong>for</strong>mance. It is of utmost<br />
importance that the supplement contains all the necessary<br />
minerals and vitamins. It also must contain an<br />
ionophore to enhance the digestion of starch.<br />
To improve per<strong>for</strong>mance and lower cost, a feeding pro -<br />
gram must be followed. This is to ensure that the farmer<br />
does not under- or oversupply nutrients. The steers<br />
must grow at a rate of at least 500 g/day be<strong>for</strong>e the supple<br />
ment can be made available. Be<strong>for</strong>e this they must<br />
only get a normal phosphorus lick.<br />
When they grow faster than 500 g/day, the supplement<br />
must be available at 1 500 g/day/animal. The supplement<br />
must be available <strong>for</strong> at least 120 days to ensure<br />
a good growth and fat deposits. If the animal’s fat de -<br />
posits is not up to standard, then extra energy (chop)<br />
Contents<br />
can be mixed with the supplement to ensure the right •<br />
grading (A2 or A3) at slaughtering.<br />
Any system has pros and cons. The pros of veld fat ten ing<br />
are numerous, like more natural meat to the con sumer, no Inhoud
antibiotics, no feedlot, less capital needed and a lot more.<br />
Veld fattening has a few cons and the most important is<br />
the greater feed conversion (10.6:1 to feedlot 6:1). This<br />
means a lot more feed is needed to fatten a steer.<br />
The other big concern is the price the producer gets<br />
<strong>for</strong> the carcass. According to a recent study the veld<br />
fattening carcass must get a premium of R6,25/kg to<br />
compete with the feedlot carcass. Some of the abattoirs<br />
also discriminate against yellow fat that is more visible<br />
in a veld fattened carcass than a feedlot carcass. This<br />
also lowers the profit margin <strong>for</strong> the veld fatteners.<br />
If everything is taken into consideration it is still an<br />
econo mical option to fatten steers from the veld. The<br />
most im portant is to stick to the guidelines and also<br />
to get the help of a professional to help you with the<br />
pastures and the supplements you need.<br />
The market is growing <strong>for</strong> this type of meat and it is of<br />
utmost importance that the producers stick together<br />
and ensure that they can supply constantly and the<br />
same must apply <strong>for</strong> the quality of the meat.<br />
JACOBSDAL-EKSPO GAAN UITBREI<br />
Die Rietrivier-landbou-ekspo wat in 2010 die eerste keer<br />
by die T.L.-boer dery by Jacobsdal gehou is, gaan uit-<br />
41<br />
gebrei en ’n jaarlikse in stel ling word, sê Tjaart Erasmus,<br />
een van die organiseerders.<br />
Dit was verlede jaar reeds ’n groot sukses, maar van jaar<br />
word ’n groter geleentheid beplan met ’n vee veiling, die<br />
ekspo en ’n slaglamkompetisie. Wild- en veeboere van<br />
die omgewing gaan ook by die dag betrek word. Die<br />
demonstrasies gaan uit gebrei word.<br />
Vanjaar se ekspo gaan oor twee dae aangebied word op<br />
28 en 29 Oktober.<br />
Dippie Dippenaar, <strong>OVK</strong> se direkteur korporatief, sê dit is<br />
vir <strong>OVK</strong> ’n voorreg om as een van die hoof borge betrokke<br />
te wees. Hy was onder andere ook deel van die span<br />
wat <strong>OVK</strong> se uitstalling van onder andere landboukundige<br />
dienste en meganisasie beman het. Van die beste<br />
landboutoerusting en nuwe tegnologie is op die ekspo<br />
uitgestal.<br />
Van die besprekings by die geleentheid was oor ’n wye<br />
reeks bedrywe in die landbou, soos aar tap pels, koring,<br />
lusern, katoen, wingerd en voer krale. Belangstellendes<br />
het die jongste inligting van kenners oor kultivars,<br />
bemesting, spuit pro gramme, waterbehoeftes, siektes, Contents<br />
•<br />
onkruid doders, veemedisyne en toerusting gekry.<br />
Goeie demonstrasies van landbou-toerusting op die lande<br />
het baie aandag getrek. Inhoud
BOERE EN DIE BRANDWET<br />
ARTIKEL | Andries Wiese<br />
Met die goeie reën wat oor groot dele geval het, gaan<br />
dit nodig wees dat boere voor siening maak vir die<br />
moontlikheid van veldbrande weens die oorvloed<br />
brand bare materiaal wat die winter op die veld gaan<br />
wees. Verskeie aspekte moet in gedagte gehou word.<br />
Elke grondeienaar, oftewel boer, moet aan vereistes,<br />
soos uiteengesit in die Nasionale Wet op Veld- en<br />
Bos brande Nr.101 van 1998 (soos gewysig), voldoen.<br />
Op die oog af klink dit eenvoudig, maar wan neer ’n<br />
mens na die detail van die vereistes kyk, besef jy dat<br />
dit werklik verreikend is. Dit kan ’n boer onverhoeds<br />
betrap as hy nie daaraan voldoen nie.<br />
Dit is nodig om kortliks na ’n hele paar fasette te<br />
verwys wat deur die wetgewing geraak word. Die<br />
eer ste is natuur lik dat dit vir alle grondeienaars geld.<br />
Stedelinge is voor waardelik vrygestel en dus is die<br />
fokus hoofsaaklik op die buite stedelike gebiede.<br />
Hierdie mense moet dan onder andere aan<br />
die volgende voldoen:<br />
• brandbane op die grens van die eiendom;<br />
• personeel wat opgelei is om brande te bestry;<br />
• te alle tye iemand op die perseel wat verantwoor delik-<br />
42<br />
heid neem vir bekamping van brande;<br />
• die nodige toerusting om brande te bestry;<br />
• die inwerkingstelling van reëls en regulasies rondom<br />
die maak van vure op die perseel.<br />
Die wet stel verder die bestaan van brandbestrydings verenig<br />
ings (BBV) in die vooruitsig en dat grondeienaars<br />
daarby sal aansluit, hoewel dit nie verpligtend is nie.<br />
Dit maak egter sin om by ’n BBV aan te sluit, aangesien<br />
dit onmid dellik beteken dat jy ingelig sal wees, toegang<br />
tot hulpmiddele sal hê en wanneer dit by versekering<br />
kom, kan jy verspreiding van brand dekking bekom of<br />
selfs ’n afslag op jou premie beding.<br />
Die enkele grootste voordeel van lidmaatskap van so ’n<br />
BBV is dat dit jou lewe vergemaklik as daar wel skade<br />
plaasvind. Normaalweg bepaal die wet dat, as ’n brand<br />
van jou perseel na ’n buurman ver sprei, jy jou onskuld<br />
moet bewys. As jy egter lid is van ’n BBV moet die<br />
an der party jou skuld bewys. Dit maak ’n groot verskil<br />
in eni ge hofgeding.<br />
’n FAIS-geakkrediteerde verse kerings makelaar sal jou<br />
kan advi seer oor die meeste van die belangrike aspekte,<br />
maar dit is belangrik om spesifiek na die be pa lings Contents<br />
•<br />
(en oplossings) rondom brandbane te verwys.<br />
Die wet vereis bane rondom elke eiendom wat “lank<br />
en breed genoeg is om redelikerwys die verspreiding Inhoud
van ’n brand te keer”. Die meeste versekeraars vereis<br />
dan ook vol doening aan die vereiste as jy dek king wil<br />
hê teen die verspreiding van brand. Dit is duidelik dat<br />
dit moeilik is om die presiese omvang daarvan voor te<br />
skryf, want topo gra fie, prak tiese oorwegings en “natuurlike”<br />
brandbane kan ’n invloed daarop uitoefen.<br />
Dit is ’n probleem. As elkeen wat in die Vrystaat voorgeskrewe<br />
brandbane moet maak, dit doen, sal dit beteken<br />
dat sowat 220 000 km se brandbane gemaak moet word.<br />
’n Professionele span kan so 8 km per dag maak. Aangesien<br />
net sowat 20-22 dae in die jaar geskik is daarvoor,<br />
is die logistieke uitdaging voor die hand liggend.<br />
Mutual en Federal Agri is die enigste versekeraar wat<br />
die probleem onder soek het deur in samespreking en<br />
samewerking met die georgani seerde landbou te kyk<br />
na ’n prak tiese oplossing. Dit rus op twee bene – dit is<br />
onhaalbaar om al die voorgeskrewe brandbane te maak<br />
en die tweede is dat ’n boer self sy plaas beter ken as<br />
enigiemand anders.<br />
Daarom sal die boer nie gepena liseer of dekking ge -<br />
weier word as die afwesigheid van ’n brandbaan geen<br />
invloed op die verspreiding van die brand sou gehad het<br />
nie. In die praktyk beteken dit as die brand van oos na<br />
wes oor die plaas beweeg en daar is nie ’n brandbaan<br />
op die noordelike grens nie, sal die eis steeds gehanteer<br />
word.<br />
43<br />
Dit is ook algemene kennis dat ’n stormsterk wind vlam -<br />
me oor enige brandbaan kan druk. Net so kan die afwesigheid<br />
van ’n brandbaan mos geen impak hê nie. As<br />
die plaas se grens ’n rivier is, maak dit geen sin om nog<br />
’n brandbaan ook daar te vestig nie.<br />
Die polis maak ook voorsiening daarvoor dat kostes wat<br />
aangegaan word om die verspreiding na ’n buur man se<br />
plaas te keer (dis nou nog voor die vuur op sy grond is)<br />
ook gedek kan word. Dit is radikaal en ’n eerste in die<br />
versekeringsbedryf. So help ons om die skade in die<br />
eer ste plek te verhoed plaas van net betrokke te raak by<br />
die hofsake nadat die spreekwoordelike perd reeds die<br />
stal verlaat het.<br />
’n Paar praktiese idees wat ’n mens op die<br />
plaas moet onthou, is:<br />
• Houtstrukture is besonder vlambaar – tref goeie<br />
voorsorg.<br />
• Maak seker dat gebiede rondom plekke waar oop<br />
vure is, skoon is van alle rommel en brandbare materiaal<br />
– dis veral vullisgate wat belangrik is.<br />
• Moenie lang gras en bome te naby aan strukture laat Contents<br />
•<br />
groei nie.<br />
• Elektrisiteit is veiliger as kerse en olielampe – veral by<br />
arbeidershuise waar kinders speel. Inhoud
• Brande is feller teen steil hellings – as jy daar bly,<br />
wees bedag daarop.<br />
• Kyk dat alle elektriese bedrading beveilig is – moenie<br />
kragproppe oorlaai nie.<br />
Ná die baie reën die afgelope tyd is dit duidelik dat daar<br />
hierdie winter besonder baie brandbare materiaal in die<br />
veld gaan wees. Brande gaan dus ’n groot risiko wees,<br />
selfs meer as in die verlede. Boere moet aktief beplan<br />
aan die brandseisoen.<br />
Deur aan te sluit by jou plaaslike BBV, self ’n paar eenvou<br />
dige voorsorgmaatreëls te tref en te sorg dat jou<br />
ver seke ringspolis deeglik deur ’n kundige hersien is om<br />
voor siening te maak vir brandverspreiding op ’n sinvolle<br />
en praktiese wyse, kan jy met ’n meer geruste hart die<br />
winter inwag.<br />
OORGANGSLEK HELP TEEN<br />
LAER VELDKWALITEIT<br />
Artikel • Hendrik van Pletzen • Voermol Voere<br />
Met die oorvloedige reën die afgelope tyd in die somer reënval<br />
gebied het die situasie nou ontstaan waar die ou gesegde<br />
lang gras, maer skape vanjaar van toepassing is. Met ’n<br />
goeie oorgangslek kan diere se kondisie behou word.<br />
Omdat die meeste gebiede in die somerreënvalgebied<br />
hierdie seisoen geweldig baie reën gehad het, is veld-<br />
44<br />
produksie vér bo normaal en die veld is sedert die einde<br />
van Desember in volle saad.<br />
Die kwaliteit van die veld daal vinnig, veral in die suurveld<br />
gebiede. Die verwagting is dat die kwaliteit en voedings<br />
waarde van soetveldgebiede ook laer as normaal<br />
sal daal weens die oormaat reën.<br />
In sulke omstandighede met lang en uitgegroeide veld<br />
met ’n laer voedingswaarde is die vrywillige inname van<br />
vleisbeeslekke in die winter gewoonlik hoër as in jare<br />
met meer normale reën en veldproduksie.<br />
Al hoe meer inligting dui op die noodsaaklikheid dat<br />
’n oorgangslek (ook bekend as ’n herfslek) met die<br />
oor gang van groen gras (waartydens hoofsaaklik fos<strong>for</strong><br />
en spoorminerale aangevul word) na die droë gras<br />
(waartydens hoofsaaklik proteïen aangevul word) voorsien<br />
moet word.<br />
Oorgangslekke word normaalweg gegee wanneer die<br />
voedingswaarde van suurgrasveld begin daal soos wat<br />
dit aan die einde van Februarie is. Oorgangslekke word<br />
vir ’n tydperk van sowat ses weke gegee en dan met ’n<br />
proteïenlek vervang sodra dit begin ryp of wanneer die<br />
voedingswaarde van die veld verder daal.<br />
Contents<br />
•<br />
Boere is dit eens dat ’n oorgangslek nodig is om optimale<br />
diereprestasie te verseker. ’n Oorgangslek, wat<br />
’n lae ureuminhoud het, verminder ook die gevaar van Inhoud
ureum vergifting omdat diere reeds aangepas is op<br />
ureum wanneer hulle later hoë ureumbevattende onderhoudslekke<br />
ontvang.<br />
Verskeie produsente is van mening dat diere wat aanvanklik<br />
’n oorgangslek ontvang het, hulle nie oor vreet<br />
aan winterlekke wanneer dit vir die eerste keer uitge sit<br />
word nie en sodoende ook die gevaar van ureumvergifting<br />
beperk.<br />
Beeste, veral koeie met kalwers, kan in hierdie oorgangstadium<br />
van groen na droë weiding sowat 50 tot 80 g<br />
45<br />
proteïen en sowat 7 tot 12 g fos<strong>for</strong> per bees per dag<br />
gevoer word.<br />
Enige van Voermol se proteïenlekkonsentrate kan<br />
gebruik word om ’n oorgangslek te meng. Die tabel<br />
ver skaf voorbeelde van oorgangslekke wat sal verseker<br />
dat die diere onnodig massa en kondisie verloor met<br />
die oorgang van fos<strong>for</strong>- na proteïenlekke en behoort<br />
sodoende ’n positiewe invloed op produksie en reproduk<br />
sie te hê.<br />
GRONDSTOWWE LEK 1 (kg) LEK 2 (kg) LEK 3 (kg)<br />
VOERMOL Dundee Lekkonsentraat 50 – –<br />
VOERMOL Premix 450 – 200 –<br />
VOERMOL Hoëveldlek 200<br />
VOERMOL Rumevite 12P 50 100 100<br />
Sout 50 150 150<br />
TOTAAL 150 450 450<br />
Aanbevole inname (g/bees/dag) 200-300 250-400 250-400<br />
Tabel:<br />
Voorbeelde van oorgangslekke vir vleisbeeste vir die oorgang van groen- na droë grasweiding.<br />
Inhoud • Contents
HOW TO CONTROL JOHNE’S<br />
One of the diseases in livestock farming that is really hard<br />
to diagnose, but can cause heavy losses in livestock if<br />
it infects a herd, is Paratuberculosis or Johne’s disease.<br />
Here are some guidelines in identifying and controlling<br />
the disease in a herd.<br />
Johne’s disease affects cattle, sheep, goats and certain<br />
wild animal species. The disease is of long duration and<br />
may cause diarrhoea and loss of mass in older (from 2<br />
years on) animals. The diarrhoea cannot be treated.<br />
Young animals are more susceptible and usually become<br />
infected after taking in food or water contaminated with<br />
the faeces of infected animals. Repeated exposure is<br />
ne cessary be<strong>for</strong>e the organisms can establish themselves<br />
in the intestinal tract.<br />
Most of the infected animals continue to shed bacteria<br />
intermittently in their faeces throughout their lifetime. The<br />
disease usually spreads slowly in an infected herd.<br />
Most animals do not show symptoms and it may be years<br />
be<strong>for</strong>e the disease is eventually diagnosed in a herd (subclinical<br />
infection).<br />
► Clinical symptoms<br />
The time be<strong>for</strong>e the disease becomes apparent in a herd<br />
varies from less than 6 months to several years (even<br />
46<br />
15 years). A very small percentage of the animals show<br />
clinical signs. Affected animals develop a diarrhoea of<br />
long duration and lose condition (emaciation).<br />
► Diff erential diagnosis<br />
Johne’s disease should not be confused with other conditions<br />
which also cause a loss of condition, including<br />
worm infestation, coccidiosis or malnutrition. In cattle the<br />
disease can be confused with chronic fascioliasis and<br />
paramphistomiasis.<br />
► Control<br />
Control of Johne’s disease in a flock is based on the<br />
following procedures:<br />
• The elimination of infected animals (emaciated animals)<br />
by slaughtering.<br />
• Strict hygiene to prevent the spread of the infection<br />
(espe cially feed and water troughs).<br />
• Only buy animals from farms which have been tested<br />
negative.<br />
• Ensure that boundary fences are in a good condition.<br />
• Stud flocks must be tested.<br />
Contents<br />
•<br />
• Try to keep the flock as young as possible.<br />
• Lambing should take place on clean pastures.<br />
• Vaccination may in some cases be of value. Inhoud
Paratuberculosis is difficult to control because:<br />
• A long period may pass be<strong>for</strong>e the disease becomes<br />
apparent in a herd.<br />
• There are no clinical signs in the early stages of the<br />
disease.<br />
• It is difficult to make a diagnosis in a live animal.<br />
• Affected animals cannot be treated successfully.<br />
► Remember the following<br />
Ruminants should not be kept on the farm or premises <strong>for</strong><br />
at least two years be<strong>for</strong>e restocking takes place. All cases<br />
of loss of condition (emaciation) and diarrhoea should be<br />
investigated. Contact your nearest state veterinarian <strong>for</strong><br />
further in<strong>for</strong>mation.<br />
DIE MOETS EN MOENIES VAN KUILVOER<br />
Artikel: Chris Goussard<br />
Dit raak weer die tyd van die jaar om kuilvoer te maak.<br />
Dit is egter nie so ’n eenvoudige pro ses nie. Boere het ’n<br />
paar moets en moenies om voor op te let.<br />
Om goeie kuilvoer te maak, is in werklik heid ’n kuns en<br />
proses wat noukeurig gevolg moet word om sukses te<br />
behaal.<br />
Vir kuilvoer moet plantmateriaal gekerf en gekompakteer<br />
word. In dié proses word lug (suurstof) uit die materiaal<br />
47<br />
uitgepers en giste en swamme sal nie kan groei nie.<br />
Verder is dit belangrik om water en suurstof uit te hou.<br />
Daarom moet die bunker goed geseël word. Die melksuur<br />
wat tydens die proses van inkuiling gevorm word,<br />
verlaag die pH en dit is baie belangrik vir die behoud<br />
van die voer.<br />
Plante bevat suikers (koolhidrate) wat deur melksuurbakterieë<br />
gebruik word om melksuur te produseer.<br />
Melksuur laat die pH tot in die omgewing van 4 daal en<br />
die mikro-organismiese lewe kom dan tot ’n stilstand.<br />
Sulke kuilvoer kan dan lank stabiel bly solank suurstof<br />
of water nie die bunker binnedring nie. As plante in ’n<br />
verkeerde stadium (veral te laat) ingekuil word, het dit<br />
nie vol doende natuurlike suiker nie. In so ’n geval kan<br />
dit gebeur dat die pH nie laag genoeg daal of lank ge -<br />
noeg hierdie toestand handhaaf nie. Die kuilvoer gaan<br />
dan agteruit as gevolg van botter suur wat gevorm word<br />
en swak diereprestasie is jou voorland.<br />
Bottersuur is eintlik niks anders as ’n soort vrot<br />
toestand van jou kuilvoer nie. As kuilvoer galsterig ruik,<br />
bevat dit bottersuur. Die reuk van botter suur was ook<br />
nie maklik van jou hande af nie.<br />
Contents<br />
•<br />
■ SEËL<br />
Probeer om die bunker so vinnig as moontlik<br />
vol te maak en te seël. Die kompaksie moet 600 Inhoud
- 700 kg/m³ wees. As jy dit hoër kan kry, is dit ’n<br />
groot pluspunt. By nie-suikerryke gewasse kan<br />
melksuurbakterieë-inokulant gevoeg word – gewoonlik<br />
tydens die kerfproses. Die seël van die bun ker kan nie<br />
oorbeklemtoon word nie. Gebruik ’n wit plastiek wat jy<br />
toepak met motorbande. Swart plas tiek werk ook goed,<br />
maar dit is beter om die swart plastiek met ’n lagie<br />
grond te bedek.<br />
Die gekerfde materiaal moet liefs in lae uitgestrooi en<br />
vasgetrap word. Moenie gekerfde materiaal op hope<br />
uitgooi en so vastrap nie.<br />
Enige reuk wat vir die mens sleg ruik, dui op swak<br />
gehalte kuilvoer. Kuilvoer behoort ’n liggeel tot lig groen<br />
kleur met ’n effens suur reuk te hê. Dit moet oor ’n vrugtige<br />
geur beskik.<br />
Bottersuur word gevorm van Clos tridia-spore in die<br />
gekerf de mate riaal. Clostridia sal nie ont wik kel as die<br />
pH laag genoeg is nie. Ander bak terieë stel asynsuur<br />
vry as die pH nie in die omgewing van 4 gehou word<br />
nie, wat ook tot die agter uitgang van die kuilvoer aanleiding<br />
gee.<br />
Bottersuur kan aanleiding gee tot groot verliese ten<br />
opsigte van droë materiaal en energie.<br />
As kuilvoer nie op standaard is nie weens ’n hoë<br />
botter suur-inhoud, moet sulke voer nie aan koeie<br />
48<br />
of ver se wat vars in die melk is, gevoer word nie. ’n<br />
Siektetoestand, ketose, kan intree wat tot die dier se<br />
dood kan lei. Botter suur-inname mag ook nie meer as<br />
50 g/dag per bees wees nie. Die ketose-inhoud van<br />
diere kan met strokies bepaal word.<br />
Wanneer kuilvoer van buite na die binnekant van<br />
’n gebou gebring word, ruik ’n mens gewoonlik die<br />
bottersuur duideliker.<br />
Kuilvoer is relatief goedkoop en as jy ’n melkery of voerkraal<br />
het, behoort jy kuilvoer te maak. Dit is beskikbaar<br />
as jy dit nodig het en dit is die geskikste ruvoer. Om<br />
plan te in te kuil, kry jy meer voe dingstowwe per hektaar<br />
as wat plante gelos sou word as staande hooi. Die<br />
gevare van brand en dief stal is beperk.<br />
Kuil in as die droëmateriaal-inhoud tussen 28 % en<br />
38 % is. Die 50 % -melklyn op die mieliepit is ’n aanduiding,<br />
maar dit is die beste om ’n vogtoets te doen.<br />
■ VOGTOETS<br />
Neem ’n verteenwoordigende mon ster en weeg<br />
presies 1 kg af. Plaas in ’n mikrogolfoond en verhit dit<br />
Contents<br />
vir 30 sekon des op hoog. Haal uit en weeg. Roer die •<br />
monster en plaas terug. Hou aan met die proses totdat<br />
daar geen ver an dering in massa meer is nie. Die<br />
massa dui die droë materiaal aan. Inhoud
Die droëmateriaal-inhoud van kuil voer bepaal die<br />
uiteindelike pH van die ingekuilde materiaal. Daar is<br />
vasgestel dat by ’n droë materiaal-inhoud van 30 % by<br />
mielies ’n pH van minstens 4,4 gehandhaaf moet word<br />
om Clos tridia (bottersuur) in toom te hou.<br />
As te nat ingekuil word, is dit raad saam om dit ná<br />
aktiewe fermen tasie dadelik te begin voer. Aktiewe fermen<br />
tasie neem af ná ’n staantyd van sowat 2 weke.<br />
Die grootste verliese word gely in die tydsverloop van<br />
die kompaksie-proses tot die seël van die bunker en<br />
tydens die uithaal-aksie.<br />
■ ALTERNATIEWE<br />
GEWASSE<br />
Feitlik enige gewas kan ingekuil word. As plante te nat<br />
is, kan dit eers gesny en gelos word om ef fens af te<br />
droog, of droë voer kan byge voeg word.<br />
Onthou dat die proses van inkuiling net dit bewaar wat<br />
ingekuil word. Geen verbetering in voedingstowwe vind<br />
plaas nie. Daarom behoort die gewasse met die beste<br />
waarde inge kuil word.<br />
Peulplante<br />
LUSERN: Teen 10 % blom of wan neer her groei begin<br />
plaasvind.<br />
49<br />
SOJA: Middel tot volblom-stadium.<br />
AKKERBONE: Wanneer peule goed gevul is.<br />
Grasagtige gewasse<br />
VOERSORGHUM: Sagte deeg stadium.<br />
KLEINGRANE EN MIELIES: Harde deegstadium.<br />
GRAANSORGHUM: Wanneer eerste saad in die harde<br />
deeg sta dium kom.<br />
Sonneblom<br />
In 10 - 50 % blomstadium. Son ne blom is egter stok kerig<br />
en hard en diere hou nie altyd daar van nie.<br />
Waar gewasse met min natuurlike suiker ingekuil word,<br />
is dit goed om die suiker aan te vul om die fermentasieproses<br />
aan te help en die pH in toom te hou.<br />
Suiker kan aangevul word deur melassestroop of -<br />
poeier of deur mieliemeel te gebruik.<br />
Aanvullings vir grassoorte is 2 % melas se of 4,5 %<br />
mieliemeel en vir peulplante 4 % melasse of 9 %<br />
mieliemeel.<br />
■ SAMEVATTING<br />
• Kuilvoer wat op die regte tyd gesny en goed verseël Contents<br />
•<br />
is, kan baie jare goed hou.<br />
• Gebruik kerwers met skerp lemme – gepluisde materiaal<br />
trap nie goed vas nie. Inhoud
• Sny 8 - 12 mm stukkies. Moet nie langer as 20 mm<br />
sny nie. Probleme kan met kompaksie en bottervetinhoud<br />
van melk verkry word as dit nie reg is nie.<br />
• Trap met enkelwiel-trekkers vas.<br />
• Seël ’n bunker binne een week.<br />
• Voeg melksuur-bakterieë by. Gebruik lactobacillus<br />
plantarum vir die beste resultate. Moet liefs nie enterococcus-<br />
en pediococcus-bakterieë gebuik nie.<br />
• Strooi 2 - 3 kg/m² sout in die bolaag voordat jy die<br />
kuilvoer verseël.<br />
Kuilvoer is ’n baie goeie bron van voer op die plaas en<br />
kan maklik in ’n voervloeiprogram ingeskakel word.<br />
50<br />
Inhoud • Contents