Die boek van Jeremiah

More documents

Recommendations

Info

Anatot wys dadelik dat die profeet se tuisbasis en teologiese perspektief die buitestaander s’n verteenwoordig ten opsigte van die koninklike werklikheid van Judaïsme. Jy verwag dadelik dat hy skerp en elementêre kritiek sou uitoefen teenoor die establishment, waarskynlik as produk van geslagtelange bitterheid sedert die stamvader uit Jerusalem verban is deur Salomo. G’n wonder dat Jeremia se aankondiging die einde.van die Jerusalem-monargie inlui! DIE BOEK SELF 1. JEREMIA 1-20 1.1 Jer 1-20 is ń lang poëtiese gedeelte wat uit twee groepe tekste bestaan. In hfste 4-6 is daar ń reeks gedigte wat antisipeer dat Jerusalem aangeval sal word deur ń vreemde invaller wat nie in die teks geïdentifiseer word nie. Kyk na Jeremia 5-17 asook 6:22-23. Eers na hfst 20 word dit duidelik dat die vyand Babilon is. Deur nog nie die naam van die vyand te weet nie, bou die spanning op tussen wêreldse mag en JHWH se doelstellings met die politieke skuiwe van die dag. 1.2 Die tweede deel bestaan uit Jer 11-20. Hier kom ń aantal tekste voor – 11:18-12:6; 15:10-21; 17:14-18; 18:18-23; 20:7-12; 20:14-18) – waar die digter tot JHWH bid. Die gedigte is gebaseer op klaagliedere bekend uit die Psalmboek. Die gedigte vertel van ń mens wat sy geloof onder woorde bring in ń situasie waar hy besef dat die taak wat JHWH hom opgelê het, meer is wat hy kan verduur. Moontlik is die gedigte/gebede ook bedoel om die hartseer van die Judese volk onder woorde te bring. Ten minste het hulle dit later waarskynlik so gebruik wanneer hulle historiese bestaan bedreig word. Hier word hartseer en konsternasie pragtig verwoord. En hieruit groei ook die tradisie as dat die Klaagliedere aan Jeremia toegeskryf moet word, omdat klaagliedere ook in die profeteboek so ń belangrike rol vervul. As voorbeelde, kyk na Jeremia 20:7-13 en 20:14-18. Die tradisieproses is begelei deur die Deuteronomistiese skool, dit is skrifkenners wat die Tora bestudeer het en uiteindelik hulle weergawe daarvan op skrif gestel het in die Boek van Deuteronomium. As deel van hulle bydrae tot Judese denke het hulle in die korpus Deut – Jos- Rigt – Sam – Kon ń uitgebreide antwoord op die vraag gegee: hoekom het Juda in ballingskap gegaan? Hulle antwoord is kort en kragtig, en hulle vertel die volk se geskiedenis dwangmatig om dié antwoord te demonstreer: Juda is in ballingskap omdat hulle nie JHWH se Tora onderhou het nie. Die prosa in die eerste 20 hfste staan duidelik in die lig van die Deuteronomistiese tradisie. Sommige navorsers gaan so ver as om die tweede deel toe te skryf aan ń latere behoefte om die gemeenskap te bedien wat die eerste Babiloniese wegvoering, in 598 vC., beleef het (vgl 2 Kon 24:10-17). 2. PROSA IN JEREMIA Die prosa in die eerste 20 hfste, en ook daarna is duidelik strategies geplaas om vorm aan die geheel te gee. Kyk na 5 strategiese geplaasde prosagedeeltes: 2.1 Die roeping van Jeremia in 1:4-10 Die doel van die hele boek is om aan te dui hoe die profeet vernietig en platslaan, asook bou en vestig. Dit gaan dus om ń teologie van oordeel en herstel wat ń vormende invloed op die finale vorm van die boek uitgeoefen het. Onthou, profesie is ń versameling van versamelings. Wanneer die versameling gedoen is, het die redakteur ń doel gehad asook ń oorheersende tema waarvolgens hy die materiaal orden. 2.2 Die teks in Jer 7:1-8:3 is bekend as die tempelpreek, en plaas Jeremia in ń openbare plek waar hy Juda oproep om sy weë te verander ooreenkomstig die eise van die Tora. Jerusalem 4
word bedreig met vernietiging, soos wat met die antieke tempel by Silo gebeur het, as dit nie bekeer nie. Die oproep tot bekering is tipies Deuteronomisties. Die hele preek is ń frontale aanval op die eise en pretensies van die tempelapparatuur. 2.3 In die narratief van Jer 11 word die profeet voorgestel as ń welluidende advokaat van “hierdie verbond”, wat verwys na die Tora-verbond van die Deut tradisie. Jeremia roep op om te gehoorsaam (Heb sjema = hoor), terwyl hy Israel se ongehoorsaamheid om te luister veroordeel. Eintlik sê die profeet: Dis klaar te laat om te hoor! Dis te laat om julle te bekeer. Tog bly die uitsig op die toekoms oop: iewers vorentoe gaan die geleentheid kom dat julle julle weer kan bekeer. 2.4 Jer 26 vertel van Jeremia se hofsaak as ń vyand van die Jerusalem-establishment, met verwysing na die preek van Jer 7. Jeremia word ter dood veroordeel deur die godsdienstige leiers, maar hou aan om te pleit vir bekering. Op die ou end word hy gered van die doodstraf deur hom te beroep op vroeëre profetiese presedente (26:19; vgl ook Miga 3:12). 2.5 Jer 36 beskryf hoe die boekrol van Jeremia geskryf is. Die rol is bekend gemaak deur Barug, Jeremia se vriend en sekretaris. Die rol word deur die establishment se leiers ontvang en vernietig, maar dan in uitgebreide vorm herskryf. Dit is duidelik dat die rol, in sy voltooide Deut vorm, ń kragtige uitdaging en bedreiging aan koninklike Jerusalem gestel het. Die bedreiging gaan terug tot die ou priesterlike tradisie van Abjatar van Anatot, wat slagoffer van politieke ambisie was, en wat sigself direk teen die monargie van die dag opgestel het wat besig was om homself te verryk ten koste van die volk. Wie het die Jeremiatradisie oorgelewer? Jer 26:24 verwys na Agikam seun van Safan wat aan Jeremia se kant was, met die gevolg dat hy nie aan die volk uitgelewer is sodat hulle hom kon doodmaak nie. Dit verwys na ń seun van Safan, en hy word ook in Jer 36 in verband gebring met magtige amptenare (kyk vv 19, 26). Nog ń verwysing kom voor in 2 Kon 22:8-14. Die identiteit van Safan is onbekend, en moontlik verwys die naam na meer as een persoon. Feit is egter dat daar in Jerusalem amptenare was wat simpatiek teenoor Jeremia se aanslag op die monargie gestaan het, en wat moontlik iets soos lojale opposisie teen die koning binne die koninklike regering gevorm het. Binne hierdie groep is dit waarskynlik dat Jeremia se woorde opgeskryf en bewaar is. Jeremia se Tora-gebaseerde beleidsrigting staan direk teenoor die koninklike beleidsrigtings van sy dag. Ten minste dele van die Jeremiaboek is ń intense subversiewe aanval op die Jerusalem-establishment. Opposisie teen die koninklike beleid word getipeer as “die woord van JHWH”. Dit beteken dat dit as die wil van JHWH geïnterpreteer word dat Jerusalem hom aan Babilon sal onderwerp, teenoor die koninklike beleid dat Jerusalem hom nooit aan die vreemde mag sal onderwerp nie. Die koninklike ideologie is ook onderskryf deur die teologiese veronderstelling dat JHWH onherroeplik aan Jerusalem verbind is, dat die koning JHWH se gesalfde is en dat sy beleid JHWH se wil openbaar. Kyk na Jeremia se antwoord op die politieke kwessie van onderwerping aan Babilon in Jeremia 27:4-17 asook 38:2-23. Wat besef moet word, is dat die profeet se verkondiging, al is dit teologies gegrond, werklike en uiters gevaarlike beleidsbesluite inhou wat as staatsondermynend beskou kan word. Jeremia preek: Beter Rooi as dood! Jeremia preek dit omdat hy verder kyk en sien dat daar verby die vernietiging van Jerusalem ń toekoms vir Jerusalem voorlê. Jeremia is ń subversiewe alternatief vir die Jerusalempolitiek, en die tradisieproses het met teologiese passie en politieke moed sy woorde oorgelewer. Die geskiedenis het hom immers reg bewys! 3. RES VAN JEREMIABOEK Die res van die boek beskryf nuwe omstandighede, nuwe sake en nuwe moontlikhede. Dit handel oor die toekoms nadat Jeremia se woorde waar geword het. Die trauma van 587 is verby 5
Page 1 and 2: A L B E R TO N L S EW EN ENTRUM GEM
Page 3: v.C. sou Israel (of Juda) tydelik o
Page 7 and 8: skrywerswerklikheid. In Jeremia, as

Die boek van Jeremiah

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?