Jaarverslag 2006 - MuHKA

Jaarverslag 2006
MUSEUM VAN HEDENDAAGSE KUNST ANTWERPEN
Leuvenstraat 32 - 2000 Antwerpen - België
T +32 (0)3 260 99 99 F +32 (0)3 216 24 86 E info@muhka.be
http://www.muhka.be

Het jaar in een notendop
I n h o u d
Deel I Inhoudelijke werking en interne processen
I.1 P r o g r a m m e r i n g
I.1.1 Beeldende kunst p. 10
a. Inleiding
b. Grote tentoonstellingen
c. Collectiepresentaties en interventies
d. Inserts
I.1.2 Film en beeldcultuur p. 25
a. Inleiding
b. Programmaoverzicht per maand
I.1.3 Publicatiebeleid p. 30
I.1.4 Publieksgerichte activiteiten en presentatiegebonden reflectie p. 31
I.2 A B C D
I.2.2 Archief p. 34
I.2.3 Bibliotheek en documentatiedienst p. 35
I.2.4 Collectie p. 37
a. Collectiewerving beeldende kunst
b. Collectie Vrielynck
c. Collectiebeheer
d. Restauraties
e. Panamarenko project: Hammers Up!
I.3 P u b l i e k s w e r k i n g
I.3.1 Communicatie p. 45
a. Ontwikkelingen
b. De Pers
I.3.2 Bemiddeling p. 50
a. Onthaal
b. Bewegwijzering
2

1.3.3 Bezoekerscomfort p. 52
1.3.4 Publieksbegeleiding p. 54
a. Onderwijs
b. Volwassenen
c. Kinderen en gezinnen
d. Werkveld
I.4 O n d e r s t e u n i n g
I.4.1 Intern management p. 61
a. Bestuursorganen
b.Interne werkorganisatie
I.4.2 Personeel p. 62
a. Personeelsbeleid
b. Kerncijfers
I.4.3 Infrastructuur p. 66
a. Huisvesting en onroerende infrastructuur
b. Roerende infrastructuur
I.4.4 Financieel p. 67
a. Kerncijfers
b. Inkomsten
c. Balans en resultatenrekening 2006
Deel II Buitenwereld
II.1 D e o v e r h e d e n
II.1.1 Voogdijoverheid: Vlaamse Gemeenschap p. 73
a. Beheersovereenkomst
II.1.2 Provincie Antwerpen p. 74
II.1.3 Stad Antwerpen p. 75
3

II.2 A n d e r e s t a k e h o l d e r s – s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d e n
II.2.1 De Antwerpse beeldende kunstscène p. 76
II.2.2 Beeldende kunst: veldwerking p. 77
a. S.M.A.K.
b. PACKED
c. Steunpunten en belangenbehartigers
II.2.3 Film: samenwerkingsverbanden p. 80
II.2.4 Publiekswerking: samenwerkingsverbanden p. 80
II.2.5 Vrienden van het MuHKA vzw en bedrijvenclub p. 81
II.2.6 Organisatorisch: de vakbonden p. 87
II.3 E x t e r n e w a a r d e r i n g
II.3.1 Perswaardering voor de MuHKA-tentoonstellingen p. 88
II.3.2 Perswaardering voor film en beeldcultuur p. 95
II.3.3 Bezoekerscijfers MuHKA en MuHKA_media p. 96
II.3.4 Vragen aan het MuHKA en zijn staf p. 97
Financiële documenten
Resultatenrekening 2006 p. 98
Jaarrekening 2006 p. 108
4

Het jaar in een notendop
Het jaar 2006 was een belangrijk jaar voor het MuHKA en de beeldende kunstsector.
Het betekende een nieuwe start voor de sector. Veel organisaties kregen voor het
eerst na jarenlange onderfinanciering een werkbaar budget. De verbreding en
professionalisering van de sector kon van start gaan. De eerste acties die in 2006
ondernomen werden, waren vooral het uitbouwen van een werkbare structuur
(aanwerven van competent personeel en zoeken naar een geschikte infrastructurele
context). Vijftien organisaties beeldende kunst, vijf monodisciplinaire kunstencentra,
vier werkplaatsen, drie tijdschriften en vier musea werden voor beeldende kunst
gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap binnen het kunstendecreet. Deze
eenendertig organisaties ontvingen samen net geen 6 miljoen euro, d.w.z. 6 procent
van het budget van het kunstendecreet. Daarnaast is er een eveneens bescheiden
kunstenaarsbeleid.
Het MuHKA kreeg ook zijn eerste decretale verankering maar via het erfgoeddecreet
en ondertekende met de Vlaamse Gemeenschap een beheersovereenkomst voor vijf
jaar. De financiële implicaties voor het eerste jaar waren duidelijk én bemoedigend.
Een netto groei van 450.000 euro is een sterk signaal voor het vertrouwen dat
minister Bert Anciaux heeft in de instelling. Het verdere groeipad is echter onduidelijk
en de stijging voor 2007 is zeer teleurstellend. Slechts 140.000 euro netto stijging.
Met deze beperkte middelen blijft het artistieke budget ondermaats, kunnen we
amper investeren in externe communicatie en behoud en beheer, en zullen we
kampen met een onderbemanning. Vooralsnog dus geen honoraria voor
kunstenaars, geen affiches in het straatbeeld, geen geld voor vertalingen, geen
inhaalbeweging bij behoud en beheer,�
Toch haalde het MuHKA het onderste uit de kan. De artistieke werking van het
MuHKA was in 2006 opnieuw zeer veelzijdig.
De presentaties wisselen seizoensgewijs met telkens een grote specifiek opgezette
tentoonstelling, een actief ontwikkelen van de collectie en informeel presentatieonderzoek
met kunstenaars in de vorm van interventies.
Dit drievoudig opzet (4 per jaar) wordt gecompleteerd met kleinere betekenisvolle
presentaties en met tijdelijke artistieke evenementen als o.m. performances en
happenings.
Extra Muros was het MuHKA ook verantwoordelijk voor de deelname aan en
presentatie op de 6 de Internationale Biënnale van Hedendaagse Kunst van Shanghai
van de kunstenaars Luc Deleu en Hans Op de Beeck.
MuHKA_media zoekt naar dwarsverbanden tussen verleden en toekomst van de
film, tussen film en beeldende kunst, tussen kunst en maatschappij. De dagelijkse
werking inzake programmering van de twee zalen heeft een stabiel evenwicht bereikt
in de combinatie van klassiekers (thematisch zoals matinee, of in functie van Film
Studies en andere lessen), experimentele video en film, actuele films met
begeleidende discussies, speciale event-avonden met live-karakter en regelmatige
presentaties van werk dat specifiek in dialoog staat met de beeldende kunst (in het
kader van de galerienocturnes).
Diverse scherp geprofileerde formats behielden of wonnen bezoekersaandacht, de
art house werking verloor er.
5

De aanzetten van integratie op gebied van het artistiek programmatorische tussen
MuHKA en MuHKA_media wordt in 2006 goed zichtbaar in de context van
bijvoorbeeld �Intertidal� (> SnowFlakes programma), �Academy� (> een extra film en
discussie n.a.v. Art School Confidential) en �The Projection Project�, een grootschalig
film en tegelijk tentoonstellingsprogramma met publicatiewerk.
Deze programmering werd beloond met uitgebreide media-aandacht.
Met betrekking tot de tentoonstelling �Intertidal: Vancouver Art & Artists� kan men de
algemene perswaardering zeer positief noemen, en dit geldt zowel voor de in
(hedendaagse) kunst gespecialiseerde pers als voor de pers die een breed publiek
wil bereiken. De gespecialiseerde pers spreekt zich unaniem lovend uit over het
belang van het initiatief en de originaliteit in aanpak van het idee dat achter de
tentoonstelling ligt. Deze analyse van een lokale scène met kunstenaars met
wereldwijde impact is de eerste sinds lang; ze gaat dieper dan er ooit werd gegaan;
de begeleidende publicatie is een toekomstig referentiewerk. Tegelijk stelt een
niveau hoger de klaarblijkelijke mogelijkheid van lokale tendensen in de
hedendaagse kunst vraagtekens bij de impact van de globalisering op de
internationale artistieke scène. Deze tweeledigheid werd door de gespecialiseerde
pers erg gesmaakt. De Standaard en De Morgen schrijven enthousiast: �Het Muhka
in Antwerpen heeft kunst uit Vancouver in huis gehaald. Het resultaat is een
complexe maar sterke tentoonstelling met beelden van een stad die pas
honderdvijftig jaar oud is.� (DS, 5/1/06, koptekst)
�Met de jongste tentoonstelling over de kunstscène van Vancouver blijft het Muhka
met verve overeind in het overbevolkte museumlandschap.� (DS, 5/1/06)
�Met Intertidal gooit het MuHKA hoge ogen (� )� (DM, 21/12/05)
De tentoonstelling genoot de belangstelling van buitenlandse journalisten: VARA,
Metropolis M (NL), Artforum (USA), Le Monde, Le Point, Art Press (F), en er
verschenen uitvoerige artikels in het Franse Exporevue (Raya Baudinet), het
Zweedse Konsttidningen (Kristian Romare) en de Canadese The Canadian Art
Revue (Richard Vaughan) en The Ottawa Citizen (Tom Douglas) met een oplage van
156.657 exemplaren.
�De-Regulation, met werk van Kutlug Ataman� krijgt diepgaande aandacht van
kunstkranten als ART, en De Witte Raaf en het gespecialiseerde tijdschrift over
kunst, design en architectuur DAMn° wijden diepgaande artikels aan de
tentoonstelling �De-Regulation�, net als de belangrijke Duitse krant �Frankfurter
Algemeiner�.
Opmerkelijk is de bespreking van deze tentoonstelling in het Oostenrijkse
kunsttheoretische tijdschrift Camera Austria, dat voordien het MuHKA nog niet had
vermeld. De oorzaak hiervan ligt waarschijnlijk bij het internationale karakter van
deze tentoonstelling (Antwerpen � Tel Aviv � Berlijn) en die van de terzelfdertijd in
Extra City lopende tentoonstelling �Küba�. Bovendien heeft de tentoonstelling een
eigen website, wat ze voor de internationale pers ook toegankelijker maakt.
Voorafgegaan aan �Homo Faber� toonde Jan Fabre in het MuHKA werken in vlees
die hij in het verleden maakte. Behalve de geschreven pers, haalde dit spectaculaire
evenement ook het VTM-nieuws.
Het vijfvoudige tentoonstellingsproject �Homo Faber� mocht rekenen op ontzettend
veel lovende persaandacht, zowel van de Nederlandstalige Belgische pers,
waaronder het VRT-nieuws, als van de Franstalige.
6

Het MuHKA � luik in het bijzonder, met het vroegste, nauwelijks bekende werk van
Fabre, werd als zeer boeiend ervaren. �Impressionant�, zo begint Guy Duplat het
eerste van de twee artikels die La Libre Belgique aan dit evenement wijdde. Een
aantal kranten (La Libre, De Standaard, De Morgen, De Gazet van Antwerpen)
wijdden inderdaad meer dan één bespreking aan deze zomertentoonstellingen.
Buitenlandse kranten als Le Monde en Le Figaro lieten zich evenmin onbetuigd.
�Met �Academy�, een samenwerkingsproject tussen Siemens, Kunstverein Hamburg,
Het Van Abbemuseum in Eindhoven, het Londense Goldsmith College en het
MuHKA, maakt dit museum deel uit van de internationale discussie van het moment�.
(DM)
Onder de internationale belangstellenden citeren we Frieze en Contemporary (GB),
ArteIn (I), Metropolis M, NRC-Handelsblad en De Volkskrant (NL). In de meer
algemene bladen vond men dat de tentoonstelling al te veel vragen opwierp, maar
hoewel men vreesde voor een ietwat droge, saaie tentoonstelling, bleek de
recensente opgetogen over de keuze van de werken: �Men behoedde zich ervoor om
al te vernauwend pedagogisch te werk te gaan�, schreef Janneke Wesseling in
NRC.
�Een weerbarstige tentoonstelling die ons wilde doen nadenken over hoe en wat we
kunnen leren van kunst� werken die interessant waren zonder artistiek te zijn�, vond
het tweemaandelijkse kunstkritische tijdschrift Rekto Verso.
De artikels waarin het museum of zijn directeur ter sprake komen gaan over de
samenwerking met de andere Antwerpse musea, over het grote museumrapport, het
cultuurbudget en de subsidies van de overheid of nog �het beleggen in kunst�.
In een uitvoerig artikel over de visie van directeur Bart De Baere, schrijft het Britse
luchthaven magazine Connect vol bewondering: �None other than the MuHKA would
embark on such a perilous journey, but these people have a mission�.
Acht �Bekende Vlamingen� waaronder Bert Verhoye, Bart Moeyaert en Stijn Peeters,
de architect die het TV-programma �De Grote Monumentenstrijd� aankondigde,
riepen het MuHKA uit tot hun lievelingsmuseum.
Hoewel het programma en/of highlights van MuHKA_media wekelijks werd
aangekondigd in De Standaard, De Morgen, Knack Focus en Week Up bleven deze
media � ondanks de herhaalde rechtzettingen � tot ongeveer midden 2006 de oude
benaming �Filmmuseum Antwerpen� hanteren.
Programma � onderdelen zoals de videofilms van Nam June Paik en �Videogasten�
(interviews met videokunstenaars waarvan tegelijk werk werd getoond) die ook het
domein van de hedendaagse kunst betreden of Samuel Beckett die ook tot de
podiumkunsten wordt gerekend, werden eveneens aan de desbetreffende
journalisten gecommuniceerd. Dergelijke bijzondere evenementen (Nam June Paik,
Samuel Beckett, Werner Herzog op bezoek� ) gaven bovendien stof voor
radioprogramma�s van de zenders Klara en Radio1 (jammer genoeg beschikken we
niet over de volledige lijst).
Diepte-artikels werden gewijd aan de lezing van Corry Doctorov in het kader van
Stitch & Split, de Jeanne Moreau �cyclus en Kino-Eye.
Webmagazines als Cinebel, Den Brabo en The Art Server kondigden maandelijks het
filmprogramma aan. SoNoRaMa, het muzikale filmprogramma van de zomermaanden,
werd eveneens opgenomen in het digitale magazine Soundtrack.
7

Voor de wisselende collectiepresentaties, die openenen in de periodes van afbraak
en opbouw van de grote seizoenstentoonstellingen, werden geen aparte pers- en
openingsmomenten ingericht. Deze stillere aanpak betekent geenszins dat we
minder aandacht besteden aan de collectie. Integendeel de collectievorming en
presentatie is een fundamentele hoeksteen van de werking. De collectie nam
opnieuw fors toe met 173 werken. Dit is een stijging van bijna 15 procent. Er waren
o.a. 90 schenkingen en er werden 26 werken/installaties/ensembles met het
aankoopbudget van de Vlaamse Gemeenschap (200.000 euro) aangekocht. Daarbij
internationaliseerde de collectie verder, en verwierf ze opnieuw een aantal
kernwerken die de collectie kunnen dragen, zoals het met de Turnerprize
genomineerde media-installatie �Twelve� van Kutlug Ataman, maar versterkte ze
tegelijk ook de referentiecollectie hedendaagse kunst uit Vlaanderen. Hierbij dienen
twee bijzondere schenkingen worden vermeld van twee van onze meest
gerenomeerde Vlaamse kunstenaars. Jan Fabre schonk het MuHKA een belangrijk
ensemble van zijn vroeg werk, waaronder al zijn vroege performance-video�s. Luc
Tuymans schonk het museum zijn hele polaroid-oeuvre, waardoor het nu een waaier
van het werk van Tuymans kan tonen waar geen enkel ander museum mee
vergeleken kan worden.
In 2007 is het MuHKA 20 jaar actief en zal de collectie volop in de schijnwerpers
staan.
Zeer belangrijk in 2006 was de schenking van het Panamarenkohuis in de
Biekorfstraat. De notariële akte werd getekend in december 2006. Panamarenko
besliste in 2005 om zijn ouderlijke woning in de Biekorfstraat te schenken aan het
MuHKA. Het MuHKA aanvaardde dit aanbod met open armen. Het huis heeft een
sterke symboolwaarde voor het artistieke gebeuren in de stad Antwerpen. De
aanwezigheid van vele semi- en kunstvoorwerpen in de woning zijn van goudwaarde
om de ontwikkeling van Panamarenko te documenteren.
Het is niet de bedoeling een klassiek dood herdenkingshuis te maken maar een
actief centum waar het activisme in de kunst uit de jaren zestig en zeventig in
Antwerpen centraal staat. De openstelling wordt voorzien voor midden 2009.
Het geheel van de werking kon rekenen in 2006 op een stabiele publieke
belangstelling. Er kwamen iets minder film- en mediabezoekers, maar het publiek
voor de tentoonstellingen groeide in beperkte mate. In totaal is het bezoekersaantal
met 6% gestegen. Het museum is met zijn 74.000 bezoekers zowel in de kunsten-
als in de musemsector een van de grote spelers.
Op organisatorisch vlak werden een aantal veranderingprocessen, ingezet in oktober
2005, verder uitgewerkt. De bedoeling is de werking van het museum helderder en
functioneler te maken.
• Met de matrixstructuur willen we de operationele werking en
vernieuwingsprocessen op zich en de onderlinge afstemming beter laten
verlopen. Deze matrixstructuur wordt operationeel op 1 januari 2007;
• Het kalenderbeheer werd geoptimaliseerd aan de hand van een centrale
activiteitendatabank;
8

• Er werd ook gesleuteld aan een geïntegreerd én motiverend human resources
beleid. Belangrijk hierbij is de invoering van een correct inschalingsysteem
voor alle medewerkers en de ruimte voor opleidingen en ontwikkelingsperspectieven
van de medewerkers te verbreden. Het doel is om een
consensus te vinden binnen het MuHKA rond de nieuwe baremieke structuur
tegen half 2007.
Het personeelsbestand van het MuHKA steeg in 2006 met 2,9 vte�s tot 57,7 vte�s
voor 69 medewerkers. Ook in 2005 waren er 69 medewerkers. Dit geeft aan dat de
gemiddelde tewerkstellingspercentages per medewerker zijn uitgebreid. De nieuwe
medewerkers kozen voor een voltijdse betrekking.
Toch blijft het aandeel van de personeelskost in de totale begroting verder dalen. In
2006 is dit 53,7% t.a.v. 55% in 2005. Het doel is tegen 2010 de personeelsuitgaven
terug te brengen tot 50% van de totale werkingskost.
Door een rigoureuze opvolging van uitgaven en inkomsten realiseerde het MuHKA
voor de vierde maal op rij een positief resultaat. De winst van het boekjaar 2006 werd
natuurlijk gunstig beïnvloed door de schenking van het huis van Panamarenko ter
waarde van 98.000 euro. De balans klokt af op een actief- en passiefwaarde van
5.361.136,29 euro.
Inkomsten
Subsidies Vlaamse Gemeenschap � 2.662.000
Nationale Loterij � 500.000
Andere subsidies/toelagen � 183.744,60
Andere inkomsten � 1.235.166,40
Totaal : 4.580.911,00 euro
Uitgaven
Programmering � 423.971,05
ABCD � 99.750,12
Publiekswerking � 318.894,48
Personeelskost � 2.427.770,26
Werkingskosten � 1.251.677,28
Totaal: 4.522.063,19 euro
Resultaat van het boekjaar: 58.847,81 euro
Met deze gezonde financiële situatie achtte de Raad van Bestuur zich tevreden. Vier
nieuwe bestuurders vervoegden de Raad van Bestuur in 2006. Hiermee versterkte
het MuHKA diverse expertises en kwam het museum tegelijk tegemoet aan de
expliciete vraag van de Minister van Cultuur naar meer culturele diversiteit.
Bart De Baere, Directeur Luc Delrue, Zakelijk verantwoordelijke
9

Deel I Inhoudelijke werking en interne processen
I.1 P r o g r a m m e r i n g
I.1.1 Beeldende kunst
a. Inleiding
De afdeling programmering zette in 2006 haar werking met als centrale inzet het
onderzoek naar verschillende soorten tentoonstellingsmodellen en presentatiepraktijken
verder. In dit onderzoek worden gangbare, klassieke modellen in vraag
gesteld en wordt gestreefd naar vernieuwende vormen van presentatie die benaderd
worden als gecontextualiseerde autonomie.
De presentaties wisselen seizoensgewijs met telkens een grote specifiek opgezette
tentoonstelling, een actief ontwikkelen van de collectie en informeel presentatieonderzoek
met kunstenaars in de vorm van interventies.
Dit drievoudig opzet wordt gecompleteerd met inserts, kleinere betekenisvolle
presentaties en met tijdelijke, artistieke evenementen als o.m. performances en
happenings.
De grote tentoonstellingen vertrekken van specifieke uitgangspunten. Een eerste lijn
vertrekt van de uniciteit van artistieke visies waarbij het om bijzondere individuele
tentoonstellingen kan gaan of om projecten die zich, vanuit deze individuele
referentie, tegelijk transformeren tot een groepstentoonstelling (De-regulation -
Kutlug Ataman en Stefan Roemer, Homo Faber - Jan Fabre).
Een tweede lijn zoekt mogelijkheden om kunst in een context te situeren op zo�n
manier dat er een artistieke benadering mee kan worden uitgedrukt. Een
mogelijkheid hiervoor is de topografische focus (Intertidal - Vancouver Art & Artists).
Een andere insteek zijn thematische tentoonstellingen zoals �ACADEMY. Learning
from Art� waarin een onderzoek gestart wordt naar een andere toekomst voor de
academie en naar een ander begrip van de artistieke leeromgeving.
Een derde uitgezette hoofdlijn is het scherpstellen van het kader rond kunst. Een
uitdrukking hiervan zijn de projecten die focussen op bepaalde formats die de
standaardisering van een markt- en objectgericht kunstbeeld opentrekken (�The
Projection Project�).
In de vier collectiepresentaties worden de werken steeds opnieuw in een andere
context geplaatst. Belangrijk hierbij is de wisselwerking tussen enerzijds de collectiepresentaties
en anderzijds de interventies en de grote tentoonstellingen. Voor
�Collectiepresentatie XIII� werd Carla Arocha uitgenodigd voor een interventie. De
titel LUZ verwees naar de centrale rol die licht en lichteffecten als kleur,
transparantie, spiegeling, enzovoort spelen in haar artistieke praktijk. In
�Collectiepresentatie XIV� was een belangrijke rol weggelegd voor het werk van Hans
Op De Beeck die een aantal multimedia-installaties toonde waarin architecturen op
grote en kleine schaal gereproduceerd werden.
10

�Collectiepresentatie XV� focuste, voorbereidend op de jubileumtentoonstelling van
2007, op een aantal historische bakens die het collectiebeleid mee hielpen vorm
geven en op enkele hedendaagse sleutelwerken die bepalend zullen blijven voor het
museaal toekomstbeeld. Onder de titel �Ergens / Somewhere� intervenieerden de
kunstenaars Pierre Bismuth, Koenraad Dedobbeleer en Pieter Vermeersch, in
présence en ambitie variërende artistieke voorstellen, in deze presentatie. In
�Collectiepresentatie XVI� wordt de collectie gescreend op haar pedagogisch
potentieel en reflecteert onder de titel �Attribuut en Substantie� verder op de brede
thematiek van de Academy-tentoonstelling.
De inserts, tentatieve toevoegingen aan de kunsthypothese van het museum, die
zowel een lichte presentatiemogelijkheid kunnen bieden aan een jong kunstenaar als
een plaats bieden voor fundamenteel onderzoeksgerichte presentaties, werden dit
jaar gerealiseerd door Jan Fabre (Vleeswerken), Tommy Simoens (Pattern
Recognition) en Mira Sanders (L�Union � De Unie). De eenmalige artistieke
evenementen werden waargemaakt met een muzikale performance van Dimitri
Brusselmans en Monky Pussy (Hobo Faber) en een poëzie-happening (Timewave
Zero).
Extra Muros was het MuHKA ook verantwoordelijk voor de deelname aan en
presentatie op de 6 de Internationale Biënnale van Hedendaagse Kunst van Shanghai
van de kunstenaars Luc Deleu en Hans Op de Beeck.
Na overleg met Bart De Baere, directeur van het Museum voor Hedendaagse Kunst
Antwerpen, zijn twee internationaal bekende kunstenaars voorgedragen, met name
Luc Deleu en Hans Op De Beeck. Beiden zijn sterk gelieerd met Antwerpen.
Uiteindelijk heeft het Artistiek Selectiecomité van Shanghai de kandidatuur van de
twee kunstenaars weerhouden met volgende kunstwerken: �New Version of VIP City�
(een specifieke visie van Luc Deleu op de mogelijke indeling van de wereld in
bewoonbare percelen 6m op 6m) en �T-Mart� van Hans Op De Beeck (een
reusachtig schaalmodel van een supermarkt met daar bovenop een videoprojectie,
die een wisselend effect aan dit ontwerp verleent, op te stellen in een ruimte van
circa 100 m²). De Vlaamse Gemeenschap heeft eveneens zijn belangstelling te
kennen gegeven om dit project te ondersteunen, gezien beide Vlaamse kunstenaars
de artistieke creatie in Vlaanderen op wereldschaal promoten in Shanghai. Het
project is een samenwerking tussen de Vlaamse Gemeenschap, de stad Antwerpen
en het Muhka.
11

. Grote tentoonstellingen
Alle Informatie omtrent de tentoonstelling INTERTIDAL. Vancouver Art & Artists
(periode: 17.12.05 � 26.02.06) vindt u terug in het jaarverslag 2005.
DE-REGULATION
with the work of Kutluğ Ataman (17.03 - 28.05.06)
De Turkse hedendaagse kunstenaar Kutluğ Ataman, die in Istanbul en in Londen
werkt, was één van de revelaties op de laatste Documenta, won daarna de
prestigieuze Carnegie Prize en stond in 2004 op de shortlist voor de Turner Prize. De
presentatie van zijn installatie �Küba� in Londen werd in 2005 uitgeroepen tot het
belangrijkste kunstevenement van het jaar. Genoeg reden voor het MuHKA om een
voorjaarstentoonstelling te organiseren rond het werk van deze vernieuwende
kunstenaar, die daarmee bovendien zijn eerste individuele presentatie op het
Europese vasteland krijgt. In de tentoonstelling �DE-REGULATION� zijn onder meer
zes video-installaties van Ataman opgenomen: �Never My Soul, Vicious Circle�,
�Twelve, �1 + 1 = 1�, �Martin is Asleep� en �Women Who Wear Wigs�. Maar de kracht
van het project is dat het de aandacht verschuift van het werk van Ataman op zich,
naar de mogelijkheden die het creëert. Parallel aan deze tentoonstelling toont Extra
City het project �Küba�, een co-productie met het MuHKA.
Een oeuvre van een kunstenaar genereert zelden een onderzoeksproject, waaraan
ook theoretici en andere kunstenaars kunnen deelnemen. In �DE-REGULATION�
gebeurde dat echter wel. Hier werd een open veld gecreëerd waarin zeer
uiteenlopend materiaal werd bijeengebracht: een beeldverhaal van de Duitse
kunstenaar en theoreticus Stefan Roemer; een televisiekamer, waar Turkse tvfragmenten
getoond worden; een fotoarchief rond huwelijkstradities bij de diverse
etnische groepen in de stad samengesteld door de in Istanbul werkende theoreticus
Nermin Saybasili; en verzamelingen filmaffiches uit de rijke Turkse filmcultuur en
afbeeldingen van Ataturk. Die twee soorten beelden zijn opvallend aanwezig in het
straatbeeld van Istanbul en werden verzameld door de in Londen werkende
academica en samensteller van de tentoonstelling Irit Rogoff. Op elk niveau van dit
project worden de toeristische stereotypes van het exotische Oosten doorprikt; de
stad en zijn bevolking worden almaar complexer en eigentijdser.
Irit Rogoff gaat ervan uit dat het publiek in een tentoonstelling een actieve en
dynamische rol speelt. Omdat het MuHKA deze visie deelt, maakt het plaats voor de
door Rogoff voorgestelde presentatie rond het werk van Kutlu� Ataman. Die stelt het
publiek in de gelegenheid Atamans oeuvre vanuit verschillende oogpunten te bezien,
zonder didactisch of contextualiserend te worden. De presentatie biedt aanknopingspunten
om na te denken over hoe de kunstwerken boven zichzelf kunnen uitstijgen
door associatie en identificatie. In die zin past Rogoffs concept bij de praktijk die het
MuHKA wil ontwikkelen om te mediëren tussen kunstwerken en het publiek. Het
museum wil niet langer gewoon iets vertellen aan het publiek maar de dialoog
aangaan met het publiek.
Zoals uit de titel blijkt is de tentoonstelling toegespitst op de-regulation, de
ontregeling van ervaringen, niet alleen van de personages in Atamans videoinstallaties,
maar ook die van de tentoonstellingsbezoeker.
12

Geen van de getoonde werken geeft een eenduidige beschrijving van een locatie in
de wereld of van de subjectiviteiten daarvan. Ataman geeft in zijn werk een stem aan
diegenen wier ervaring door de maatschappij niet wordt erkend of die de
maatschappij niet weet te plaatsen; het is de stem van migranten, opstandelingen en
rebellen of van andere mensen die van de norm afwijken. In een genre dat ergens
het midden houdt tussen documentaire en fictie, richten de mensen in Atamans
video-installaties zich rechtstreeks tot de kijker met hun intrigerende, zeer
persoonlijke verhalen en zetten ze die aan om na te denken over kwesties als
identiteit en ontworteling.
De vier vrouwen in �Women Who Wear Wigs� � een bekende journaliste, een
voormalige politieke dissidente die jaren op de vlucht was, een universiteitsstudente
en een transseksuele prostituee die tevens een mensenrechtenactiviste is � vertellen
elk het verhaal waarom ze een pruik dragen. Hun redenen gaan van ijdelheid tot
camouflage of protest en in elk verhaal wordt een beeld geschetst van een complex
modern leven dat totaal indruist tegen de verhalen die het Westen vertelt over
vrouwen in het Oosten. In �Twelve� komen dan weer zes dorpelingen aan het woord
uit de provincie Adana, de oudste Arabische streek in Zuidoost Turkije, die geloven
dat ze een gewelddadige dood zijn gestorven en gereïncarneerd zijn. Het
verrassende aan hun verhaal is hoe nuchter en ingehouden ze zijn. Ze verwachten
geen spirituele status door hun reïncarnatie, maar willen gewoon hun nieuwe leven
voortzetten in de buurt van het oude. Door hun reïncarnatie hebben ze twee paar
ouders, echtgenotes, kinderen enzovoort en zo zijn zes mensen twaalf levens
geworden. Hun verhaal getuigt van de mogelijkheid om een leven te herschrijven met
de meest eenvoudige middelen, geen ongebreidelde fantasieën over verbazingwekkende
prestaties, maar kleinschalige aanpassingen om voor jezelf een lichtjes
andere realiteit te creëren. In elk deel van de film richten de protagonisten zich tot
ons, de toeschouwers, vertellen ze ons uiterst gedetailleerd over hun leven en
maken ze ons deelgenoot van hun ervaringen, alsof we grote nieuwsgierigheid
hadden laten blijken.
Ataman, die cineast en videokunstenaar is, speelt zowel met de traditie van de
documentaire en het interview als met het filmische melodrama, een filmgenre dat in
Turkije erg belangrijk is. Stefan Roemers fotografische essay van Istanbul
daarentegen is eerder een artistieke reportage en pretendeert geenszins een
diepgravend onderzoek van de stad te zijn. Het beeld dat hij schetst, druist in tegen
de exotische stereotypes zoals we die kennen uit toeristische publiciteit. Hij toont ons
de moderne stad met zijn talrijke commerciële geveltjes, kleine braakliggende
terreinen, inventieve signalisatie en rijke tegenstellingen tussen hedendaagse drukte
en traditionele gebruiken.
Al het andere in de tentoonstelling bijeengebrachte materiaal � foto�s van huwelijken,
filmaffiches, tv-fragmenten en beelden van Ataturk � vertelt ons dat wat we
waarnemen van Istanbul � wemelt van de tegenstellingen tussen moderniteit en
traditionalisme, tussen uiteenlopende culturele groepen, tussen verlangens en dat al
deze gelaagdheden een dialoog aangaan met elkaar.
In de lijn van Atamans intentie om de nadruk te verschuiven van het loutere tonen
van een plaats aan een tentoonstellingspubliek naar het schetsen van alle verborgen
drama�s onder de oppervlakte, beginnen ook wij, tentoonstellingsmakers en
toeschouwers, te begrijpen dat iedere keer wanneer we ergens aankomen we deze
plaats zelf bedenken.
13

Zo vormen we ons niet langer een beeld van Turkije wat louter gebaseerd is op
exotische fantasieën over Oosterse culturen, maar beginnen we het land te zien als
een uiterst dynamische plaats met vertrekkende en aankomende migranten, met
radicale geschiedenissen, die zowel naar het land zelf als naar andere landen hun
uitwerking hebben, een plaats die tegelijk deel uitmaakt van Europa en het continent
begrenst.
Voor een overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 1
Meer informatie over de tentoonstelling �Küba� in Extra City vindt u in bijlage 2
HOMO FABER - Jan Fabre in het MuHKA (12.05 � 15.08.06)
De tentoonstelling �HOMO FABER� werd gerealiseerd in samenwerking met het
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en de Stadsbibliotheek.
Dat Jan Fabre een van onze belangrijkste kunstenaars is, zal iedereen
onderschrijven. Maar waar dat belang precies ligt, is niet altijd zo duidelijk. En
evenmin hoe de veelvuldigheid van zijn activiteiten aaneengeknoopt kan worden. Is
Fabre een beeldend kunstenaar die ook theater, dans en opera maakt? Is hij een
theaterkunstenaar die ook tekent, sculpturen, installaties en films maakt ? Wat is zijn
belang als auteur, als choreograaf, ...? De tentoonstelling in het MuHKA wil een
basis vormen van waaruit heel het oeuvre van Jan Fabre opnieuw kan worden
bekeken.
Hoe is het beeld van Fabre gevormd? Fabre katapulteerde zichzelf in 1982 uit de
marge meteen internationaal in de schijnwerpers met zijn Het is theater zoals te
verwachten en te voorzien was en bestendigde dit beeld twee jaar later met De
macht der theaterlijke dwaasheden. In het verlengde daarvan werd hij ook in de
beeldende kunstscène een gewaardeerde kunstenaar die in prestigieuze galerijen en
musea zijn opwachting maakte. Waar zijn theaterwerk sindsdien uitputtend
bestudeerd werd, en ook het latere beeldende werk door tal van monografieën
verspreid en door essays onderbouwd werd, bleef alles wat Fabre voordien gedaan
had, onbelicht. Het werd zelfs weggegomd, door de manier van functioneren van het
beeldende kunstsysteem. Met de vermelding van solotentoonstellingen in een
verkoopsgalerie als The Curiosity House, waar Fabre driemaal tentoonstelde, is
weinig eer te halen en nog minder met die van eigen initiatieven in een loods bij het
Kempisch dok. Ook de performances, die werden gekannibaliseerd voor het vroege
theaterwerk en waarvan de energie in de podiumproducties verder leefde, waren niet
eenvoudig in een bio te verwerken en zo in een oorsprongsverhaal te vatten.
Hier en daar werden wel een paar oude werken terug onder de aandacht gebracht,
zoals de �Theezakjeskamer� (1978) in Watou, de reeks 8 mm kortfilmpjes (1980-82)
in een editie voor de VMHK in Gent, het �Neuslaboratorium� (1978-79), �in de tuin van
zijn ouders�, of de �Wetskamer� (1979) en �Wetskelder� (1979) met zijn weckpotten in
Fondation Claudine et Jean-Marc Salomon en MAMAC, Nice. Ook door de recente
tentoonstelling van een tachtigtal maquettes in het Vlaams Parlement werd de
breedte van het beeldende kunstverhaal achter Fabre opnieuw gesuggereerd. Maar
het beeld van het geheel werd nooit bijgesteld.
14

Waar Fabre als theatermaker doorgaans over het geheel van zijn theaterparcours
geïnterpreteerd wordt, bleef de beeldend kunstenaar Fabre tot op heden de recente
beeldende kunstenaar, met vooral aandacht voor de monumentale sculpturen zoals
de bronzen schildpad �Searching for Utopia�, het kasteel Tivoli, �Heaven of Delight� in
het Koninklijk Paleis in Brussel en de naald-met-kever Totem in Leuven.
Amper gedocumenteerd, in een documentatie waarin pas recent gedeeltelijk orde
gebracht werd, vielen de eerste tien jaar van een enorme beeldende kunstactiviteit
weg. Zo is een beeld ontstaan van theater, dans en opera enerzijds, en tekeningen,
sculpturen, films en installaties anderzijds, die onderling moeilijk met elkaar te rijmen
lijken. Een ordening en indexering in deze zin is zeker mogelijk. Ze wordt ook
gebruikt voor het Mercatorfondsboek, dat naar aanleiding van deze tentoonstelling
verschijnt. Tegelijk kan een dergelijke categorisering een begrip van Fabre ook in de
weg staan. Ze kan leiden tot een beeld waarbij Fabre�s kunstwerken worden
benaderd en geïnterpreteerd als op zichzelf staande producten.
Het MuHKA gelooft juist dat het belang en de eigenheid van Fabre als kunstenaar
primair in zijn voortdurende beweging ligt. De dingen op zich kunnen daarin een heel
verschillende status hebben, al zien ze er uit als �kunstwerken�. Het kunnen relicten
zijn van handelingen (de bloedtekeningen), of instrumenten (de voetmatjes met een
schaar eronder), of een kader ervoor (de film �The Problem� uit 2001). Een
tentoonstelling kan een aanleiding zijn tot een reeks grote sculpturen, met dezelfde
vingervlugheid als kleine schetsen� een kernachtige afgeleide van complexe
gedachten� Grote producties kunnen een aforistisch idee doorvoeren en artistiek
een vonk betekenen, in een kleine tekening kan daarentegen een wereld vervat
liggen. Het doen kan de neerslag van een mogelijkheid zijn, zoals bij het kasteel
Tivoli (1990), of een denkend handelen, zoals bij vele van de performances.
Het MuHKA heeft dan ook samen met Fabre een presentatievorm gezocht om
hieraan uitdrukking te geven. Met aandacht voor beelden die geen kunstwerk zijn
geworden maar wel kunst zijn, voor documentatie als enige overblijvende toegang tot
handelingen, voor klank en voor tekstflarden. Het MuHKA ziet Fabre bij wijze van
spreken als een oeuvrekunstenaar, een kunstenaar van wie het werk belangrijk is als
één groot, samenhangend geheel. De afzonderlijke werken, zoals die zich nu
verhouden tot de meesterwerken van oude kunst in het KMSKA, krijgen hun energie
en samenhang uit die bredere beweging met zijn vele inzetten. Omdat Jan Fabre een
homo faber is, een doende mens, wordt teruggegrepen naar een titel van de vroege
tentoonstelling �Homo Fabere� (1981).
Fabre�s kunst is performatieve kunst, kunst die ontstaat uit handelen en die daar
verder toe wil aanzetten. Door deze benadering wordt het schijnbare schisma tussen
de theatermaker en de beeldende kunstenaar opgeheven. De eigenheid van Fabre is
net dit integrale. Dat wordt pas goed duidelijk bij een meer aandachtige benadering
van Jan Fabre�s vroege artistieke praktijk, nog vóór Het is theater � Hier is dezelfde
diversiteit terug te vinden als later, maar dan binnen het veld dat klassiek als
beeldende kunst wordt benaderd. Ook in die periode is de handelende kunst al een
ijkpunt. Fabre wordt internationaal niet het eerst opgepikt door de theaterscène maar
door de performancescène, met instellingen als De Appel in Amsterdam, CAIRN in
Parijs of Franklin Furnace in New York.
15

Terecht stelde Johan Pas in zijn recente boek over het ICC, dat het ontbreken van
Fabre een van de grote tekorten is in de ICC-programmering van die tijd. Parallel aan
deze performanceactiviteit ontwikkelde Fabre werken die men installaties kan
noemen, maar die volledig verweven zijn met deze performance-inzet. In een
weekendtentoonstelling (25-26/2) in het MuHKA, toonde Fabre een reeks van
dergelijke werken, �de vleeswerken�: de reeks kleine sculpturen in filet américain die
hij ooit bij een beenhouwer in de Boerhaavestraat toonde, werken met filet américain
op bladzijden van de Wall Street Journal, gepresenteerd in 1980 in Galerij Blanco in
Antwerpen, een kleed en een kostuum van vlees en de werken met biefstukken.
De opener van de eigenlijke tentoonstelling, �Objecten om in te breken en te vechten�
van 1978 uit de eerste tentoonstelling in Curiosity House, geeft de straat aan als
referentiekader. Dat was overigens ook letterlijk het geval, met een VMO-café aan de
overkant van de galerij. Het doorboorde JFK-muntstuk is een ruimtelijke versie van
de performance-installatie �It Is Kill Or Cure� uit 1982 in Franklin Furnace in New York
waarin Fabre zichzelf als schietschijf aanbood. Installaties zoals �De lente komt
eraan� (1979, condooms gevuld met ontkiemende uien en aardappelen) of �Moving
Obsessions Giving Light� (een remake uit 1981 in Artspace Washington, met kasten
en stoelen met brandende kaarsen) blijven zelf letterlijk verder bewegen maar ze
maken ook een actor van de bezoeker, net zoals de �Vliegenvangerskamer� (1979).
Maar niet alleen de gereconstrueerde installaties worden tentoongesteld, er is ook
een veelheid van materiaal dat hierbij aansluit: de vroege 8mm performancefilmpjes;
documentaire tapes van een aantal performances, waaronder de nu pas
gerestaureerde registratie van het legendarische �Ilad of the Bic-Art�, uitgevoerd in
1980 in De Appel in Amsterdam; allerhande teksten; liedjes op teksten van Fabre
van de cold wave groep M. Bryo & DMT die Fabre met een vriend opnam en
componeerde op zijn synthesizertje; kleine objecten of installatie-elementen zoals de
voetmatten met een schaar eronder om het boze oog af te weren; documentaire
foto�s van performances en foto�s die parallel aan performances werden genomen,
zoals die van de tot Arabier herschminkte Fabre in �De Prins-Arabier uit de Sprookjes
van Duizend en één Nachten� (1978) of de �Window Performance� van 1977.
Ondanks de overvloed van belangrijke vroege werken die de laatste twintig jaar niet
meer te zien waren, en ondanks de rijkdom aan nu pas ontsloten documentair
materiaal, is de tentoonstelling van Fabre in het MuHKA geen retrospectieve van de
vroege Fabre. De verrassende vintage Fabre die overal in de tentoonstelling opduikt,
wordt verbonden met de belangrijke werken van Jan Fabre waarover het MuHKA
beschikt. De figuur bekleed met duimspijkers �Ik, aan het dromen� (1978), �Mur de la
montée des anges� (1993), de prachtige tekeningenreeksen, de insectensculpturen
�Fantasie-Insecten-Sculpturen (1979) die elk hun miniatuurverhaal met zich
meedragen,� ook zij zijn van de partij, maar in een andere setting dan we gewoon
zijn.
Het onderzoek naar het vroege werk was een instrument om het heden vanuit een
juistere invalshoek te kunnen benaderen. De radicale performances die nu opnieuw
in documentatie te bekijken zijn, zijn enkel een symbool voor een brede artistieke
activiteit die integraal performatief was en is. Een opdeling in disciplines is � hoezeer
Fabre ook disciplines bespeeld heeft en hen verder bespeelt � enkel nuttig voor een
boek waarin gefragmenteerde reflecties verdere inzichten kunnen aanleveren.
16

Het voornaamste inzicht kan echter zijn: dat het oeuvre van Fabre een blijvende
heksenketel is van gedachten, woorden, beelden, slierten van mogelijkheden die in
handelingen overgaan, zich verdikken tot werken en dan weer verder slingeren.
Voor een overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 3
Voor Jan Fabre in het KMSKA en de Stadsbibliotheek zie bijlage 4
ACADEMY. Learning from Art (15.09 - 26.11.06)
�ACADEMY� is een internationale reeks tentoonstellingen en projecten die op initiatief
van het Siemens Arts Program worden georganiseerd door de Kunstverein in
Hamburg, de afdeling Visual Cultures van Goldsmiths College in Londen, het
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen en het Van Abbemuseum in
Eindhoven.
Met �ACADEMY� wordt beoogd mensen aan te zetten na te denken over de
mogelijkheden van de academie in de maatschappij. Het positioneert zichzelf
temidden van de speculatieve spanningen die voortvloeien uit de vragen 'wat moeten
we weten?' en 'wat willen we voortbrengen?'. Academie moet worden benaderd als
een ruimte waarin essentiële principes en activiteiten ontstaan die kunnen worden
opgepakt en voortgezet als een methode voor een leven lang leren.
In het voorjaar van 2005 stelde de Kunstverein in Hamburg de positie van leerlingen
en docenten op kunstacademies aan de orde in de tentoonstelling 'Academie. Kunst
onderwijzen en leren'. Deze tentoonstelling verwees samen met de bijbehorende
serie lezingen en deels procesmatige kunstwerken rechtstreeks naar de
oorspronkelijke betekenis van het woord academie: een forum voor de uitwisseling
van ideeën en open, informele bijeenkomsten, en onderzocht het thema
geïnstitutionaliseerd kunstonderwijs en communicatie.
In september 2006 wordt de reeks voortgezet in het MuHKA en het Van
Abbemuseum in Eindhoven. Deze twee gelijktijdige projecten richten zich op twee
verschillende aspecten van hetzelfde onderwerp, aspecten die elkaar definiëren en
aanvullen, en die nauw verbonden zijn met het instituut museum en de educatieve
mogelijkheden ervan.
Op 14 september 2006 � min of meer gelijklopend met het traditionele begin van het
academiejaar � opent in het MuHKA de tentoonstelling �ACADEMY. Learning from
Art� de deuren. Deze ambitieuze presentatie vormt slechts één luik van een
Europees onderzoeksproject dat in 2005 al de Hamburger Kunstverein aandeed, en
in september 2006 ook halt houdt in het Van Abbemuseum in Eindhoven.
�ACADEMY� wordt mede georganiseerd door het Siemens Art Program en kwam tot
stand in nauwe samenwerking met het Visual Cultures departement van Goldsmiths
College in Londen. Zoals titel en ondertitel van het project doen vermoeden staan in
de tentoonstelling in het MuHKA zowel de idee van de school [academie] als zodanig
centraal, als de veronderstelling � en door ons gedeelde overtuiging � dat kunst op
zich als een pedagogische ervaring kan worden begrepen.
17

De brede omgeving van kunst kan als een stimulerende context voor allerlei
experimenten in onderricht en lering functioneren. Leren � dat in het Engels als
teaching en learning vertaald kan worden � is een levenslang proces dat zich niet tot
de formele grenzen van het pedagogische instituut beperkt. De wereld van de kunst
is zeker een bevoorrechte plek waar dit proces maximaal kan gedijen. Het
kunstwerk, de kunstenaar, de kunstplek, de kunst in het algemeen, kunnen ons heel
wat leren � niet in het minst hoe we onze houding tot een steeds ondoorzichtiger
wordende, door technologie en bureaucratie bestierde sociale werkelijkheid anders
kunnen leren verbeelden. Maar ook hoe we, in deze door marktdenken en
reactionaire politiek verlamde tijden, eenvoudigweg anders kunnen leren kijken,
denken en reageren.
Eén van de meer concrete aanleidingen van het onderzoeksproject is het pakket van
Bologna-maatregelen. Die sturen aan op een nivellering van hoger kunstonderwijs en
universitair onderricht op Europees niveau naar Amerikaans model. In de States zijn
kunstopleidingen helemaal geïncorporeerd in het machtsapparaat van de
universitaire opleidingsprogramma�s. Los van de mogelijke voordelen die deze
gelijkschakeling van het Europese met het Amerikaanse model met zich mee kan
brengen, dringt zich hier de vraag op of het kunstonderwijs zo niet juist één van zijn
belangrijkste troeven zal kwijtspelen. Europese kunstinstellingen zien onderwijs
immers niet louter als informatieoverdracht en het aanleren van denkprocessen en
technieken, maar moedigen de creatieve vrijheid aan.
In de tentoonstelling �ACADEMY. Learning from Art� willen wij het onderzoek openen
naar een andere toekomst voor de academie en naar een ander begrip van de
artistieke leeromgeving. De academie als een mentale, spirituele ruimte waarin kan
worden geëxperimenteerd met de productie van andere subjectiviteiten, als de site
van een proces van levenslang leren door middel van kunst. De academie als
onderzoeksplek en de kunst als onderzoek � naar andere leef-, ken- en kijkwijzen,
alternatieven voor de academie als voorgeborchte van het industrieeleconomische
apparaat.
Deze presentatie brengt nieuw en bestaand werk samen van Herman Asselberghs,
Dieter Lesage & Ina Wudtke, Nico Dockx & Jan Mast, het Oostenrijkse
kunstenaarscollectief Gelitin, Eran Schaerf & Modulator en het in Delhi opererende
Raqs Media Collective. Het zijn collectieven en/of kunstenaars met een grote
ervaring in samenwerkingsprojecten en creatieve dialoog � een voor de hand
liggende keuze, want wat zijn dergelijke collectieven anders dan het resultaat van
voortdurend, wederzijds onderricht, van teaching en learning? Verder pakt de
tentoonstelling uit met historisch werk van Jimmie Durham en Mary Kelly, die op
vele jaren pedagogische ervaring kunnen bogen, of in hun werk al dan niet expliciet
de thematiek van het onderricht en kunst als leerproces aansnijden. Het werk van
Mary Kelly in het bijzonder �Circa 1968�, wijst op dat legendarische moment waarop
het onderwijs uit haar institutionele voegen barstte en zich als een lopend vuur van
vernieuwing door de straten van het dagelijkse leven verspreidde � Parijs, mei 1968.
Werken en interventies van Uli Aigner, Johanna Kandl, Lia Perjovschi, Apolonija
Sustersic en Joëlle Tuerlinckx, vervolledigen het gamma van artistieke gebaren en
voorstellen waarin de kunst als een pedagogisch proces van maatschappelijke actie
wordt verbeeld.
18

Deze tentoonstelling is het werk van een collectief van curatoren en het resultaat van
een jarenlange dialoog tussen Bart de Baere en Dieter Roelstraete (MuHKA),
Charles Esche en Kerstin Niemann (Van Abbemuseum, Eindhoven), Irit Rogoff
(Goldsmiths College, Londen) en Angelika Nollert (Siemens Arts Program).
De tentoonstelling wordt begeleid door een Engelstalige publicatie, samengesteld
door de curatoren van �ACADEMY� en Yilmaz Dziewior (Hamburger Kunstverein),
een uitgave van Revolver Verlag (ISBN 3-86588-303-6, prijs 25 euro).
Voor een overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 5
Meer informatie over de tentoonstelling �Academie: Leren van het museum� in het
Van Abbemuseum te Eindhoven vindt u in bijlage 6
The Martha Rosler Library (15.09 - 11.11.06)
Parallel met �ACADEMY� strijkt �The Martha Rosler Library� in Antwerpen neer. Deze
samenwerking tussen de Amerikaanse kunstenares Martha Rosler en het artistieke
�informatiebureau� E-Flux was eerder dit jaar reeds in New York en Frankfurt te zien
en vooral te raadplegen, en zal in de context van de tentoonstelling ongetwijfeld een
dankbare Antwerpse ankerplaats vinden in het NICC.
Net zoals Mary Kelly, één van de protagonisten van �ACADEMY�, behoort Martha
Rosler tot een generatie kunstenaars die de conceptuele kunst van de jaren zestig
en zeventig grondig politiseerden en radicaliseerden. Samen met Kelly, Judy
Chicago en Adrian Piper stond Rosler aan de wieg van de feministische golf in de
kunst van de jaren zeventig, toen de conceptuele kunst werd ingezet als kritiek op de
patriarchale tradities van representatie in de kunst. Rosler, Piper en Kelly verrijkten
hun artistieke praktijk ook met een flinke dosis theorie, en het hoeft dan ook niet te
verbazen dat het boek � en bij uitbreiding dus ook de bibliotheek � een belangrijk
wapen vormde in hun �strijd�. �The Martha Rosler Library�, die niets anders is dan de
persoonlijke bibliotheek van deze invloedrijke kunstenares, legt getuigenis af van een
levenslange passie voor het boek als wapen, tool en leerinstrument: meer dan
zevenduizend achthonderd vrijelijk te raadplegen boeken, exhaustief gecatalogeerd
op de e-flux-website, zijn hierin samengebracht uit haar verscheidene kantoren,
ateliers en residenties in Brooklyn en New Jersey, gaande van boeken over politieke
theorie en geschiedenis, over catalogi en monografieën, kinderboeken en detectives,
tot reisgidsen en dichtbundels, tijdschriften en woordenboeken. Een gedroomde
oplossing voor het nijpende plaatsgebruik ten huize van Rosler zelve, en een
gedroomde bron van informatie voor eenieder die zich voor kunst, boeken en das
Alltagsleben interesseert � service art zoals het hoort!
Deze bibliotheek is in eerste instantie een leeskamer, maar doet ook dienst als
ontmoetingsruimte en discursieve omgeving voor allerlei evenementen, lezingen,
kunstenaarsgesprekken, enzovoort. Voor elke lezing kiest een gastspreker een tekst
uit de bibliotheek als leidraad. Dit project wordt georganiseerd in samenwerking met
het NICC, dat de bibliotheek in oktober en november 2006 onderdak biedt.
19

Douze Points (10.10 � 19.11.2006)
In het kader van de tentoonstelling nodigde het MuHKA ook de twee kunsthogescholen
van Antwerpen (Sint-Lucas en de Academie voor Schone Kunsten) uit voor
een praktijkvoorbeeld in situ. Gedurende zes weken stellen zes studenten of jonge
alumni uit verschillende disciplines hun werk afwisselend tentoon op de bovenste
verdiepingen van het MuHKA.
Van 10.10 tot 22.10: Lara Dhondt enYasmine Willems, van 24.10 tot 05.11: Tom Boiy
en Caroline Van Looveren, van 07.11 tot 19.11: Imperator � Janssens i.s.m. Steven
Elsen, Leon Vrancken & Lieve Sysmans, Wouter Van der Hallen.
Kunst en de publieke ruimte (23.11 - 03.12.06)
In het kader van het onderzoeksproject �De publieke ruimte als artistiek medium�
organiseert Sint Lucas Antwerpen, het departement kunst van de Karel de Grote-
Hogeschool, een aantal activiteiten in het MuHKA. Naast een panelgesprek en een
boekpresentatie (op 23/11) biedt het MuHKA twee oud-studenten van Sint Lucas een
platform aan om hun ideeën rond dit project in werk te tonen, nml. Katrien Hendrickx
en Philippe Van Wolputte.
THE PROJECTION PROJECT
durven denken, durven dromen (14.12.06 � 25.02.07)
�THE PROJECTION PROJECT� onderzoekt hoe kunst alternatieven aanreikt voor
een escapistische cultuur van projecties die dagelijks op ons afkomen: een
overmacht aan fantasmagorische beeldvorming, door technologie gedragen beelden
die door de politiek, de commercie en vermaaksindustrie over de werkelijkheid
gespannen worden.
In de kunstpraktijk en het denken over beeldcultuur komt projectie in allerhande
formats heel vaak voor. De vele toepassingen van projectie zijn het resultaat van een
ontwikkeling waarin soms zeer van elkaar verschillende kennisvelden op elkaar
inwerken: dat van de fysica, de geometrie, cartografie, optica, psychologie, de
schone kunsten en show business.
Als begrip is projectie echter weinig gethematiseerd, wellicht vanwege zijn
complexiteit; het verenigt wiskundige en culturele beeldvorming, werkingen van het
onbewuste en van een actief bewustzijn. Tegelijk is projectie alomtegenwoordig,
zowel in de letterlijke als in de figuurlijke zin.
Projectie is een aloud procédé, maar het ondergaat ook voortdurend transformaties.
In de geschiedenis van projectiekunst handelen veel kunstwerken over condities van
projectie: �Kijk dit is het apparaat, zo worden de beelden gemaakt, dit is de
ruimte/toestand waarin ze opdoemen voor de kijker.�
Een fascinatie voor het geprojecteerde beeld en voor de context waarin dat beeld
ervaren wordt, verbindt de 21 ste eeuwse kunstenaar met de 19 de eeuwse
artiest/artisan.
20

In actuele projectiekunst zie je ondermeer een interesse in de techniek als
roesverwekker, alleen wordt hier technologie in haar werking op de menselijke
psyche blootgelegd. Deze projectiekunst gaat een verband aan met de
psychedelische projectie uit de 2 de helft van de jaren �60; nu pas is men de erfenis
van die visueel overdadige kunstvorm aan het verwerken. Er is evenwel één verschil
met de jaren �60, namelijk het inzicht dat de werkelijkheid tegenwoordig zelf vaak al
een hallucinatie is.
Recente projectiekunst onderscheidt zich verder bovenal van de dominante
projecties in onze beeldcultuur doordat ze de impliciete ambitie van de term herijkt:
projectie als een project, een visionair beeld, waar een verwachting of bespiegeling
over de toekomst in schuilgaat. Het historisch besef wordt hersteld via de kunst,
projectie als een pure utopie is immers een reactie op het heden, een product van
zijn tijd en geworteld in een verleden.
De tentoonstelling ‘THE PROJECTION PROJECT� vindt plaats in een
medialandschap waar een ander paradigma verschijnt. Vandaag maken we het
afscheid mee van verscheidene analoge beeldtechnologieën; een historisch keerpunt
was Kodaks aankondiging in 2004 om de productie van het diacaroussel te staken.
De digitale revolutie zorgt dat diverse door de moderne kunsttraditie geheiligde
methodes zoals dia- en filmprojectie in onbruik geraken. De kunstwereld reageert
daarop met een mengeling van lucide nostalgie en militante identificatie; dia- en
filmprojectie zullen nog wel enige tijd belangrijke media blijven, maar ze zullen
voortaan moeilijk kunnen worden losgezien van een melancholische terugblik op een
tijdperk en een technologie die nooit meer terugkomt.
Het historische failliet van projectie als technologie betekent dat we op een punt zijn
gekomen waarop projectie niet langer in strikt technologische termen dient te worden
gedacht. We kunnen juist in brede zin het projectiebegrip heroverwegen. In die
context is de sociaal-politieke ondertoon van projectie als een collectief gebeuren of
project van een toekomstige gemeenschap aan de orde. Nu projectie in de huidige
tijd zijn technologische dienstbaarheid verliest, kan het begrip zijn allegorische
zeggingskracht herwinnen. Onze hypothese luidt dan ook dat kunstenaars zich in
ons tijdsgewricht opnieuw buigen over de artistieke inzet van het begrip �projectie.�
�THE PROJECTION PROJECT� wil zelf een project zijn, een beloftevolle methode om
het begrip projectie, en haar potenties voor onze kunst, te denken en te tonen. In zijn
ambitie is het project een samenwerking van drie curatoren, nml. Mark Kremer,
Edwin Carels en Dieter Roelstraete en van drie instellingen, nml. MuHKA, IFFR en
NAi Publishers. De bundeling van visies en praktijken leidde tot een presentatie van
kunstwerken in het MuHKA, een publicatie en een filmprogramma.
Deelnemende kunstenaars:
Marie José Burki, Marc De Blieck, Thierry De Cordier, Rodney Graham, Pierre
Huyghe, Kristina Ianatchkova & Vitto Valentinov, Timothée Ingen-Housz,
Yeondoo Jung, André Kruysen, Bertrand Lavier, Bruce Nauman, Stephen &
Timothy Quay, Joost Rekveld, Matthew Stokes, Fiona Tan, Krassimir Terziev,
Ana Torfs, Paul Van Hoeydonck, Benjamin Verdonck, Cerith Wyn Evans en
Thomas Zummer
21

Naar aanleiding van The Projection Project verschijnt een gelijknamige publicatie
Ook in deze publicatie staat het projectiebegrip in de meest brede zin centraal, en
net als de tentoonstelling wil bijbehorende publicatie het projectiebegrip in zijn volle
semantische rijkdom recht doen. Belangrijk is hierbij op te merken dat publicatie noch
tentoonstelling een elegische, nostalgische toon willen hanteren, maar veeleer
toekomstgericht willen denken. Het feit dat (analoge) projectie als visualiserende
technologie voorgoed tot het verleden lijkt te behoren, dat de pixels van het digitale
tijdperk het van hun analoge tegenhangers lijken te hebben gehaald, is voor ons
allesbehalve aanleiding voor een melancholische reflectie over de archeologie van
de spektakelmaatschappij, maar veeleer reden om � net zoals zoveel kunstenaars
die net nu naar archaïsche technieken als dia- of filmprojectie teruggrijpen � de
toekomst van de blik veilig te stellen, en die van deze per definitie collectieve
kijkervaring als zodanig radicaal te herdenken.
Het boek verzamelt een reeks recente sleutelteksten in Nederlandse vertaling,
aangevuld met nieuwe bijdragen en een visueel essay van deelnemend kunstenaar
Joost Rekveld. Het is daarmee anthologie noch tentoonstellingscatalogus, manifest
noch academische essaybundel, maar veeleer een reader die een nieuw denken wil
inaugureren � een experimenteel pleidooi voor een bredere blik op het
projectiebegrip. Een potentieel standaardwerk dat MuHKA's denken-in-wording
staaft. Auteurs: Edwin Carels, Mark Kremer, Dominique Païni, Dieter Roelstraete en
Thomas Zummer. Extra's: rondetafelgesprek met George Baker, Matthew
Buckingham, Hal Foster, Chrissie Iles, Anthony McCall en Malcolm Turvey; �Notities
voor een verfilming van Marx' Kapitaal door Sergei Eisenstein. Nederlandstalig, circa
200 pagina�s, Uitgever: NAI Uitgevers, prijs: 22,50 euro.
Voor de lijst van tentoongestelde werken zie bijlage 7
c. Collectiepresentaties en interventies
Alle Informatie omtrent de Collectiepresentatie XIII / Carla Arocha - LUZ (periode:
25.11.05-12.02.06) vindt u in het jaarverslag 2005.
Collectiepresentatie XIV (25.02 � 23.04.06)
In �Collectiepresentatie XIV� is een belangrijke rol weggelegd voor het werk van
kunstenaar-scenograaf Hans Op de Beeck. Deze Belgische kunstenaar ontving in
het voorjaar van 2006 de �Provinciale Prijs Eugène Baie I 2003-2005�. Op de Beeck
maakt installaties waarin architecturen op grote en op kleine schaal gereproduceerd
worden, met multimedia als essentiële bemiddelaar.
Behalve de drie installaties uit de collectie van het MuHKA (�Location I�, �Insert coin-
Highway Car� en �Exercising the nowhere 2�) en een reeks van vijf tekeningen toont
Hans Op de Beeck het recente werk �Entrance�, een levensgrote simulatie van de
ingang van een fictieve supermarkt.
22

Met kunstwerken van :
Dennis Adams, Charif Benhelima, Sergei Bratkov, François Curlet, Eugenio
Dittborn, Jef Geys, Ilya Kabakov, Jan Kempenaers, Bernd Lohaus, Liliane
Moro, Hans Op de Beeck, Panamarenko, Wilhelm Sasnal, Cindy Sherman, Sven
’t Jolle, Philippe Van Snick, Jan Vercruysse, Gert Verhoeven, Richard
Artschwager
Voor een volledig overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 8
Collectiepresentatie XV
ERGENS / SOMEWHERE (17.06 - 27.08.06)
en Pierre Bismuth, Koenraad Dedobbeleer, Pieter Vermeersch
in dialoog met de MuHKA-collectie
Terwijl in de zomer op de eerste verdieping het (vroege) werk van Jan Fabre in de
belangstelling staat, behoort het gelijkvloers helemaal toe aan een aantal historische
bakens die het collectiebeleid mee helpen vormgeven, en aan enkele interventies
van het Brusselse drietal Pierre Bismuth (F), Koenraad Dedobbeleer (B) en Pieter
Vermeersch (B). Pierre Bismuth reconstrueert in de inkomhal van het museum zijn
zaalvullende sculptuur �Something More, Something Less�, een werk dat steeds
opnieuw site-specifiek moet worden herdacht. Het werk bestaat uit twee houten
muren of wanden die de ruimte herindelen en waaruit precies zóveel cirkels werden
weggezaagd, tot deze schotten ineen dreigden te klappen: een tegelijk zaalvullende
en dematerialiserende structuur, een evenwichtsoefening tussen stoffelijke aan- en
afwezigheid, tussen monument en model, tussen menselijke (de bezoeker kon
immers dóór de cirkels in de wanden stappen) en architecturale schaal � tussen
more en less.
Pieter Vermeersch putte voor zijn interventie annex presentatie uit zijn rijke ervaring
met site-specifieke, architecturale opdrachten en immersieve ruimtes. Met Bismuth
deelt Vermeersch een fascinatie voor de artistieke wisselwerking tussen optische en
haptische vorm en de erotica van de blik, voor het spel met schaal, formaat en wat
we, met een tot op de draad versleten terminologie, trompe l’oeuil zouden kunnen
noemen. Net zoals Pierre Bismuth en in zekere zin ook zoals Dedobbeleer, schept
Pieter Vermeersch ruimtes met een minimum aan middelen: licht, kleur, industriële
materialen � en een feilloos gevoel voor scenografie.
Koenraad Dedobbeleer maakt, geprikkeld door de idee wat het voor een kunstenaar
betekent zich in een collectieopstelling te mengen, een publicatie bestaande uit foto�s
van private interieurs die tonen hoe mensen in hun dagelijkse leven met de kunst in
hun privé-omgeving omgaan. De bevindingen die de kunstenaar uit dit onderzoek
distilleert, vormden de basis voor een reflectie over de idee van het verzamelen zélf;
deze reflectie wordt vervolgens in de ruimtes van het MuHKA gereconstrueerd en
intervenieert zo opnieuw, immaterieel, in de collectieopstelling, dat wil zeggen in het
museum als een huis-van/voor-de-kunst.
Een subtiele rode draad doorheen deze collectiepresentatie is het begrip
plaatsbepaling: kunstwerken met ruimtelijke ambities die toch niet louter
architecturaal zijn. Werken die ons onderdak bieden of ons omgeven, of die deze
idee van behuizing en plaatsbepaling thematiseren.
23

In �ERGENS / SOMEWHERE� wordt behalve de interventies van Pierre Bismuth,
Koenraad Dedobbeleer en Pieter Vermeersch werk opgenomen van : Daniel Buren,
Goele De Bruyn, Mark Dion, Jef Geys, Andrea Fraser, Rebecca Horn, Donald
Judd, Anish Kapoor, Martin Kippenberger, Mark Manders, Rita McBride, Liliane
Moro, Maurizio Nannucci, Cady Noland, Panamarenko, Michelangelo Pistoletto
& Cittadellarte & c a l c, Caroline Van Damme en Jan Vercruysse.
Voor een volledig overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 9
Collectiepresentatie XVI
Attributen en Substantie (25.08 � 12.11.06)
Deze collectiepresentatie (terug) op de eerste verdieping reflecteert verder op de
brede thematiek van de herfsttentoonstelling �ACADEMY: Learning from Art� en
screent de collectie op haar �pedagogische� potentieel � soms letterlijk, soms
figuurlijk, nu eens doodernstig, dan weer ironisch.
Jef Geys’ �ABC, école de Paris�, Anne Decock Van Raefs �Acting Class� helpen het
opvoedkundige uitgangspunt alvast letterlijke vorm te geven, terwijl de narratieve
installaties van Marcel Broodthaers, Ilya Kabakov en Jimmie Durham � ook al te
gast in �ACADEMY� � gestalte geven aan de idee dat de kunst ons op een andere
manier orde leert scheppen in de veelvormige chaos van het alledaagse leven.
Broodthaers, Durham en Geys actualiseren bovendien ook de notie van het moderne
meesterschap, en geven (met steeds wisselende zin voor zelfrelativering) uiting aan
de mythische rol van de kunstenaar als leraar, toonbeeld, ziener.
Verder is in deze presentatie ook werk te zien van :
Braco Dimitrijevic, Fransje Killaars, Danny Matthys, Vlad Monroe, Kerim
Ragimov, Marijke van Warmerdam, Jan Vercruysse, Marthe Wéry, Tiong Ang en
Roy Villevoye, Anne-Mie Van Kerckhoven, Uriburu, Zacharias Kunuk, Hubert
Kiecol, Anatoli Osmolovski, Jan Fabre, Ben Vautier
Voor een volledig overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 10
Collectiepresentatie XVII
… en double (25.11.06 � 11.02 07)
Naar aanleiding van de wintertentoonstelling �The Projection Project� stelt het MuHKA
een collectiepresentatie samen aan de hand van een thematisch complex dat nauw
met dat van de projectie samenhangt: een wereld van schaduwen, dubbels en
ontdubbelingen, tweelingen, maskerades, spoken en spiegelingen.
In de collectiepresentatie zitten weinig projectiewerken in de strikte, technische zin
van het woord maar des te meer fantasmagorische beelden: allusies op de magische
kracht van de cinema om het leven in tweeën te klieven. Twee identieke beelden �
maar wat is nu juist waar, en wat slechts representatie?
24

Met kunstwerken van:
Tiong Ang en Roy Villevoye, Richard Artschwager, Guillaume Bijl, Luc Deleu,
Paul De Vree, Braco Dimitrijevic, Jiri Georg Dokoupil, Jan Fabre, Bernard Frize,
Jef Geys, Douglas Gordon, Rodney Graham, Philip Huyghe, Ilya & Emilia
Kabakov, Hubert Kiecol, John Körmeling, Edward Lipski, Danny Matthys, Paul
Mccarthy & Mike Kelley, Allan McCollum, Vlad Monroe, Antonio Muntadas,
Bruce Nauman, Ria Pacquée, Michelangelo Pistoletto, Hermann Pitz, Thom
Puckey, Gert Robijns, Cindy Sherman, Ettore Spalletti, Sven ‘t Jolle, Joëlle
Tuerlinckx, Michael Van Den Abeele, Didier Vermeiren, Jan Vercruysse, Jörgen
Voordeckers, Marthe Wéry, Paul Van Hoeydonck, Lawrence Weiner
Voor een overzicht van de tentoongestelde werken zie bijlage 11
d. Inserts
De inserts, tentatieve toevoegingen aan de kunsthypothese van het museum, die
zowel een lichte presentatiemogelijkheid kunnen bieden aan een jong kunstenaar als
een plaats bieden voor fundamenteel onderzoeksgerichte presentaties, worden
gerealiseerd door Jan Fabre (Vleeswerken), Tommy Simoens (Pattern Recognition)
en Mira Sanders (L�Union � De Unie).
De eenmalige artistieke evenementen werden waargemaakt met een muzikale
performance van Dimitri Brusselmans en Monky Pussy (Hobo Faber) en een poëziehappening
(Timewave Zero).
Jan Fabre maakt werken die men installaties kan noemen, maar die volledig
verweven zijn met deze performance-inzet. In een weekendtentoonstelling (25 en 26
februari 2006) toont Jan Fabre een reeks van dergelijke werken, �de vleeswerken�:
een reeks kleine sculpturen in filet américain die hij ooit bij een beenhouwer in de
Boerhaavestraat toonde, werken met filet américain op bladzijden van de Wall Street
Journal, gepresenteerd in 1980 in Galerij Blanco in Antwerpen, een kleed en een
kostuum van vlees en de werken met biefstukken.
I.1.2 Film en beeldcultuur
a. Inleiding
In 2006 bereikt de werking van MuHKA_media een gezonde dosis stabiliteit in zijn
diversiteit. Door de aanwerving van een productie-assistent kent bijvoorbeeld het
hele realisatieproces van ambitieuzere programma�s zoals �Snow Flakes and TVsignals�
of �Kino Eye� of de �Sound?Check!�-reeks een normaal verloop, goed
voorbereid en goed opgevolgd, zodat de inhoud kan gaan primeren, en ook met
grote namen zoals Derrick de Kerkhove kan worden uitgepakt. Ook de ambities tot
samenwerking (dit jaar met o.a. Villanella > Gamezone, Petrol > Sonorama, Monty >
Paik en Beckett, Kingkong > levende videotheek, Champ d�Action > live muziek bij
film, en de Evens Stichting > multiraciale televisie) zijn een belangrijk onderdeel van
onze werking geworden en ook een belangrijk aspect in onze positionering zowel
intra als extra muros.
25

Door de geprofessionaliseerde werking intern kan er ook meer aandacht en energie
gaan naar relaties met het FotoMuseum . Een relatief betere zichtbaarheid in het
gebouw, een mentaal sterkere aanwezigheid in het overleg en in de programmatie
van de vierde verdieping (�Flipbook Show� en �Tunnel Vision�), een betere
uitgangspositie naar hernieuwing protocol, enzovoort. De dagelijkse werking inzake
programmering van de twee zalen heeft een stabiel evenwicht bereikt in de
combinatie van klassiekers (thematisch, als matinee of in functie van Film Studies en
andere lessen), experimentele video en film, actuele films met begeleidende
discussies, special event-avonden met live-karakter en regelmatige presentaties van
werk dat specifiek in dialoog staat met de beeldende kunst (in het kader van de
galerienocturnes).
De integratie op gebied van het artistiek programmatorische tussen MuHKA en
MuHKA_media wordt in 2006 goed zichtbaar in de context van bijvoorbeeld
�Intertidal� (> SnowFlakes programma), �Academy� (> een extra film en discussie
n.a.v. Art School Confidential) en �The Projection Project�, een grootschalig film en
tegelijk tentoonstellingsprogramma met publicatiewerk.
b. Programmaoverzicht per maand
MuHKA_media zoekt naar dwarsverbanden tussen verleden en toekomst van de
film, tussen film en beeldende kunst, tussen kunst en maatschappij. In twee zalen
zijn er dagelijks voorstellingen van historische films, arthouse films, themaprogramma�s
en filmspecials, maar MuHKA_media staat ook voor mediakunst,
beeldcultuur en audiovisuele vernieuwing. Een greep uit het programma van 2006:
JANUARI
• In januari en februari werd een retrospectieve aan de Franse actrice Jeanne
Moreau gewijd.
• Als aanloop tot het 35 ste International Film Festival Rotterdam werden drie
festivalfilms uit de vorige editie vertoond.
• Ook alle films van de omstreden Koreaanse filmmaker Kim Ki-Duk stonden
deze maand op het programma.
• De reeks Filmhistories, een traject doorheen de filmgeschiedenis, werd
heraangevat. Deze keer stonden regisseurs John Ford, Frank Capra en
Howard Hawks centraal.
• Van januari tot april liep ook een speciaal programma met
matineevoorstellingen voor senioren.
• De leden van MuHKA_media werden verwend met een speciale avond
(film+drankje).
FEBRUARI
• Het filmluik van het kunstenfestival 0090 kreeg vanaf dit jaar zijn vaste stek in
MuHKA_media. Op het programma stond werk van Yimaz Güney en Kutlug
Ataman.
• Voor de eerste maal werd op het International Documentary Film Festival
Amsterdam bekroond werk gepresenteerd (�The Best of IDFA�).
• Aansluitend bij het Filmfestival Rotterdam kreeg het werk van de Britse
filmmaker Stephen Dwoskin aandacht.
26

• In samenwerking met het Atelier Film & VideoKunst van de Koninklijke
Academie voor Schone Kunsten-dko werden in februari en maart zes Vlaamse
films, gevolgd door een debat met de makers, geprogrammeerd.
De jaren �50 in België werden opgeroepen met een langspeelfilm en een Expo
58-journaal. De avond sloot aan bij het congres van het Instituut voor de
Studie van de Letterkunde in de Nederlanden (UA).
• Op Valentijnsavond werd een aangepaste film vertoond. De bezoekers
konden ook boeken voor een dineetje bij candle light in het MuseumCafé.
• In zaal 2 stonden �Les amants�, �Anshi (The Hunter)� en �Demi-Tarif�
geprogrammeerd.
• Het Europees Jeugdfilmfestival Vlaanderen kreeg de beschikking over de
zalen voor zowel haar publieks- als schoolvoorstellingen.
MAART
• Onder de noemer �Snow Flakes and TV Signals� werd werk van Canadese
filmmakers, beïnvloed door mediagoeroe Marshall McLuhan, vertoond.
• Derrick de Kerckhove, professor aan de Universiteit van Toronto, gaf een
lezing over de permanente neiging tot hybriditeit in onze cultuur.
• In zaal 2 werd de documentaire �McLuhan�s Wake geprogrammeerd en er
vond ook een expo plaats van rekwisieten uit de film �eXistenZ�.
• Ook de dvd-installatie �Hunavut (Our Land)� was een onderdeel van het
Canada-project.
• Tijdens het 2 de Documentair Filmplatform Zone (i.s.m. desire productions)
stond de Finse kunstenaar, filmmaker en documentarist Mika Taanila centraal.
Binnen het kader van dit platform werd ook een studiedag georganiseerd voor
studenten en professionelen (State of Docs) i.s.m. IAK, Flanders Image en het
Vlaams Audiovisueel Fonds, Documentair Platform.
• In Animatheek werd (in samenwerking met het festival Anima) aandacht
besteed aan 40 jaar KASK.
• In zaal 2 stond �A History of Violence�, �Rize� en �Iles Flottantes� op het
programma.
APRIL
• De zesde editie van Kino Eye had als thema �Lichaam en locatie in
sciencefiction�.
In drie dagen werd aan de hand van lezingen, installaties, film- en
videoprojecties en wandelingen de praktijk onderzocht van �het schrijven van
de imaginaire toekomsten� en de implicaties die sciencefiction heeft op het hier
en nu. Kino Eye 6 werd samengesteld door Constant vzw (Vereniging voor
kunst en media). Als aanloop hiertoe programmeerde dit collectief de voorbije
maanden ook een reeks interventies onder de noemer �Stitch and Split�. Ter
omkadering van Kino Eye 6 werd een overzicht geboden van de sf-film van na
het magische jaartal 2000: SF: As If.
• In april startte ook de cursus Anatomie van de film over essentiële onderdelen
van het filmproductieproces.
• Naar goede gewoonte werden de drie films bekroond op het International Film
Festival Rotterdam vertoond.
27

• Naar aanleiding van de uitreiking van �Provinciale Prijs Eugène Baie I 2003-
2005� aan Hans Op de Beeck werd het videowerk van deze kunstenaar
vertoond. Hij stelde twee compilaties samen, onder de respectievelijke
noemer �circumstances� en �animatiefilms�. In �circumstances� krijgen we korte
video�s te zien die anonieme mensen portretteren op een tragikomische of
absurde wijze. De tweede compilatie bestaat uit enkele animatiefilms, zoals
�Loss�, �Gardening� en �Places�. In deze animatiefilms staan het landschap, de
architectuur en de tuin centraal, en de hulpeloze pogingen van de mens om
de open ruimte te 'temmen'.
MEI
• Het 4de Hong Kong International Film Panorama bood een mix van hier nog
niet vertoonde succesfilms uit Hongkong van het voorbije jaar en bekende
titels uit de boom-jaren �80.
• Villanella organiseerde in samenwerking met deSingel een vijfdaagse rond
gaming (R.U.Game). MuHKA_media verzorgde het filmluik binnen dit
programma in de Rode Zaal van deSingel en in haar eigen zaal. In zaal 2 liep
de film �Haze�.
• Ook aan de Engelse gebroeders Quay (�Kalligrafen van de camera�) werd een
retrospectieve gewijd.
• Net als het �Kunstenfestival 0090� koos ook het Moussemfestival voor een
samenwerking met MuHKA_media. Ook het Open Doek Filmfestival was
partner. Zo werd onder meer de winnaar van de Moussem Award vertoond.
JUNI
• De juni-retrospectieves waren gewijd aan Hollywoodregisseur Otto Preminger
en de Fransman François Ozon.
• Naar aanleiding van de release van �Mission: Impossible 3� werden tien
afleveringen van de gelijknamige tv-serie vertoond.
• In samenwerking met de Vlaamse Opera (en in het kader van de Ring-cyclus)
werd de film �Ludwig - Requiem für einen jungfräulichen König� geprogrammeerd.
• Naar aanleiding van de rerelease van �The Girl Can�t Help It� werd een
vertoning van cartoons van Frank Tashlin ingelast.
JULI
• Het zomerprogramma had slechts één thema: muziek.
Onder de noemer �SoNoRaMa� werd een afwisselend programma
aangeboden met documentaires, DVDrome Remix, jukeboxfilms, concertfilms
en biopics.
• Zaal 2 had �I Walk The Line�, �Touch the Sound�, �U-Carmen eKhayelitsha� en
�Man Push Cart� op de affiche.
AUGUSTUS
• Deel 2 van �SoNoRaMa�, een panoramisch overzicht van muziek in de film,
bestond uit �Sound?Check!� (dj of muzikant begeleidden korte films, in
samenwerking en met vervolg in Petrol); Jazz (opnamen van jazzoptredens,
i.s.m Antwerpse Jazz Club), Docs; DVDRome Remix en Jukebox (waaronder
een avond gewijd aan Scopitones).
28

• In zaal 2 stonden �Los Muertos�, �Johanna� en �Rhytm Is it!� geprogrammeerd.
SEPTEMBER
• Holebi-Fa-Sol bracht een uitgebreide staalkaart van wat er beweegt in de
Gay&Lesbian filmwereld. Van Todd Haynes werden alle films vertoond.
• Zaal 2 programmeerde dan weer drie films van P.P. Pasolini.
• Ook aan de Amerikaanse regisseur Terrence Malick werd een retrospectieve
gewijd.
• De matinees voor senioren werden hervat.
• MuHKA_media en Monty bundelden de krachten en focusten drie dagen lang
op Nam June Paik de componist, de fluxus-kunstenaar en de pionier van de
videokunst.
• Chris van Camp (Kingkong) peilde elke derde maandag van de maand naar
de betekenis van het videobeeld in het oeuvre van een actuele kunstenaar.
Het gesprek werd afgewisseld met fragmenten en gevolgd door de projectie
van een integrale film.
• Om de zes weken kon je gelijktijdig met de galerievernissages, ook in
MuHKA_media terecht voor een portie kunst. Elke maand kwam het
videowerk van een andere kunstenaar aan bod.
• Er werd ook ingepikt op StuDay, de speciale cultuurdag voor studenten, en op
VideAntz, een project waarin jongeren ondersteund worden in het produceren
van hun eigen videoproducties.
• Zaal 2 bood �The Squid and the Whale�, �Art School Confidential�, �The Great
Ecstasy of Robert Carmichael� en �The Wayward Cloud�.
OKTOBER
• In oktober werden onder de noemer Visconti revisited tien films van de
Italiaanse regisseur vertoond en een seminarie over zijn werk georganiseerd.
Vijf sprekers belichtten diverse aspecten van het werk van Visconti.
• �Il Gattopardo� werd heruitgebracht in een nieuwe kopie.
• Ook de Franse regisseur Jean-Pierre Melville kreeg zijn retrospectieve.
• Het Afrikaanse filmfestival Cinémaf vond vanaf dit jaar een stek bij
MuHKA_media: er werden drie films vertoond, waaronder één gevolgd door
een debat.
• Nieuw vanaf oktober was �Vanaf 6 zijn ze groot�, een maandelijkse film op
woensdag voor kinderen in samenwerking met het Europees Jeugdfilmfestival
NOVEMBER
• Jaren �20-icoon Louise Brooks werd bedacht met een retrospectieve en een
studiedag in samenwerking met vzw Efemera. Vier sprekers bogen zich over
het fenomeen Brooks, vooral dan vanuit het standpunt van kostumering.
• De 100ste verjaardag van Samuel Beckett vormde de aanleiding voor een
retrospectieve van film- en tv-werk. Het programma werd georganiseerd in
samenwerking met Monty en m.m.v. de Ambassade van Ierland.
• Senne Rouffaer en Julien Schoenaerts, die beiden kort na elkaar stierven,
werden gehuldigd met films en vooral tv-werk.
• La Trilogie van Lucas Belvaux (�Cavale�, �Un couple épatant� en �Après la vie�),
alsook de IFFR Tigers on Tour kregen een plaats in Zaal 1.
29

• Filmhistories omvatte dit najaar vijftien films en
lezingen, waarin aspecten van de Amerikaanse en Europese filmgeschiedenis
werden behandeld.
• Traditioneel in november vond ook weer een Mattinata Italiana plaats i.s.m.
vzw Azzurino en de round-up van Het Grote Ongeduld, de prijswinnende
eindwerken van alle Belgische filmscholen.
• In zaal 2 was �La raison du plus faible� van Lucas Belvaux en Bertolucci�s
gerestaureerde �Novecento� (o.a. in marathonvoorstelling) te zien.
DECEMBER
• In het kader van de MuHKA tentoonstelling �The Projection Project� werd een
retrospectieve gewijd aan David Lynch.
• Het Instituut voor Tropische Geneeskunde bestond in 2006 honderd jaar. Naar
aanleiding hiervan werden een aantal films over genees- en diergeneeskunde
in Afrika. Medewerkers van het ITG leidden de programma�s in.
• In Zaal 2 stonden �Adam�s Apples�, �The Pervert�s Guide to the Cinema� en �La
couleur du sacrifice� op het affiche.
I.1.3 Publicatiebeleid
Sinds de implementatie van de matrixstructuur valt het publicatiebeleid eveneens
onder de afdeling Programmering. In 2006 beperkt zich dat tot publicatie van drie
AS-nummers; twee daarvan overstijgen wel de gebruikelijke 128 pagina's. AS176
komt tot stand in samenwerking met het architectuurtheoretische duo BAVO
(onderzoekers aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht) en spitst zich toe op de
thematiek van de terugkeer van de avant-garde, dat wil zeggen van de
(modernistische) avant-garde idee. Dit AS-nummer wordt in januari voorgesteld op
een symposium in het SMCS in Amsterdam waar AS mee de lijnen voor had
uitgezet. Een aantal teksten in dit nummer verschijnen exclusief Engelstalig, de
meeste echter tweetalig.
Ook AS177 en AS178 zijn de vrucht van een stimulerende samenwerking,
respectievelijk tussen AS, tentoonstellingsmaker Pieter Van Bogaert en Z33
enerzijds, en tussen AS en vzw Constant anderzijds: AS177 wordt geconcipieerd
als handleiding bij een tentoonstelling over exces in voornoemd Hasselts
kunstencentrum, terwijl AS178 dan weer dienst doet als reader bij een �Kino-Eyefestival�
dat in het kader van de �Stitch and Split�-ontmoetingen die de Brusselse vzw
Constant onder de thematische slagzin �Selves and Territories in Science Fiction�
onder andere in MuHKA_media organiseerde. Ook dit laatste nummer bevat naast
Nederlandstalige ook exclusief Engelstalige tekstbijdragen.
In AS178 wordt via de diverse gedaanten van sciencefiction een licht geworpen op
de verschuiving, fragmentarisering, samenstelling en herdefiniëring van deze selves
(lichamen, identiteiten) en territories (territoria, locaties). Hierbij worden vier
thematische zones afgetast, die steeds de vraag naar de maakbaarheid, grenzen en
transformatie van concepties als het menselijke, het humanisme, de verbeelding en
het lichaam centraal stellen. Met andere woorden, de vraag die in het hele nummer
nazindert is: hoe kunnen we door middel van sciencefiction nieuwe mogelijkheden
voor onze lichamen en locaties exploreren, en dit in zowel de toekomst als het
heden?
30

AS 178 werpt zich voor deze speciale gelegenheid dus als denkruimte annex
laboratorium op, en mixt in haar proefbuis een mengeling van theoretische essays,
kortverhalen en beeldbijdragen. Bijdragen worden onder andere aangeleverd door
Catherine S. Ramirez, Richard Barbrook, Ronald Soetaert en Kris Rutten, An
Mertens, Salman Sayyid, Mara Mattuschka, Agence Future en David Sanchez Rubio.
In afwachting van een decisieve verheldering van het AS/AfterAll-vraagstuk wordt de
publicatie van een vierde AS-nummer in 2006 uitgesteld tot de opening van
Documenta 12 in juni 2007.
I.1.4 Publieksgerichte activiteiten en presentatiegebonden reflectie
Het MuHKA organiseert sinds jaar en dag klassieke tentoonstellingsgebonden
lezingen. In MuHKA_media werd naast de inleidende of context creërende lezingen
bij film- of multimediaprogramma�s ook een traditie uitgebouwd van kleine festivals
met een mix tussen reflectie op academisch niveau en presentatiemomenten, dit
onder de naam �Kino-Eye�. Het MuHKA wil de spanwijdte bespelen tussen de twee
uitersten van reflectie op academisch niveau en klassieke inleidingen.
De Kino-Eye traditie wordt verder gezet. Kino-Eye wil zich tijdens komende edities
toespitsen op een gelijkaardige ervaringsgerichte benadering van film en
beeldmedia: hoe verloopt onze ervaring van deze beeldmedia? In welke mate
beïnvloeden onze emoties onze interpretatie van wat we zien? Hoe passief of actief
zijn we als toeschouwer? Worden soms we ondergedompeld in deze media of
bewaren we altijd een zekere afstand? Hoe vrij zijn we in onze interpretaties?
Het MuHKA besteedt structureel aandacht aan lezingen, symposia en colloquia.
Ze kunnen op verschillende manieren hun plaats vinden, als een inbedding van een
initiatief van derden waarin het MuHKA zich herkent, als een coproductie met een
inzet van derden, vanuit een vraag of een hypothese die het MuHKA zich stelt, of
vanuit een positie die het MuHKA inneemt. Het MuHKA wil als onderstroom hiervoor
een conversatiemodus ontwikkelen. Dit sluit formats als discussie en debat
vanzelfsprekend niet uit maar de inzet is specifiek.
Het vertrekpunt is een voluntaristisch verlangen om te komen tot een gesprek waarin
gedeelde bevindingen hopelijk � al is het maar voor een stukje � de kloof dichten
tussen de spreker die spreekt vanuit zijn autoriteit en het publiek dat luistert,
consumeert, vanuit zijn traditioneel opgedrongen rol van passiviteit of milde
bevraging.
Overzicht van activiteiten:
KUNSTWERK(t) en UPV organiseren een geurlezing, door beeldend kunstenaar
Peter De Cupere
MuHKA, 14 januari 2006
Peter de Cupere maakt van de geur net het thema van zijn artistiek bezig zijn. "beter
zien, door beter te ruiken" is zijn motto. Deze jonge kunstenaar neemt het publiek
tijdens een geurlezing mee op ontdekking door zijn artistiek universum. Met als
afsluiter zijn geurfilm �Sniff Receptor�, met geurkaart voor de kijkers.
31

DE-REGULATION with the work of Kutlug Ataman
Gesprek Irit Rogoff met Kutlug Ataman
MuHKA, 18 maart 2006
Gesprek tussen de academica Irit Rogoff en kunstenaar Kutlug Ataman in het
auditorium met aansluitend brunch in het MuHKAFE.
Lezing Derrick De Kerchove
MuhKA_media, 24 maart 2006
Lezing �Hybriditeit � Leven in Paradox� door Prof. Derrick de Kerckhove
Kino Eye Festival
Lichaam en locatie in sciencefiction
MuHKA_media, 21- 23 april 2006
Hoe zie je de toekomst van jouw lichaam, jouw samenleving en jouw stad?
In Kino Eye 6 staat de toekomst centraal.
Gedurende drie dagen onderzoeken we de praktijk van het schrijven van de
imaginaire toekomsten en de implicaties die sciencefiction heeft op het hier en nu.
Wat heeft dit genre ons nog te bieden?
Waarom nemen we eigenlijk de moeite en het risico om via sciencefiction de
toekomst te verbeelden?
Een antwoord op die en andere vragen wordt geformuleerd in lezingen,
ontmoetingen, een stadswandeling, de voorstelling van onderzoeksprojecten. Het
zwaartepunt ligt hierbij telkens op een andere discipline: fictie, humanisme,
geletterdheid, sociaal werk en de urbane ruimte. En natuurlijk komen ook de
verschillende toekomstvisies in experimentele en populaire sciencefiction films aan
bod. Op de openingsdag, vrijdag, ligt de nadruk op de laboratoriumfunctie van
sciencefiction en komen in lezingen vragen aan bod als �wie formuleert de
toekomst?� en �welke toekomst stellen we ons voor?�. Zaterdag staat in het teken van
wetenschap en toekomst. Hoe wordt wetenschap in toekomstvisies voorgesteld? Is
de speeltuinachtige omgeving waarin volop geknutseld wordt met ras, gender en
verschillende levensvormen symbolisch voor onze verlangens? Op zondag wordt de
toekomst dichter bij huis gezocht, in Antwerpen zelf.
De zesde editie van Kino Eye is samengesteld door Constant vzw (Vereniging voor
kunst en media). Constant vzw brengt onder de noemer �Stitch and Split� vier
interventies in MuHKA_media (2005-2006) rond het thema van sciencefiction, maar
dan wel op een heel diverse wijze ingevuld (workshop Klingon taal, Cory Doctorow
over de gevaren van Digital Right Movement, verslag van Maya Van Leemput van
een wereldreis waarbij ze passanten interviewde over hun toekomstvisie). Deze
afleveringen van �Stitch and Split� monden in april uit in het Kino Eye Festival waar
voortgeborduurd wordt op deze thematiek.
Gasten: Ronald Soetaert, Kris Rutten, Sarah Bracke, Salman Sayyid, Mara
Mattuschka, Liz Williams, Tine Lievrouw, Maya Van Leemput (agence future), Gul
Kaçmaz Erk, ...
Films: Baltimore (Isaac Julien), Otholith (Anjali Sagar), Thomas est Amoureux
(Pierre-Paul Renders), Gattaca (Andrew Niccol),...
32

Symposium Learning and Teaching
MuHKA_media, 15 september 2006
) en Art and Research (De kunstenaar als onderzoeker).
Met Irit Rogoff, Mary Kelly, Dieter Lesage, Jimmie Durham en Jan Verwoert als
moderator.
Tijdens �ACADEMY� worden het MuHKA en MuHKA_media regelmatig ingezet als
leerplek. Maar ook in de bibliotheek van Martha Rosler vinden lezingen en
discussiemomenten plaats. Het programma wordt wekelijks aangekondigd aan de
balie van het museum en op de website www.muhka.be.
Martha Rosler in discussie met Susan Kelly
NICC, 18 oktober 2006
In het verlengde van de MuHKA-tentoonstelling �ACADEMY� staat in het NICC The
Martha Rosler Library opgesteld, de persoonlijke bibliotheek van Martha Rosler, vol
boeken in de meest diverse genres over onderwerpen als geschiedenis, architectuur,
taalkunde, politiek en sciencefiction. Voor Rosler staat de bibliotheek symbool voor
haar privé-sfeer en de manier waarop ze kennis verwerft en combineert.
MuHKA en NICC nodigen je uit voor een gesprek dat Susan Kelly woensdag a.s. met
Martha Rosler heeft over dit project.
Teaching/Learning/Researching
Researching en hun crossover in het Hoger Onderwijs.
MuHKA_media, 16 november en 21 november 2006
Lezingen met o.a. Koen Brams en Max Bruinsma.
Rondetafel: Kunst en publieke ruimte
MuHKA, 23 november 2006
Retrospectieve en een studiedag Louise Brooks in samenwerking met vzw
Efemera
MuHKA_media, 24 november 2006
Rondetafel: Concepten en visies met betrekking tot het onderzoek en
doctoraten in de kunsten
MuHKA, 26 november 2006
Lezing Steven Dietz en live projecties van Joost Rekveld
MuHKA_media, 14 december 2006
33

I.2 A B C D
I.2.2 Archief
Fase 2 verliep zeer moeizaam wat betreft de ontwikkeling, implementatie en het
operationeel maken van de databanken voor archiefmateriaal en beeld. Multibox, het
bedrijf dat de software zou ontwikkelen, slaagde er nauwelijks in om tot een
bruikbaar systeem te komen. De werkkrachten die waren aangenomen in de zomer
van 2005, konden te weinig testen. Uiteindelijk waren de databanken pas klaar eind
2005, toen er binnen het MuHKA niemand meer aanwezig was om te starten met
een concrete implementatie.
Ondertussen (2006) is er heel wat veranderd in de software voor registratie van
objecten. Aanvankelijk werd men geconfronteerd met het feit dat de gebruikte
registratie software (Adlibsoft) een gesloten systeem was, maar dankzij webservices
en data-integratiemogelijkheden kunnen gegevens uit de bestaande databases
gehaald worden en deze in een andere vorm ter beschikking worden gesteld of
ontsloten. Daarbij komt nog dat in de laatste versies van Adlibsoft een archiefmodule
is ontwikkeld.
Zodoende hebben we de mogelijkheden binnen Adlibsoft bekeken, het registratiesysteem
dat we in gebruik hebben voor de collectie en de bibliotheek (hedendaagse
kunst). Persoonsgegevens (kunstenaars, auteurs,� ) zijn reeds opgenomen.
Hiermee vermijden we extra input en verdubbeling van gegevens. Records uit beide
bestanden kunnen ook perfect aan mekaar gekoppeld worden.
Naast deze nieuwe positieve evoluties is de speciaal ontworpen databank grondig
geëvalueerd. Er zijn een aantal ernstige tekortkomingen, waardoor we geoordeeld
hebben dat het beter is te opteren voor een uitbreiding van Adlib Archief dan de
speciaal ontworpen databank in gebruik te nemen. Het gaat om de volgende
argumenten:
1. De opslag is tweeledig: er is een digitaal archief voor beelden en een digitale
inventaris voor �affiches�, �materiaal�, �administratieve documenten� en
�documentatie�. Tweedelig dus gezien er aan een objectbeschrijving geen
beeldmateriaal kan worden verbonden.
2. Verder is de categorisering te strikt, zodat problemen rijzen bij stukken die niet
onder reeds vermelde noemers �affiche�, �administratief�, enzovoort vallen.
3. In de �personen� databank is geen rekening gehouden met mogelijk �dubbele
functies� of rollen. Bijvoorbeeld een kunstenaar kan ook curator, auteur en/of
uitgever zijn voor een bepaald object.
4. De website start met een veld �zoekfunctie�; er is geen beeld van de inhoud
van de collecties. Als je niet meteen een goeie term kan ingeven, krijg je �0
resultaat� en dus helemaal niets te zien. Een ingang voorzien waar sitebezoekers
doorheen de collecties kunnen navigeren als in een beeldengallerij is
aangewezen.
5. Voorts is er geen thesaurus (AAT = Art & Architecture Thesaurus) of
taxonomie voorzien en kan er geen onderscheid gemaakt worden in
deelcollecties (ICC-archief, MuHKA, Sinebase� )
6. Er is geen mogelijkheid om digitale audio- of filmfragmenten toe te voegen.
7. Bij het toevoegen van digitale beelden (beeldendatabank) is er geen
automatische invoeging van metadata (datum, bestandsformaat, resolutie),
zoals dat bij website à la Picasaweb het geval is.
34

8. Men kan geen onderscheid maken in data die getoond worden op internet of
enkel worden opgenomen ter volledigheid van het bestand, m.a.w. alles wat
wordt ingegeven, verschijnt onmiddellijk op het internet. Er is zelfs geen �draft�
mogelijkheid. Onvolledige records of zaken die nog onderzocht moeten
worden staan bij �save� al meteen online.
9. Eigen ontwikkeling geeft ook geen mogelijkheden tot update of upgrade naar
nieuwe functionaliteiten. Enkel als het speciaal of extra geprogrammeerd
wordt, wat telkens een nieuw project vereist met grondige analyse, uitwerking,
implementatie, testperiode. Dit vraagt bovendien extra budget.
10. De ontsluiting via de website gebeurt via twee nieuwe url�s; er is geen
integratie met de huidige MuHKA-site noch één archiefwebsite voor S.M.A.K.
en MuHKA.
11. Gezien het om een aparte databank gaat, is er dus geen automatische
koppeling met de databank van de bibliotheek, film, collectie en
tentoonstellingen.
12. Er kan enkel één taal (Nederlands) worden ingegeven.
Wél wordt de bibliotheekdatabank uit Adlib geformatteerd en gekopieerd naar een sql
databank. Zodoende kunnen we de gegevens online ter beschikking stellen op
http://www.muhka-bibliotheek.be. De gegevens staan op een externe server zodat
we onze kritische gegevens op een tweede lokatie kunnen raadplegen.
Samenwerking tussen S.M.A.K. en MuHKA kan vooral vruchtbaar zijn op het vlak
van afspraken maken voor een methodologie van invoeren van gegevens.
I.2.3 Bibliotheek en documentatiedienst
De MuHKA_bibliotheek verschaft toegang tot een internationale collectie van
documentatie en informatie over hedendaagse kunst, film, video, televisie en andere
visuele media.
De bibliotheek is gratis toegankelijk en de collectie kan (uitsluitend) worden
geraadpleegd in de leeszaal die zitplaats biedt aan 14 à 18 personen. Omwille van
de aard van de collectie, fungeert zij niet als een openbare of universiteitsbibliotheek.
Het gebruik van laptops is toegestaan.
In de bibliotheek kunnen zwart-wit fotokopies gemaakt worden tegen 10 eurocent per
A4 en 20 eurocent per A3. Voor kleurenfotokopies mogen de werken meegenomen
worden, mits ze dezelfde dag weer ingeleverd worden en de identiteitskaart in
bewaring gegeven wordt. Scans kunnen tegen betaling worden aangevraagd.
In de leeszaal staan naslagwerken en recente nummers van tijdschriften. Alle andere
werken worden opgevraagd. De goed geïnformeerde staf is ter beschikking om te
helpen bij research. Door de gelimiteerde ruimte tussen de boekenrekken wordt
gevraagd om bij voorkeur te reserveren zodat de informatie vlotter ter beschikking
kan worden gesteld. Het aantal werken dat kan worden aangevraagd is niet
gelimiteerd. De bibliotheek biedt ook een informatieservice voor geschreven en
telefonische navraag en research.
35

De collectie hedendaagse kunst bestaat uit circa 30.000 boeken, waaronder
monografieën, tentoonstellingscatalogi en theoretische werken. Verder is er een zeer
omvangrijk tijdschriftenbestand van nationale en internationale kunsttijdschriften,
waaronder een 31-tal lopende abonnementen. De afdeling hedendaagse kunst
omvat tevens een collectie audiovisuele materialen, waaronder video, CD-rom, DVD
en muziek CD en een bijzonder rijk gedocumenteerd documentatiebestand, dat
zowel een alfabetisch overzicht van kunstenaarsdossiers bevat, als een thematisch
opgezet klassement (kunstmarkten, instellingen, kunstscholen, biënnales/triënnales,
trefwoorden� ..).
De collectie van Sinebase, De collectie van Sinebase, het documentatiecentrum van
het voormalige Centrum voor Beeldcultuur bestaat uit circa 5.550 boeken en catalogi,
ondermeer referentiewerken, biografieën, academische teksten en gepubliceerde en
ongepubliceerde scenario's, 552 tijdschriftentitels en ongeveer 50 lopende
abonnementen: academische, populaire, industriële en andere titels. De tijdschriften
zijn afkomstig uit circa 45 verschillende landen. Artikels en recensies zijn opgenomen
in een database. Verder bevat de collectie duizenden knipsels uit de nationale pers
en uit andere publicaties. Ze zijn gerangschikt op regisseur of personaliteit,
gebeurtenis, land of onderwerp.
De MuHKA_bibliotheek heeft 2 catalogi, een voor beeldende kunst en een voor
SineBase. Beide catalogi zijn ter beschikking in de leeszaal. Ze werken elk volgens
een eigen softwareprogramma. De boekencollectie beeldende kunst is online te
raadplegen op http://www.muhka-bibliotheek.be.
In 2006 werd de bibliotheek door 882 bezoekers geraadpleegd. De collectie kon
worden geactualiseerd met de aankoop van 223 nieuwe boeken en kon aanzienlijk
worden verrijkt door enkele schenkingen en door uitwisselingen.
Het databestand van de bibliotheek zou dagelijks onderhouden moeten worden; de
bibliotheek heeft nood aan minstens één bijkomende fulltime werkkracht. Door de
uitbreiding van de bibliotheek dient er ook gedacht te worden aan een nieuwe locatie
in het gebouw om betere voorzieningen en bijkomende ruimte te bieden zodat er
meer gebruikers ontvangen kunnen worden en de open toegankelijke werken
uitgebreid kunnen worden.
Belangrijke taken voor de toekomst: de volledige collectie van boeken en periodieken
zou geautomatiseerd moeten worden opdat hij ook volledig raadpleegbaar is via een
databestand.
36

I.2.4 Collectie
a. Collectiewerving beeldende kunst
• Verwerving
Het MuHKA wordt een jaarlijks budget ter beschikking gesteld door de Vlaamse
Gemeenschap van 200.000 euro. Daarnaast wordt door het MuHKA ingezet op een
goede omgang en diepe interesse in kunstenaars waardoor een aantal schenkingen
werden gedaan en er via een klein extra eigen budget een aantal werken werden
aangekocht. Ook de inspanningen en energie die in netwerking werden gestoken
heeft op het gebied van verwervingen zijn vruchten afgeworpen.
Het MuHKA ging in 2006 verder met verwerving binnen een context van permanent
onderzoek, opgestart met de komst van Bart De Baere in 2002. Bij verwervingen
gaat het niet zozeer om het bezitten van objecten maar om het creëren van een plek
waar informatie(s), contexten en contextualisering van hedendaagse kunst kan
plaatsvinden. Vandaar dat het MuHKA ensembles wil verwerven. De toeschouwer
kan in het ensemble volgen hoe de kunstenaar werkt en associeert: .Door
kunstwerken samen een relatie te laten aangaan, wordt veel duidelijk over de
verbanden en processen die in het oeuvre van een kunstenaar een rol spelen. Een
ensemble werpt een uniek licht op de denkwijze van een kunstenaar.
De drie prioriteiten van het aankoopbeleid zijn onveranderd gebleven : museale
werken die een collectiepresentatie kunnen dragen, audiovisuele werken (in de
traditie van het ICC), en aankopen die ondersteunend functioneren bij werken die
reeds in de collectie aanwezig zijn. Er werd resoluut ingezet op internationalisering
en globalisering.
Ensembles: De uitbreiding van het ensemble Jan Fabre gebeurde in het verlengde
van de tentoonstelling �Homo Faber�. Dit ensemble articuleert de performatieve basis
van het oeuvre van Jan Fabre. Het bestaat uit veel sinds decennia niet meer gezien
materiaal dat het beeldende en het podiumwerk van Fabre verbindt. Deze
verwerving kwam tot stand via aankoop en schenkingen en zal in 2007 verder
worden geformaliseerd.
Het MuHKA verwierf het volledige oeuvre van analytische fotowerken van Danny
Matthys, twee vroege videowerken., enkele sleutelwerken, zoals de monumentale
fotoreeks �Vivre d�Abord� (1978) waarin foto�s van het vooroorlogse Duitse naturisme
in hun proto-nazistische hoedanigheid worden benaderd en tenslotte enkele later
herwerkte doeken. Deze verwerving kwam tot stand via aankoop en schenkingen.
Ook werden een ensemble van Christophe Terlinden en een van Vaast Colson
aangekocht.
Luc Tuymans schonk 1000 tal polaroïds, hiermee vervolledigde het MuHKA haar
ensemble Tuymans dat zowat al zijn grafische werk omvat en vijf doeken.
Audiovisuele werken: onder andere : een uitbreiding van het ensemble Ana Torfs;
en van het ensemble Andrea Fraser ; een grote installatie van Kutlug Ataman; een
interactief werk van Tiong Ang en Roy Villevoye; Vaast Colson, Zacharias Kunuk
37

Museale werken die een collectiepresentatie kunnen dragen: Kutlug Ataman;
Fortuyn/O Brien (via een schenking van Irene Fortuyn) : Joanna Kandl; Franz West ;
Gordon Matta-Clark (met de bereidwillige medewerking van Jo Goldberg); Christina
Ziach; Michael Van Den Abeele ; Moshekwa Langa ; Moshe Ninio
Verwervingen van kunstenaars die ondersteunend functioneren bij werken die reeds
in de collectie aanwezig waren: enkele prints van Panamarenko, polaroids van
Tuymans, vroege werken van Fabre
Globaliseringsinzet: Moshekwa Langa ; Moshe Ninio ;Joanna Kandl ; Kutlug Ataman;
Zacharias Kunuk
De omvang van de collectie steeg van 1174 werken met 173 naar 1.347 werken Dit
is een stijging met bijna 15 percent. Er waren 90 schenkingen. Er werden 2 werken
met eigen budget aangekocht.
En 26 werken/installaties/ensembles met het aankoopbudget van de Vlaamse
Gemeenschap voorzien voor het MuHKA. Er waren ook 2 semi-permanente
bruiklenen via de samenwerkingsovereenkomst met de Vleeshal in Middelburg. Er
werden ook 53 schenkingen geregulariseerd.
Voor een volledig overzicht van de werken zie bijlage 12
• Bruikleenverkeer
Doel is de zichtbaarheid van de collectie te maximaliseren door een beleid van
collectie-inzet complementair aan de collectiepresentaties, zonder evenwel deze te
hinderen.
Er werden in 2006, 113 werken in langdurige bruiklenen aan publieke en semipublieke
plaatsen toegestaan.
Er werden 41 werken van het MuHKA ingezet in 23 andere tentoonstellingen.
Voor een overzicht van de langdurige bruiklenen en bruiklenen op korte termijn zie
bijlagen 13 en 14
b. Collectie Vrielynck
Momenteel zijn er 1.100 records in een Adlib Lite bestand. Ze zijn aangevuld met
bijkomende informatie zodat we nu over inhoudelijk bruikbare records beschikken.
Ook zijn de Vrielynck objecten voorzien van nieuwe zuurvrije labels met daarop het
automatisch gegenereerde Adlib nummer. De oude bestaande inventarisnummers
worden binnen het registratieprogramma in de daarvoor voorziene tabbladen als
bijkomende informatie toegevoegd. Deze nummers verwijzen naar de �BAC
inventaris�, dit is/was het Belgisch Animatiefilm Centrum waar de Vrielynck collectie
vroeger werd bewaard.
38

Het afgelopen jaar gingen enkele bruiklenen uit de Vrielynck collectie tijdelijk de deur
uit:
• 'Villa Photon' in Huis Sonneveld in samenwerking met Nai. Nederland.
• Internationaal Film Festival Rotterdam, Nederland.
• �The Projection Project� (wat natuurlijk een interne bruikleen is tussen MuHKA
en MuHKA_Media)
• 'De Flipbook Show' bruiklenen voor FotoMuseum.
c. Collectiebeheer
Op vlak van behoud en beheer heeft het MuHKA steeds te kampen gehad met heel
wat achterstanden die in hoofdzaak historisch gegroeid zijn, t.w. een structureel
personeelstekort en beperkt door infrastructurele tekortkomingen met betrekking tot
werkruimte en depotruimte. Sinds april 2005 wordt de collectiewerking
waargenomen door een collectiebeheerder en een verantwoordelijke
collectiepresentaties.
In 2006 kwam er een heroriëntatie van de werking in 3 kerntaken:
verwerven (aankopen, schenkingen, dossierbehandeling), beheer (bruikleenverkeer,
objectregistratie, depotbeheer), en onderzoek (collectiepresentaties).
In juni 2006 werd een depotmedewerker tijdelijk in dienst genomen.
De MuHKA collectie wordt passief geconserveerd teneinde de collectie materieel te
ontsluiten in collectiepresentaties en in bruiklenen. De documentatie van de
collectiewerken gebeurde voordien maar sporadisch, sinds 2006 wordt het
projectmatig opgevolgd.
Stand van zaken met betrekking tot bestaande depots: er zijn twee reguliere depots,
het kelderdepot en het depot op de eerste verdieping. De andere plaatsen waar
kunstwerken worden gestockeerd zijn niet aangepast. Het merendeel van de werken
wordt in kisten bewaard teneinde kans op schade te vermijden. In 2006 werd
begonnen aan een reorganisatie van het kelderdepot, en werd er een bijkomende
schuifkast voor papierwerk aangekocht. Het depotbeheer werkt aan infrastructurele
oplossingen aangaande bijkomende rekken voor kleinere beeldhouwwerken, en aan
rekken voor het bewaren van kokers en stofkaders.
Het depot op de eerste verdieping is overvol en moet gereorganiseerd worden zodat
een definitieve plaatsing en registratie van de daar gestockeerde kunstwerken kan
volgen. Het onvermijdelijke verlies aan benutte ruimte dat dit met zich zal
meebrengen verplicht ons zeker de helft van de kunstwerken ergens anders te
stockeren.
Grootste probleem bleef dus ook in 2006 een gebrek aan ruimte. Er werden stappen
gezet om dit te verhelpen. In afwachting van een samenwerking met het bedrijf �De
Katoennatie� om tot een oplossing van het depotprobleem te komen, werd in 2006
overgegaan tot de huur van een opslagruimte van 220m². Dit is slechts een korte
termijnoplossing om de hoogste nood te lenigen. In 2006 werd een deel van de
collectie in deze gehuurde depot opgeslagen. Hierdoor werd het depot op de eerste
verdieping ontlast en gereorganiseerd.
Naast de heroriëntering van de collectiewerking werden er ook diverse procedures
opgesteld aangaande objectregistratie (velddefinities/standardisering), in- en
uitgaande bruiklenen, behandeling kunstwerken, depotwerking, en werden standaard
werkformulieren en conditierapporten doorgelicht en ontwikkeld.
39

In navolging van een intern onderzoek naar de performantie van de bestaande
collectieregistratie, uitgevoerd i.s.m. Culturele Biografie Vlaanderen vzw, werd in
2005 beslist het registratiesysteem Adlib te reactiveren. Een stappenplan voor de
conversie van gegevens uit de diverse databanken naar het Adlib-systeem, met
registratieplan, werd ontwikkeld en in 2006 uitgevoerd. De achterstand met
betrekking tot de basisregistratie werd weggewerkt, 472 records werden aangemaakt
en 350 records werden geactualiseerd en gestandardiseerd. Collectiepresentaties
werden retroactief tot 2002 ingevoerd, alsook alle tijdelijke en langdurige
bruiklenen vanaf 2006. In 2006 begeleidde het collectiebeheer 2 stagestudenten in
het kader van hun opleiding �Behoudsmedewerker Actuele Kunst� aan de
Hogeschool Gent. De twee studenten werkte mee aan opbouw en afbouw van één
collectiepresentatie, depotbeheer, en voerde collectiegegevens in (basisregistratie).
d. Restauraties
Het MuHKA beschikt niet over een uitgebouwd restauratieatelier, en heeft ook geen
gekwalificeerd personeel ter zake in dienst.
Restauraties aan werken worden in regel uitbesteed. In 2006 werden 6 werken uit
de collectie hersteld of gereinigd. Mechanische herstellingen werden intern
uitgevoerd. Voor restauraties die meer specifieke expertise vereisen, werd advies
gevraagd of beroep gedaan op externe specialisten.
BK6146/M132 - Jan Fabre
Mur de la Montée des Anges
1993
Kippengaas, juweelkevers
142 x 52 cm
Bij de sculptuur werd ongedierte vastgesteld. De sculptuur werd in karentaine
geplaatst en vergast.
BK7585/M373 - Mosche Ninjo
Rainbow: Rug
1996-2000
Hologram, aluminium, glas
3.5 x 55 x 177 cm
Het hologram werd tijdens opstelling in de vaste collectie gestoten. De glasplaat, die
het hologram bedekt, is hierdoor in de linkerbenedenhoek gebarsten. De glasplaat
werd vervangen.
BK7470/M325 - Michelangelo Pistoletto
Uffizi Porte
2003
Hout, metaal, dvd
Variabele afmetingen
De installatie werd opgesteld in de tentoonstelling Academie en voor deze
gelegenheid in samenspraak met de kunstenaar ruimtelijk geherformuleerd en
aangepast. Van de installatie werd enkel de bijbehorende video getoond en de titels
van de verschillende �Uffizi�.
40

De letters van deze titels, vervaardigd uit hout, werden met lijm aan de muur
bevestigd. Bij demontage werden deze letters beschadigd. Nieuwe letters werden
vervaardigd.
S0329b - Ilya Kabakov
August 20th, 1968
2000
schraagtafels, staketsels, krantenknipsels, fotokopieën, theatermaquette
variabele afmetingen
De belichting in het miniatuurtheater dat onderdeel vormt van de installatie, werd
provisoir veranderd van 110 volt naar 220 volt, waardoor de lampsocketten niet meer
compatibel bleken. De gehele electrische bedrading werd vervangen, en Europese
lampsocketten ingebouwd. Enkele houtenpoten van de schraagtafels en de
staketsels werden tijdens het transport van het depot naar de tentoonstellingszalen
beschadigd. Ze werden hersteld.
S0374 - Paul Van Hoeydonck
Plexireliëf
1960-1961
plexi
57 x 25 cm
Het plexi oppervlak van de sculptuur werd naar aanleiding van een opstelling in de
vaste collectie gereinigd.
S0375 - Paul Van Hoeydonck
Plexireliëf
1960-1961
plexi
42 x 23
Het plexi oppervlak van de sculptuur werd naar aanleiding van een opstelling in de
vaste collectie gereinigd.
e. Panamarenko project: Hammers Up!
Opstartfase: periode voorafgaand aan het eerste subsidiejaar
Voorafgaand aan het eerste subsidiejaar, dat de periode september 2006 tot
augustus 2007 omvat, vonden er verkennende gesprekken plaats tussen de
verschillende actoren en instanties die thans deel uitmaken van het project
�Hammers Up!�, dat erin bestaat het voormalige huis en atelier van Panamarenko een
nieuwe, actieve functie te geven. Hierbij vindt u een gedetailleerde beschrijving van
de doelstellingen op vlak van de renovatie, de ontsluiting, de herinrichting, de
financiering en de timing, alsook schetsen wij een bondig en helder beeld van de
stappen die tot nu werden ondernomen om het project op te starten en in te bedden
in de museale werking van het MuHKA.
Tijdens de voorafgaande opstartfase zaten Panamarenko, de vzw Panamarenko
Collectief, de bestuurders van het MuHKA en de Vlaamse Gemeenschap samen om
de mogelijkheden en voorwaarden m.b.t. de schenking van het pand te bespreken.
41

Nadien werden de juridische aktes opgesteld voor:
1) de notariële schenking van het pand door Panamarenko aan het MuHKA
2) de huur-verhuurovereenkomst tussen de vzw. Panamarenko Collectief en het
MuHKA (voor de toekomstige dagelijkse werking in het Panamarenkohuis)
3) de samenwerkingsovereenkomst tussen de vzw. Panamarenko Collectief en
het MuHKA (met betrekking tot de inhoudelijke en artistieke samenwerking)
De bespreking van de juridische voorwaarden in de verschillende contracten nam
meerdere maanden in beslag, daar de wederzijdse rechten en de plichten van de
verschillende partijen aanzienlijk zijn. Knelpunten zoals de verlengbaarheid van het
huurcontract en de reproductierechten van het beeldmateriaal dienden uitgeklaard te
worden. Nadat de notariële aktes werden goedgekeurd door alle partijen, werd het
pand in huidige toestand door een schatter getaxeerd, alsook het roerend goed (de
artistieke inboedel). Deze cijfers waren noodzakelijk voor de berekening van de
fiscale verplichtingen en de successierechten bij het ondertekenen van de aktes. De
definitieve aktes werden verleden op 14 december 2006 bij notaris Walravens te
Herzele.
In grote lijnen kunnen de engagementen en de taken van de betrokken partijen als
volgt worden samengevat:
1. MuHKA: In het algemeen staat het MUHKA in voor de renovatie en
onderhoud van het gebouw en brengt de nodige expertise in voor de
exploitatie van de woning. Als ontvanger van de schenking en dus eigenaar
van de Biekorfstraat zal het MuHKA het initiatief nemen bij de renovatie. Het
MuHKA zal jaarlijks in de lijn van zijn algemeen beleidsplan, een actieplan
uitzetten. Dit actieplan zal ingepast worden in zijn algemeen museaal- en
programmeringsbeleid. Het Panamarenko Collectief beslist, na overleg met
het MuHKA, over de publieksmomenten, en is bevoegd voor de zaken
waarvoor het exclusief verantwoordelijk is als vzw. Het MuHKA wil planmatig
en in onderling overleg met Het Panamarenko Collectief het archiefsysteem
(software, werkwijze, rechten� ) en haar expertise ter beschikking stellen op
het vlak van communicatie, archief- en depotwerking en publiekswerking..
2. De vzw. Panamarenko Collectief: Het Collectief zal zich in eerste instantie
bezighouden met het onderhoud en ontsluiting van het Panamarenko
patrimonium in het gebouw, het conserveren en ontsluiten van het
Panamarenko archief �Morrens� en de organisatie van een aantal
publieksmomenten. Het Collectief zorgt ervoor dat de �in situ� kunstwerken en
artefacten (vermeld in de akte van schenking) bewaard, gerenoveerd en
ontsloten worden. Het Collectief staat er borg voor dat Panamarenko zich
hiervoor kosteloos actief zal inzetten, zowel door de objecten volgens zijn
eigen normen te restaureren, als door actief mee te denken over de
toekomstige inzet ervan. De restauratie van de voornoemde kunstwerken
zullen klaar zijn ten laatste drie jaar na de start van deze overeenkomst. Het
inventariseren hiervan zal gebeuren in samenspraak met het MUHKA en
volgens het archiefsysteem van het MUHKA.
Presentatie en organisatie van activiteiten op het gelijkvloers en eerste
verdieping.
42

Als de basisrenovatie geëindigd is, zal het Collectief het huis levendig maken
door op geijkte tijdstippen, minstens 2 maal per jaar, een publiek toegankelijke
activiteit te organiseren die in het teken staat van �Panamarenko�. Voor deze 2
activiteiten zal het Collectief zowel op het vlak van organisatie als
publiekgerichte elementen verantwoordelijk zijn. Het MuHKA zal haar vaste
communicatie-instrumenten inzetten overeenkomstig de grootte van het
project.
3. De vzw. Vrienden van het MuHKA: De rol van de Vrienden van het MuHKA
bestaat erin om als derde partij de ontwikkeling naar een vaste werking in en
omtrent het Panamarenkohuis mogelijk te maken, waarna de Vrienden uit het
project verdwijnen. Tot dan vormen de Vrienden het juridische, financiële,
sociale en technische kader van het project. De Vrienden stellen de
coördinator aan als go-between tussen alle betrokken partijen, en als
verantwoordelijke voor al de initiatieven die tijdens de drie fases van het
Panamarenko-project genomen dienen te worden.
Voorts werd tijdens de opstartperiode, en dus parallel aan de afhandeling van de
juridische aspecten, ook werk gemaakt van de initiële subsidie-aanvraag bij de
Vlaamse Gemeenschap. De aanvraag werd principieel goedgekeurd voor een
gespreide subsidie over een termijn van drie werkjaren. Deze goedkeuring gaf
aanleiding om vanuit het MuHKA op zoek te gaan naar een algemeen coördinator
om het gehele Panamarenkoproject in goede banen te leiden.
Eerste werkingsjaar: periode augustus 2006 – augustus 2007
In mei 2006 vond een eerste gesprek plaats tussen de bestuurders van het MuHKA
en Hans Willemse, die als auteur en voormalig galeriemedewerker zeer vertrouwd is
met het leven en werk van Panamarenko, en de rijke geschiedenis van het huis in de
Biekorfstraat. De besprekingen leidden in september 2006 tot de contractuele
aanstelling van Hans Willemse als coördinator, waarmee het project concreet van
start kon gaan. In aanvang werd werk gemaakt van een stappenplan, een werkkader
en een werkingsstructuur om vanuit het MuHKA het gehele project beheersbaar en
overzichtelijk te maken. Het project kreeg de overkoepelende titel �Hammers Up!�
(een uitdrukking van Panamarenko uit de jaren �60) omdat het in de eerste plaats de
renovatie van het pand betreft, en omdat dit statement een duidelijke
intentieverklaring impliceert vanuit het MuHKA om het pand in te bedden in het
Vlaamse culturele erfgoed. Onder dezelfde titel werd op 8 januari 2007 in het MuHKA
een druk bijgewoonde persdag georganiseerd om het project wereldkundig te
maken. Zowel Panamarenko als minister Anciaux waren aanwezig op deze
gelegenheid, die ruime weerklank vond in de pers.
43

Op inhoudelijk vlak werd het project �Hammers Up!� ingedeeld in drie grote fases: de
ontruiming van het pand, de technische heropbouw van het pand, en de authentieke
herinrichting en publieke openstelling van het pand. De eerste fase, die thans aan de
gang is, omvat de volgende 5 doelstellingen:
1. de manuele ontruiming van pand waarbij de selectie wordt gemaakt van de
artistieke en niet-artistieke inboedel;
2. het archiverings- en digitaliseringsproces van zowel het pand als de
artistieke voorwerpen die in de collectie van het MuHKA worden opgenomen
3. het opstellen van de bouw en verbouwkundige dossiers;
4. de uitwerking van een inhoudelijk luik dat gericht is op een eerste
thematentoonstelling omtrent het huis van Panamarenko in het MuHKA;
5. het opvolgen van de subsidiedossiers bij de Vlaamse Gemeenschap,
waaraan de begroting is gekoppeld.
Eind 2006 is er van start gegaan met de eerste doelstelling van de eerste fase : de
manuele ontruiming van pand waarbij de selectie wordt gemaakt van de artistieke
en niet-artistieke inboedel
Voor de ontruiming van het pand werd een part-time extra werkkracht in dienst
genomen. De inboedel van het pand (vaak waardevol) moet manueel gescheiden
worden. Afval wordt afgevoerd per container, historische documenten, tekeningen en
originele werken worden ondergebracht in het MuHKA-depot, meubilair, huisraad,
onderdelen, gereedschappen en materialen worden gescheiden bewaard in kisten.
Voor de volledige opslag en tijdelijke bewaring van de inboedel (in afwachting van de
herinrichting van het pand) werd een tijdelijk depot gevonden bij de firma Speed-Colli
in Wilrijk. Nadat de contractuele onderhandelingen werden afgerond, werd een
depotmedewerker van het MuHKA aangesteld om de opslagplaats in te richten en de
logistieke beheersing af te stemmen op het interne archiefsysteem van het MuHKA.
44

I.3 P u b l i e k s w e r k i n g
1.3.1 Communicatie
a. Ontwikkelingen
Waar 2005 nog in het teken stond van het ontwikkelen van het basis communicatie-
instrumentarium, werd in 2006 vooral gewerkt aan een toenadering tussen de interne
en externe publiekswerking van het museum. De benadering van het publiek werd tot
dan opgedeeld tussen buiten en in het museum. Sinds 2006 wordt er een globale
strategie uitgewerkt die gericht is op een benadering van het publiek voor, tijdens en
na het bezoek. Daarnaast ging er veel aandacht naar het ontwikkelen van een
aanpak op maat van de activiteiten. Zo werden bijvoorbeeld naar aanleiding van de
tentoonstelling �DE-REGULATION with the work of Kutlug Ataman� voorafgaand zeer
intensieve gesprekken gevoerd tussen Irit Rogoff - curator van het project - en de
afdeling publiekswerking. Dit resulteerde in een geheel aparte aanpak van de
communicatie omtrent het project (zie verder).
Binnen de vernieuwde communicatiestrategie van het MuHKA werd er daarnaast
geopteerd om de totaliteit van de werking zo optimaal mogelijk onder de aandacht te
brengen en om aanvullend te segmenteren en volgens activiteit, onderwerp en item
gericht te communiceren. Verder werden er opnieuw een aantal partnerships
aangegaan met derden. Zo werd er samengewerkt met o.m. Art Brussels, Extra City,
het KMSKA, het Van Abbemuseum, Toerisme Antwerpen, stad Antwerpen, Monty,
Petrol, deSingel,... Daarnaast nam het MuHKA deel aan gerichte promotieacties als
de Antwerpse cultuurchèques voor studenten, Vivaboxes, verwenboekje
Boekenbeurs, Museumnacht, Antwerpen in de wereld,... Het MuHKA ondersteunde
in 2006 ook het nieuw opgerichte kunstblad art. Het eerste nummer werd ook in
het MuHKA voorgesteld. Daarnaast haalden we de banden met het Antwerpse
galerijcircuit nauwer aan en werden gesprekken opgestart voor een gezamenlijk
evenement annex promotieacties voor 2007 en trad het MuHKA toe tot de
overlegkoepel tussen de Antwerpse en Provinciale musea.
Binnen het communicatieteam werden de taken herverdeeld. Er werd afgestapt van
een aparte communicatiepersoon voor de MuHKA_media werking. Alle medewerkers
communicatie staan voortaan in voor de communicatie van alle MuHKA-activiteiten,
inclusief deze welke onder de MuHKA_media vlag ontwikkeld worden. Naast de
verantwoordelijke communicatie bestaat het team nu uit een persmedewerker (60%),
een all round communicatiemedewerker (100%) en een editor voor alle teksten
(80%). Er werd een eerste stap gezet om het vrijwilligersteam dat instaat voor de
verdeling van promotiemateriaal en ondersteuning bij de mailings uit te breiden en
beter te structureren.
Het komende jaar zal er werk gemaakt worden van een integraal vrijwilligersteam,
waar de teams nu nog verdeeld zijn over MuHKA, MuHKA_media, Bibliotheek.
Het adressenbestand werd verder uitgebreid en opgedeeld in specifieke
focusgroepen, met de activiteiten en projecten van de werking als uitgangspunt.
45

Zo werd bijvoorbeeld n.a.v. �ACADEMY Learning from Art� het bestand van de
kunstenaars, kunst- en academische opleidingen uitgebreid. Waar het bestand in
2005 nog beperkt was tot een 1500-tal gerichte contactadressen beschikten we eind
2006 over een gedifferentieerd bestand van 10.688 contacten.
Verder werd er werk gemaakt van een grotere gelijkvormigheid binnen de huisstijl.
Het drukwerk van MuHKA en MuHKA_media werd op elkaar afgestemd; de titels,
muurteksten, collectiefiches en achtergrondinfo in de tentoonstellingen worden
voortaan ook vormgegeven conform de huisstijl. Voor MuHKA_media werd grootste
aanpassing doorgevoerd. Het maandelijkse programmaboekje werd vervangen door
een folder-poster. Deze aanpassing resulteerde in een verminderde werklast en een
grotere visibiliteit. De folders vallen veel beter op dan het eerdere boekje en de
doordruk van de posters op de achterzijde wordt apart verspreid via Agrafa. Ook de
raamaffiche met maandelijkse programma-update aan het FotoMuseum werd
aangepast conform de huisstijl. Deze laatste was echter verschillende maanden
onbruikbaar door stormschade. De provincie, aan wie het gebouw toebehoort,
maakte spijtig genoeg geen prioriteit van de herstelling, wat de visibiliteit van
MuHKA_media gedurende een vijftal maanden op zijn eigen locatie teniet deed. Aan
de gevel van het MuHKA zelf werd er verder gebruik gemaakt van grote spandoeken
n.a.v. de grote tentoonstellingen, die bevestigd worden aan de rotonde van de
buitengevel. De vernieuwing van het terras en het installeren van twee extra
ingangen via het terras werd als opportuniteit aangegrepen om het museum an sich
een grotere zichtbaarheid te verschaffen. Aan weerszijde van de ingang werden twee
vaste banieren met MUHKA.BE en werk uit de collectie bevestigd en boven de
hoofdingang werd een nieuw bord geplaatst met INGANG/ENTRANCE/ENTREE.
Tenslotte stelde het MuHKA zich in 2006 letterlijk op als een open huis door zich
actief mee in te zetten voor een actie als 0110. Tijdens de concerten stelde het
museum zijn ruimtes ter beschikking voor het perscentrum van de organisatie. Ook
bij de uitwerking van het project Sirene � een initiatief van Luc Tuymans � n.a.v.
0110 was het MuHKA nauw betrokken. Van de foto�s die op alle Sirene-plekken
gemaakt werden maakten we een affiche die we vervolgens aan alle betrokken
kunstenaars en instellingen schonken.
b. De pers
Sinds 2005 zet het MuHKA in op een meer proactieve persbenadering. Daarnaast
werden de internationale contacten in het persbestand gevoelig uitgebreid, dit
voornamelijk dankzij projecten en internationale samenwerkingen als �INTERTIDAL
Vancouver Art & Artists�, �DE-REGULATION with the work of Kutlug Ataman�,
�ACADEMY Learning from Art� en the �Projection Project�. Per activiteit en/of item
werd een gerichte persselectie gemaakt, die actief bewerkt werd met het oog op
redactionele aandacht.
Omgang met de pers
In de plaats van persconferenties werd er ook in 2006 voornamelijk geopteerd voor
een aanpak op maat en werd er gewerkt met perspreviews op aanvraag, al dan niet
gekoppeld aan interviews.
46

Dit met zeer positief resultaat tot gevolg: journalisten krijgen een veel persoonlijker
ontvangst, kunnen komen op datum en uur die hen het best past.
Internationale pers
De informatiestroom rond tentoonstellingen kwam ook in 2006 vaak te laat op gang
om een proactieve werking naar internationale media op te zetten. De
tentoonstellingen an sich genereerden rond de openingsperiode gelukkig wel
behoorlijk wat internationale persaandacht. Deze besprekingen, recensies
verschijnen echter vaak op het einde of zelfs na afloop van de tentoonstellingen. Het
traceren van de effectieve weerslag van de internationale perscontacten blijft
bovendien een heikel punt. Het MuHKA beschikt niet over de nodige middelen om
beroep te doen op een internationale persknipseldienst en journalisten sturen niet
altijd consequent hun bijdragen in (hoewel dit wel gevraagd wordt). De dienst
toerisme van de stad Antwerpen ontvangt regelmatig buitenlandse journalisten in
Antwerpen. Het MuHKA staat mee op de lijst van te bezoeken plekken die de dienst
toerisme actief voorstelt aan deze persmensen.
Persreizen
In 2006 werden er geen persreizen georganiseerd. De Belgische pers werd wel
uitgenodigd naar het Van Abbemuseum n.a.v. het ACADEMY project dat daar
gelijktijdig liep met de tentoonstelling in het MuHKA.
c. Communicatie-instrumenten
Het communicatie-instrumentarium van het MuHKA werd in de loop van 2006 verder
geoptimaliseerd, binnen de mogelijkheden van de bestaande budgetten. Naast de
reguliere basis-instrumenten zoals het MuHKAzine, de MuHKA_media
programmafolder, aankondigingen van tentoonstellingen, collectiepresentaties,
advertenties, e-nieuwsbrieven en website wordt er gezocht naar bijkomende
communicatiemiddelen binnen de ruimte en de mogelijkheden van de activiteit.
MuHKAzine
Verschijnt vier maal per jaar, telkens naar aanleiding van de seizoenstentoonstelling.
Het MuHKAzine werpt een blik op de totaliteit van de MuHKA-activiteiten en beperkt
zich dus niet tot enkel info over de tentoonstelling. Er werd geopteerd voor een
boekje op A5-formaat in vierkleurendruk. Binnen het MuHKAzine wordt er gezocht
naar een goed evenwicht tussen beeld en tekst, wordt er zeer veel aandacht
geschonken aan veel en aantrekkelijk beeldmateriaal en worden er daar waar
mogelijk ook actiefoto’s in het museum gebruikt (bijvoorbeeld een foto van de Dag
van de Cultuureducatie die in het MuHKA georganiseerd werd door Canon
Cultuurcel). Het MuHKAzine opent telkens met twee pagina�s �MuHKAlife� waarin
activiteiten van voor en achter de schermen opgenomen kunnen worden, of
teruggeblikt wordt op een activiteit die bijzonder was. �MuHKA verwacht� is dan weer
een smaakmaker voor de komende projecten.
Uitnodigingen
Deze worden aangemaakt naar aanleiding van de openingen van de
tentoonstellingen.
47

De uitnodigingen van de collectiepresentaties fungeren meteen ook als flyer, vermits
er hiervoor niet standaard een openingsmoment voorzien wordt en worden verder
mee verstuurd met de uitnodigingen voor de openingen. ook hier wordt er gewerkt op
A5 formaat.
Newsflash
Hoewel er binnen de huidige website nog geen mogelijkheid tot e-newsletter bestaat,
noch de mogelijkheid voor bezoekers / geïnteresseerden om hierop in te tekenen,
werd er in juni 2005 toch beslist om tussentijds met een newsflash van start te gaan.
Deze wordt aangemaakt en vormgegeven door een van de communicatiemedewerkers
en vooral verzonden ter aankondiging van de opening van de
tentoonstelling, een collectiepresentatie of een bijzondere activiteit (zoals
boekpresentaties, lezingen,...).
Voor MuHKA_media wordt er tweewekelijks een newsflash uitgestuurd op een totaal
e-mailbestand van 3.565 contacten. Hierin worden steeds twee tot maximum drie
onderdelen van het programma uitgelicht. De newsflash van zowel MuHKA als
MuHKA_media wordt opgemaakt met een directe doorklikmogelijkheid naar de
website.
Website
De website van het MuHKA is slechts online sinds februari 2004. In 2006 werden er
een aantal fundamentele aanpassingen uitgevoerd. Bij de aanmaak van de website
was de fusie met het centrum voor beeldcultuur nog niet rond, daardoor kon er bij
aanvang geen rekening gehouden worden met de (internet)noden van een dagelijkse
filmprogrammering. Met de opstart van MuHKA_media in 2005 bleek dit al gauw voor
een aantal tekortkomingen te zorgen. De kalender werd aangepast, de mogelijkheid
om thema�s toe te kennen aan het programma (waardoor en er programmaclusters
kunnen ingevoerd worden), er werd een zoekfunctie voor het filmprogramma
toegevoegd (met de mogelijkheid om te zoeken op titel, acteur, regisseur) en er werd
een directe link vanuit de homepage voorzien. Daarnaast werd ook het persluik op
de site een stuk overzichtelijker en gebruiksvriendelijker gemaakt. Tenslotte werd
ook de info onder �MuHKA ontvangt� opnieuw geordend en gebruiksvriendelijker
gemaakt.
Tenslotte werd er voor �DE-REGULATION with the work of Kutlug Ataman� een site
ontwikkeld (die gekoppeld werd aan de MuHKA-site); www.de-regulation.org heeft
een heel aparte opbouw, biedt de mogelijkheid om veel bijkomende achtergrondinfo
op te nemen, alsook videoregistraties en laat daarnaast externen toe om
gerelateerde info te posten. DE-REGULATION loopt momenteel in Herzliya (Israel)
en zal later ook in Berlijn getoond worden, beide plekken maken gebruik van dit
internetplatform.
Spandoeken & affiches
Het MuHKA beschikt niet over de nodige budgetten om voor elke tentoonstelling
affiches te laten aanmaken. Wanneer er binnen het tentoonstellingsbudget extra
middelen vrijkomen (zoals bij �Homo Fabre� en �ACADEMY Learning from Art�) wordt
er wel voor affiches geopteerd vermits dit toch een belangrijke visibiliteit in het
straatbeeld geeft.
48

Voor de grote tentoonstellingen werd er wel telkens een spandoek aangemaakt voor
de gevel van het museum, om aan het eigen gebouw in ieder geval visibiliteit te
geven aan de belangrijkste publieksactiviteit van het museum. Voor �DE-
REGULATION with the work of Kutlug Ataman� werd er binnen het globale
tentoonstellingsbudget extra ruimte vrij gemaakt om via de buitengevel van het
museum al een eerste impressie van het project te geven. Via vier grote spandoeken
werd het publiek al van buitenaf aangesproken met foto�s en citaten uit de werken
van Ataman. Deze citaten werden trouwens ook gebruikt voor buttons en stickers.
Voor MuHKA_media wordt er maandelijks een affiche aangemaakt die verspreid
wordt over het Antwerpse horeca-, winkel- en studentennetwerk via Agrafa.
Advertenties
Gezien het beperkte communicatiebudget werd er beslist om vooral nationaal te
adverteren. Dit voornamelijk in het nieuwe kunstblad �ART� en in �A Prior� voor
het MuHKA, en lokaal in �WEEKUP� voor het filmprogramma van MuHKA_media.
Daarnaast wordt het MuHKA-programma ook opgenomen in de folder van de
Antwerpse galerijen.
Bijkomende communicatiemiddelen
Het al dan niet inzetten van bijkomende communicatiemiddelen was voornamelijk
een budgettaire overweging. Het afgelopen jaar was deze ruimte er voor het project
�HOMO FABRE�, dankzij de samenwerking met het KMSKA en een extra financiële
ondersteuning van de stad Antwerpen en �ACADEMY Learning from Art�, dankzij de
ondersteuning van het Siemens Arts Program. Voor beide projecten werd een
affichecampagne opgezet en werd een aparte meertalige folder aangemaakt. De
eerste i.s.m. het KMSKA, de tweede i.s.m. Siemens en het Van Abbemuseum. Voor
de tentoonstelling �DE-REGULATION with the work of Kutlug Ataman� werd binnen
het reguliere communicatiebudget middelen vrijgemaakt voor buttons en stickers,
met citaten uit de videoregistraties van Ataman en een verwijzing naar de site
www.de-regulation.org Deze werden op ruime schaal verspreid en als
communicatieteaser ingezet bij het project. Voor �KINO EYE� werd ook een aparte
folder en affiche aangemaakt die gericht verspreid werd ook via het netwerk van
projectpartners Constant vzw.
Programmabrochure MuHKA_media
Maandelijks werd een programmabrochure aangemaakt. Deze wordt verspreid via
direct mailing, de balies van zowel het MuHKA als het FotoMuseum en een
uitgebreid parcours van café�s, restaurants en culturele instellingen.
Flyers
Binnen de nieuwe opmaak van de folder was het mogelijk om voor speciale
evenementen een aparte flyer aan te maken. Deze flyers worden afhankelijk van de
activiteit verspreid via vrijwilligers op gerichte plekken en culturele evenementen.
49

1.3.2 Bemiddeling
De belangrijkste taak van bemiddeling is de bezoekers van het MuHKA ontvangen,
wegwijs maken, begeleiden en bemiddelen bij hun contact met het kunstwerk; dat
gaat van onthaal en bewegwijzering over informatieteksten tot geleide bezoeken.
Een groot deel van de werking is gericht op het ontwikkelen, onderbouwen,
bestendigen en uitbreiden van het aanbod voor het publiek. Het bestaande aanbod
voor groepen (onderwijs en vrije tijd) werd vooral bestendigd, nieuwe initiatieven
richten zich vooral naar de individuele bezoekers. Er werd onderzocht hoe
presentatie en bemiddeling beter op elkaar kunnen ingrijpen ten voordele van zowel
de kunst als het publiek. Daarnaast kwam de afstemming tussen bemiddeling en
communicatie in een stroomversnelling door deze twee werkdomeinen te verenigen
in de afdeling publiekswerking. Deze complementaire werking had ook een fysieke
weerslag in de versmelting van beide bureaus tot één dynamische werkplek.
a. Onthaal
Het eerste contact van de museumbezoeker is in de meeste gevallen via het onthaal.
Binnen het onthaal onderscheiden we drie primaire functies:
• Informatievoorziening: gaande van het meedelen van de openingsuren
over het wegwijs maken in het gebouw tot het overhandigen en het
toelichten van het programma;
• Gegevensverwerking: gaande van het registreren van een lidmaatschap
over het verwerken van een reservering tot het behandelen van een
klacht;
• Verkoop: gaande van tickets over catalogen tot postkaartjes.
Daarnaast vervult het onthaal nog een aantal sterk samenhangende secundaire
functies: het is de stem, het gezicht, het uithangbord van het museum. Via het
onthaal tonen het MuHKA en MuHKA_media zich gastvrij en klantgericht;
publieksvriendelijkheid staat daarbij centraal en is dan ook een belangrijk
aandachtspunt voor deze medewerkers.
Dankzij de reorganisatie maken beide balieteams, het suppoostenteam en de
telefonische onthaalmedewerker structureel deel uit van de afdeling publiekswerking,
onder leiding van een onthaalverantwoordelijke. Daardoor is de onthaalfunctie een
constante verantwoordelijkheid geworden van de afdeling.
Ondanks de moeizaamheid van de reorganisatie en de verdeling van nieuwe
verantwoordelijkheden zijn er al een heel aantal kleine acties ondernomen in 2006:
• Onthaal moet bereikbaar en zichtbaar zijn: reservaties verlopen sinds dit
jaar via één telefoonnummer (03/260.99.90) en één e-mailadres, nml.
ontvangt@muhka.be en dit voor beide locaties waardoor de bezoeker
onmiddellijk wordt verder geholpen of wordt doorverbonden met de juiste
persoon. De telebutler, die voortdurend problemen opleverde, is
uitgeschakeld waardoor de beller onmiddellijk de onthaalmedewerker aan
de lijn krijgt.
50

• Webonthaal: na herhaaldelijke klachten van virtuele bezoekers werd het
ontvangt-luik op de website herschikt. De informatie van beide locaties
werd samengevoegd, uitgebreid en herschikt. Een bijkomend
aandachtspunt was het up-to-date houden van het aanbod op de eigen
website en externe websites. Deze verantwoordelijkheid werd expliciet
toegevoegd aan het takenpakket van de administratief medewerker.
• Informatiedoorstroming: door de aanstelling van een onthaalverantwoordelijke
wordt de informatiedoorstroming van en naar de onthaalmedewerkers
meer gestroomlijnd.
De informatievoorziening, gegevensverwerking en verkoop moeten vlot verlopen. De
bezoekers verlangen niet alleen correctheid maar ook snelheid. Zo blijft het
ticketsysteem in MuHKA_media een hangend probleem dat op korte termijn een
oplossing moet krijgen dat haalbaar is op vlak van personeel en budget. Op lange
termijn moet er op beide locaties een volledig nieuw kassasysteem geïmplementeerd
worden dat gekoppeld is aan een efficiënte dataverwerking en boekhouding. Dit
dossier wordt volgend jaar opgestart.
Klantvriendelijkheid blijft een must en je kunnen inleven in de persoon die je onthaalt,
is een troef. Beleefdheid en vriendelijkheid zijn vanzelfsprekend, ook als het wat
moeilijker wordt (de klant is koning). De onthaalmedewerkers moeten in dat verband
precies weten hoe ze op problemen kunnen reageren, welke de grenzen zijn van hun
bevoegdheden en tot wie ze zich kunnen wenden indien de situatie uit de hand loopt.
Met alle medewerkers die een expliciete onthaalfunctie in hun takenpakket hebben
(baliemedewerker, suppoost, MuHKAFE-medewerker, telefonisch medewerker) is
een persoonlijk gesprek gevoerd over klantvriendelijkheid. Vanuit deze gesprekken is
besloten om een traject op te zetten rond klantvriendelijk voor ALLE medewerkers;
dit wordt een actiepunt binnen ontwikkelingsproces communicatie (in overleg met
personeelswelzijn).
b. Bewegwijzering
De bemiddeling coördineert de bewegwijzering in huis. Het gaat hier niet alleen over
wegwijzers maar ook over grotere aanduidingen zoals titels van tentoonstellingen,
toegangsprijzen en mededelingen over activiteiten. In samenwerking met de
communicatie wordt er gezorgd voor coherentie op vlak van inhoud en vormgeving.
Het toepassen van de huisstijl draagt bij tot de herkenbaarheid. Er wordt ook steeds
bekeken in welke talen er bewegwijzerd dient te worden of er worden zo
internationaal mogelijke woorden gebruikt.
Gezien de budgettaire beperkingen voor de bewegwijzering wordt er per project voor
een verbetering van de bewegwijzering gekozen die een blijvende waarde heeft na
afloop van het project. Onderstaande gerealiseerde aspecten hebben de
doeltreffendheid van de algemene bewegwijzering verhoogd in het MuHKA:
• Praktische informatie: zichtbaar aanbrengen van openingsuren en
inkomprijzen aan de balie
51

• Route: aanduiding van presentatieruimtes en andere publieke ruimtes
(auditorium, MuHKA_bibliotheek) in de trappenhal én in de liften
• Noodsignalisatie: volledige vernieuwing en uitbreiding van de signalisatie op
de nooddeuren en nooduitgangen in het MuHKA
• Route: signalisatie achter de schermen van het MuHKA en verwijzing naar de
andere locatie
• Productinformatie: aankondiging van de weekactiviteiten op een flatscreen in
de inkompartij van het MuHKA
Per project is er altijd een specifieke en dus tijdelijke bewegwijzering nodig om de
bezoeker wegwijs te maken naar en in de nieuwe presentaties, bijvoorbeeld de titel
van de tentoonstelling in de inkompartij of een banier aan het gebouw.
Naast de interne bewegwijzering is er door de Vrienden van het MuHKA i.s.m.
communicatie de zichtbaarheid van het gebouw aangepakt door het aanbrengen van
2 grote panelen aan de gevel en een duidelijke naamsvermelding. Verder blijft de
signalisatie in de stad naar het Zuid en de musea een oud probleem dat moeizaam
op te lossen is.
In MuHKA_media verloopt het aanbrengen van doeltreffende bewegwijzering in onze
huisstijl moeilijk omdat er steeds moet worden overlegd met het FotoMuseum. Toch
was het onontbeerlijk om onze werking meer zichtbaar te maken en te
onderscheiden van de FotoMuseumwerking. Onderstaande gerealiseerde aspecten
hebben de doeltreffendheid van de bewegwijzering verhoogd in het museum:
• Productinformatie: elke maand wordt er een raamaffiche aangemaakt met de
aankondiging van het programma
• Productinformatie: een prikbord per zaalingang geeft plaats om
aankondigingen, affiches, folders of bemiddelingsteksten op te hangen
• Productinformatie: bij het betreden van het FotoMuseum is er een folderrek
geplaatst waarin alle folder van beide locaties een plaats hebben
• Praktische informatie: achter de balie is een kader voorzien waarin de
inkomprijzen worden aangekondigd
• Productinformatie: op de balie staan displays met folders van MuHKA_media
en MuHKA
• Productinformatie: buiten het museum staan stoepborden met hierin affiches
van de geprogrammeerde films
In overleg met het FotoMuseum moet er een werkwijze worden gevonden die toelaat
dat de publieksmedewerkers sneller kunnen reageren als er zich praktische
problemen voordoen.
1.3.3 Bezoekerscomfort
Het comfort van de bezoeker bepaalt mee zijn appreciatie van de presentaties,
voorstellingen en de organisatie. Bezoekerscomfort steunt op een aantal
noodzakelijk aanwezige voorzieningen die voldoende comfortabel en sfeervol
moeten zijn. Hierbij denkt men onmiddellijk aan ingrijpende en dure ingrepen maar
toch kunnen kleine inspanningen op dit vlak al veel effect hebben, bijvoorbeeld de
muur een andere kleur geven, de belichting warmer maken, ...
52

Net zoals voor de bewegwijzering is er een beperkt budget voor het bezoekerscomfort.
Vermits elke nieuwe presentatie andere behoeften en noden voor het
publiek meebrengt, is het moeilijker om voor het bezoekerscomfort blijvende
ingrepen te realiseren. Onderstaande gerealiseerde aspecten hebben de
doeltreffendheid van het algemene bezoekerscomfort verhoogd in het MuHKA maar
hebben soms tegelijkertijd nieuwe problemen in het leven geroepen:
• Praktische informatie: tekstueel informeren van de bezoeker tijdens
opbouwperiodes en de daaruit vloeiende ongemakken, bijv. lawaaihinder
• Kostprijs: de tarieven in MuHKA_media zijn verlaagd en aangepast naar
analogie met de tarieven van het MuHKA
• Kostprijs: de tarieven voor rondleidingen, filmvoorstellingen en andere
begeleide formules zijn aangepast naar een prijs per persoon i.p.v. een prijs
per gids/inleider vermeerderd met de inkomprijs. De prijzen zijn voor de 2
locaties uniform gemaakt.
• Toegankelijkheid: er is een infrastructurele ingreep gebeurd opdat het
MuHKAFE een aparte ingang heeft; zo is iedereen welkom in het MuHKAFE
en niet enkel de museumbezoeker. Is het nu niet wenselijk dat het café iets
langer open blijft dan het museum? Zo kan de museumbezoeker zijn bezoek
aangenaam afsluiten in het MuHKAFE.
• Faciliteiten: door de aanpassing van de toegankelijkheid van het MuHKAFE
zijn de huidige vestiaire en lockers verwijderd zonder dat er evenwel een plan
voor een nieuwe inbedding is bedacht. Enkele verrijdbare kapstokken hebben
adhoc een oplossing geboden maar er zijn geen lockers meer voor het
publiek.
• Toegankelijkheid: we kregen een klacht van het Toegankelijkheidsbureau voor
Openbare Gebouwen van een regelmatige bezoeker (persoon met een
handicap) van het MuHKA die zeer ontevreden is over de vernieuwde
inkompartij. Voor haar is de vernieuwing geen verbetering. De klacht wordt
opgevolgd door de afdeling ondersteuning, infrastructuur.
• Openingsuren: de galerijen hebben gemeld dat ze regelmatig van bezoekers
horen dat het wenselijk zou zijn dat het MuHKA hetzelfde sluitingsuur zou
hebben, nl. 18u. Bovendien zijn wij vragende partij om de tijd tussen het
afsluiten van het MuHKA en de eerste film in MuHKA_media te verkleinen.
• Faciliteiten: het museumcafé van het FotoMuseum is reeds langer dan een
jaar gesloten, als adhoc-oplossing is er een drankenautomaat in de gang
geplaatst. In april 2007 zou het museumcafé terug open gaan.
Per project is er altijd een aangepast en dus tijdelijk bezoekerscomfort nodig voor de
bezoeker; dit situeert zich voornamelijk op vlak van zitgelegenheid en zichtbaarheid
van de praktische en tekstuele bemiddeling in de presentaties.
Er moet dringend nagedacht worden over een eventuele aanpassing van de
openingsuren van het MuHKA en het MuHKAFE. Ook een permanente oplossing
voor de vestiaire en de lockers is dringend. Dit zijn de grootste uitdagingen voor
volgende jaar op vlak van bezoekerscomfort.
Alle medewerkers van de afdeling publiekswerking hebben de verantwoordelijkheid
als ze merken dat het bezoekerscomfort in het gedrang komt, dit te signaleren aan
de medewerkers van andere afdelingen.
53

1.3.4 Publieksbegeleiding
De kern van publieksbegeleiding is de bemiddeling tussen het publiek en het
kunstwerk; wat kan hedendaagse kunst/film voor de bezoeker betekenen?
a. Onderwijs
Het onderwijs is een belangrijke partner voor het MuHKA: het is enkel via
schoolbezoeken dat we iedereen � ongeacht de sociale achtergrond, de opvoeding,
de interesses enzovoort � kunnen bereiken en met hedendaagse kunst, nieuwe
media of film kunnen laten kennismaken. Daarnaast spreekt het vanzelf dat het
onderwijs een belangrijke bezoekersgroep is voor het MuHKA: uit het schoolpubliek
van vandaag groeit ons museum- en filmpubliek van morgen.
De doelstellingen die zich in 2006 voor het onderwijs stelden, situeerden zich op
twee vlakken: aan de ene kant de bestendiging van het evenwichtig basisaanbod
met een kleine uitbreiding ervan voor (toekomstige) leerkrachten en aan de andere
kant meer gerichte promotie van het aanbod.
Voor de promotie van het aanbod was een intensieve samenwerking met de
communicatie noodzakelijk. Het was daarbij wenselijk om de promotie doelgericht op
te maken waardoor de lezer zich meer aangesproken voelt in plaats van alle
informatie aan alle groepen mee te geven. Financieel vraagt dit wel meer
inspanningen omdat er divers promotiemateriaal dient te worden aangemaakt.
Anderzijds is een folder waarin het aanbod wordt aangekondigd heel snel gedateerd
en moet er een nieuwe, juiste versie worden aangemaakt. Dit maakt dat er ook korter
op de bal kan worden gespeeld. Ook is er bewust voor gekozen om alle promotie
voor beide locaties samen te voegen: zo wordt er gewerkt aan de beeldvorming van
leerkrachten en leerlingen over het MuHKA als een kunsthuis waarin zowel film,
hedendaagse kunst en beeldmedia aan bod komen.
Concreet vertaalden deze doelstellingen zich in de volgende acties:
• Nieuw aanbod (i.s.m. CANON Cultuurcel: SKOOP!
SKOOP! verwijst naar het Griekse woord skopein, wat kijken naar betekent en
richt zich op de audiovisuele vorming van jongeren en hun leerkrachten (SO).
Tijdens de workshop wordt beeldcultuur geïllustreerd met talrijke audiovisuele
creaties (videoclips, games, tv-series,� ) en kritisch benaderd aan de hand
van vier thema�s, die gelinkt zijn met jongeren en hun leefwereld. Door actief
aan de slag te gaan, zetten we een passieve consumptie van audiovisuele
beelden om in een bewuste, kritische omgang hiermee. Als omkadering wordt
er ook een publicatie meegegeven.
• Voor alle leerkrachten: de jaarlijkse museumnocturne voor het onderwijs.
Het jaarlijkse ontmoetingsmoment van het MuHKA met leerkrachten werd voor
de vijfde maal in de vorm van een nocturne georganiseerd. Ditmaal in het
kader van de tentoonstelling �ACADEMY. Learning from Art� en was weer een
overdonderd succes. Dit wordt duidelijk gesmaakt door leerkrachten.
54

• Onderwijsfolder: er werd een aparte jaarfolder (sept-juni) voor het onderwijs
ontwikkeld waarin het aanbod wordt gepresenteerd in de opdeling
�kunstkijken� en �filmkijken�.
• Website: het aanbod van MuHKA_media is meer uitgebreid omschreven: elk
van de 50 films staat met een samenvatting op de MuHKA-website en is
duidelijk ingedeeld binnen tien thema�s.
• Databestand: het databestand is uitgebreid waardoor alle academies en
docenten worden uitgenodigd voor de vernissages. De digitale nieuwsbrief
wordt ook naar studenten gestuurd.
• Nauwere samenwerking met de academies: het kunstenaarsgesprek met
Kutlug Ataman in verschillende Academies is een zeer succesvolle formule
gebleken die jaarlijks herhaald moet worden.
• Infomoment voor leerkachten secundair onderwijs: naar aanleiding van de
tentoonstelling �De-regulation� werd een rondleiding en nagesprek georganiseerd.
• Mailings: de leerkrachten worden nu regelmatiger en beter geïnformeerd via
digitale nieuwsbrief.
• Navorming leerkrachten: naar jaarlijkse traditie werd er in september een
navorming voor leerkrachten secundair onderwijs aangeboden in
MuHKA_media voor de Week van de Franse Film (i.s.m. Délégation Culturelle
et Pédagogique Ambassade de France).
• Samenwerking: MuHKA_media werkte dit jaar nog intensiever samen met UA
en het Atelier Video & FilmKunst van de Koninklijke Academie voor Schone
Kunsten-DKO in Antwerpen, dit in kader van Filmhistories en Vlaamse Film
Confidenties.
• MuHKA_media stelde zijn zalen ook open voor gastlessen bijv. voor Karel De
Grote Hogeschool en gastworkshops bijv. AIFOON.
Wat het museumbezoek betreft gaven leerkrachten de voorkeur aan een
themarondleiding omdat dit een interessante invalshoek biedt en de mogelijkheid tot
differentiatie. Algemeen was er een kleine daling (13 groepen minder) van het aantal
groepsbezoeken uit het onderwijs. De bestendiging van het aanbod had dus een
bestendiging van het aantal groepen tot gevolg. De groepen uit het kleuteronderwijs
bleven op hetzelfde peil. Opmerkelijk is wel dat minder groepen uit het lager
onderwijs het MuHKA hebben bezocht in tegenstelling tot een stijging van het aantal
groepen uit het secundair onderwijs. Een verklaring voor deze stijging is
waarschijnlijk de gerichte actie naar het secundair onderwijs in de tentoonstelling
�De-regulation�: de stijging is dan ook vooral in de maand maart waar te nemen
(2005:4 groepen >2006:15 groepen). Dit verklaart ook deels dat het aantal
deelnemers is gestegen ondanks het feit dat het aantal groepen lichtelijk is gedaald:
de groepen voor het secundair onderwijs zijn groter dan de groepen van het lager
onderwijs. Ook het hoger onderwijs kende een terugloop in het aantal
groepsbezoeken (2005:30 groepen >2006:17 groepen): de gratis deelname aan het
project DUBBELFOCUS (gesubsidieerd door de CANON Cultuurcel) in 2005 was
beëindigd en in 2006 betalend in het aanbod opgenomen. Er blijft dus een financiële
drempel voor onderwijsgroepen.
Wat het bemiddeld filmbezoek betreft in MuHKA_media zien we een stijging in het
aantal deelnemers (2005:6721 >2006:8467). Het aantal bezoekers uit het secundair
onderwijs steeg lichtelijk.
55

Opvallend hierbij is het feit dat de secundaire scholen uit 2005, bijna allemaal
terugkeerden in 2006. Hiernaast kregen we er ook een aantal nieuwe scholen bij. Dit
kan te wijten zijn aan de grotere verspreiding van de onderwijsfolder en het
uitgebreid aanbod op de website. Een grotere stijging zien we vooral in de bezoekers
uit het hoger onderwijs en de groep plus18. Dit kan enerzijds te verklaren zijn door
het nieuwe aanbod (SKOOP!, Filmhistories/lezingen en Vlaamse Film Confidenties)
en anderzijds aan de nauwere samenwerking met derden (CANON Cultuurcel,
Atelier Video & FilmKunst van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten-DKO
in Antwerpen, UA, AIFOON). Een relatief nieuwe groep zijn de min18 bezoekers.
Voorheen werd er nauwelijks een aanbod gecreëerd voor kinderen en jongeren in
hun vrije tijd. Door de samenwerking met het Europees Jeugd Film Festival en een
aangepaste selectie van kinder- en jeugdfilms aan te bieden, vinden ook families met
kinderen en jongeren de weg naar MuHKA_media.
Volledig overzicht zie bijlage 15: aantal groepsbezoeken per onderwijsniveau en totaal
aantal deelnemers
De onderwijsfolder en de digitale nieuwsbrief hadden dus niet het beoogde effect als
het gaat om een duidelijke toename van het aantal groepen uit het onderwijs.
Volgend jaar is het wenselijk om meer directe, persoonlijke en gerichte acties te
ondernemen waarbij leerkrachten van verschillende onderwijsniveaus kennismaken
met de hedendaagse kunst, het tentoonstellings- en het filmprogramma. Dit vooral
met het oog op het aantrekken van nieuwe groepen. Het rondleidingsaanbod,
filmvoorstellingen en de museumnocturne voor het onderwijs hebben een trouw
publiek dat jaarlijks terugkomt.
b. Volwassenen
De afgelopen jaren werd veel energie gestoken in de ontwikkeling van methodes en
het bemiddelingsaanbod voor groepen die in hun vrije tijd komen. Het is altijd ons
streefdoel om een aantrekkelijk, gediversifieerd en laagdrempelig aanbod te creëren,
zodat zoveel mogelijk bezoekers er iets van hun gading in kunnen vinden en wie
weet op die manier hun eerste stappen in de wereld van de hedendaagse kunst
zetten, of beslissen om nog eens langs te komen.
De rondleidingen, het wandelgesprekken, museumontbijten, dagprogramma�s en
filmlezingen voor volwassenen bleven als succesvolle formules in het aanbod
behouden.
In 2006 steeg het aantal groepen volwassenen die het MuHKA bezochten
opmerkelijk (2005:88 >2006:104). Als we dit per maand bekijken is de stijging het
sterkst waarneembaar in de maanden februari (tentoonstelling Intertidal), juni
(tentoonstelling Homo Faber) en december (tentoonstelling Projection Project). Het
stijgend aantal groepen volwassenen verklaart mee de stijging van het totaal aantal
deelnemers in 2006: een groep volwassenen (15 à 18) is groter dan een groep
kinderen (10 à 12).
Volledig overzicht zie bijlage 16: aantal groepsbezoeken plus 18 en totaal aantal
deelnemers
56

Voor de bezoekers die niet kiezen voor een geleid groepsbezoek, wordt getracht om
steeds een toegankelijk basisaanbod van kwalitatieve begeleiding en bemiddeling te
voorzien. Dit aanbod varieert van gratis informatieteksten over lezingen tot zeer
specifieke bemiddelingsinstrumenten. In de beleidsnota�s die voor de periode 2006-
2010 werden opgesteld, heeft bemiddeling de individuele bezoeker van beide
locaties als absolute prioriteit naar voor geschoven.
Eind 2005 werd het gangbare bemiddelingsinstrumentarium van het MuHKA in vraag
gesteld in het licht van een nieuw ontwikkelingsproces op het vlak van bemiddeling in
de tentoonstellingen. Een eerste stap werd gezet bij de tentoonstelling �Intertidal�
toen presentatie en bemiddeling meer op elkaar werden afgestemd. Deze koers werd
voluit verder gezet in 2006: meer op maat werken i.p.v. steeds een vast
bemiddelingsinstrumentarium toepassen.
Enkele opmerkelijke acties in het MuHKA en MuHKA_media:
• In de collectie werden de collectiefiches uit de leesbanken gehaald en kregen
een meer prominente plaats aan de muur, verspreid over infopunten in de
presentatie. Ook de vormgeving werd aangepast aan de huisstijl.
• In de tentoonstelling �De-regulation� kregen de bezoekers een badge of sticker
mee met een straffe uitspraak van enkele personages uit de video-installaties
van Kutlug Ataman.
• In de tentoonstelling van �ACADEMY. Learning from Art� kregen de bezoekers
de mogelijk om eigen gedachten neer te schrijven op lege notitieblaadjes die
waren opgenomen in een informatiemapje. Ze kregen ook een potlood. Ook
werd er via een ontmoetingsruimte een link gelegd naar de bibliotheekwerking
van het MuHKA.
• In de tentoonstelling �The Projection Project� werden er zeven noties over
projectie als muurtekst aangebracht. Zo kreeg de bezoeker een brede
invulling mee over dit begrip.
• Binnen de reeks Vlaamse Filmconfidenties kreeg de bezoeker de mogelijkheid
de regisseur van de film te ontmoeten en vragen te stellen in een
ongedwongen sfeer.
Het is binnen dit bemiddelingskader ook belangrijk om de baliemedewerkers en
suppoosten te betrekken: zij maken de bezoeker wegwijs in het steeds wisselende
aanbod en kunnen hem observeren in zijn gebruik van de nieuwe
bemiddelingsinstrumenten. Ook het gidsenteam heeft zich moeten bezinnen over zijn
steeds wisselende rol en functie in de nieuwe presentaties.
In de toekomst moeten de mogelijkheden van presentatie en raadpleging van de
collectiefiches onder de loep worden genomen worden: vele bezoekers, o.a.
studenten willen graag ook thuis de teksten raadplegen; dit zou mogelijk kunnen zijn
door de teksten op de website te zetten. Een bijkomend probleem is dat de teksten
enkel in het Nederlands beschikbaar zijn.
De komende jaren zal de aandacht verder naar de individuele bezoeker blijven
gaan. De steeds wisselende tentoonstellingen vragen telkens een vernieuwde en
gepersonaliseerde aanpak. De bemiddeling voor de filmbezoeker vraagt een heel
andere aanpak: de bemiddelingscontext voor MuHKA_media moet beter in kaart
worden gebracht, alvorens over te gaan tot nieuwe bemiddelingsinstrumenten.
57

Een goede samenwerking tussen bemiddeling en communicatie is bij dit alles
onontbeerlijk gebleken binnen de afdeling publiekswerking. De aanmaak van
portfolio�s van alle publieksacties en -instrumenten helpt om de resultaten te
structureren en te vergelijken. Een manier vinden om dit werkproces beter in kaart te
brengen is wenselijk voor een meer gerichte evaluatie en de afweging van
toekomstige acties. Een bijkomende is een betere afstemming en samenwerking met
de project- en productieleiders.
c. Kinderen en gezinnen
Het aanbod voor kinderen om in te schrijven voor een groepsactiviteit werd in 2006
bestendigd omdat ze zeer succesvol is. In dit basisaanbod zitten workshops op
woensdagnamiddagen, workshops tijdens alle schoolvakanties en verjaardagsfeestjes.
De bestendiging van het aanbod had een minieme stijging van het aantal
groepen tot gevolg (2005:126 > 2006:131). Een uitbreiding van het aanbod is niet
onmiddellijk wenselijk: vraag en aanbod zijn mooi op elkaar afgestemd. Ook stellen
we vast dat de andere Antwerpse musea inpikken op het succes van het aanbod van
het MuHKA en het Middelheim Openluchtmuseum: een uitbreiding in het eigen
museum is dus niet aangewezen.
Volledig overzicht zie bijlage 17, aantal groepsbezoeken min 18 en totaal aantal
deelnemers
De meeste deelnemers onder de 12 jaar komen niet zelfstandig naar het museum
maar worden gebracht door de ouders/begeleiders. Een alternatieve activiteit in het
museum voor de ouders is dus wenselijk. Ook meer gezinsgerichte activiteiten in het
weekend kunnen volwassenen en kinderen naar het museum brengen. Tijdens 2006
hebben we dus vooral een aantal acties en ingrepen gedaan om gezinnen een
kwalitatieve tijd te laten doorbrengen in het MuHKA en MuHKA_media:
• Restyling van MUST: de hele ruimte was aan opfrissing en vernieuwing toe.
Bij de restyling is ervoor gekozen dat de sfeer zowel voor kinderen als voor
volwassenen aangenaam is. Voor de inhoudelijke invulling is het accent
verschoven van informeren naar reflecteren. Ook het aspect van
ontmoetingsruimte is in de MUST verwerkt.
• Uitbreiding van het MuHKA_media aanbod i.s.m. het Europees
Jeugdfilmfestival Vlaanderen. Elke maand programmeert het Europees
Jeugdfilmfestival op woensdagmiddag een jeugdfilm. Daarnaast was er tijdens
de krokusvakantie ook de jaarlijkse festivalweek met de uitreiking van de prijs
van beste jeugdfilm.
• Actie �Vlieg pakt je in� i.s.m. Cultuurnet. Tijdens de kersvakantie hebben we
deelgenomen aan deze actie waarbij er gratis inpakpapier werd verspreid,
gekoppeld aan een aantal workshops in het museum en de MUST-ruimte
Per tentoonstelling wordt er ook een gratis tekst MuHKAontvangt_kinderen
uitgedeeld die ouders en kinderen wegwijs maakt in de presentatie.
58

d. Werkveld
Naast de werkzaamheden die gericht zijn op de ontwikkeling en ondersteuning van
het bemiddelingsaanbod voor de bezoekers van het MuHKA, wordt tijd gemaakt voor
heel wat andere activiteiten, projecten en samenwerkingsverbanden. Die resulteren
niet direct in een aanbod maar dragen op een andere manier bij aan
publieksbegeleiding en -bemiddeling of zijn op de begeleiding van een breder publiek
gericht. Aan onderstaande acties heeft het MuHKA en MuHKA_media meegewerkt:
• INgeBEELD (initiatief CANON Cultuurcel & Initiatief Audiovisuele kunst) :
INgeBEELD is een didactische reeks waarin beeldmateriaal centraal staat.
De eerste methode voor kleuters vertrekt vanuit 5 kortfilms op dvd. Dit pakket
bevat ook een praktische handleiding en een website boordevol interessante
ideeën om audiovisueel te werken én beeld te koppelen aan andere domeinen
van de muzische verbeelding.
• Tijdens de eerste Dag van de Cultuureducatie in België (initiatief CANON
Cultuurcel): het gidsenteam heeft 99 deelnemers van de studiedag een
themarondleiding voor het secundair onderwijs gegeven.
• Tijdens de tweede Dag van de Cultuureducatie in Nederland (initiatief
Cultuurnetwerk Nederland) gaven we een toelichting bij het thema �Kunst en
erfgoed: in de klas, op school of daarbuiten�, Dag van de Cultuureducatie, Den
Haag, Nederland, 22 juni
• Blikopener: op vraag van CANON Cultuurcel en Cultuurnetwerk Nederland
ontwikkelden we een speciale omkadering rond Blikopener voor
beleidsmedewerkers kunst- en cultuureducatie.
• Er is een tekst over interculturaliteit en diversiteit in het kader van een nieuwe
publicatie van Marc Colpaert in opdracht van de CANON Cultuurcel.
• Week van de Franse film: in samenwerking met de Délégation Culturelle et
Pédagogique Ambassade de France worden een hele week Franse films
getoond begeleid door een pedagogisch dossier. Voor de leerkrachten wordt
tevens een navormingssessie georganiseerd.
• Week van de Duitse film: In samenwerking met Die Babelsbergwoche en de
Duitse Ambassade worden er Duitse films aangeboden begeleid door een
pedagogisch dossier.
• In het kader van de lezingenreeks Anatomie van de Film wordt heel nauw
samengewerkt met het Koninklijk Filmarchief Brussel.
• Samenwerking met UA en het Atelier Video & FilmKunst van de Koninklijke
Academie voor Schone Kunsten-DKO in Antwerpen, dit in kader van
Filmhistories en Vlaamse Filmconfidenties.
• PINA: navormingsactiviteit voor de docenten van de cursus maatschappelijke
oriëntering maatschappelijk medewerkers van het inburgeringsprogramma bij
het onthaalbureau voor nieuwkomers in Antwerpen.
Het is opmerkelijk dat er de laatste jaren niet enkel aanbodgericht werd gewerkt
maar ook steeds meer vraaggericht, zowel vanuit de bemiddeling zelf als vanuit
andere organisaties.
59

Ook hebben weer een aantal studenten stage gelopen op beide locaties van de
afdeling publiekswerking:
- 5 studenten van de Academische Lerarenopleiding Kunstwetenschappen en
Archeologie van de KULeuven (Katrien Batens, Eva Van Loock, Peter
Roelandts, Ann Van Baelen, Lien Ruttyn
- 1 student 3 de jaar Sociaal Cultureel Werk van Karel De Grote Hogeschool
Antwerpen (Lynn Wauters)
- 1 student 3 de jaar Lerarenopleiding lager onderwijs van de Katholieke
Hogeschool Sint Niklaas (Freya)
- 1 student 3 de jaar Kunstwetenschappen van Universiteit Gent (Margot
Thijssen)
- 1 student 2 de jaar Sociaal Cultureel Werk van Hogeschool Antwerpen (Sarah
Truyen)
- 1 student 3 de jaar Sociaal Cultureel Werk van Hogeschool Antwerpen
(Anneleen Feijens)
- 1 vrijwillige stagiaire, afgestudeerd aan de UA in Filmstudies (Kelly Degrez)
60

I.4 O n d e r s t e u n i n g
I.4.1 Intern management
a. Bestuursorganen
In totaal kwamen de bestuurders van het MuHKA zeven keer samen. In afwachting
van een reactie van minister Anciaux omtrent de samenstelling van de Raad van
Bestuur besliste de algemene vergadering op 18 april 2006 om het mandaat van alle
bestuurders met een jaar te verlengen tot de volgende vergadering. De algemene
vergadering nam ook het ontslag aan van mevrouw Lut Pil. Vier nieuwe bestuursleden
versterkten de Raad van Bestuur. Hiermee kwam het MuhKA tegemoet aan de
expliciete vraag van de Minister van Cultuur naar meer diversiteit.
De bestuurders zijn: Ernest Van Buynder, Herman Craeybeckx, Marc Holthof,
Etienne Boonet, Chantal De Smet, Hilde Daem, Thérèse Legierse, Boudewijn
Coolsaet, Christine De Ketelaere, Ivo Van Vaerenbergh, Ingrid Ceusters-Luyten,
Clara Castelyns, Philip Heylen, Frank Benijts, Karine Huts, Rupa Bhansali, Jan
Lamers, Vivian Liska, Saïd El Khadraoui.
De onderwerpen van de vergaderingen van de raad van bestuur waren de volgende:
• besprekingen beslissingen van het Vast Bureau
• voorstelling nieuwe bestuurders
• programmering beeldende kunst
• aankopen, schenkingen, aankoopvoorstellen
• financiële verslaggeving (kwartaaloverzichten, goedkeuring jaarrekening
2005 en begroting 2006-2007
• actieplan 2007
• nieuwe matrixorganisatiestructuur en barimieke verloningsstructuur
• publiekswerking: actuele werking en toekomstplannen, communicatieplan
2006
• verwerving van het Panamarenkohuis (goedkeuring werkingssubsidie
Vrienden van het MuHKA vzw door de Vlaamse Gemeenschap, context en
overeenkomsten)
• samenwerking met het Koninklijk Belgisch Filmarchief
• herbenoeming mandaat bedrijfsrevisor
• overeenkomst met de Stad Antwerpen (intentieverklaring)
De Algemene Vergadering besprak uitgebreid het jaarverslag 2005 en verleende
kwijting aan de bestuurders en aan de commissaris-revisor.
b. Interne werkorganisatie
Op organisatorisch vlak werden in oktober 2005 een aantal fundamentele
veranderingprocessen ingezet met de bedoeling de werking van het museum
helderder en functioneler te maken. Deze werden verder uitgewerkt in 2006.
61

Matrixorganistiestructuur
In 2006 werden de verantwoordelijkheden uitgetekend en omgezet naar een nieuw
organogram. Met de matrixstructuur willen we de operationele werking en
vernieuwingsprocessen op zich, en de onderlinge afstemming beter laten verlopen.
Deze matrixstructuur wordt operationeel op 1 januari 2007. Naast het uitwerken van
een nieuwe vergaderstructuur zal vooral het goed laten werken van de
vernieuwingsprocessen de nodige aandacht vergen in 2007.
Kalenderbeheer
In 2006 werd een activiteitendatabank uitgewerkt. Hierin wordt het overzicht van alle
activiteiten die het MuHKA organiseert, opgenomen. De activiteiten worden gelinkt
aan fiches met taken en verantwoordelijkheden. De kalender werd operationeel in
het najaar.
HRM
Er werd gesleuteld aan een geïntegreerd én motiverend human resources beleid:
• Binnen het MuHKA is de laatste jaren en vooral in 2006 een grootscheeps
transformatieproces aan de gang. Er werd vaak veel gestuurd van bovenuit.
Twee aspecten werden daarbij nogal eens uit het oog verloren: betrokkenheid
van de medewerkers en de informatiedoorstroming naar de medewerkers.
Vooral de groep uitvoerende medewerkers vergat men wel eens nauw te
betrekken bij de ontwikkelingen. Om aan deze verzuchtingen tegemoet te
komen werden er twee trajecten opgestart. Dit traject past binnen het kritisch
proces Human Resources. De ijkpunten wat betrokkenheid betrof, waren het
bosberaad, de uitstap naar het Van Abbemuseum, en het nieuwjaarsfeest. Het
informatietraject wordt pas in 2007 opgenomen. Via gerichte informatiemomenten
zullen we de medewerkers proberen inzicht te geven en kennis bij
te brengen over het reilen en zeilen in het museum, de inhoudelijke projecten
en de specifieke taken van medewerkers.
• Een traject rond een klantvriendelijk huis. Het kader werd als volgt
omschreven: het MuHKA wil haar bezoekers op een meer publieksgerichte
manier verwelkomen en begeleiden door het onthaal te verbeteren en de
publiekvriendelijkheid te verhogen. Het traject is in eerste instantie
gefocusseerd op onthaalmedewerkers en suppoosten. Later volgen andere
groepen medewerkers (technici, administratie� ) Er werden drie fases
ingebouwd:
- individuele gesprekken voeren met de medewerkers rond een
klantvriendelijk huis én rapportering (najaar 2006);
- opmaken werkprogramma: voorjaar 2007;
- implementatie najaar 2007
• Belangrijk hierbij is de invoering van een correct inschalingsysteem voor alle
medewerkers. Hieraan is gesleuteld in de tweede helft van 2006. Dit systeem
wordt gekoppeld aan competenties en rollen. De uitwerking van competenties
en specifieke rollen moeten nog verder op punt worden gezet in 2007. Het
doel is om een consensus te vinden binnen het MuHKA rond de nieuwe
baremieke structuur tegen half 2007.
• De ruimte voor opleidingen en ontwikkelingsperspectieven van de
medewerkers wordt jaarlijks verbreed.
62

Actieplanning
Sedert 2005 werkt het MuHKA ook met jaarlijkse actieplannen. Het eerste jaar was
het actieplan beperkt tot een beschrijving van het wat en wie, en timing van
uitwerking. Voor 2006 en 2007 voegden we er de middelenverbintenissen aan toe.
Hierdoor kon ook worden nagegaan hoeveel tijd en geld erin werd geïnvesteerd. In
2008 gaan we nog verder en zullen we ook de outcome of de resultaten mee
opnemen.
1.4.2 Personeel
a. Personeelsbeleid
Op het vlak van het individueel ontwikkelingsperspectief werd in 2004 beslist meer
aandacht te besteden aan opleidingen en bijscholingen. In 2006 werden 14
opleidingen gevolgd of intern georganiseerd. Het betrof 15 medewerkers. Dankzij de
sectoriële ondersteuning van het sociaal fonds blijven de kosten voor opleiding
eerder beperkt (10.834,24 euro).
De intergratie van de film- en beeldcultuurwerking binnen het MuHKA werd verder
gerealiseerd door de administratieve procedures nog beter op elkaar af te stemmen
en door de mogelijkheid te creëren om vanuit het FotoMuseum documenten in de
mappenstructuur te raadplegen. Er is vanuit MuHKA_media nog een dringende
vraag om te werken aan een betere organisatie van de los-vaste medewerkers
(vrijwilligers, studenten� ) om de avondprestaties beter te kunnen afdekken.
Door de opstart van het arbeidsreglement waren alle aspecten rond uurregelingen en
werkprestaties uitgeklaard. Hierdoor waren tegen eind januari 2006, voor het eerst,
alle inhaalrust en vakantiedagen opgenomen door alle medewerkers.
b. Kerncijfers
- Aandeel personeelskost in de totale uitgaven:
Jaartal Percentage Nominaal
2006 60,70 % � 2.427.770,26
2005 59,64 % � 2.245.983,17
2004 60,19% � 2.151.727,58
2003 58,06% � 1.977.790,19
2002 54,06% � 1.461.672,42
2001 53,10% � 1.312.545,20
2000 54,09% � 1.223.703,85
1999 50,01% � 1.116.443,27
1998 54,77% � 1.075.160,47
1997 56,84% � 1.108.322,28
63

De stevige stijging in 2003 met 4% komt door de inbreng van de loonmassa uit het
voormalige Centrum voor Beeldcultuur. De stijging konden we terug ombuigen tot
een lichte daling. We werken eraan om de komende jaren deze daling verder te
zetten.
De Administratie Cultuur hanteert de norm van 60% loonkost als maximaal deel van
de totale uitgaven, en 75% uit opbrengsten van toelagen (continue subsidiëring).
Voor het MuHKA was de verhouding t.a.v. de subsidies van de Vlaamse
Gemeenschap de laatste 6 jaar als volgt:
Jaartal Percentage
1999 75,69%
2000 82,14%
2001 76,63%
2002 75,02%
2003 79,53%
2004 84,52%
2005 83,06 %
2006 74,28 %
Hierbij wordt geen rekening gehouden met de investeringssubsidie omdat de
infrastructuurkost ook bij de onmiddellijke vergelijkingen niet speelt. Als de inkomsten
van de andere overheidssubsidiënten worden meegerekend dan daalt dit percentage
uiteraard. Het MuHKA zit op het scherp van de snee en zoals gezegd moet dit
percentage verder dalen in de komende jaren.
- Samenstelling van de loonkost:
• vast loon volgens barema�s Vlaamse Gemeenschap
• indexaanpassing
• jaarlijkse aanpassing eerste drie anciënniteitjaren, daarna driejaarlijkse
loonaanpassing volgens barema�s Vlaamse Gemeenschap
• individuele ziekteverzekering
• gewaarborgd inkomen tot 80%
• groepsverzekering met premie bij overlijden of bij op pensioenstelling
- Ontwikkelingen personeelsbezetting:
VTE:
Op 31.12.04: 55,87 vte
Op 31.12.05: 54,76 vte
Op 31.12.06: 69 vte
Aantal medewerkers:
Op 31.12.04: 70 medewerkers
Op 31.12.05: 69 medewerkers
Op 31.12.06: 69 medewerkers
64

- Wijzigingen in de personeelsbezetting:
In 2005 In 2006
Aantal VTE Aantal VTE
Tijdskrediet 6 1.2 (= -0,2) 4 0,8 (= +0,2)
Uitbreiding contracturen 0 0 3 0,82
Nieuwe aanwervingen 9 5,89 9 7,75
MuHKA verlaten 10 - 6,8 9 - 5,85
TOTAAL + 2,92
- Schema van het tewerkstellingspercentage per 31 december 2006:
Percentage tewerkstelling Aantal werknemers
100% 39 werknemers
80% 9 werknemers
75% 1 werknemer
70% 3 werknemers
65 % 1 werknemer
60% 3 werknemers
50% 11 werknemers
34% 2 werknemers
TOTAAL 69 werknemers
- Type van contracten:
• 1 DAC
• 5 Gesco�s
• 3 Activa
• 1 Startbaan
• 6 Tijdelijke contracten
• 3 Wep plus
• 63 Contracten onbepaalde duur
- Overzicht van het opleidingsniveau van de medewerkers:
Niveau 2004 2005 2006
Secundair onderwijs 34 34 35
Hoger onderwijs 15 14 14
Universiteit 21
21 20
Totaal 70 69 69
65

Eind 2002 bedroeg het percentage universitairen 21%. Eind 2005 bedroeg dit 30%
(een stijging van 9,1%). De aanwervingen voor de uitbouw van een hoger en
middenkader heeft in 2004 geleid tot een opmerkelijke, maar begrijpelijke, stijging
van hooggeschoolden. Deze ontwikkeling is gestabiliseerd.
- Gemiddelde arbeidstijd per afdeling per 31 december 2006:
Directie 2 VTE
Programmering 16,70 VTE
ABCD 8,14 VTE
Publiekswerking + zaalpersoneel 21,26 VTE
Ondersteunende dienst 9,58 VTE
(waarvan 2 personen = 1,8 vte langdurig ziek zijn)
TOTAAL 57,68 VTE
I.4.3 Infrastructuur
a. Huisvesting en onroerende infrastructuur
De infrastructuuruitgaven betreffen afschrijvingen gebouw, onderhoudskosten,
verzekeringen en beveiliging.
Jaartal Uitgaven
1999 � 414.514,46
2000 � 467.674,75
2001 � 447.061,72
2002 � 463.842,52
2003 � 593.026,77
2004 � 617.290,42
2005 � 545.521,94
2006 � 595.544.03
De kosten stijgen van 545.521,94 euro naar 595.544.03 euro. Deze stijging is te
wijten aan de stijging afschrijvingskosten gebouw (21.571,99 euro), de kosten
externe depots (16.821,6 euro) en afschrijvingskosten verbouwing terras.
b. Roerende infrastructuur
Door de jaren heen is er te weinig geïnvesteerd in roerende activa om te voldoen aan
de groeiende vereisten van een modern museum. Het onderhoud van de
beschikbare materialen is zo goed en zo kwaad als mogelijk gebeurd.
66

Jaartal Uitgaven
1997 � 3.487,71
1998 � 5.692,29
1999 � 11.778,79
2000 � 13.183,64
2001 � 16.461,51
2002 � 29.199,30
2003 � 14.258,17
2004 � 18.472,10
2005 � 34.924,98
2006 � 28.081,87
In 2006 daalden de kosten onderhoud tot 28.081,87 euro.
Wat het computermateriaal betreft werden 8 nieuwe computers aangeschaft en een
nieuwe server.
I.4.4 Financieel
Bij de beoordeling van de cijfers is het belangrijk op te merken dat het
investeringskrediet van de Vlaamse Gemeenschap niet wordt meegerekend. M.a.w.
de uitgaven en inkomsten van het MuHKA liggen in feite een half miljoen euro hoger.
a. Kerncijfers
Uitgaven
Jaartal Uitgaven
1997 � 1.950.032,65
1998 � 1.963.120,41
1999 � 2.232.385,93
2000 � 2.262.238,78
2001 � 2.471.991,45
2002 � 2.703.931,38
2003 � 3.406.172,11 met film en digitale beeldmedia
2004 � 3.574.958,93 met film en digitale beeldmedia
2005 � 3.765.583,58 met film en digitale beeldmedia
2006 � 3.999.169,73 met film en digitale beeldmedia
De totale uitgaven van het MuHKA zijn van 1997 tot 2006 gestegen van
1.950.032,65 euro in 1997 tot 3.999.169,73 euro in 2006 (98 stijgingen). Uit intern
onderzoek leren we (cfr. beleidsplan kunstendecreet) dat het MuHKA geconfronteerd
wordt met een jaarlijkse vaste kostenstijging van 2,6% voor personeelsuitgaven
(index en anciënniteit) en 2,2% voor algemene kosten.
67

Zonder rekening te houden met een vergrijzingsfactor van 1,27% dienen onze
uitgaven met 4,8% te kunnen stijgen om een gelijkmatige werking te kunnen
behouden. We zien dus dat dit lukt. De groei van de uitgaven zoals verder zal blijken
wordt niet enkel gecompenseerd door meer subsidies. M.a.w. dankzij meer eigen
inkomsten hebben we globaal de uitgaven stabiel kunnen houden.
• Publiekswerking:
Binnen het MuHKA wordt een onderscheid gemaakt tussen interne en externe
publiekswerking. De interne publiekswerking (IP) betreft alles wat te maken heeft met
het publiek binnen het gebouw (balie, rondleidingen� ). De externe publiekswerking
(EP) heeft te maken met de externe communicatie.
Jaartal % totale IP EP Samen
uitgaven
2005 6,64 % �148.810,92 � 101.462,02 � 250.272,94
2006 7,9 % � 185.668,84 � 133.225,64 � 318.894,48
• Presentatie:
Het artistiek budget of de kosten voor de museale werking betreffen enkel de
uitgaven die werden gemaakt voor tentoonstellingen, presentaties van de collectie en
speciale presentaties (interventies) van jonge, actuel Belgische en internationale
kunstenaars.
Jaartal Uitgaven % globale begroting
Beeldende kunst Film
1998 � 299.043,78 15,21%
1999 � 325.883,73 14,64%
2000 � 317.389,01 14,07%
2001 � 326.916,73 13,30%
2002 � 410.323,78 15,22%
2003 � 250.309,11 � 99.157 10,25%
2004 � 310.389,92 � 108.664,04 11,73%
2005 � 478.771,39 � 95.497,27 12,71%
2006 � 323.070,8 � 120.928,52 11,10 %
In 2005 steeg de presentatiekosten door het éénmalige presentatieproject in de
Biënnale van Venetië dat het MuHKA op poten zette voor de Vlaamse Gemeenschap.
In 2006 stijgen we met 1,5% t.a.v. 2005 zonder biënnale-project.
68

. Inkomsten
Algemene opbrengsten:
Jaartal Inkomsten % groei
1997 � 1.923.810,17
1998 � 1.963.425,05 2,06 %
1999 � 2.234.202,68 13,80 %
2000 � 2.250.273,62 7,20 %
2001 � 2.440.016,36 9,40 %
2002 � 2.717.750,10 11,50 %
2003 � 3.470.317,46 27,69 % met film en digitale beeldmedia
2004 � 3.589.018,01 3,42 % met film en digitale beeldmedia
2005 � 3.822.657,95 6,50 % met film en digitale beeldmedia
2006 � 4.058.017,54 6,16 % met film en digitale beeldmedia
Inkomsten uit subsidies:
In de eerste kolom staan de nominale bedragen van de inkomsten, daarnaast het
groeipercentage.
Jaar Vl. Gem. % Nat. Loterij % Provincie % Stad %
1995 1.313.835,68 136.341,44 12.394,68
1996 1.313.835,68 0,00 123.946,76 -9,09 12.394,68 0
1997 1.343.582,90 2,26 117.749,42 -5,00 12.394,68 0
1998 1.365.893,32 1,66 117.749,42 0,00 12.394,68 0
1999 1.474.966,47 7,99 117.749,42 0,00 12.394,68 0
2000 1.489.840,08 1,01 117.749,42 0,00 12.394,68 0
2001 1.712.944,26 14,98 99.157,41 -15,79 12.394,68 0
2002 1.948.394,68 13,75 95.000,00 -4,19 10.000 -19,32
2003 2.487.000,00 27,64 90.000,00 -5,26 85.000 850 60.000
2004 2.546.000,00 2,37 93.700,00 4,11 85.000 0 60.000 0
2005 2.594.000,00 1,89 94.000,00 0,32 82.215 -3,28 60.000 0
2006 3.162.000,00 21,89 -100 72.350 -12 75.000 24,99
Jaar Tot inkomsten Vl. Gem. Nat. Loterij Provincie Stad Aand. eigen
inkomsten
1995 1.793.373,91 73,26 7,6 0,69 0 18,45
1996 1.843.812,85 71,26 6,72 0,67 0 21,35
1997 1.923.810,17 69,84 6,12 0,64 0 23,4
1998 1.963.425,05 69,57 6,00 0,63 0 23,8
1999 2.234.202,69 66,02 5,27 0,55 0 28,16
2000 2.250.273,62 66,21 5,23 0,55 0 28,01
2001 2.440.016,36 70,20 4,06 0,51 0 25,23
2002 2.717.750,10 71,69 3,5 0,37 0 24,45
2003 3.470.317,46 71,66 2,59 2,45 1,73 21,56
2004 3.589.018,01 70,94 2,61 2,37 1,68 22,4
2005 3.822.657,95 68,02 2,46 2,15 1,57 25,8
2006 4.058.017,54 77,92 0 1,78 1,85 18,45
69

Het aandeel van de continue subsidies (Vlaamse overheid + Nationale Loterij +
Provincie Antwerpen + Stad Antwerpen) in de totale opbrengsten kent een op- en
neergaande beweging. De continue subsidies van 81,55 % in 1995 zijn in 2006
opnieuw gestegen tot 81,55 %.
Andere eigen opbrengsten:
• ticketverkoop
In 2005 waren de inkomsten 85.091,72 euro. In 2006 stegen de inkomsten tot
87.240,68 euro
• ticketverkoop filmwerking
In 2005 waren de inkomsten goed voor 79.297,70. Voor 2006 zijn we uitgekomen op
zo�n 70.161,92 euro. Ook hier een dalende trend. Een groei moet haalbaar zijn als de
zalen beter bekend zijn bij een ruimer publiek.
• projectsponsoring tentoonstellingen in speciën
Incidentele sponsoring of projectsponsoring van diverse instellingen en bedrijven in
binnen- en buitenland:
Jaartal Projectsponsoring
2001 � 38.732,17
2002 � 203.048,14
2003 � 38.092,35
2004 � 30.225,00
2005 � 35.138,69
2006 � 77.266,30
Dit bedrag betreft voornamelijk de ondersteuning vanuit Canada van 35.006 euro
voor de tentoonstelling �Intertidal� en de sponsoring van Siemens t.b.v. 35.000 euro
en Erasmus t.b.v. 5.000 euro voor de tentoonstelling �Academy�.
• gidsbeurten
De gidsbeurten worden betaald door de bezoekers, maar daar staan natuurlijk
kosten tegenover, met name het loon van de gidsen. De inkomsten uit gidsbeurten
zijn relatief stabiel over de jaren heen. De gemiddelde kost per gidsbeurt is gedaald
door rationeler en strikter om te springen met de gidstijd.
Jaartal Inkomsten Uitgaven Verschil
2000 � 43.321 � 81.582 � 38.261
2001 � 43.384 � 81.667 � 38.283
2002 � 36.603 � 85.681 � 49.078
2003 � 40.838,08 � 137.367 � 96.529,50
70

2004 � 31.429,25 � 69.182,11 � 37.752,86
2005 � 36.324,25 � 69.835,44 � 33.511,19
2006 � 39.324,41 � 77.660,26 � 38.335,85
Via de rondleidingen genereren we 25% van het bezoekersaantal. Hiertegenover
staan beperkte ticketinkomsten. De kleuter- en lagere schoolgroepen betalen geen
toegangsprijs, secundair en hoger onderwijs betalen 1 euro per persoon en groepen
in de vrije tijd 3 euro. Deze service, en structurele verliespost, die zich vooral richt
naar scholen, is zeer belangrijk in de positieve beeldvorming van hedendaagse
beeldende kunst. Het is een onmisbaar instrument om een breed publiek in contact
te brengen met hedendaagse kunst en ervoor te zorgen dat deze bezoekers
daadwerkelijk iets meedragen van hun bezoek. De uitgaven zijn licht gestegen ten
opzichte van 2005.
• cafetaria
De cafetaria is structureel deficitair. De inkomsten uit de cafetaria-uitbating bedroeg
voor 2006 56.642,24 euro. De uitgaven in 2006 bedroegen 36.545,5 euro. Het batig
saldo bedraagt 20.096,74 euro (2005: 20.312,01 euro). Een cafetaria is natuurlijk een
extra service naar de bezoeker toe. Door een kostzuiniger beheer (kleiner
assortiment en prijsbewuster beheer) is de verhouding inkomsten en uitgaven sterk
verbeterd in vergelijking met vorige jaren.
• bookshop
De verkoop in de bookshop vergt in de huidige configuratie weinig extra
inspanningen en behoort tot de vaste taken van het baliepersoneel.
De hoogte van het bedrag van de inkomsten wordt sterk bepaald door het aantal en
het succes van de verkoop van eigen publicaties bij een tentoonstelling. De kost van
dergelijke publicatie zit vaak reeds in het tentoonstellingsbudget.
Jaartal Inkomsten Uitgaven Verschil
2000 � 120.737 � 26.559 � 94.178
2001 � 86.727 � 35.163 � 51.564
2002 � 62.455 � 21.341 � 41.114
2003 � 62.780,43 � 19.853,77 � 42.926,66
2004 � 40.323,19 � 12.876,50 � 27.446,69
2005 � 27.771,14 � 14.655,27 � 13.115,87
2006 � 39.421,37 � 17.204,04 � 22.217,33
• bedrijvenclub
Jaartal Bedrijvenclub
2001 � 66.486,03
2002 � 60.584,97
2003 � 45.883,38
2004 � 51.855,00
2005 � 44.235,00
2006 � 35.125,00
71

• verhuur accommodatie
Jaartal Verhuur Percentage van de
totale inkomsten
2000 � 7.907,80 0,35%
2001 � 2.689,64 0,11%
2002 � 5.334,33 0,19%
2003 � 4.820,00 0,15%
2004 � 18.575,75 0,52%
2005 � 20.522,00 0,54%
2006 � 15.652,60 0,38 %
Na een spectaculaire stijging in 2004 en 2005 van de inkomsten stellen we in 2006
terug een daling vast. Dit is echt een werkpunt voor 2007 om de trend terug om te
buigen.
• Diverse inkomsten
Bij de diverse inkomsten is er jaar na jaar een steeds groter bedrag aan recuperatie
personeelskosten. Er zijn allerlei bronnen: VIA-middelen, sociaal-fonds, Weppluscontracten.
Dit jaar werd de waardering van het Panamarenkohuis 97.500 euro
geboekt onder uitzonderlijke opbrengsten.
c. Balans en resultatenrekening 2006
Balans 2006
Nettobedrijfskapitaal (- 137.024,05 euro)
De liquiditeitspositie van het MuHKA is niet favorabel.
Het MuHKA is niet in staat om op korte termijn aan zijn financiële verplichting te
voldoen.
Behoefte aan bedrijfskapitaal (240.372,24 euro)
Op het einde van het jaar had het MuHKA een externe netto-financieringsbehoefte
van 240.372 euro.
Netto-thesaurie (- 103.348,19 euro)
Het MuHKA is voor ongeveer 100.000 euro permanent afhankelijk van externe
financiering om haar activiteiten uit te voeren.
Aantal dagen leverancierskrediet: 136,04
Aantal dagen klantenkrediet: 111,73
Het MuHKA is een trage betaler omdat het zelf heel lang moet wachten op zijn
subsidies en toelagen.
De resultatenrekening 2006 vindt u achteraan dit verslag.
72

Deel II Buitenwereld
II.1 D e o v e r h e d e n
II.1.1 Voogdijoverheid: Vlaamse Gemeenschap
a. Beheersovereenkomst
In 2006 startte het eerst jaar van een vijfjarige beleidscyclus (2006 � 2010) waaraan
het MuHKA is onderworpen binnen het erfgoeddecreet. In dit decreet is er een apart
hoofdstuk voor de eigen instellingen van de Vlaamse Gemeenschap. De implicaties
van de toepassing van het decreet worden per instelling vastgelegd in een
beheersovereenkomst. Om dit correct te doen, beschikte de Vlaamse Gemeenschap
over voldoende materiaal:
• twee beleidsnota�s geschreven door het MuHKA-team (een voor het
kunstendecreet en een voor het erfgoeddecreet);
• een audit van 7 grote Vlaamse instellingen waaronder het MuHKA
uitgevoerde door het consultancy bureau Niké;
• een benchmarking van de Vlaamse musea van hedendaagse kunst in een
internationaal perspectief uitgevoerd door de Universiteit Antwerpen
Management School (Prof. De Brabander);
• het verslag van de internationale visitatiecommissie (aangesteld door de
Vlaamse Regering) aan het MuHKA.
Al deze documenten signaleerden een zware ondersubsidiëring van het MuHKA en
pleitten voor een ernstige inhaalbeweging. Het MuHKA zelf rekent op een nettogroei
van 1.885.000 euro gespreid over 5 jaar.
Uiteindelijk steeg de subsidie met 50.000 euro werkingsmiddelen tot 2.644.000 euro
en 500.000 euro middelen van de Nationale Loterij. In nettotermen gaat het dus over
een groei van ongeveer 450.000 euro; een eerste belangrijke stap om de werking
van het MuHKA te positioneren op internationaal niveau als een performant museum
dat qua subsidiëring aan de ondergrens ligt van de middelgrote Europese spelers.
Om een verdere groei te bewerkstelligen en de goodwill ten aanzien van het MuHKA
te verhogen, werden twee infomomenten georganiseerd: eenmaal met de
parlementaire commissie cultuur en eenmaal met leden van de administratie Kunsten
en Erfgoed .
• Werkbezoek Commissie voor Cultuur op 27 oktober 2006
Aanwezige commissieleden: Dany Vandenbosche (voorzitter), Carl Decaluwé,
Jos Stassen, Werner Marginet, Steven Vanackere, Bart Caron, Jurgen
Verstrepen, Erik Arckens, Dirk Mattens (commissiesecretaris), Erik Maes
(fractiesecretaris N-VA), Gerda Pelosie (medewerker studiedienst VLD), Els
Buelens (wetenschappelijk medewerkster CD&V), Tom Sierens (medewerker
studiedienst sp.a). Eveneens aanwezig: Johan Van Steenkiste van VOBK.
73

• Bezoek administratie Kunsten en Erfgoed op 5 oktober 2006
Aanwezig: Hans Feys (Administratie Cultuur), Luc Jorissen (hoofdcontroleur
Rekenhof), Georges Stienlet (inspecteur-generaal van Financiën)
Deze positieve inzet kreeg echter geen gevolg in 2007 en de nettostijging bedraagt
niet meer dan 140.000 euro.
De samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap was echter sterk vernieuwend
rond de opstart van het Panamarenkodossier. Panamarenko wenste zijn woning te
schenken aan het MuHKA. Er vonden verkennende gesprekken plaats tussen de
verschillende actoren en instanties die thans deel uitmaken van het project Hammers
Up!, dat erin bestaat het voormalige huis en atelier van Panamarenko een nieuwe
actieve functie te geven. Tijdens de opstartfase zaten Panamarenko, de vzw.
Panamarenko Collectief, de bestuurders van het MuHKA, de Vrienden van het
MuHKA en de Vlaamse Gemeenschap samen om de mogelijkheden en voorwaarden
m.b.t. de schenking van het pand te bespreken. Nadien werden de juridische aktes
opgesteld voor:
1) de notariële schenking van het pand door Panamarenko aan het Muhka
2) de huur-verhuurovereenkomst tussen de vzw. Panamarenko Collectief en het
MuHKA (voor de toekomstige dagelijkse werking in het Panamarenkohuis)
3) de samenwerkingsovereenkomst tussen de vzw. Panamarenko Collectief en
het MuHKA (met betrekking tot de inhoudelijke en artistieke samenwerking).
De ondertekening van de aktes gebeurde in december 2006.
Via de Vrienden van het MuHKA werd het project financieel gesteund door de
Vlaamse Gemeenschap. Hierdoor kon een coördinator aangeworven worden om het
project vorm te geven in drie fases: ontmanteling, infrastructuurwerken en
herinrichting. In januari 2007 start de ontmanteling met ontruiming van de woning,
gekoppeld aan inventarisatie en conservering van alle aanwezige kunst en semikunst
en niet kunstvoorwerpen. Dit project moet zijn definitief beslag krijgen in
augustus 2009. Dan zou de publieke openstelling een feit moeten zijn.
II.1.2 Provincie Antwerpen
De film- en beeldmediafuncties van het MuHKA zijn zoals de vorige jaren
ondergebracht in het FotoMuseum. Het betreft twee continue programmeringen:
Filmmuseum met klassiekers enerzijds, en MuHKACinema met een
ontwikkelingsbeleid dat ook aandacht geeft aan beeldmedia.
Zoals de vorige jaren verliep de samenwerking opnieuw zeer moeizaam. Vooral in
het voorjaar en in de zomer was de situatie totaal verzuurd. De zichtbaarheid van het
MuHKA binnen het gebouw en aan de gevel werd tot nul gereduceerd. Het
structureel overleg was onbestaande of disfunctioneel.
Onder impuls van Peter De Wilde (Directeur cultuur van de Provincie Antwerpen) en
Hans Feys (teamverantwoordelijke colllectie vlaanderen) kwam er na de zomer een
kentering: het structureel overleg werd nieuw leven ingeblazen, de communicatieve
aanwezigheid van MuHKA_media in het FotoMuseum werd geregeld, en er werd een
actieplan 2007 opgesteld.
74

Dit actieplan omvat heel wat concrete zaken en moet leiden tot een echte
operationele samenwerking op volgende terreinen:
• goed georganiseerd overleg via werkoverleg, een structureel overleg en een
digitaal agendabeheer
• externe communicatie
• publieksbemiddeling
• gemeenschappelijke programmatie van tentoonstellingen op de vierde
verdieping (Tuymans en een collectiepresentatie rond beeldcultuur) van het
FotoMuseum en meer overleg rond de filmprogrammatie
• huishoudelijk reglement
• het uitwisselen van expertise op het gebied van collectievorming, conservatie
en restauratie
• een gemeenschappelijke communicatie rond beeldcultuur op het Zuid.
Ook de subsidie werd op een nogal onorthodoxe manier teruggeschroefd van 75.000
euro tot 50.000 euro. De melding ervan gebeurde pas in augustus. Dit gaat in tegen
alle regels van een goed huisvaderschap en duwde het MuHKA naar besparingen.
Gezien het tijdstip zou dit ten koste gaan van andere projecten. Gelukkig konden we
het verlies van 25.000 euro gedeeltelijk compenseren door de goedkeuring van een
projectsubsidie rond de centrale aanwezigheid van de Antwerpse kunstenaar Paul
Van Hoeydonck in de tentoonstelling �The Projection Project�.
Het wordt echt uitkijken in 2007 naar de concrete uitwerking van het actieplan en de
hernieuwde samenwerking.
II.1.3 Stad Antwerpen
Sinds de aanstelling van schepen van cultuur Philip Heylen groeide vanuit het
stedelijke beleid een oprechte inzet om tot een werkzame verhouding met het
MuHKA te komen en het MuHKA een plaats in het stedelijk museaal denken te
geven. De subsidie van de Stad Antwerpen werd verhoogd met 15.000 euro. Er
werden initiatieven genomen om de twee-eenheid van de 13 provinciale en stedelijke
musea open te breken en de musea van de Vlaamse Gemeenschap (MuHKA en
KMSKA) mee te nemen in de beleidsmatige (en operationele) ontwikkeling van het
museaal landschap. Dit vertaalde zich in een protocolovereenkomst die echter tot op
heden nog niet ondertekend is.
De relatie met de Stad Antwerpen werd verder versterkt via het kabinet van de
burgemeester Patrick Janssens. De stad wil zich meer associëren met het MuHKA
indien het MuHKA nadrukkelijker aanwezig is in het stadsbeeld, en meer appelleert
aan de Antwerpse bevolking, bijvoorbeeld via een jaarlijkse, grote publieksmanifestatie.
Er kwamen ook een aantal praktische en meer fundamentele aspecten aan bod:
• toekomstmogelijkheden rond de inplanting van het MuHKA op de kaaien
• parkeerverbod in de Leuvenstraat
• netheid rond het museum
• bewegwijzering in de stad
• mogelijke occasionele ondersteuning voor publieksprojecten
Deze werkpunten worden in 2007 verder opgevolgd.
75

II.2 A n d e r e s t a k e h o l d e r s - s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d e n
II.2.1 De Antwerpse beeldende kunstscène
a. Algemeen
De veldbeschrijving van de beeldende kunstsector door Pascal Gielen en Rudi
Laermans gaf Antwerpen aan als een voorbeeld van algehele ondersubsidiëring van
het beeldende kunstveld.
Het betreft alle spelers, zoals o.a. het MuHKA, maar vooral ook jonge initiatieven
zoals AIR Antwerpen, Extra City en Objectif_exhibitions. Dit zijn structureel nieuwe
initiatieven: bij geen van hen gaat het om het in Vlaanderen tot voor kort bepalend
model van éénpersoonsorganisaties, maar om kleine groepen mensen die de
handen ineen slaan en een interne reflectie genereren. Ze zijn perfect complementair
en vertegenwoordigen instellingtypes die in het buitenland gemeengoed zijn maar in
Vlaanderen tot nu ontbraken: de residentie, de grote kunsthal en de potentieel
nomadische productie-instelling.
Van dergelijke typologieën ging de voorbije jaren internationaal minstens zoveel
vernieuwende puls uit als van de hedendaagse kunstmusea. In het buitenland gaat
het vaak om middelgrote organisaties.
In 2005 werd zowel door de Vlaamse Gemeenschap als door de Stad Antwerpen
een belangrijk positief signaal gegeven aan deze spelers. De subsidiëring gold
echter maar voor twee jaar. Deze organisaties hebben zich in een heel korte periode
moeten waarmaken want begin 2007 moesten de nieuwe dossiers worden
ingediend.
Ook de Stad Antwerpen is ambitieus op het vlak van de beeldende kunst en ziet zeer
goed de kracht en het vernieuwende in van deze sector, zoals duidelijk wordt
aangetoond door de hernieuwde aandacht voor het atelierbeleid in de stad. Aan het
NICC werd gevraagd hier een belangrijk deel van haar werking op te focussen.
Voor de andere instellingen wordt onderzocht hoe de Stad een wezenlijke bijdrage
kan leveren om de groei te verzekeren. Zo verhuisde Extra City in 2006 naar een
nieuwe locatie.
Het MuHKA ziet het als zijn verantwoordelijkheid om deze initiatieven maximaal te
ondersteunen en indien gewenst als voortrekker op te treden. Het wil er een relatie
mee aangaan on even terms. Hoewel het MuHKA een andere schaalgrootte heeft,
voelt het zich qua visie immers verwant aan een reeks initiatieven in het Antwerpse.
76

Als Antwerpse culturele instelling streeft het MuHKA er ook naar met zoveel mogelijk
Antwerpse musea (stedelijke, provinciale en Vlaamse musea) een gemeenschappelijkheid
uit te bouwen.
Met het KMSKA werd gewerkt aan de tentoonstelling �HOMO FABER�.
Meer aandacht en energie gingen naar de relaties met het FotoMuseum . Een relatief
betere zichtbaarheid in het gebouw, een mentaal sterkere aanwezigheid in het
overleg en in de programmatie van de vierde verdieping (�Flipbook Show� en �Tunnel
Vision�), een betere uitgangspositie naar hernieuwing protocol, enzovoort.
Daarnaast haalden we de banden met het Antwerpse galerijcircuit nauwer aan en
werden gesprekken opgestart voor een gezamenlijk evenement annex
promotieacties voor 2007 en trad het MuHKA toe tot de overlegkoepel tussen de
Antwerpse en Provinciale musea.
b. Het Zuid
De verankering in het maatschappelijke netwerk gebeurt in de eerste plaats met de
onmiddellijke omgeving. Zo is een �cultuurfähige� buurt belangrijk en wordt met de
buren gezocht naar synergie om de potenties van het Zuid als culturele locatie vorm
te geven.
Het Zuid in Antwerpen kan dé plek voor het beeld in Vlaanderen worden, een
(uitgaans)buurt waar men altijd naartoe kan, waar altijd veel te zien en te beleven is.
Overdag kan de Antwerpenaar er natuurlijk terecht in de verschillende musea, trendy
winkels en interessante kunstgaleries. Maar ook �s avonds kan hij op het Zuid aan
zijn trekken komen met de filmvoorstellingen van MuHKA_media in het FotoMuseum
en concerten in het Zuiderpershuis en met dans- en eetgelegenheden. Voor de dag-
of verblijftoerist, maar ook voor scholen uit het hele land, moet het Zuid een
uitgelezen reisbestemming worden, een begrip.
Dit kan gerealiseerd worden als verschillende voorwaarden worden vervuld. Het Zuid
moet gepromoot worden door alle partners (culturele instellingen, buurtcomité) en
ondersteund worden door de Stad Antwerpen.
II.2.2 Beeldende kunst: veldwerking
a. S.M.A.K.
Zowel het S.M.A.K. als het MuHKA werden geconfronteerd met de problematiek
betreffende het ontsluiten van archieven. In de loop van de voorbije jaren werd
immers een grote hoeveelheid materiaal verzameld en werden er verschillende
archieven aangelegd. Maar de middelen en tijd ontbraken om deze (gedeeltelijk
ongestructureerde) massa, die dagelijks toeneemt, permanent te ontsluiten. Beide
organisaties realiseren zich echter wel welke belangrijke bron aan informatie en
kennis archieven bevatten, het maatschappelijke belang dat ze met zich meedragen
en de meerwaarde die ze bieden aan de museale werking - op het vlak van behoud
en beheer van de collectie, tentoonstellingen, publiekswerking en wetenschappelijk
onderzoek � en het culturele veld. De noodzaak om het verzamelde materiaal te
ontsluiten drong zich dus op.
Het S.M.A.K. en het MuHKA sloegen dan ook de handen in elkaar en in augustus
2003 werd het project �Archiefbeheer binnen het veld van de Hedendaagse Beeldende
Kunst� ingediend.
77

De eerste fase stond vooral in het teken van onderzoek en het uitwerken van
methodologiëen. Volgende doelstellingen werden uitgezet en gerealiseerd:
• In kaart brengen van het archiefmateriaal in het MuHKA en S.M.A.K. en
aangepaste datamodellen ontwerpen;
• Omschrijven wat een archief in een museum van hedendaagse kunst is en
richtlijnen opstellen die aanduiden welk materiaal in welk archief kan worden
opgenomen.
• Het voeren van een onderzoek naar een gepaste structuur die bruikbaar is binnen
de praktijk van een museum voor hedendaagse kunst
b. PACKED
In 2006 is er een nieuwe coördinator aangeworven, Chris Vastenhoud, om van
PACKED een gewaardeerd steunpunt te maken. PACKED zorgt voor een continue
ontwikkeling, uitwisseling en verankering van kennis rond de audiovisuele
conservering van kunst en documenten over kunst. Als kenniscentrum is PACKED
complementair met andere initiatieven in het erfgoedveld. PACKED fungeert als een
koepel voor kennisontwikkeling, doorstroming en dienstverlening voor de
inventarisering, conservering en ontsluiting van kunst en documenten over kunst op
elektronische en digitale dragers. De koepel stelt de opgebouwde kennis inzake
digitale conservering ten dienste van de kunstensector en bij uitbreiding de
erfgoedsector.
Thema�s 2006:
Van organisatie naar realisatie
De tweede helft van 2006, de periode dat PACKED operationeel is, heeft
voornamelijk gestaan in het teken van opbouw: kennismaking met de verschillende
spelers binnen het Vlaamse bestel en met internationale initiatieven omtrent de
conserveringsproblematiek, het leggen van fundamenten voor een optimale werking
van PACKED, het ontwikkelen van een strategie. Op dit moment wordt de overstap
gemaakt van organisatie naar realisatie. De werking van PACKED oriënteert zich op
het veld, en er worden producten gerealiseerd. 2007 staat in het teken van deze
operationalisering.
Continuïteit
De levenscyclus van analoge en digitale dragers wordt steeds korter. Door
fabrikanten wordt de levensduur van de verwisselbare/uitneembare drager
tegenwoordig vaak langer gegarandeerd dan de apparatuur waarop de drager moet
worden afgespeeld. De hogere frequentie van vervanging heeft een verkorting van
backwards compatibility tot gevolg, waardoor de markt eerder wordt gedwongen
apparatuur te vervangen. Naast deze kostenaspecten gaat met het verkorten van de
levenscyclus ook diepgaande (ervarings-)kennis verloren.
Conservering van elektronische en digitale uitingen vraagt om zorgvuldig geplande
procedures voor migratie van beheer naar een volgende generatie dragers. Dit geldt
evenzeer voor het materiaal als de metadata over dat materiaal. De bovengenoemde
ontwikkeling en de notie dat -in tegenstelling tot papier- elektronische en digitale
dragers worden gezien als onstabiele media, maken dat er bij conservering en
78

archivering van kunst op elektronische en digitale dragers gesproken moet worden
van een continu proces in plaats van een incidenteel project, waarbij reeds bij
aanvang handelingen over lange periode kunnen worden vastgesteld, en daarmee
de kosten gecalculeerd.
Alleen wanneer er sprake is van een dergelijke notie van continuïteit, en wanneer
deze notie is terug te vinden in de planning en budgettering van werkzaamheden op
dit terrein heeft het zin dergelijke trajecten te starten.
Bij de formulering van initiatieven en het ontwikkelen van activiteiten zal PACKED
continuïteit steeds als een belangrijke drijfveer en toetssteen hanteren.
De website van PACKED (www.packed.be) is het communicatie- en informatiecentrum
van PACKED en zal voortdurend worden onderhouden. De website heeft
een aantal Web 2.0-achtige functies, die gebruikers uitnodigen een bijdrage te
leveren.
c. Steunpunten en belangenbehartigers
Bij de zorg voor het Vlaamse beeldende kunstlandschap wordt het officiële
cultuurbeleid bijgestaan door een steunpunt beeldende kunst (IBK) en audiovisuele
kunst (IAK). Beide initiatieven zijn intermediaire instellingen, die zowel het beleid als
de ontwikkelingen in het veld ondersteunen, analyseren en kritisch begeleiden.
Verder is er de administratie Cultuur, die alle aanvragen voor subsidies op haar
zakelijke aspecten aftoetst, en de beoordelingscommissies, die de inhoudelijke
artistieke kwaliteit van de subsidieaanvragen beoordelen. Beide instanties adviseren
de minister van Cultuur op niet bindende wijze.
Ook het Kunstenloket profileert zich meer en meer met veel opleidingen rond de
zakelijke praktijk van de kunstenaar en studiewerk rond het statuut van de
kunstenaar. Hiermee waren ze eigenlijk ook actief op het terrein van de
belangenbehartiger van kunstenaars, het NICC, dat binnen Antwerpen, op
uitdrukkelijke vraag van de schepen van cultuur, zich steeds meer bezighoudt met
een atelierbeleid voor kunstenaars.
Tenslotte is er ook het VOBK. Als koepel verzamelt VOBK de organisaties
beeldkunst in een gestructureerd debat en een strategische reflectie. Vanuit het
overleg in werkgroepen, in 2006 opgericht rond uiteenlopende onderwerpen
(kunstenaarsvergoedingen, de audiovisuele sector, de Brusselse situatie en Kunst en
Economie, de definitie van gezamenlijke noden) vertalen de leden hun
mogelijkheden, problemen en verzuchtingen in aandachts- en actiepunten. Deze
worden door VOBK als intermediaire structuur onderhandeld met overheden,
belanghebbenden en publieke opinie.
Onderzoek en analyses voeden het debat. VOBK bouwt veld- en dossierkennis op,
bevraagt het veld, doet terreinwerk en bundelt feiten en cijfers, analyses,
interpretaties en standpunten. VOBK stelt zich tevens op als een representatief en
constructief aanspreekpunt in het kunstenveld. Voor de verschillende gesprekspartners,
kabinet en administratie, ISOC (het intersectoraal overlegcomité, waar de
verschillende belangenbehartigers van de verschillende bevoegdheidsdomeinen van
minister Anciaux in vertegenwoordigd zijn), de werkgeversfederatie Sociare en oKo,
ontstaat zo de mogelijkheid om via verbeterd overleg met het veld te komen tot een
duidelijkere visie en een uitgediept kunstenbeleid, afgestemd op reële noden.
79

VOBK zoekt nauwe samenwerking met de andere actoren als steunpunten,
kunstenaars-verenigingen, beoordelingscommissies, creatiefondsen en overheden.
Het doet dit op Vlaams en Brussels niveau, waar nodig ook federaal. Als
intermediaire structuur draagt VOBK bij tot meer overheidsaandacht voor de
beeldkunst.
VOBK volgt van nabij de relevante beleidsdomeinen op, verricht beleidsvoorbereidend
werk en informeert op voortdurende wijze haar leden. Als
overlegplatform stimuleert VOBK de eigen identiteit van het veld, intern en extern. De
ontwikkeling van een veldgevoel en een verhoogde legitimiteit staan hier centraal. In
2006 startte een nieuwe coördinator Fran Devos.
II.2.3 Film: samenwerkingsverbanden
In 2006 bereikte de werking van MuHKA_media een gezonde dosis stabiliteit in zijn
diversiteit. Door de aanwerving van een productie-assistent kende bijvoorbeeld het
hele realistatieproces van ambitieuzere programma�s zoals �Snow Flakes and TVsignals�
of �Kino Eye� of de �Sound?Check!� reeks een normaal verloop, goed
voorbereid en goed opgevolgd, zodat de inhoud kon gaan primeren en ook met grote
namen zoals Derrick de Kerkhove kon worden uitgepakt. Ook de ambities tot
samenwerking zijn een belangrijk onderdeel van onze werking geworden en ook een
belangrijk aspect in onze positionering zowel intra als extra muros. Dit jaar met o.a.
Villanella > Gamezone, Petrol > SoNoRaMa, Monty > Paik en Beckett, Kingkong >
levende videotheek, Champ d�Action > live muziek bij film, de Evens Stichting >
multiraciale televisie, Constant vzw > rond een sciencefiction en een digitaal
cultuurproject, en vele anderen (zie programmaoverzicht in hoofdstuk I.1.2).
MuHKA_media werkte dit jaar nog intensiever samen met Universiteit Antwerpen en
het Atelier Video & FilmKunst van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten-
DKO in Antwerpen, dit in kader van Filmhistories en Vlaamse Film Confidenties. De
samenwerking met het Koninklijk Belgisch Filmarchief Brussel werd verder gezet.
Door de geprofessionaliseerde werking intern kon er ook meer aandacht en energie
gaan naar relaties met het FotoMuseum . Een relatief betere zichtbaarheid in het
gebouw, een mentaal sterkere aanwezigheid in het overleg en in de programmatie
van de vierde verdieping (Flipbook Show, Tunnel Vision), een betere uitgangspositie
naar hernieuwing protocol, enzovoort.
II.2.4 Publiekswerking: samenwerkingsverbanden
Binnen de vernieuwde communicatiestrategie van het MuHKA werden er opnieuw
een aantal partnerships aangegaan met derden. Zo werd er samengewerkt met o.m.
Art Brussels, Extra City, het KMSKA, het Van Abbemuseum, Toerisme Antwerpen,
stad Antwerpen, Monty, Petrol, deSingel,... Daarnaast nam het MuHKA deel aan
gerichte promotieacties als de Antwerpse cultuurchèques voor studenten, Vivaboxes,
verwenboekje Boekenbeurs, Museumnacht, Antwerpen in de wereld,... Het MuHKA
ondersteunde in 2006 ook het nieuw opgerichte kunstblad art. Het eerste
nummer werd ook in het MuHKA voorgesteld. Daarnaast haalden we de banden met
het Antwerpse galerijcircuit nauwer aan en werden gesprekken opgestart voor een
gezamenlijk evenement annex promotieacties voor 2007 en trad het MuHKA toe tot
de overlegkoepel tussen de Antwerpse en Provinciale musea.
80

Het onderwijs is een belangrijke partner voor het MuHKA: het is enkel via
schoolbezoeken dat we iedereen � ongeacht de sociale achtergrond, de opvoeding,
de interesses enzovoort � kunnen bereiken en met hedendaagse kunst, nieuwe
media of film kunnen laten kennismaken.
Daarnaast spreekt het vanzelf dat het onderwijs een belangrijke bezoekersgroep is
voor het MuHKA: uit het schoolpubliek van vandaag groeit ons museum- en
filmpubliek van morgen.
De doelstellingen die zich in 2006 voor het onderwijs stelden, situeerden zich op
twee vlakken: aan de ene kant de bestendiging van het evenwichtig basisaanbod
met een kleine uitbreiding ervan voor (toekomstige) leerkrachten en aan de andere
kant meer gerichte promotie van het aanbod. Concreet vertaalden deze
doelstellingen zich in tal van acties. Verdere informatie hieromtrent vindt u in het
hoofdstuk I.3.4.
II.2.5 Vrienden en bedrijven
a. Vrienden van het MuHKA vzw
Om het beleid uit te stippelen en beslissingen te treffen op financieel en
organisatorisch vlak, kwam de Raad van Bestuur in 2006 4x bij elkaar (21 maart, 20
juni, 17 oktober, 12 december). De Algemene Vergadering vond plaats op 21 maart
2006. Het directiecomité (opgericht in april 2004) kwam 6x bij elkaar (20 januari, 17
februari, 17 maart, 21 april, 19 mei, 15 september).
Voor de leden werden de volgende activiteiten georganiseerd:
• zondag 8 januari 2006
11u: Nieuwjaarsvertoning in MuHKA_media
12u: Nieuwjaarsreceptie in MuHKAFE
met presentatie van de nieuwe premie 2006
voor Vrienden en leden Bedrijvenclub
• vrijdag 24 maart 2006
20u: Lezing �Hybriditeit � Leven in paradox�
door Prof. Derrick de Kerckhove in MuHKA_media
• zondag 26 maart 2006
11u: Rondleiding in de tentoonstelling �Kutlug Ataman�
• zondag 14 mei 2006
11u: Rondleiding in de tentoonstelling �Homo Faber�
• zondag 21 mei 2006
Daguitstap naar Insel Hombroich
• zondag 25 juni 2006
11u: Rondleiding in collectiepresentatie �Ergens / Somewhere�
• zondag 24 september 2006
11u: Rondleiding in de tentoonstelling �Academy � Learning from art�
• zondag 1 oktober 2006
Daguitstap naar het MUDAM te Luxemburg
• donderdag 26 oktober 2006
18u30: Boekpresentatie i.s.m. Arteconomy vzw:
�Kunstenaars en ondernemers: een nieuwe relatie�
• zondag 17 december 2006
11u: Rondleiding in de tentoontelling �The Projection Project�
81

Het ledenaantal is in dalende lijn. De oorzaak hiervoor is niet duidelijk.
2003 2004 2005 2006
GRATIS 1 1
� 20 - senior/junior 91 98 98 100
� 25 � individueel lid >
senior/junior
296 240 226 206
� 30 � individueel lid v.a. 2007 1 1
� 40 1
� 45 � gezinsformule 151 139 130 113
� 50 � gezinsformule v.a. 2007 1
� 150 1
� 175 � steunend lid
� 185 � steunend lid v.a. 2007
66 73 62 59
� 200 1 1
� 620 � promotor
� 650 � promotor v.a. 2007
3 5 3 3
TOTAAL LEDEN
607 558 522 480
TOTAAL OPBRENGST € 29.425 € 30.280 € 26.400 € 24.700
De verbouwingswerken aan het dakterras en de aparte toegang tot het MuHKAFE
zijn eind december 2006 gestart. De Vrienden financieren een groot deel hiervan en
gingen ook een kredietcontract aan bij de KBC voor � 45.000; in totaal: � 100.000.
Er werd in 2006 een nieuwe vriendenfolder en lidkaart aangemaakt.
Panamarenkohuis
Panamarenko schenkt zijn haast legendarische ouderlijk huis Biekorfstraat 2 � met
de inboedel ervan � aan het MuHKA. De vzw Vrienden MuHKA wil de werking van
het MuHKA ondersteunen en heeft een ontwikkelingsgericht subsidiedossier
ingediend bij de Vlaamse Gemeenschap om in een eerste fase deze schenking te
valoriseren. De subsidie werd toegekend; er werd reeds � 88.000 gestort op een
speciaal daarvoor geopende bankrekening. De volledig werking rond dit project valt
volledig ten laste van het MuHKA.
b. Bedrijvenclub
De Bedrijvenclub van het MuHKA werd opgericht in de jaren 1993/94 vanuit de
betrachting de bedrijfsleiders/managers enerzijds, en de kunstenaar en het museum
anderzijds, gemakkelijk met elkaar in contact te brengen. Er werd vanuit gegaan dat
er een basis van wederzijdse belangstelling bestaat en dat deze, door het
organiseren van gerichte manifestaties, kan aangescherpt worden. De formule van
de Bedrijvenclub is ideaal omdat de bedrijfsleider, via zijn contacten met de
hedendaagse kunst, met collegazakenmensen tot een dialoog en dynamiek kan
komen waarbij het artistieke een stimulans is.
82

Aan de leden, ereleden, partners en sponsors biedt de Bedrijvenclub een
bevoorrechte inkijk en toegang tot de hedendaagse kunst, een bron van verbeelding,
inspiratie en verwondering, een ontmoetingsplaats én een forum tot kennismaking
met collega's uit de zakenwereld.
De werking wordt binnen het MuHKA verzekerd door een dynamische groep
bestaande uit Ernest Van Buynder (voorzitter Raad van Bestuur), Ingrid Ceusters (lid
Raad van Bestuur), de zakelijk verantwoordelijke en een administratief bediende.
Overzicht activiteiten :
• 8 januari 2006
Filmvoorstelling in het Filmmuseum (terug- en vooruitblikken op het MuHKA_media
programma) gevolgd door Nieuwjaarsreceptie in het MuHKAFE
• 1 februari 2006
Lezing door Jan Lamers (lid van de Raad van Bestuur MuHKA) over zijn recent
verschenen boek over Canada en dit naar aanleiding van de tentoonstelling
�Intertidal: Vancouver Art & Artists� in het MuHKA
• 24 maart 2006
Lezing �Hybriditeit � Leven in Paradox� door Prof. Derrick de Kerckhove in
MuHKA_media (Waalsekaai 47 te Antwerpen)
• 10 mei 2006
Voorstelling Kunstenaarsboek �The dining table of cultures� (Michelangelo Pistoletto
en Cittadellarte) in de ontvangstsalons van de Nationale Bank van België (Frankrijklei
164 te Antwerpen)
• 27 juni 2006
Rondleiding in tentoonstelling Homo Faber gevolgd door een causerie door Prof. Dr.
Luc Van Den Dries.
• 26 oktober 2006
Rondleiding in tentoonstelling �Academy� gevolgd door een boekvoorstelling �Kunst
en economie: we zijn geen verschil ?� i.s.m. Arteconomy.
Evolutie aantal leden:
2003 2004 2005 2006
Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura
Leden (� 625) 43 3 37 3 45 3 43 6
Ereleden (� 1250) 4 4 3 3 2 4 2 2
Sponsors (� 2500) 3 3 6 3 6 3 5 4
Evenementsponsor
1
(n.a.v. nocturne � 5500)
UBS
Projectsponsor 1
1
1
(� 4235)
Structurele
Sponsor
(� 12500)
Degussa
Degussa
Degussa
Mediasponsor
1
1
1
(� 24750)
Klara
Klara
Klara
SUBTOTAAL 51 11 47 10 55 11 50 12
TOTAAL
62
83
58
65
62

Leden 2006:
Structurele sponsors (vanaf € 12500): aantal: geen
Projectsponsor (€ 4235): aantal: geen
Evenementsponsor (€ 5500): aantal: geen
Sponsors (€ 2500): aantal: 9
ARGEX, Brouwerij Corsendonk, Chi Kwadraat, Corinthia Hotel, Hifinesse,
KBC, Loyens Advocaten, McKinsey & Company, Vooruitzicht
Ereleden (€ 1250): aantal: 4
Dockx-Verbo, Elegis Advocaten, Kunstuitleen Dijkstra, Noord Natie
Leden (€ 625): aantal: 49
Abati, Ackemans & Van Haaren, Allift, Antwerpse Bouwwerken, Antwerpse Waterwerken,
Antwerps Havenbedrijf, AON Belgium �Artscope�, ARGEX, ATAB, Automobile Centre
Mechelen, Bank J. Van Breda & Co, BASF Antwerpen, Blondé, Capital@Work, Centea,
CERA, Cipal, Coca-Cola Enterprises Services, Conix Architecten, Data Clean, Deplo
Schoonmaak, Dexia-Bank, DSV Belgium, Duvel Moortgat, Ethias, Fortis Bank, F. Van
Lanschot Bankiers België, GS1 Belgium en Luxembourg, Immobiliën Hugo Ceusters, ING
Insurance, Interbuild, Kappa Consult, Mensura, Mercator Bank & Verzekeringen, Methis,
Nationale Bank van België, Peleman Industries, Pre-Press Group De Schutter, Rem.B,
Retail Estates, SD Worx, Soudal, Speed-Colli, Tabaknatie, ‘t Fornuis, UBS Belgium, VOKA
� Kamer van Koophandel A�pen-Waasland, VOKA � Kamer van Koophandel Kempen,
Willemen Groep, Zoontjens Beton
Cursief = naturasponsors
In 2006 telt de Bedrijvenclub 63 leden, waaronder 12 naturasponsors:
Atab (korting op roofingwerken dakterras); Brouwerij Corsendonk (bier tijdens
recepties); Chi Kwadraat (studie-onderzoek); Corinthia Hotel (ruilovereenkomst
hotelkamers/nocturne); Dockx Verbo (containers); Hifinesse (Hifi-materiaal); Allift
(hoogtewerker); Noord Natie (opslagruimtes); PrePress Group De Schutter (gratis
affiche); Speed-Colli (depotruimte); �t Fornuis (diner); Zoontjens Beton (korting op
betonwerken dakterras).
Het aantal leden van de Bedrijvenclub wordt bijna wekelijks aangepast. Er komen
nieuwe leden bij, er vallen er af, maar de meeste leden blijven hun lidmaatschap
hernieuwen.
Hernieuwden hun lidmaatschap niet:
BIAC, Foruminvest, Gevaert, Guy Pieters Gallery, Hoge Raad voor Diamant, ING
België, Leasinvest, QRS nv, Unilever,
Naturasponsors: KLARA, Virgin Express
Nieuwe leden:
Bank J. Van Breda & Co, Capital@Work, Peleman Industries, Willemen Groep
Naturasponsors: Atab, Corinthia Hotel, Speed-Colli, Zoontjens Beton
84

c. Nocturnes en verhuur accommodatie in 2006
Het MuHKA biedt de mogelijkheid aan bedrijven, organisaties en particulieren om
(private) nocturnes, evenementen en workshops in te richten, buiten de normale
openingsuren van het museum.
Een nocturne omvat een (geleid) museumbezoek met gebruik van de inkomhal en
balie voor ontvangst van de genodigden en mogelijkheid tot aanbieden van een
receptie en/of catering.
Beschikbare museumruimtes kunnen worden afgehuurd voor het orgainseren van
workshops, personeelsdagen, brainstorms, colloquia e.d. Anders dan bij nocturnes
zijn de niet afgehuurde museumruimtes in een dergelijk geval afgesloten.
Nocturnes 2004
Datum Wie Wat Waar
13.05.2004 Streep Nocturne (70p) MuHKAFE
14.10.2004 VOKA (BC) Nocturne (200p) Museum
Nocturnes 2005
Datum Wie Wat Waar
17.09.2005 Kon. Geneesk. Kring Nocturne (250p) Museum
13.10.2005 UBS (BC) Nocturne Museum
Nocturnes 2006
Datum Wie Wat Waar
18.02.2006 CHIRO-Jeugd vzw (300 p.) Nocturne Museum
25.04.2006 UNESCO (60 p.) Nocturne
85
Museum en
MuHKAFE
huur + receptie
18.05.2006 Beursgenootschap Stevens (250 p.)
+ aankoop 250 toegangsticketten
Nocturne Museum
6.06.2006 Orde van den Prince (39 p.) Nocturne Museum en
MuHKAFE
28.06.2006 Corinthia Hotel (65 p.) Nocturne in ruil
voor hotelkamers
11.10.2006 Legal Forces (35 p.) Nocturne
huur + buffet
Museum en
MuHKAFE
enkel verbruik
koffie
Museum en
MuHKAFE
huur + receptie
8.12.2006 St. Vincentius Ziekenhuis (160 p.) Nocturne Museum

Verhuur accommodatie 2004
Datum Wie Wat Waar
12.01.2004 Latcho Drom Filmopnames Museum
28.01.2004 Leasinvest (BC) Nieuwjaarsreceptie MuHKAFE
01.02.2004 Footprints in Africa Diavoorstelling Auditorium
08.02.2004 Vrienden De Beyerd NL Diavoorstelling Auditorium
10.02.2004 KBC (BC) Nocturne (80p) MuHKAFE
27.04.2004 The House of Books Boekpresentatie MuHKAFE
30.04.2004 Stichting Prins Laurent Nocturne (14p) MuHKAFE
09.07.2004 McKinsey & Co (BC) Meeting Auditorium
12.08.2004 Ambassade Canada Receptie MuHKAFE
13.08.2004 Kluwer - ABC2004 Nocturne (125p) MuHKAFE
17.09.2004 Immo Hugo Ceusters (BC) Receptie (45p) MuHKAFE
25.09.2004 F. Van Lanschot (BC) Avondrondleiding Museum
09.11.2004 Vooruitzicht (BC) Avondrondleiding Museum
4-5.12.2004 Champ d�Action Receptie (50p) MuHKAFE
20.12.2004 Orde van den Prince Nocturne (60p) MuHKAFE
Verhuur accommodatie 2005
Datum Wie Wat Waar
15.01.2005 ABC2004 � H.OpdeBeeck Openingsreceptie (100p) MuHKAFE
27.01.2005 VOV Studiedag / Receptie Museum
30.03.2005 Matita Foto-opname Puntzaal
27.05.2005 CJP Prijsuitreiking / Receptie MuHKAFE
11.08.2005 Mamzels Fotoreportage Museum
04.10.2005 UNICEF Filmvoorstelling MuHKA_media
09.10.2005 Universiteit Antwerpen Verjaardagsfeest MuHKAFE
22.10.2005 Evens Foundation Filmvoorstelling MuHKA_media +
Museum
16.11.2005 CIPAL (BC) Meeting Auditorium
16.11.2005 Universiteit Antwerpen Lezingen MuHKA_media
17.11.2005 Universiteit Antwerpen Voorleesavond Puntzaal
Verhuur accommodatie 2006
Datum Wie Wat Waar
11.01.2006 Creative Communication (130 p.) Nieuwjaarsreceptie Gelijkvloers
huur
24.01.2006 CANON (100 p.) Receptie MuHKAFE
receptie
4.02.2006 ABKA (40 p.) Meeting & receptie Auditorium,
MuHKAFE
(receptie)
12.02.2006 KARAVAAN vzw (60 p.) Lezing Auditorium
huur
15.05.2006 Stichting Eugène Baie (150 p.) Prijsuitreiking &
Receptie
16.05.2006 SIOO (23p.) Gesprek Auditorium
huur
26.06.2006 Van Abbemuseum (86 p.) Bezoek & lunch Museum +
MuHKAFE
86
MuHKA_media +
MuHKAFE
Inkom + lunch
30.06.2006 VOKA (35 p.) Rondleiding & Receptie 1 e verdieping +
MuHKAFE
huur

25.07.2006 Nationale Bank van België (20 p.) Rondleiding na
openingsuren
4.10.2006 Belg. Business&Prof. Women(40 Rondleiding na
p.)
openingsuren
87
Gelijkvloers +
1 e verd.
Gelijkvloers
18.10.2006 Darwin (21 p.) Meeting Auditorium
MuHKAFE
huur en verbruik
BC = Bedrijvenclub
II.2.6 Organisatorisch: de vakbonden
In 2005 herdacht en herschreef de directie een nieuwe interne organisatie structuur
en ontwierp een voorstel tot een nieuwe structuur van loonbarema�s dat enkele
malen tijdens de vakbondvergaderingen besproken werd. Vanuit de vakbonden
werd in verband met de ontwikkeling van die nieuwe structuur van loonbarema�s
gewezen op de noodzaak van functieomschrijvingen. Aan de directie werd gevraagd
om meer specificiteit en differentiatie aan te brengen in de verantwoordelijkheden en
taken van diverse personeelsleden. Het gehele proces van vernieuwing werd in
2006 begeleid door het Management Consultancy bedrijf Bridges for Choice o.l.v.
Jan De Visch. Verder werd er gewerkt aan het schrijven van takenpakketten voor
diverse functies. Het nieuwe organigram werd aan de syndicale delegatie
voorgesteld, in 2007 zal een voorstel tot een nieuwe structuur van loonbarema�s,
gekoppeld aan competentieprofielen besproken worden.
De directie besloot in 2006 niet verder te werken aan de organisatie en/of het
opzetten van een CPBW om de volgende redenen: �op het ogenblik van de laatste
sociale verkiezingen was er niet aan de voorwaarden voldaan om tot de oprichting
van een CPBW over te gaan. Dit heeft tot gevolg dat er geen CPBW moet zijn�. De
oprichting van een CPBW werd verdaagd tot de volgende sociale verkiezingen in
2008. De geplande brandoefening werd daardoor niet gehouden. De directie
stemde er wel mee in de inhoud van een CPBW overleg te kaderen binnen het huidig
overleg ter voorbereiding van een mogelijke toekomstige werking.
Hoewel in 2005 reeds uurroosters opgesteld werden voor de personeelsleden
werkzaam voor MuHKA_media, ter voorbereiding van een prikkloksysteem, werd
deze in 2006 niet geïnstalleerd. De reden hiervoor is dat er bij het betrokken
personeel van MuHKA_Media geen eenduidigheid bestaat omtrent dit gegeven. De
technische mogelijkheden een prikkloksyteem te installeren werden verder door de
directie bestudeerd. Uurroosters van medewerkers in MuHKA_Media zullen in 2007
toegevoegd worden aan het Arbeidsreglement.
Voorts worden tijdens het syndicale overleg enkele punten in het Arbeidsreglement
verfijnd, verduidelijkt, of aangepast. Dit geldt ook met betrekking tot de regularisering
van de dubbelfuncties. De organisatie van het syndicale overleg kende in 2006 geen
hoge frequentie en praktische moeilijkheden. (tijdstippen, ruimtes). Daarom kwam
op vraag van de syndicale delegatie voor 2007 een schema op te stellen om op
regelmatige en vaste tijdstippen vergaderingen te beleggen. De directie wordt hierop
ook telkens uitgenodigd.

II.3 E x t e r n e w a a r d e r i n g
II.3.1 Perswaardering voor de MuHKA-tentoonstellingen
Deze bespreking behandelt de aandacht van voornamelijk de geschreven pers
(gedrukt en digitaal) voor de verschillende MuHKA-tentoonstellingen in de loop van
2006. Per tentoonstelling zullen we hiervan steeds (a) een kwantitatieve en (b) een
kwalitatieve analyse maken.
a. Inleidende beschouwingen
De kwantitatieve analyse. De kwantitatieve analyse geeft weer of en hoeveel
aandacht deze of gene tentoonstelling gekregen heeft, en hierbij zullen we ook
telkens een interpretatie van de cijfers toevoegen (vergelijken met vorige
tentoonstellingen, verklaren van afwijkingen, enzovoort). We moeten echter steeds
rekening houden met een vrij ruime foutmarge, die steeds in positieve zin
geïnterpreteerd dient te worden. De bronnen waar we toegang toe hebben zijn
immers noodzakelijk beperkt in aantal, waardoor we kunnen vermoeden dat de hier
weergegeven aantallen eigenlijk hoger liggen. Met het oog op een meer gedetailleerd
beeld verdelen we het materiaal driemaal in categorieën.
Ten eerste worden de teksten onderverdeeld in (i) vermeldingen in kunstagenda�s,
(ii) besprekingen en (iii) diepte-artikels. Een diepte-artikel verschilt van een
bespreking wanneer de tekst grotendeels niet over een tentoonstelling in het MuHKA
gaat, maar wel geschreven werd naar aanleiding van een tentoonstelling in het
MuHKA (bijvoorbeeld duiding bij de kunstenaar(s) en de artistieke context). Een
resultaat van deze definitie is weliswaar dat sommige zeer diepgravende artikels
geen diepte-artikels genoemd worden, omdat ze uitsluitend over de tentoonstelling
gaan. Gewone naamsvermeldingen van MuHKA-tentoonstellingen in bijvoorbeeld
cultuuragenda�s, zonder enige selectie, evaluatie of toelichting, worden niet
meegerekend. Ook worden er een aantal internetpublicaties niet meegerekend, zoals
Toerisme Antwerpen, Toerisme Vlaanderen, Cultuurnet Vlaanderen, galeries.nl,
enzoverder.
Ten tweede worden de kranten en de tijdschriften onderverdeeld op basis van hun
profilering. Zo zijn er (i) de kwaliteitsbladen (bijvoorbeeld De Standaard, De Morgen,
The Bulletin, Knack, etc.), (ii) de gespecialiseerde bladen (zoals De Witte Raaf,
Metropolis M, Kunstbeeld, etc.), (iii) magazines voor een breed publiek (zoals Zone
03/, Gaël, Flair, Elle, enzovoort) en (iv) vaktijdschriften (bijvoorbeeld De
Artsenkrant).
Ten derde worden binnen- en buitenland gescheiden gehouden. Voor de artikels die
verschijnen in de nationale pers doet het MuHKA een beroep op een
gespecialiseerde clipping service. De firma Auxipress verzamelt alle kranten- en
tijdschriftenartikels die in de Belgische pers verschenen over het MuHKA. Deze
artikels worden chronologisch gearchiveerd (en opgesplitst tussen de mappen
�tentoonstelling� en �algemeen�). Voor wat betreft de buitenlandse pers (bijvoorbeeld
De Volkskrant, NRC Handelsblad, Trouw, etc.) hangen we af van de bereidwilligheid
van de journalist die het artikel schreef om de recensie alsnog te melden of op te
sturen.
88

Het is immers veel te duur om ook de buitenlandse pers te laten doorlichten door een
clipping service. Tot op heden heeft het MuHKA daarom onvoldoende zicht op de
internationale media-aandacht met betrekking tot zijn activiteiten. De bibliotheek van
het MuHKA is wel geabonneerd op de belangrijkste buitenlandse kunsttijdschriften
zodat we toch een zicht hebben op de aankondigingen en de recensies die hierin
verschijnen.
Ook de niet-geschreven media (radio, televisie en teletekst) moeten door onszelf
opgevolgd worden. In het geval van niet-aanmelding van de betrokken journalisten
hangen we af van occasionele eigen rapporteringen of rapportering door derden. De
foutwaarde op het aantal genoteerde uitzendingen is daarom nog een stuk groter
dan bij de geschreven pers.
De kwalitatieve analyse. De kwalitatieve analyse is gebaseerd op slechts een deel
van het beschikbare materiaal, namelijk de besprekingen en de diepte-artikels die
ook een persoonlijke waardering van de auteur voor de tentoonstelling bevatten. Van
deze waardering schetsen we de algemene teneur en melden we opvallende
passages of uitspraken die erin voorkomen. Op deze kwalitatieve analyse zijn
dezelfde beperkingen van toepassingen als op de eerder vermelde kwantificatie,
immers, de getrouwheid van onze weergave van de waardering varieert mee met de
beschikbaarheid van het materiaal.
Het totaal aantal artikels voor 2006 bedraagt 727, wat een lichte stijging is t.a.v. vorig
jaar, de stijging heeft zich vooral internationaal voorgedaan dankzij internationale
samenwerkingen.
De cijfers voor de �The Projection Project� werden nog niet opgenomen in dit
jaaroverzicht aangezien deze tentoonstelling ook nog in 2007 liep.
INTERTIDAL: Vancouver Art & Artists (17.12.05 - 26.02.06)
Kwantitatieve analyse
Intertidal: Vancouver Art & Artists
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 14 5 3 2 13 1 1 8 47
Bespreking 8 1 0 2 3 0 4 4 22
Diepteartikel
4 4 1 1 0 0 0 2 12
Radio 6 - - - - - - - 6
Televisie - - - - - - - - -
Teletekst - - - - - - - - -
Totaal 32 10 4 5 16 1 5 14 87
* N = nationaal, IN = internationaal
89

Kwalitatieve analyse
Met betrekking tot de tentoonstelling �Intertidal: Vancouver Art & Artists� kan men de
algemene perswaardering zeer positief noemen, en dit geldt zowel voor de in
(hedendaagse) kunst gespecialiseerde pers als voor de pers die een breed publiek
wil bereiken.
De gespecialiseerde pers spreekt zich unaniem uit over de originaliteit van het idee
dat achter de tentoonstelling ligt: op één niveau kan er van Intertidal gezegd worden
dat de geografische beperking tot Vancouver uniek is voor een tentoonstelling buiten
Canada, en een niveau hoger stelt de klaarblijkelijke mogelijkheid van lokale
tendensen in de hedendaagse kunst vraagtekens bij de impact van de globalisering
op de internationale artistieke scène. Deze tweeledigheid werd door de
gespecialiseerde pers erg gesmaakt.
De algemene, breed-georiënteerde pers looft de tentoonstelling omwille van haar
toegankelijkheid, en een aanvullend positief punt is voor hen de brede aanpak: het
zijn niet enkel de kunstwerken en de �Vancouver School� die aan bod komen, maar
de bezoeker kan ook aardrijkskundige en socio-economische informatie omtrent
Vancouver meepikken. Bovendien vestigt de tentoonstelling de aandacht op
een stad waarvan het grote publiek de recente creatieve productiviteit nog niet
kende. De Standaard en De Morgen schrijven enthousiast:
�Het Muhka in Antwerpen heeft kunst uit Vancouver in huis gehaald. Het resultaat is
een complexe maar sterke tentoonstelling met beelden van een stad die pas
honderdvijftig jaar oud is.� (DS, 5/1/06, koptekst)
�Met de jongste tentoonstelling over de kunstscene van Vancouver blijft het Muhka
met verve overeind in het overbevolkte museumlandschap.� (DS, 5/1/06)
�Met Intertidal gooit het MuHKA hoge ogen (� )� (DM, 21/12/05)
De genoot de belangstelling van buitenlandse journalisten �VARA, Metropolis M (NL),
Artforum (USA), Le Monde, Le Point, Art Press (F) en er verschenen uitvoerige
artikels in het Franse Exporevue (Raya Baudinet), het Zweedse Konsttidningen
(Kristian Romare) en de Canadese �The Canadian Art Revue� (Richard Vaughan) en
�The Ottawa Citizen� (Tom Douglas) met een oplage van 156.657 ex.
DE-REGULATION. With the work of Kutlug Ataman (17.03 – 28.05.06)
Kwantitatieve analyse
De-Regulation. With the work of Kutlug Ataman
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 7 0 3 0 1 0 0 6 17
Bespreking 6 3 5 3 2 0 2 2 23
Diepteartikel
1 0 2 0 0 0 0 0 3
Radio 10 - - - - - - - 10
Televisie - - - - - - - - -
Teletekst - - - - - - - - -
Totaal 24 3 10 3 3 0 2 8 53
* N = nationaal, IN = internationaal
90

Kwalitatieve analyse
De tentoonstelling �De-Regulation. With the work of Kutlug Ataman� wordt over �t
algemeen zeer waarderend onthaald. Atamans curriculum vitae is indrukwekkend, en
zijn nominatie voor de Turner Prize in 2004 (met het werk Twelve, dat aanwezig was
op de tentoonstelling) wordt keer op keer vermeld.
Kunstkranten als ART en De Witte Raaf, of het gespecialiseerde tijdschrift over
kunst, design en architectuur DAMn°, wijden diepgaande artikels aan �De-
Regulation�, net als de belangrijke Duitse krant �Frankfurter Algemeiner�.
Opmerkelijk is de bespreking van deze tentoonstelling in het Oostenrijkse
kunsttheoretische tijdschrift �Camera Austria�, dat voordien het MuHKA nog niet
vermeld had. De oorzaak hiervan ligt waarschijnlijk bij het internationale karakter van
deze tentoonstelling (Antwerpen � Tel Aviv � Berlijn) en die van de terzelfdertijd in
Extra City lopende tentoonstelling Küba. Bovendien heeft de tentoonstelling een
eigen website (http://www.de-regulation.org), wat ze voor de internationale pers ook
toegankelijker maakt.
Weekendtentoostelling Vleeswerken (24 – 26.03.06)
HOMO FABER. Jan Fabre in het MuHKA (12.05 – 15.08.06)
Kwantitatieve analyse
Homo Faber + Vleeswerken
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 26 4 6 6 1 2 11 56
Bespreking 21 3 2 8 4 5 43
Diepteartikel
2 1 3
Radio 8 - - - - - - - 8
Televisie 3 - - - - - - - 3
Teletekst - - - - - - - - -
Totaal 60 7 9 14 1 6 16 113
* N = nationaal, IN = internationaal
Kwalitatieve analyse
Voorafgegaan aan Homo Faber toonde Jan Fabre in het MuHKA werken in vlees die
hij in het verleden maakte. Behalve de geschreven pers, haalde dit spectaculaire
evenement ook het VTM-nieuws.
Het vijfvoudige tentoonstellingsproject Homo Faber mocht rekenen op ontzettend
veel lovende persaandacht, zowel van de Nederlandstalige Belgische pers
(waaronder het VRT-nieuws), als van de franstalige. Het MuHKA � luik in het
bijzonder, met het vroegste, nauwelijks bekende werk van Fabre, werd als zeer
boeiend ervaren. �Impressionant�, zo begint Guy Duplat het eerste van de twee
artikels die La Libre Belgique aan dit evenement wijdde.
91

Een aantal kranten (La Libre, De Standaard, De Morgen, De Gazet van Antwerpen)
wijdden inderdaad meer dan één bespreking aan deze zomertentoonstellingen.
Buitenlandse kranten als Le Monde en Le Figaro lieten zich evenmin onbetuigd.
ACADEMY. Learning from art (15.09 – 26.11.06)
Kwantitavieve analyse
Academy
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 3 6 1 2 1 0 12 25
Bespreking 7 0 1 1 1 0 1 3 14
Diepteartikel
1 2 3 1 0 0 0 0 7
Radio 2 - - - - - - - 2
Televisie - - - - - - - - -
Teletekst - - - - - - - - -
Totaal 13 8 5 4 2 0 1 15 48
* N = nationaal, IN = internationaal
Kwalitatieve analyse
De tentoonstelling, waaraan een symposium en een boek gepaard gingen, mocht
zich verheugen in een opvallend grote opkomst van kunstcritici en journalisten uit
binnen- en buitenland.
�Met �Academy�, een samenwerkingsproject tussen Siemens, Kunstverein Hamburg,
Het Van Abbemuseum in Eindhoven, het Londense Goldsmith College en het
MuHKA, maakt dit museum deel uit van de internationale discussie van het moment�.
(De Morgen)
Onder de internationale belangstellenden citeren we Frieze en Contemporary (GB),
ArteIn (I), Metropolis M, NRC-Handelsblad en De Volkskrant (NL). In de meer
algemene bladen vond men dat de tentoonstelling al te veel vragen opwierp, maar
hoewel men vreesde voor een ietwat droge, saaie tentoonstelling, bleek de
recencente opgetogen over de keuze van de werken: �Men behoedde zich ervoor om
al te vernauwend pedagogisch te werk te gaan�, schreef Janneke Wesseling in
NRC.
�Een weerbarstige tentoonstelling die ons wilde doen nadenken over hoe en wat we
kunnen leren van kunst� werken die interessant waren zonder artistiek te zijn�, vond
het tweemaandelijkse kunstkritische tijdschrift Rekto Verso.
92

Collectiepresentaties XIII – XVI
Kwantitatieve analyse
Collectiepresentaties XIII - XVI
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 1 1 1 2 1 6
Bespreking 4 3 1 8
Diepteartikel
2 1 3
Radio 1 - - - - - - - 1
Televisie - - - - - - - - -
Teletekst - - - - - - - - -
Totaal 6 1 6 3 1 1 18
• N = nationaal, IN = internationaal
Kwalitatieve analyse
Voor de wisselende collectiepresentaties die openen in de periodes van afbraak en
opbouw van de grote seizoenstentoonstellingen, werden geen aparte pers � en
openingsmomenten ingericht. Op zich staande artikels hierover zijn dan ook eerder
zeldzaam. Aan Collectiepresentatie XIII: LUZ (tot 12.02.06), een interventie van
Carla Arocha, wijdde Claude Lorent in La Libre Belgique een lovend artikel: �Carla
Arocha réussit en cet exercic un coup de maître par son projet de

Speciale evenementen in de pers
Kwantitatieve analyse
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 19 19
Bespreking 40 40
Diepteartikel
1 1
Radio 11 - - - - - - - 11
Televisie 3 - - - - - - - 3
Teletekst 1 - - - - - - - 1
Totaal 74 1 75
* N = nationaal, IN = internationaal
Kwalitatieve analyse (over de inhoud)
Onder de belangrijkste activiteiten waarover de media berichtten in de marge van de
museumwerking of kaderend in het tentoonstellingsbeleid citeren we: de
zomerateliers voor kinderen en de Museumnacht (ism de Antwerpse musea), de 6 de
Biënnale van Shanghai, waarvoor Bart De Baere de Antwerpse kunstenaars Luc
Deleu en Hans Op de Beeck selecteerde, de Martha Rosler Library (aansluitend bij
de tentoonstelling �Academy) en de brandalarmactie voor verdraagzaamheid: Sirene)
Deze actie die voor het MuHKA plaats vond, werd gefilmd door TV1 en ATV.
Museumgebouw/beleid/Bart De Baere
Kwantitatieve analyse
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN
Vermelding 10 10
Bespreking 36 36
Diepteartikel
4 1 5
Radio 5 - - - - - - - 5
Televisie - - - - - - -
Teletekst - - - - - - -
Totaal 55 1 56
* N = nationaal, IN = internationaal
94

Kwalitatieve analyse
Deze artikels waarin het museum of zijn directeur ter sprake komen gaan over de
samenwerking met de andere Antwerpse musea, over het grote museumrapport, het
cultuurbudget en de subsidies van de overheid of nog �het beleggen in kunst�.
In een uitvoerig artikel over de visie van directeur Bart De Baere, schrijft het Britse
luchthaven magazine �Connect� vol bewondering: �None other than the MuHKA
would embark on such a perilous journey, but these people have a mission�.
Acht �Bekende Vlamingen� waaronder Bert Verhoye, Bart Moeyaert en Stijn Peeters,
de architect die het TV-programma �De Grote Monumentenstrijd� aankondigde,
riepen het MuHKA uit tot hun lievelingsmuseum.
II.3.2 Perswaardering voor film en beeldcultuur
MuHKA_media
Kwantitatieve analyse
Kwaliteitsblad Gespecialiseer
d
Breed publiek Vaktijdschrift Totaal
N* IN* N IN N IN N IN 54
Vermelding 43 4 6 1 52
Bespreking 39 9 4 8
Diepteartikel
6 2 2
Radio 2 - - - - - - -
Televisie - - - - - - -
Teletekst 1 - - - - - - - 1
Totaal 91 15 10 1 117
* N = nationaal, IN = internationaal
Kwalitatieve analyse
Hoewel het programma en/of highlights van MuHKA_media wekelijks werd
aangekondigd in De Standaard, De Morgen, Knack Focus en Week Up bleven deze
media � ondanks de herhaalde rechtszettingen � tot ongeveer midden 2006 de oude
benaming �Filmmuseum Antwerpen� hanteren.
Programma � onderdelen zoals de videofilms van Nam June Paik en �Videogasten�
(interviews met videokunstenaars waarvan tegelijk werk werd getoond) die ook het
domein van de hedendaagse kunst betreden of Samuel Beckett die ook tot de
podiumkunsten wordt gerekend, werden eveneens aan de desbetreffende
journalisten gecommuniceerd. Dit gold ook voor het Holebi � programma.
Dergelijke bijzondere evenementen (Nam June Paik, Samuel Beckett, Werner
Herzog op bezoek� ) gaven bovendien stof voor radioprogramma�s van de zenders
Klara en Radio1. (jammer genoeg beschikken we niet over de volledige lijst).
95

Diepte- artikels werden gewijd aan de lezing van Corry Doctorov in het kader van
Stitch & Split, de Jeanne Moreau �cyclus en Kino-Eye.
Webmagazines als Cinebel, Den Brabo en The Art Server kondigden maandelijks het
filmprogramma aan. SoNoRaMa, het muzikale filprogramma van de zomermaanden,
werd eveneens opgenomen in het digitale magazine �Soundtrack�.
II. 3.3 Bezoekerscijfers MuHKA en MuHKA_media
Het geheel van de werking kon rekenen in 2006 op een stabiele publieke
belangstelling. Er kwamen iets minder film- en mediabezoekers (29.397), maar het
publiek voor de tentoonstellingen (44.621) groeide in beperkte mate. Het totaal
aantal bezoekers is met 6% gestegen.
Het museum is met zijn 74.018 bezoekers zowel in de kunsten- als in de
musemsector een van de grote spelers.
De bezoekersaantallen per maand vindt u in de bijlagen 18 en 19
II.3.4 Vragen aan het MuHKA en zijn staf
a. Vragen aan de instelling
Eén van de manieren van het MuHKA om de disciplinaire basis te linken aan een
breder maatschappelijk kader is zijn social warehouse, aandacht voor de activiteiten
binnen de muren van het museum die het niet als een kernactiviteit ziet. Deze
receptieve functie die een museum heeft, kan een eigen dynamiek ontwikkelen. Aan
de ene kant zijn er langlopende samenwerkingen met verschillende partners. Het
beste voorbeeld hiervan, is de structurele samenwerking met Champ d�Action.
Aan de andere kant treedt het MuHKA soms ook op als gasthuis voor activiteiten,
lezingen of boekvoorstellingen, zonder dat deze tot de eigen programmering
behoren.
Het voorbije jaar werden er door Amarant 34 cursusdagen georganiseerd in het
auditorium. De overige activiteiten waren hoofdzakelijk boekvoorstellingen, jury�s en
werkbezoeken. Deze cijfers tonen aan dat Amarant het voorbije jaar het meest
gebruik maakte van de faciliteiten die het MuHKA biedt, wat social warehouse
betreft.
Het MuHKA is ook een aantrekkelijke locatie. Ook dit jaar werden we veelvuldig
aangezocht voor receptieve activiteiten: verhuur van auditorium en
tentoonstellingszalen voor recepties en diners met vooraf bezoek aan de MuHKA-
tentoonstellingen.
Bijlage 20: Vragen aan de instelling
96

. Vragen aan de staf
Het MuHKA, als grote culturele Vlaamse instelling, stimuleert zijn medewerkers om
hun expertise te delen met andere instellingen. Deze overdracht van subjectief
kapitaal hebben we opgenomen als bijlage. Er zijn twee onderdelen voorzien.
Enerzijds vermelden we de gestructureerde inhoudelijke bijdragen die gebeuren door
het geven van lezingen, het participeren aan publicaties en het doceren aan
Hogescholen. Niet gestructureerde bijdragen komen voor onder de vormen van
advies, het participeren aan jury�s en werkgroepen en het opnemen van mandaten in
raden van bestuur.
Bijlage 21 : Vragen aan de staf
97