viWTA Blootstelling aan niet-ioniserende straling in huis - Instituut ...

3.3.2 Extreem lage frequenties (ELF)
50
3.3.2.1 Effecten op korte termijn
Kortetermijneffecten van 50 Hz elektrische en magnetische velden worden
veroorzaakt door directe inwerking van de velden op het blootgestelde organisme.
Magnetische velden penetreren in het lichaam en kunnen er elektrische stromen
veroorzaken. De lineaire stroominductie in het lichaam wordt uitgedrukt in mA en de
stroomdichtheid in mA/m 2 . De geïnduceerde lichaamsstroom door het elektrisch veld
wordt in de nek geschat op gemiddeld 5 µA per kV/m en ter hoogte van de voeten
15 µA per kV/m [MIRA (2005)]. Het magnetisch veld induceert in het hoofd, de romp
en de benen van het blootgestelde individu een gemiddelde lusstroom van 4 µA/m²
per µT.
3.3.2.1.1 Hartritmestoornissen
Wanneer deze stromen voldoende sterk zijn (dus het externe 50 Hz veld voldoende
groot is) kan dit leiden tot stimulatie van zenuwen en spieren. Hierdoor kunnen
onwillekeurige spierbewegingen en spierverkrampingen ontstaan. De ernstigste
effecten, die levensbedreigend kunnen zijn, zijn hartritmestoornissen. Voor
hartkamerfibrillatie is de minimaal noodzakelijke stroomdichtheid ongeveer 2,5 A/m 2 .
Deze stroomdichtheid kan enkel door heel sterke magnetische velden opgewekt
worden die in de leefomgeving nooit voorkomen.
3.3.2.1.2 Fosfenen
Het belangrijkste effect bij lagere stroomdichtheden is het voorkomen van fosfenen.
Dit zijn lichtvlekken of flitsen die waargenomen worden als gevolg van directe
stimulatie van het netvlies door elektrische stroom. Fosfenen kunnen ook optreden
door druk op de oogbol. Deze verschijnselen verdwijnen vanzelf na het wegnemen
van de oorzakelijke factor in het algemeen binnen het uur. De minimale
stroomdichtheid om fosfenen op te wekken ligt rond de 8 mA/m 2 .
3.3.2.1.3 Biologische kortetermijneffecten
In verschillende onderzoeken werden biologische kortetermijneffecten bestudeerd
die niet direct te maken hebben met zenuw- of spierstimulatie. Zo werden effecten op
de slaap, de psychologische performantie, het cardiovasculair, hematologisch en
immunologisch systeem bestudeerd. Effecten konden niet op consistente wijze
worden vastgesteld. In diverse studies werd het effect op melatonine (een door de
epifyse geproduceerd hormoon dat o.a. een rol speelt in het bioritme en in
immunologische reacties) bestudeerd. In studies met beroepsmatige blootstelling
werden wijzigingen in de urinaire excretie van melatonine metabolieten vastgesteld.
In laboratoriumonderzoeken kon dit niet altijd worden teruggevonden. Het is nog
onduidelijk of 50 Hz velden een invloed hebben op melatonine en wat dit voor gevolg
heeft voor de menselijke gezondheid. De impact van de residentiële blootstelling
(hoogspanningslijnen) op urinaire melatonine excretie werd in 2 studies op meer dan
200 volwassene vrouwen bestudeerd. Deze studies toonden ofwel zwakkere
melatonine productie [Davis S et al (2001)], ofwel neiging om een sterker
verminderde melatonine productie met het ouder worden en met hoger BMI (body
mass index) [Levallois P et al. (2001)], bij vrouwen die aan hoger magnetische
velden gemiddelde waarden blootgesteld waren.
3.3.2.1.4 Indirecte kortetermijneffecten
Indirecte kortetermijneffecten treden op wanneer ten gevolge van blootstelling aan
een elektrisch veld een potentiaalverschil ontstaat tussen een mens en een groot
object. Dit kan het geval zijn wanneer een dergelijk object niet geaard is. Het
voorwerp gedraagt zich dan als een condensator en er zal bij aanraking door de